CD^-ze

POR T RAITEN
— Ego fi rifi, quod incptus
Paftillos Rufillus olet, Gorgonius hircum,
Lividus & mordax videor tibi?
HOR AT. L. U Sat. IK
T WE EDE DEEL.
UTRECHT en AMSTELDAM,
Bij G. T. VAN PADDENBURG, EN ZOON,
SN M. SCHALEKAMP.

VOORREDEN.
'jfTot de uitgaaf dezer weinige bladen, üU
een "vervolg van 't etrfle deel, ben ik i
niet zo luid en dringende verzogt , noch
van mijne vrienden (gelijk men dit anders
zo menigmaal hoort,') zo ernjlig g ié den ;
dat, zoo ze niet mogten behaagèn , men
niemand de fchirfd moet geeven , Mn mj
zeiven, ' , f (
het ging mij naar de wijze der fchrijl
vers : toen 't boekje klaar was , vónd ik
dat 'er nog veele andere dingen in baddert
kunnen en moeten paan , en , dit w'eeten
de Heeren van het handwerk , is merendeels
de voorbereidende gefteldheid, voor een
tweede Deeltje, in alle aderen cn' zénuweri
des fchrijvers,
* & bit

iv \ VOORREDEN.
Dit deel draagt het kleed van zijnen oud-
flen broeder, dat is, men is daarin bij
de manier van Theophrastus ook getronw
gebleeven , en heeft, volgens een kort op-
fchrift, de trekken, tot een karacler be-
boorende, verzameld.
Het eenige ongelegene , dat deze wijze
van fchilderen heeft, is, dat de tijtel
van ieder fluk, naar V welk men zig dus
rigt, niet altijd jiipt bepaald, en men
gewoon is, het gebruikte opfchrift nu eens
tiaauwer , dan weer ruimer te neemen; en
dat daarenboven voor menige dwaasheid ,
onbefchaafd-en zwakheid nog ganfch geen
bepaalde fipte naam is'uitgevonden ; wel­
ken kleinen dwang men ontgaat , wanneer
wen , volgens me andere rmgfchikking en
onder meer bevattende Titels , omtrent als
Bruijere, de Taferelen ten toon field.
e r a a n
Doch , wat n '
ê
e k
£ m ? ln
~
dien de trekken waar zijn, en hunne Ori-
giMelen vinden , dan kan men zig wegens
bunne benaming ligt verf aan.
yoor

V O O R R E D E N .
Voor het overige kan het geen verwijt
voor dit klein werk zijn, dat de trekken,
dikwijls, meer of minder als op zig zdven
Jlaan.
Meerder behandeling en bekleeding, dan
men hen uit hoofde der menigte kon, en wilde
geeven , behoort tot een iooneelfuk of
den Riman.
Inmiddels dagt ik , dat men geen
verkoper daarom veragtte, om dat hij
zijne goederen flegis in een digt gepakte
kist bij zig voert, en niet in een gewoonen
. grooten winkel uitkraamt en uitveilt. Men
vind tog , menigmaal, in den laatflen alleen
een kwakzalver , wiens ganfche voorraad
niet veel geld bedraagt, en welke van
den man met de kist koopen kan , om van
één pond drie te maaken. Wanneer men
deze gelijkenis verklaart, gelijk ze verklaard
moet worden, en ze van eene menigte nieuwe
Romanfchrijvers en Tooneeldichters verflaat;
dan denkt de fchrijver geenzins. het
* 3 ver-*.

TI V O O R R E D E N .
verwijt van hoogmoed te verdienen. V Is
een bekende zaak, dat men bij hen zo wei­
nig trouwe en echte tekeningen van menfchen
vind , als in menige pragtige vertrekken
goede en bruikbare meubilen. •
Ik beroep mij op een regt braaven Man,
4ie de zaak onlangs rugtbaarer heeft ge­
maakt, dan ze nog\hier en daar was, en
teffcns dezen kinderen beloofd heeft, een
Amos Comenius redivivus te wsrden, en
hen in een Orbis pictus wat meer waereld-
en menfchen-kennis te leeren.
* Mop en de tegenwoordige kara&ers , zo
lang als wij ten minflcn dat werk van
dien Man nog niet volledig hebben , tot
dergelijk een nut en voordeel dienen ; dan
Ware des fchrijvers wensch vervuld.
Deze verzameling van karaclers maakt
in-
(*) Oottingfch Magazijn der Weetenfchappen
cn Letterkunde. EerfeDeel^ derde Stuk, zesds
l er handeling. (Hoogd).

V O O R R E D E N . vn
inmiddels jlegts een ziekenhuis uit, daar
men als van bed tot bed gaai , en elk- een
over een bijzondere kwaal hoort klaagen.
Het zoude dwaas zijn , zoo men zeggen
wilde, dat het gemaklijker is, een fchoon^
dan een haatelijk karacter • te- - fehilderen;
maar mogt men • ondertusfehen vraagen
, welke van beide verzamelingen algemeen
nutter koude--worden ,-> dan zoude ik
mij bijna voor de laatJJe verklaaren , indien
men anders fchildert met eenen waaren
afkeer van ondeugden en dwaasheden,
en daar liever geheel zwijgt , waar men
eerder verleidend, dan waarfchouwejid en
onderregtend kan worden.
IVmt edele zielen alleen, welke met
zelfkennis en eige verbetering omgaan zijn
in fa at, het waarlijk groote , en ver"
hevene , en te -gelijk de zuivere bronnen ,
beweegredenen en middelen tot uitfleekende
daaden te zien , en , om dat ze , geftadig
met zig zelve onledig zijn, te gebruiken
: Over de andere vliegt de klank
* 4 als

vin VOORREDEN.
als heen ; zij vernoegen zig Jlegts met eent
fchijndettgd, en men voert niets omtrent
haar uit, dan dat men daar, waar men
juist zo fpreekt of bandelen laat, als zij
fpreeken en handelen, haar eenige wroegingen
des Geweetens veroorzaakt, en dat ze
regelregt deze manieren, om dat ze 'er tog
zo heel haatelijk uitzien „ of zo zeer befpot
worden, vervolgens flaaken.
Geluk genoeg voor den Arts, wanneer
hij eenen zieken, met menigerleie toevallen
en kwaaien belaaden , het èéne of andere
beneemt.
Wij willen mede niet, (en men verflaat
ons verkeerd, indien men dit gelooft, )
dat zig alle de te boek geftelde trekken, al
waren ze ook naa malkander opgegeeven ,
te zamen genomen in één Perzoon, die zig
aan deeze of geene dwaasheid fchuldig maakt,
moesten bevinden; maar deze of getne kunnen,
cm zekere reden, in hem ontbreeken:
doch , gemerkt deze trekken , over het al'
ge-

