Wetenschappelijke ondersteuning bij de implementatie van een ...

Inleiding en achtergronden
van de Universiteit Gent en het Centrum voor Migratie en Integratie Studies van de Universiteit
Antwerpen – de opdracht dit project wetenschappelijk te ondersteunen. Gedurende de periode
december 2007 - september 2008 werd een eerste theoretisch model ontwikkeld. Op sectoraal
niveau startte na deze periode gestructureerd overleg tussen de sector en het departement Welzijn,
Volksgezondheid en Gezin in het kader van de ontwikkeling van een voorstel van decreet waarin
onder andere de nieuwe gezinsdiagnostische opdracht als bijkomende opdracht voor de diverse
centra zou worden ingeschreven.
Sinds januari 2009 werd van start gegaan met een implementatiefase. In volgende paragrafen
belichten we het ontwikkelings- en (het eerste deel van het) implementatietraject.
Een (type)module gezinsdiagnostiek
Uitgangspunten
Diagnostiek en indicatiestelling zijn belangrijke begrippen in de welzijnssector in het algemeen en in
de professionele hulpverlening aan kinderen, jongeren en volwassenen in het bijzonder. Meer dan
ooit worden beide beschouwd als essentiële stappen die de toegang én de toeleiding van cliënten
naar de hulpverlening sturen. Vaak wordt hierbij ook verwezen naar het ‘professionaliseren’ van de
zorg. Het is evenwel belangrijk bij dit alles te onderstrepen dat deze stappen niet op zichzelf staan,
maar deel uitmaken van een omvangrijk proces van oordelen, wikken, wegen en beslissen met als
uiteindelijk doel de hulpvraag zo adequaat mogelijk te beantwoorden. De Bruyn (2001, in: De Bruyn,
Ruijssenaars, Pameijer en Van Aarle (2003)) spreekt in dit geval over ‘diagnostische besluitvorming’
binnen de diagnostische cyclus; ook Prins en Pameijer (2000) benadrukken het stapsgewijze karakter
van diagnostiek. Zij spreken van “een besluitvormingsproces waarbij de diagnosticus psychische
problemen onderkent, analyseert, zoekt naar mogelijke verklaringen voor die problemen en – in het
verlengde daarvan – oplossingen adviseert”. Beide auteurs verwijzen in essentie naar de door Van
Strien (1984) ontwikkelde regulatieve cyclus (probleemstelling, diagnose, plan, ingreep en evaluatie).
Het is met andere woorden belangrijk dat de geformuleerde oplossingen of aanbevelingen maximaal
aansluiten bij de ondersteuningsnoden, zoals die door de rechtstreeks betrokkene(n) en hun context
ervaren worden. Men spreekt ook wel over ‘handelingsgerichte diagnostiek’ (Pameijer & Van
Beukering, 2004). Volgens Celestin-Westreich & Celestin (2010) kenmerkt dergelijke
handelingsgerichte diagnostiek zich door drie pijlers: het probleemoplossende, handelende oogmerk
(doen), de hypothesetoetsende aard van het denkwerk dat hiermee gepaard gaat (denken) en de
gevoelsregulerende relationele dynamiek die de interacties met het kind en het gezin vergen
(voelen). De nauwe aansluiting bij het opvoedkundig handelen, waarbij enerzijds een goede kennis
verondersteld wordt van de pedagogische driehoek of het cliëntsysteem (kind; opvoeder;
opvoedingssituatie én de interacties tussen opvoeder en cliënt) (Baartman, Van der Leij & Stolk,
2001; Vanderplasschen & Schittekatte, 2006) en waarbij anderzijds alle betrokkenen als actoren
gezien worden, is eigen aan de (ortho)pedagogische diagnostiek. Pedagogen beschouwen de
psychologische diagnostiek (of psychodiagnostiek) doorgaans als te eenzijdig op het kind gericht. Het
is precies door het in relatie treden met de cliënt dat pedagogische diagnostiek tot stand kan komen
(Van Strien, 1984). Het doel van de orthopedagogische diagnostiek verschilt dan ook fundamenteel
van deze van de psychodiagnostiek: orthopedagogische diagnostiek staat steeds in dienst van een te
nemen beslissing omtrent behandeling (Baartman, van der Ley & Stolk, 2001).
13