Wetenschappelijke ondersteuning bij de implementatie van een ...

Doelstellingen en opzet van het onderzoek
transformatie en leren. En wat het belangrijkste is, er wordt gestreefd dit te laten gebeuren in een
gedemocratiseerde verhouding tussen onderzoekers en onderzochten.” Actieonderzoek richt zich
met andere woorden op het “verbeteren van het handelen van mensen door middel van
wetenschappelijk onderzoek” (Wester, Smaling & Mulder, 2000, p.140). De verworven kennis over
het verbeteren van het handelen in de onderzochte situatie moet daarenboven inzichten bieden
voor andere gelijkaardige situaties (er wordt dus gezocht naar “exemplarische geldigheid”; Boog,
2002).
Voorgaande definiëring impliceert dat de uiteindelijke toetststeen van actieonderzoek gezocht moet
worden in de praktische bruikbaarheid van de gegenereerde kennis: het onderzoek is niet
conclusiegericht, maar wel decisiegericht. Men spreekt in dit opzicht soms over ‘double loop
learning’, omdat men in actieonderzoek niet enkel het resultaat vergelijkt met het doel dat men
heeft vooropgesteld (c.q. single loop learning of enkelvoudige leerlus), maar ook de doelen op zich in
vraag stelt (double loop learning) en het onderzoek op basis daarvan bijstuurt (Vandenabeele &
Wildemeersch, 1997). Handeling en reflectie wisselen elkaar dus voortdurend af. Hieruit volgt dat
het onderzoeksproces niet rechtlijnig verloopt: omdat het moeilijk te voorzien is welke
ontwikkelingen zich in de praktijk zullen voordoen, is het vooraf vastleggen van de meest geschikte
werkwijze niet vanzelfsprekend.
Het gevoerde onderzoek kan eigenlijk opgesplitst worden in twee luiken: een luik waarin de
onderzoeker een uitgesproken actieve functie vervulde (geven en opvolgen van vorming, supervisie
en intervisie, cfr. doelstelling 2) en een luik waar de onderzoeker een meer observerende functie
vervulde (implementatieproces, cfr. doelstellingen 1 en 3). Beide luiken van het onderzoek liggen
uiteraard in mekaars verlengde en zijn ook met elkaar verweven, maar zijn onderzoeksmatig toch
grotendeels van verschillende aard en vereisen dus een specifieke methodische aanpak. Het
onderzoek naar de vorming heeft het karakter van een tevredenheidsonderzoek op het niveau van
de individuele medewerkers. Dit soort onderzoek is relatief goed af te bakenen en erg concreet van
aard. Het leent zich dan ook gemakkelijker tot een meer analytische aanpak. Het onderzoek naar het
implementatieproces situeert zich op het niveau van de praktijk – èn beleidsontwikkeling; de
‘casussen’ zijn hier de voorzieningen. Dit maakt het onderzoek een stuk complexer. De verdere
ontwikkeling van de module gezinsdiagnostiek is bovendien voorwerp van onderzoek. Er kan
daarom niet verwacht worden dat de module gezinsdiagnostiek als ‘afgewerkt product’ binnen de
totaliteit van de CIG-werking geëvalueerd wordt. Ook behoort een effectstudie niet tot de
mogelijkheden van huidig onderzoek. Op basis van de onderzoeksopdracht concentreren we ons dus
uitdrukkelijk op bovenstaande onderzoeksvragen.
Qua concrete onderzoeksmethoden werd voor het luik ‘geven en opvolgen van vorming, supervisie
en intervisie’ geopteerd voor het werken met (a) evaluatieformulieren, waarop de deelnemers aan
vormingsactiviteiten een quotering / mening konden geven over inhoudelijke aspecten en (b) het
logboek, waarin mondelinge feedback uit informele contacten of korte reflecties gelinkt aan
opleidingsverslagen, genoteerd werden door de onderzoekers. Daarnaast werden ook op elk
opleidingsmoment deelnemerslijsten ingevuld, op basis waarvan een inschatting gemaakt kan
worden van de participatiegraad. Voor het luik ‘implementatieproces’ is een beroep gedaan op (a)
een analyse van relevante documenten en verslagen op het lokale en bovenlokale (c.q. sectoraal)
niveau; (b) het organiseren van persoonlijke interviews met enkele relevante actoren
(stafmedewerkers en gezinnen); (c) een registratie van de activiteiten uitgevoerd in het kader van
27