VOORREDEN. «
gemeen, tot het karabl er behoor en, en weer
in een ander Perzoon kunnen gevonden wor»
den , zo moest geen één daarvan worden
weggelaaten.
Wanneer daarom iemand al over bijzon*
dere befchrijvingen wilde fchreeuwen; dan
kon een ander , die met ons dit werkje als
een klein handboek aanwerkt, nog gefladig
over gebrek en onvolmaaktheid klaagen, om
dat hem , hier en daar , nog meerdere in
het oog hopende trekken te binnen komen, en
voor deze laatfle aanmerking en verbetering
zoude en moest de fchrijver altijd dankbaar
zijn, om dat het hem daarom te doen is „
dat hij zijnen kleinen vooorraad van aanmerkingen
over menfcben en zeden naarflig
vermeerdere.
In een ander opzigt fchijnt het naauw-
lijks noodig , om aan te merken , dat de
Karacters , hoe perzoneel zij 'er ook /laan,
egter nog eene oneindige vereeniging onder
malkander in bijzondere perzoonen zelva
* 5 ver-

x
VOORREDE.
verdraagen, die menigmaal tot een wonderbaar
Contrast kan gaan.
Zo paart zig-, menigwerf^ 't fchuimloopen
gaarne met vrekheid-, de gierigheid, dikwijls
, gaarne met den lediggang , wanneer
hem naamlijk elke voordeelige handteering vol
gevaar en zeer bedenkelijk toeschijnt, en hij
het liever met mindere, doch vastere Interesten
voor lief wil neemen , en Bigotterie
met grootsheid op een adelijk gejlacht, en
beide weer met het hoorendraagen en eige laagheid.
Zelfs driftige Pronkers en Gekskappen
, en bijgeloovige Bramarbasfen en twistzugtige
Lieden van den degen ziet men als
vliegende katten en eekhorens, of jlangen met
voeten , en verminkte zee-leeuwen, of zeeheer
en , en Robben met visch f aarten in deze
wonder-waereld leeven, wasfen en groeijen.
Dit wonder laat zig verklaar en, wanneer
men bedenkt, deels, dat men behalven de
dwaasheid, die ons eigen, en met onze natuur
innigst verenigd is, door tugt en voorbeeld
nog

VOORREDE. jii
fibg andere kan aannemen, die men gehotte
den is, voor wijs-en aartigheid te houden,
en ze 'er ook naderhand voor houd, om dat.
men voor alles, wat men met moeite heeft
geleerd, is ingenomen; deels, dat een zwak
ver ft and, de vader aller gebreken en Spoorloosheden
, een dwaasheid voor eene daaraan
grenzende deugd houden; en , om dat
het hem zo gemaklijk viel, haar aan te neemen
j zo buitenfpoorig daarmee praaien kan^
dat hij gelooft, in hem zij de regt eigenlijke
grond dezer deugd; én zig des wegen over
zijn voornaam gebrek niet fchaamt ; deels ,
dat men alle de gevallen van noodzaaklijkheid
niet voort kan nagaan, waar eene ondeugd
of dwaasheid gedwongen wordt, eene andere
tot broederlijke onder/leuning opteroepen, eti
men daarom bij vergelijkinge der daaden zelve
Jlrijdigheid meent te vinden. Doch zulke
verenigingen van meerdere $ dikwerf frijdige
eigenfehappen in één Perzoon kunnen >
eigenlijk, alleen in historifche af'beeldingen
ik

m V O O R R E D E .
ik meen Tooneelfpelen en Romans, regt zigtbaar
worden gemaakt, en zijn van de meesters
der kunst, Shakefpear en Fielding nimmer
uit oog gefield. Hier heeft men Jlegts
borjlflukken geleverd', uit wier hoofd, oogen,
neus en mond, ikwenschte, dat men,
volgens Lavaters kunst, iets konde op
makken*
DE

I N H O U D,
Sladz.
DE ONWEETENDE. , . ' . i
DE SCHIJNHEILIGE. ., at
DE ZONDERLINGE, . j dV 22 34
DE GEKSKAP. , , , 48
DE SCHUIMLOOPER. . , 75
DE ARMOEDIGE GROOTSCHE. . pi
DE MAN, DIE ONS VERVEELT. , 101
DE SCHURK. , . 1 1 9
DE RIJKEI MAN , OF TROTSHEID. IN DEN
BURGERSTAAT. . • 13I
DE GEVEINSDE. . , i 4 S
HERCULES ONDER DE VROUWEN. . 160
DE SCHILDER MAAKT PENCEELEN SCHOON,
EN MENGT NIEUWE VERWEN. . j6S
GEMAAKTHEID. . , . 171
IJDELHEID. . , , . 1 7 9
COQUETTERIE. . . . 193
HOOGMOED, WANGUNST, KWAADSPREE­
KING . EN ANDERE GEZELLIGE ONDEUG­
DEN DER DAMES- . . . 217
STUURS-

I N H O U fti l ,
STUURSHEID, DWEEPERIJ, VOORBEREL
DING TOT HET HUWELIJK. . 247
HET MEISJE VAN SMIRNA. . *Sa
JALOEZIJ, GIERIGHEID , AANHOUDENDE
" ONÉENIGHEDEN, EN ANDERE HU1ZEL1J-
KE VERMAAKEN. . . • . 279
D E

D E
O N W E E T E N D E ;
W
at raalcen mij de geenen, die buiten zijn
en buiten willen blijven, dat ik hen zoude beoordeclen?
— Lacht Joris Dommekragt den goe*
den en bekwamen Landman, in deszelfs tegenwoordigheid,
niet fchaamtelöos uit, zoo dra die eens hee
eene of andere woord in eene courant rabraakt, of
eenen naam, dien geeneChriften ziel opzijn dorp
kent of draagt, jammerlijk mismaakt? Zulk ee»
weec nooit van bloozen, wanneer gij hem te regc
helpt: hij heeft, gelijk hij zegt, nooit op de
ftudie geweest, en kan, indien hij flechts wil,
op zijne beurt u zeer veele vraagen, waarop gij
niet één woord zoudt kunnen antwoorden, voor-
Hellen. Maar wanneer'er voof een huisftaat: hief
houdt men Qrdinaris; en men, binnen komende,
potten en pannen leeg ziet, zoodat de Kok zelf
I L D e e i
» A brood?

2 DE O N W E E T E N D Ë .
broods gebrek heeft; dan ziet het 'er armoedig
uit; en iemand, die aldaar van het eene of andere
eene portie ordonneert, moet met een' hongerigen
buik vertrekken.
Evenwel heb ik veele mannen, wier herfenbekken
ledig was, even als een boerenfchuur
voor den oogst, nogthans in het minst niet zien
verbleeken, terwijl zij ftout doorfpraaken, alles
beoordeelden, en 'er hunae gedachten over zeiden
, zich diep lieten groeten, en fchraaltjes bedankten
, zijnde gelijk aen het Afgodsdier * '
in. hun fteedje of Had, wiens adem doodelijk
was voor hun, die het niet aanbaden. Weet
dan dac de vrees den haas leert zijne opgefpalkte
oogen en zijne loopers gebruiken ; hij maakt zijdfprongen,
huikt neder, en Iaat den hond over zich
heenfchieten. Niet anders leert de onweetendheid
ook haaren man laveeren, zich verfchanfen ,
en allerlei zijdfprongen maaken, totdat 'er eens een
tijd komt, wanneer hij, even als de haas, niet
meer gejaagd wordt,en dan, gelijk het zorgelooze
dier, in vrede al even dam voorthompelr.
Dit alles zekerlijk was niet noodig voor hem,
die in het bezit is van de aloude kostelijke Panacea,
waarvoor Magister Nafo zelf zijn boekje
fluit: hij meent hier het vijfde rad aan den wagen
te zijn, wien de Vader, de Oom, ofwieandert
in de Familie de Vlaggeman is, beleefdelijk de
hand biedt. — Joris werd en bleef daar toch
(* Slaande op den Draak van Babiion,)
ai-

DE O N W E È T È N D E . 3
altoos de bedrijfal, wat hij, of de Vader, of de
Oom wilden hebben: — maar dit niettemin zijn
'er eenigen, die geene Jorisfen genoemd willen
worden, meenende dat de menfchen den
gek met zulk een' eerlijken naam ftaken, en
hem deswegen uicfchrapten, opdat men hem niet
leezen mogte. Doch ik heb hem bij veelen heel
duidelijk geleezen.
Daar zit nu het jonge Pronkertje geprangd;
want morgen is zijn fterf — neen, niet zijn
fterfdag, maar toch zoo iets bijna van dezelfde
natuur — de dag van zijn Examen. Heeft hij
tot dus verre gevloekt, en bij kris en kras gezwooren,
dat dit hem eene klucht, een wisfewasje
was; dat alle de oude Knorpotten flechts
op moesten komen , en ieder van hun in het
bijzonder van hem nog leeren zoude; dat hij dit
alles aan fchoenen afgefleeten, en reeds met
andere Mannen te doen gehad hebbe; en, op
dat de loffelijke broederfchap met vrees bevangen
mogte worden, dat hij den Profes van het
Collegie, en alle de Asfesforen, ut viclus memus
tollerent, gemakkelijk van de bank zoude disputeeren;
hij bidt thans ernftig en vuuriglijk, dat
deze dag des toorns van hem moge voorbij
gaan; hij ziet met vertwijfeling in ettelijke boeken,
waaruit hij, naar het woord van anderen, troost
en heil kan haaien; hij leert half begreepen
Paragrafen van buiten, en gaat eindelijk, terwijl
de fatale klok flaat, bleek en beangst, en zeer
A 2 fchoor-

4 DE O N W É E T Ë N D É
fehoorvoetende, naar den armen zondaarsfloel. —
Hoe nu ? — zeker ut iniquae mentis afellus ;
hij grijnst, trekt allerlei rimpels, hakkelt, verbleekt,
en lacht mede, wanneer anderen over
, hem lachgen; hij rochgelt en hoest; defchoenen
wringen hem; de voeten kooken; de tong wordt
door de tanden, en de vingers door de nagelé
deerlijk gekwek, totdat de klok flaat, en de
Heeren Profesforen, het langer rondzien in
zulk eene wöestijne moede, den Candidaat;, ob
deplorandam ignorantiam omnino non optato honore
dïgnum, om zijne verregaande domheid, beveelen
af te treeden. Nu hoort men hem zich
bij zijne Makkers, en vervolgers bij zijne troostelooze
Nabeftaanden, op het ftoutfte verdeedigen:
„of dat ook kunst zij, om iemand zoo te
„ chicaneexen, en met enkele fchoolfche grillen
„ welke voorlang reeds uit de mode waren, te
„ plaagen ? Hij zou wel heel wat anders heb-
„ ben willen antwoorden, zoo men hem flechts
„ in zijn regt vak hadde gebragt": hij noemt
ook wel deze of geene weetenfchap, waarin hij
eigenlijk t'huis ware, en waarvan hij, met
uitfluiting van andere, zijne hoofdftudie gemaakt
hebbe , hoewel hij ook daarin een voïflagen
weetniet zij; of hij klaagt, dat eene koorts, welke
hij al drie dagen onder de leden gehad had, hem
van zijne zinnen en zijn verftand, op dat oogenblik
juist, beroofd hebbe; hij houdt zich zeiven nog ziek
voor het oog, e n laat inmiddels den wind der
vee-

DE O N W E E T E N D E . 5
vergeetenheid over zijne behaalde fchande
waaijen.
Zie daar den jongen Babbelaar ! hoe hij, tot
middernacht toe, in een gezelfchap van meisjes en
zotten zijner foort, den tijd verkwistte, dan op
eenmaal met de hand voor zijn' kop flaat, opfpringt
en uitroept: „ de Droes! ik zou het
„ Wel vergeeten, dat's waar, ik moet morgen
,, preeken": doch hij.gaat voorts weêr nederzitten,
en fnoeft dat hij toch wel eene goede preek, die
ieder met een' gapenden mond zal aanhooren,
ligtelijk uit den mouw zal fchudden: dan 's morgens
vroeg ziet hij eene oude, reeds tienmaal
gedaane preek nog eens flegts ter loops in,
en fpreekt ze voorts, met eene domme ftoutheid,
voor de vergaderinge uit, waaröp hij
zich den naam van een groot vernuft, een
Redenaar, die voor de vuist kan fpreeken,
een fchrander en vlug verftand , en wat dergelijke
verheven titels 'er meer zijn, verfchaft,
of ten minde waant te verfchaffen.
Daar wordt ergens een Gouverneur begeerd:

6 t> E O N W E E T E N D E
Ginsch kiest men tot Pedagoog een mannetje ,
dat zich te binnen brengt, alles van de eerfte
nieuwlte fnof, eens in een leerboek van fmaak,
na malkander te hebben zien aangehaald, maar
vooral daaromtrent de Methode, o Methode! verftaat,
ja daar over menigmaal in het bijzijn van
zijnen Principaal disputeert, en volgens den he<
dendaagfchen cours alle lieden, groot en kleen,
uitlacht, waardoor hij dezen, die geen Geleerde
is, doet gelooven, dat hij juist den regten man,
Apollo's Foedjlerling, in dienst genomen hebbe.
• Trouwens, het wordt een gemeen zeggen,
en een compliment der onweetenden: „ wij ftudeeren
over de Methode I," Parrhafius voorhangfel.'
zoek niet daarachter; het is de afbeelding
zelve.
Uit dien hoofde komt ook meenig geëerd man
in een gezelfchap, en hoorde zekerlijk liever fpreeken
van gebrek aan ooft in dit jaar, en van den
rijken zegen in het voorige, van her bloeijen der
Tulpen en Auriculaas, van paarden en duiventeelt,
en wat ander nog meer dergelijke geliefkoosde
onderwerpen van zijne gefprekken zijn: maar,
o die drommelfche Pedanterie! omdat twee gil»
debroêrs onderling een gefchil hebben, fterk
van hun ambacht fpreeken, en de kwaade Geest
zelfs wel den ééjien inblaast, om zich op dit
Orakel te beroepen, zoo is het niet mogelijk, dat
deze man zich nog langer fiil lun houden. Hij nadert
dan met afgepaste fchreden en een deftig wezen
,

DE Q N W E E T E N D E . 7
zen, of fleekt, voorover buigende, het fchrandere
oor over de tafel, laat zich, naar bevinding van
zaaken, het gefchil nog eens geheel verhaalen»
ftelt alles in groote verwachting, en — het wijst
zfóch van zelf, dat die geene, wie hem anders de
kloekfte en geleerdfte toefcheen, ook ditmaal ge-
lijk krijge: „ ja, ja, zegt hij, het is zoo, gij hebt
„ volkomen gelijk"! Begeer geene reden bij
deze beflisfing; vraag niet, of hij de wet, waar­
over het gefchil was, of het boek, waarvan ge-
fproken wierd, kenne of ooit geleezen hebbe.
Die arme man heeft hier den èerdans gewaagd;
indien gij hem een beentje zetten wilt, dan valt
hij hals over kop in de grootlte verwarring.
o! Hier is meenigmaal eene fchoone en
ruime ftof; en 't is een regt vermaak om aan
te zien, hoe veelen met het hulfel of de
kap, die hen nog dekte, ongelukkig hangen
blijven, en dan het jammerhartige hoofd, vol
fcheuren, fpleeten en wonden, naakt vertoo-
nen. -— Hoe dit gebeuren kunne? — Juist bij
geval,, even als men aan een' fpijker, aan eens
anders knoopen, fpelde , gespen, enz, blijft
hangen,:
Lompe verwisfelingen der weetenfchappen
onder malkanderen; verwarring der naamen van
Geleerden en merkwaardige Perfonen met zaa-
ken, die 'er eenigzins in lectergreepen naar ge­
lijken j misdagen in de bekendfte tijdrekening;
aanftootelijke, in het oog loopende en kinder?
A 4 achtigs

8 E»E O N r W E E T E N D E .
achtige verwisfeling van bekende Clasfifche
Autheuren, zonder dat men de dwaaling in het
minfte herroept ; onverftandige beweeringen ,
die nogthans, bij tegenkanting, met trotschheid
en eenvoudigen hoogmoed worden doorgezet;
ongegronde en verkeerde berichten , na eene
gedaane uitdaaging ; al te zigtbaare en befchroomde
ontwijkingen in dergelijke gevallen;
lompe en wel dikwerf herhaalde taalfeilen, in
Kleene uitdrukkingen eener taaie, welke men
noodwendig kennen moest; het vasthouden van,
Anecdoten; verandering van het gewigtige en
ernftige in het kluchtige en boertige; boerfche
vergelijkingen van het groote en nieuwe me.
het gemaene en overal bekende , even als
Göthem Abt van Fulda, die geene andere wetten
dan de tien geboden kende; eene geheele
vermomming bij een grondig gefprek, na eene
vooraf in het oogloopende en verveelende rijkheid
vangefprekken; kinderachtige vraagen tusfchen
beide, xvelken men voor geleerd en uirermaate
geestig houdt; handtastelijke onkunde in de ge.
meenfte dingen van het dagelijkfehe leven, in de
meestgewoone gebruiken, of in de fpreekwoorden,
waarvan zich de kinders al bedienen; laage
verwondering bij algemeene bekende dingen,- uitfteekende
goedkeuringe van eigenlijk broddelwerk;
laakingvan, en klagten over eigenfehappen
en fraaiheden, die de hoogachting van regte kennefèn
verdienen; dit en nog veele andere dingen,
hier-

BE O N W E E T E N D E . £
hiertoe behoorende, zijn de bekendfte leuzen der
onweetendheid, ,doorgaans zoo fterk en zoo af-
zigtig, dat niets' den man ontfchuldigen kan,
wanneer hij het zelf al merkt , en dan weder
goed wil maaken.
Hier zijn 'er nog korte bijdragen toe. „ Dat
moet de TaBik beflisfen, mijne Heeren"! riep
met eene geleerde houding een Hooggeleerd
Man, toen hij twee liefhebbers van 't muziek
aan het Clavier over den Tatl van een Stuk
hoorde twisten. „ 't Komt af van DaBylos",
zeide een ander, toen een Heer hem verzocht,
hem 't meer geleezen woord, DaByliotheek, te
willen verklaaren; „ en, daar dit in het Grieksch
„ een' vinger beteekent, zoo is Da&yliotheek de
„ wectenfchap van de vingeren." Dergelijk een
Held liet zich ftout in het Modegefprek uit over
de Phyfiognomie, waarvan hem onlangs pas iets
ter ooren was gekomen , maar noemde ze ge­
nadig Phychologk, en voer 'er, iets van ande­
ren in 't wilde daaromtrent gehoord hebbende,
met alle magt tegen uit, als eene zeer onzekere,
geheel belachgelijke en op enkele verbeelding
rustende weetenfchap. De aanzienlijke Do&or
moet eene befchrijving van de Moxa geeven; —
en wat maakt hij 'er van? — eene Forceps, eene
korentang of tang van een' Wondheelerl Iemand,
die mij voorheen eens breed van zijne diepe
kunde in de Franfche taal had opgegeeven,
las in een' Zak-Almanach, bij de afgebeelde
A
? bet

IO DE O N W E E T E N D E ,
hedendaagfche Moden der Dames, de woorden
? Coëffage de M A R I é E , en riep toen
uit: „ waar zal 't nog heen ? zij willen nii
„ zelfs de moeder MARIA nabootzen!" Hij
bezag en las verder; en toen hij de woorden
bonnet a la Barcehnette vond, meende hij den
Natuurkundigen in het verfchiet ontdekt te hebben
, en riep uit: „ wat doet BONNET daö
„ hier? Dat is een lompe drukfeil"! borst een
ander uit, en corrigeerde met rooden inkt, toen
hij eene beoordeelende aanmerking met deze
woorden, LIPSII enfe non opus en, zag beginnen
; „ want de Had Leipzig , L ip si A is
9, immers in 't Latijn altoos van het vrouwelijke
„ gedacht geweest." „ Den grooten Gesner kent
„ gij zeker wel"? zoo begon een Geleerde zijn
betoog tegen een ander: een onweetende windbuil
, die daarbij zat, wilde zich, door de perfoneele
kennis met dien uitfteekenden man , verheffen:
zoude ik, viel hij hem in de reden, Gesner
niet kennen ? wij hebben famen fchool ge
„ gaan; hij heeft in de eerfte klasfe nog onder
„ mij gezeeten: hoor, hij was een drommelfche
,, keerel"! Nog meer zotte klap zoude hij uitgeflagen
hebben, zoo deze windbrekerij, die tegen
alle tijden en omflandigheden blijkbaar aanliep,
geen hartelijk gelach van allen had verwekt.
De Haan ftond, op den mesthoop , voor een
edelgefteente, of, dat het zelfde is, een Man,
zoo als wij hem thans bedoelen, ftond voor een
. zeer

DE. ONWEET-EJïDE II
zeer prachtig oudheidkundig werk, 't welk een
kenner toonde, en onder anderen op een paar
Qriekfche uitfteekendfraai geteekende kampvech-
' ters wees: „ God bewaare ons ! (riep de
„ eerfte uit,) dat deze tijdeq niet wederom ko-
„ men, waarin het vuist- en kolfrecht de Mode
„ was." Iemand zijn wezen dondt erndig
en oplettend, «r las een geleerd gefchrift; en
toen hij, in eene zeer wel maar mogelijk voor
hem te verheven opgeftelde zjnuiting, de woorden
pro virili parte vond , hield hij 'er den duim
bij, wees ze met een beoordeelend gelaat zijner
vriend, en zeide: „ daar, lees eens die ver-
„ vloekte vuile taal"! „ VOLTAIRES Hen-
„ riade zal ^hem nog lang overleeven"; zoo begon
een verdeediger van dien Dichter: „ ik
„ dacht, die vuile zondaar ware ongehuwd ge-
„ ftorven" zeide een geleerd mannetje, 't welk
tot nu toe.dil gezeten had, en echter ook iets
voor den dag wilde brengen. „ Hoe maakt men
„ het dan", vraagde iemand, wien de lust tot
fchrijven bekroop, even als meenige arme Familie.,
om te trafteeren „ dat juist eene ge-
„ fchreeven bladzijde eene gedrukte pagina vul-
„ le?" -
Doch al genoeg: het o hadt gij gezweegen!
is oud ; en iemand, wien de verwen hier te hoog en
fterk voorkomen, zal aartflonds, bij den eerden
den besten toeleg, om hier zelf te zoeken, het
penfeel volkomen regtvaardigen. Dan voor hem,
die

12 DE O N W E E T E N D E
die lust heeft, volgt nog een kabinet van een
ivat fijner foort.
De Snoever fpreekt dikwerf, in laage bewoordingen
, van menfchen , die verre boven
hem verheven zijn, om ons het geloof aan de
gemeenzaamheid, welke hij met hun houdt, op te
dringen; even zoo fpreekt de onweetende van
menfchen, zaaken en fchriften, welken de waare
kenner niet dan met eerbied noemt, in eenen gemeenzamen
en gemeenen toon. „ Hoor, Vi~
3, TRUVIUS is toch een drollig fchrijver"! zoo
fpreekt hij, die ons hier mede het waare bewijs
in handen geeft, dat hij ViTRUVIUS nooit
geleezen heeft. „De fnaakfche Horatius; mijn
„ lijf- en hartfterker Ovidhts; mijn oude keerel
„ Homerus; broeder Leïbnits; mijne liefhebberij
„ de natuurlijke Hiflorie; mijn meisje de Ma-
„ thefis; de Brochure, welke hij toen eens ge-
„ fchreeven heeft; de mondvol Latijn, dat hij
„ fpreekt; het beetje, met verlof te zeggen, histo-
„ riën, dat hij bezit;" dit alles wil, wanneer
men de betekenis vraagt , dikwerf niets meer
zeggen, dan: Horatius, van welken ik Hechts
weet, dat hij verftandig en geestig is; Ovidius,
van wien ik eens twee woorden heb verftaan;
Homerus, van wien ik heb gehoord, dat hij
llmpel en edel verhaalt, en een ond blind man
geweest zou zijn; Leibnits, wiens fchriften ik
nooit heb ingezien , en die ik nimmer denk te
kezen; de natuurlijke Historie, waarvan ik niet
meer

DE O N W E E T E N D E . , 13
meer weet, dan dat ik eenige kapéllen en uilen
bezit, en ze op plaaten gaarne zie afgebeeld;
de MathefiSi, waarin ik gaarne Wenfchte meer
bedreeven te zijn, omdat ik 'er zoo veel Van
hoore fpreeken; het Boek, dat deze of die ge-
fchreeven heeft, maar 't welke ik niet verfta;
het Latijn, waarom ik hem benijde, omdat het
mijne zaak nooit is geweest ; de kennis der
Historiën, waarin ik een volflagen vreemdeling
ben.
Juist als de armhartige Pronker den zijden
of witten doek meteen punt uit den zak, zijn
horologieketting lang naar beneden hangen laat,
en de lobben verre na vooren haalt, opdat dit
alles toch volkomen mogt gezien worden, terwijl
de Rijke dft wel verbergt, zoo kraamt de on~
weetende ook gereed zijnen armoedigen voorraad
uit.
. In het gezelfchap van eenvoudigen en dammen
is hij daarom gaarne; want bier wordt hem die
ongemeene eer beweezen, dat hij, als Reineke,
voor de Ganzen mag gaan zitten, om ze te leeren.
Hoe kittelt het hem hunnen opgefpalkten mond
en hunne op hem alleen gevestigde oogen te
zien, wat zij niet kunnen begrijpen, ter be-
flisfinge, aan hem te hooren voordraagen , en
hunne vraagen, twijfelingen en zwaarigheden,
door zijne vermeende wijze antwoorden, in de
behoorlijke donkerheid te ftellen!
Maar, tot de verkeering en het gezelfchap
met

14 DE O N W E E T E N D E .
met Mannen van naam en eene uitgebreider
kennis bereidt hij zich niet zelden vooraf, leert
plaatfen uit fchrijveren in rijm en onrijm van
buiten, en zoekt gelegenheid, meenigmaal onbehouwen
genoeg, om ze flechts te pas te kunnen
brengen; Hellingen, woorden en naamen, dié
hij verzamelen kan , worden insgelijks medegenomen
; hij laat ze , gelijk de Gochelaar de
Vogels onder den hoed, voor den dag komen $
maar meenigmaal zoo gebrekkig, dat men hun
kortflxmdig verblijf in hunne gevangenis voort
kan bemerken. Zijn deze Mannen , naar zijne
meening, van een' hoogen rang, dan is het heni
eene eer hun te vraagen, en hun twijfelingen
en zwaarigheden voorteftellen, maar alle weêr
zoo kommerlijk ,• dikwerf zoo kinderachtig,
en flechts oppervlakkig, dat de een of ander in
den eerftcn opflag denkt, dat men met hem den
fpot fteekt, maar voort daarna, uit reeds voorafgegaane
blijken , het arme wicht leert kennen ,
en in eene goede luim , een antwoord geeft.
. „ Maar met permisfie, dat ik vraage, droeg
„ Winkelman eene paruik ? Snoof en rookte
„ Wrafer% Doch ik denk niet, dat gij van dit
„ alles hebt gehoord, of iets daarvan u ooit is
„ voorgekomen. Gij zijt immers Luthersch, enz".
Dit en foortgelijke dingen zijn alreeds gewigtigë
vraagen , bedenkingen en twijfelingen , voor
een' man; die flechts de eer wil hebben, dat
hij gevraagd en getwijfeld heeft.
Legt

£>E Ö N W E E T E N D E . 15
Legt 'er hera'werklijk aan gelegen, om iets van
anderen te verneemen, of perst hem de tijd van
nood; dan weet hij, op zijne manier, ftil rond
te fluipen, zoo als hij ten minfte meent, zeer
verbloemd te vraagen, maar zich zeer zelden zoo
geheel te verbergen , dat men den bedelaar
niet zoude bemerken. „Hij is 'er anders een
„ groot Held in geweest , maar heeft het in
„ langen tijd niet bij de hand gehad: gij behoeft
„ 'er hem flechts één woord van te zeggen, dan
„ zal 't hem volkomen weêr te binnen komen".
Doch ter vertroostinge zijner armoedige ziel,
moet ik verzoeken, dat gij hem toch uitvoerig
onderricht, of liever het werk zelf op u neemt;
want dat is eigenlijk zijn heimelijke wensch:
anders ware zulks even zoo veel, als iemand,
die volftrekt een vreemdeling is, flechts tot de
poort toe te verzeilen; hij zal dan nog tien an­
deren moeten vraagen , of in het veld overal
omzwerven , en den nacht en het gevaar in de
handen vallen.
Van de meenigte der vaten, tonnen, bosfert
en doozen befluit men, ten minfte zoo lang als
het niet vrij ftaat, om 'er in te zien, wegens den
voorraad des winkeliers; zoo befluit men ook,
door de meenigte der boeken en hunne fraaije ban­
den , wegens derzelver inhoud , en van alles,
niet zelden, tot den bezitter.
Deze drogreden heeft bij mannen , van het be-
fchrceven foort, den fterkften klem: naar hun
oor-

ló DE O N W E E T E M D E .
oordeel befluit ieder in diervoegen; en uit dien
hoofde zijn zij , niet zelden , de grootfte ver­
zamelaars van boeken. Men treft ze, wanneer
zijden tijd vooruit weeten, in hun boekvertrek
aan ; zij leezen met ingefpannen aandacht, ver-
.zaaken gaarne het gehoor , fpringen als ver-
fchrikt op, en moeten zich eerst eenen weg tot
ons baanen door boeken, welken zij met voordacht,
kort te vooren, tot een geleerd bolwerk, op
eikanderen ftapelden: dan volgen veele ontfchul-
digingen, dat ze onze komst niet hadden gemerkt;
de geest des boeks had hen gekluisterd; en tot
.ftaavinge hunner kunst, om afgetrokken te kunnen
denken, voert men nog een paar historietjes aan,
dat zij trommel noch brandklok hebben gehoord,,
van geenen flaap wisten , en, wanneer het
ganfche huisgezin 's morgens reeds in de weer
was, nog aan hunne tafel zaten, en in de
letteroefeningen blokten.
Men wil hunne Bibliotheek nader leeren ken­
nen : — o ja! zij leiden u tot verfcheiden kasfen
met boeken, in Franfche, Engelfche en andere
banden gebonden, houden elk boek kort voor
de oogen , want ze zijn volflagen bijziende,
prijzen de zwarte en fijngefneeden letters, als
mede de fraaiuitgewerkte titelplaat, en weeten
zelfs, o verheven wijsheid ! dat van Londen ,
Parijs , Bazel, Amfterdam , Leiden en meer
andere fteden, altoos veele goede en heerlijke
fchriften voor den dag zijn gekomen. — Het
Ge-

DE ONffEETENDE, T_
l
?
Geheugen is bij hen zwak; want men moet weeten,
dat het ene eer is, geen groot geheugen
te hebben; natuurlijk dost dit bij hen op fferk.
te van oordeel befluite-i Wat is wel uwe
kunfl, welke zij -voordezen ook niet hadden '
fK-.Kff'nd, en waarin ze nu al verre gevord.:;d
u-a,en, maar van welke zij, thans,
hadden moeten afzien , daarom alleen , om
dat hun aimt , hunne tijd en oogen de verdfcre
beoeffening niet toelieren. Gij hebt een
werk gefchrceven — juist over dezelfde ftof
wilden ze ook eens fchrijven ; zij hadden 't
mogelijk nog wel gedaan , maar nu waart gij
hen daaromtrent ree:is voorgekomen., Zij zijn,
gelijk gij ziet, overal en in alles t'huis ; de
grond, de wanden , de open vakken, de tafels
, waarop kaarten, tekeningen , modellen,
ontwerpen en kunft- tuigen van verfchet
de fcorten liggen, hoewel dikwerf alleen ten
halve en gebrekkig, geevén 'er bewijzen va» #
Op die eigenfte wijze verzamelt de arme alle"
oude vodden en fcherven om 'er zijn anders
armoedig vei trek meê op te (chïkken*
Zij zijn , wanneer men 'er hen over
hoort oordeelen, zelden in hun regt vak gekomen
, maar hadden volgens een heel ander
Pian geftudeerd. Deze voqr-of-flocreden heb-
U. Dtsu. B ben

jg DE ONWEETENDE.
ben zij, bij zekere gevallen, zeer nodig; doch
nimmer is ze van die kragt, om hen , ge­
lijk ze gaarne wilden , geheel te ontfchul-
digen.
Maar Saul is nogtans werkliik dikwijls onder
de Propheeten , de blinde een wegwijzer, de
lam.ne een dansmeester , en de ftomme een
voorzanger ! Hoe gaat dit aan ? hoe fchaft hij
r a ad ? — Dit is niets! het moet wel , zegt
„ mijn niet al te fijne fchoenmaaker , wan-
„ neer ik hem klaag , dat de fchoen veel te
„ nauw is , en hij met zijne zwarte vuiften
„ toetaft, het moet wel , wanneer men 'er
„ maar den mond na weet te trekken." •—-
Zo neemt de onweetende fchoolmeefter, naar
de kunft , van 'er den mond na te trekken ,
het grondbeginzel met vermaak aan , dat men
alles (peelende moet leeren , en fpeelt met
zijne leerlingen in een eigenlijken zin; geeft,
wat hem en hun fmaakt , ten beste; vult zij­
ne zwakke maag met lugtige fpijs'; geeft en
neemt, dikwijls, üuren uitfpanning , en fielt
den fpot van de fcholiercn op rekening van den
moedwil der jeugd, weiken een wijs man met
geduld moet verdraagen. De onweetende Ex­
aminator laat den Candidaat de Eere , om in
het Latijn te antwoorden, maar houdt zig uit
ver-

DE ONWEETENDE.
verkiezing aan zijn moedertaal; doet vragen, waar
over men flegts lachen, en die men niet beant­
woorden kan , na dat hij ze egter zelfs te vooren
met alles , wat 'er toe behoort, opfehreef
of van buiten leerde , en heeft daarbij wel
zijne dagen, wanneer men hem doet bloozen,
en hij fmert gevoelt , maar te gelijk een uit-
fteekend geheim , om egter geruft en vet te
blijven , welk arcanum hij tot trooft van de
arme zielen zijner broederen niet met zig in
't graf moeft neemen.
De Prafes van *t gerecht houdt, wie zal
het hem beletten? zijnen grooten jongen, die
nog m-er kan dan Aften innaajen en uitfchrij-
ven, en dit, die gewoonte om eenen grooten
jongen tot zijn dienft te houden, heb ik, an­
ders nog menigmaal in 't geeftelijke en wae-
reldiijke, van hoogen en laagen, met nut en
Eere zien plaats grijpen.
Wie de pis beziet, en de pols voelt, heeft
meer Recepten, óm zijne onweetendheid te red«?
den, dan den Lijder voor den dood te bewaa-
ren. „ Men is een oud Duttor, en heeft zo
„ veele grijze hairen niet op het hoofd , als.
men al gevaarlijke Patiënten heeft onder
„ handen gehad , die het jong borftje (een
„ jong kundig, en ervaaren DoStor) nooit zal
B 2 krij.

DE ONWEETENDE.
„ krijgen ;" of: „ daar , ziet daar! dezen en
„ geene uit de kaaken des doods verloft; den
„ kranken , dien anderen opgaven , gered j
„ de heete koorts voort weggenomen, en den
j, brand in het üghaam uit zijn' fchuiihoek
„ verdreeven ; " wanneer eene gemeene ziek­
te den Patiënt van zelfs verlaaten heeft; of,
wanneer hij onder de Cuur van zijn partij ,
of dat jong borftje fterft , dan het lo triutm
phe ! gefchreeuwt „ mij had men moeten con-
3, fuktren; mij had men moeten haaien ; dan
?, zoude ik mijne kunft; getoond, en, moeft
3, ik dat niet weeten ? hem zeker hebben ge-
3, red." Deze of dergelijke taal , daarbij nog
een half dozijn laage en laffe Complimenten,
en de vrije fmul oekt, ten minden voor een
groot gedeelte, de diepfte onwee f
endheid van
den veragtelijken Kwakzalver en maakt den
dommen Tandtreiker tot eenen Esculapius $
want het gemeen loopc met hem heen en de
zot heeft toejuiching aan alle kanten.
Deze houdt het altoos met den onwaeten-
den ; het is , als of hij zig waarlijk over de
broederlijke gelijkheid verheugde,- en mogt hij
wat meerder plaatzen vergeeven , dan hij nu
vergeeft, dan zou 't weldra een algemeen voor­
recht worden, de onweetendfte te zijn. Ten
min-

DE ONWEETENDE. z
minden laat hij niet na partijen te maaken ,
en de verdediging zijner Helden op zig te nee-
men. „ onze Heer *• is een zeer braaf Heer,
s, cn kan zig naar elk een' fchikken;" of:„ ei!
j, gij zijt reeds een geleerd Heer, gij wik het
„ flegts niet weeten; "of: „ hij zal en moet
„ nu onze Domine worden , want hij is zo regt
„ eenvoudig en, wie ons een' ander opdrin-
„ gen wil , dien zal de Drommel haaien! "
of „ neen, ik prijs den mijnen, ver, boven
„ hem , zijne pillen werken nog , die bij mij
„ heeft gegeeven." Waar men zulke Advo-
caaten vind en deze zoortgelijke Cliënten ziet
wemelen daar is een groot en gegrond ver­
moeden , dat de God Stupnr zijnen Priefter
onder hen gezonden hebbe.
D E

22
D E
S C H I J N H E I L I G E .
"^^"recb met Mannen, welke gelooven, dat
men van de vroomheid van anderen omzigtig
moet oordeelen, en dat de neuzen , die geftadig
fchijnheiligheid gewaar worden, wegens hunne
eige ziekte , eenen bedorven reuk hebben!
'T was of-k, altoos, mijn oud geloof, elk
een', zo als bij wilde , op zijne wijze , en,
zo als hij goed vond, zijne Pfalmen te laaten
zingen, en niet voort; Schaapsvel en
van binnen een wolvenhart! uit te roepen.
Maar, maar! wanneer het licht van verre
niet anders was dan een Stalkaars of verrot
hout , 't geen van verre licht fcbeen te zyn;
dan kan ik evenwel niet zeggen : hier is egt
en wezenlijk vuur ! en , wanneer de wind ,
of eenig toeval de Leeuwenhuid eens opligt,
dan heb ik, met mijne twee gezonde Oogen,
eenen Ezel gezien: want nog altoos is 't waar:
il efl de faux devots ainfi que de faux braves.
De Heer Dikken , te boek ftaande als een
vroome , haalt zijnen buurman , den eerlijken
Schoenmaaker , vinnig over den hekel,
waai-

DE SCHIJNHEILIGE. j 3
waarbij hg zelfs Jacch: I 20 aanhaalt, omdat
deze zijn' jongen, dien een' deugniet was, volgens
een goed meesters -gebruik , helder met den
fpanriem om de lenden heeft eegeven; komt
met een vreedzaam en godsdienftig gelaat weêr
in zijn eigen huis , en hoort, dat de MeH,
hoewel bij ongeluk, zijn fraaje kruik gebro­
ken heeft, maar trekt haar , is het niet zeer
billijk ? een' rijksdaalder aan de geringe huur
af. —
Dat 'er een nieuwe Preekftoel in de Kerk
gezet, en hij met fijn Laken bekleed s, en
dat 'er in plaats van den ouden Engel, waar­
op het doopbekken vast , maar van welke»
een arm gebroken was , een nieuwe zij ge­
komen , dit alles wee'en wij dank aan de
mildaadigheid van Mevrouw de Weduwe Hincb.
mijer; maar, dewijl haar fchoonzoon , te­
gen welken zij tog, altoos , haare vroome
bezwaaren hadt, bij eenen rijken huwelijks -
zegen, vrij nadrukkelijk gevoelt, wat iighaams
onderhoud betekent, zo hadt hij al het geld,
door haar b-fteed tot noodzaaküjfce giften,
voor zijne huishouding nog noodiger gehad. —
Dat de oude Heer Bidder alles, met betrekking op
zijne Lijkftaue, al befchreeven , en het geld,
daartoe verëischt a in een bijzonderen , ver*
B 4 2e.

94 DE SCHIJNHEILIGE.
zegelden zak klaar gelegd hebbe, is waar; ik
heb het zelf gezien;, en dit_ getuigen* ben
ik aan smans \ roomheid verfchuJdigd • maar
dat hij , heden , een weinig bedremmeld nog'
rekeningen heeft bezwooren, waar ove* de Hechter
in toorn het hoofd fchudde , oe min erjaarige
traanen ftortte , en ik de deu uit.
liep, dit is insgelijks waar. — Domme Dinijs,
preekt wel tegen de ij ielheid van zijn Grlega,
om dat die niet een breeden ronden hoed, en
eene papsk ter grootte van ten fchaapevagt
draagt , als bij ; mitsgaders niet altoos in 't
zwart gekieed gaat, en Schoenen naar den
hedendnagichen trant , of zomwijlen laarzen
aan hebbe ; maar dat bij zelf ten ujterften
geldgierig zij, in 't g. hei ra des Naaflen Eer
beklad, en door omkooping of bedrog zig zei ven,
poogt te verheffen, dit gaat veel vejrder dan een
opgetoomde hoed , eeo korte paruik , nieuwerwetfche
Schoenen en het dr,aagea van Laarzen.
— Doch dit alles is immers al oud, en
Vader Rabener zoude hier ftof tot de. vermeerdering
van zijne Hekelfchriften in ruimte hebben
gevonden.
Ook dit is oud , dat de jonge Zeto'es , de-
wijl hij nog geene plaats heeft, in het gezelfchap
van oude Mannen, die zijne Pairoonen
kun-

DE SCHIJNHEILIGEN. 25
kunnen zijn, en hem aan deze of geene plaats
tot den kanzei kunnen helpen van ijver voor
de zuivere en orthodoxe Leer brande, ja de eer-
ite wil!e zijn , die zijne ftem zou geeven, om
allen , die den naam van Ke-ters djaagen of
te verbranden, of, op zijn zagtft. uit 't Land
te bannen ; maar niet bedenkt, dat ik h,m,
vóór drie dagen, nog even ftijf en fterk , op
de wijze van een Student, hunne half betree-
pen ftelliogeq tegen 't orthodoxe fijfteem op
eene verregaande wijze hoorde herkaauwen en
verdedigen : dat de Schurk, van wien
de Klapperman het beft getuigenis kan gee­
ven , in de oefenmge bij een man, die hem
aan het brood helpt, op de kn ërt legge, en
zig zo aanftelle, met fchreeuwen, huilen, en
het maaken van misbaar , als of hem de i'a-
rantul hadt geftoken: dat einde'.ijk de
jonge Weduwe , die anders van de Dommes
in 't algemeen , altoos met uiterfte veragring
fprak, den nieuwen Domme , om dat die nog
ongetrouwd is, zeer roerend vindt, den moei-
lijken weg niet fchuwt, en de ganfche Ge­
meente door haarc traanen ftigt ; dtt
alles als ik zeide , is reeds oud : een bewijs,
hoe lang de menfchen, groot en g ring, daar­
mede wisten om te gaan, om de dankbaar; eid
B 5 van

2(5 ȃ SCFIIfNHElLlGE N.
van anderen te ontvonken en zig daartoe van
een gering lokaas bedienen, te weeren van de
door Mienen, woorden en gebaarden uitgedi uk-
te ftelling ; ik huuie het met u, of, ik ben met
u van 't zelfde gevoelen.
Uit dien hoofde behoudt het oude masker,
waar onder men nogtans zo ligt den man ver­
moed, en ook wel iuifr. raad , nog altoos zij­
ne waarde.
Doch , hebzucht is niet de eenige oorzaak
der vermomminge; alle de hartstogten met al­
le haare voortbrengzels kunnen zeer wel met
dezen mantel te regt komen: wie hem gebruikt,
die hangt hem om, of voor een langen, of voor
een korten tijd ; dikwijls vroeg , dikwerf
laat.
De rijke Vrek zou niet zo goed voor een
arm man kimden doorgaan , zoo hij niet te
gelijk den Vroomen fpeelde; , wie de be-
fpotting wegens zij ie onweetendheid te duch­
ten heefc ; die gaat haar tegen door Bigotte,
rie , en geeft voor , dat het tegen pligt en
ge weet en aanloope, meer te doen, dm te bid­
den en preeken, vindende in elke fraaiheid of
gewoonte van Athene of Rome den Duivel en
deszelfs verftrikkingen. —*
Nijd

DE S C II IJ N H E I L I G E N. 27
Nijd err jaloezij rnaaken , gelijk bekend is,
onder beide geflagten de ftrengfte Heiligen ;
meerderheid van andere , en vernederde of te
leur geftdde eerzucht brengen Anachoreten en
eenzaame Stïjliten voort: en, wie zijn' vijand
een oog uirfteeken , hem zijn Beftaan benee-
men , en uit e Stad wil voort helpen , die
doet zulks beft onder godsdienftige fchijnverto-
ning en in Gods naam.
Ja ik heb onbefchofce fpotters gezien, wel­
ke'zig, om heimelijke zetregels, en oogmerken
gedrongen zagen , de ééne of andere vroome
gedagten tot hunne zinfpreuk aan te neemen.
Een oud eerloos Bankrottier , nog elke zon­
de , even als voormaals pkegende, bedekte
fteeds, wanneer daarvan gefproken wierdt ,
zijne eige verkwistingen en befloot die met
de ftelling : Ja, aan Gods zegen is alles ge-
legen : en een ander , welke noch om God
noch zijn gebod gaf, vondt, bij 't herdenken
aan de zonden zijner jeugd en de begeerte ,
llerke begeerte na eene jonge en gezonde
Vrouw, noodig , om te beweeren , dat kin­
deren in den eigemlijken zin een enkel ge-
fchenk des Hemels waren.
Hoe ftout is het , van zijnen doo-lvijmd
te willen leenen ! hoe dom , te gelooven ,
dat

28 DE S C H I J N H E I L I G E N .
dat anderen , die onze vuiligheid kennen ,
't onbefchaamd geleend Eergewaad voor ons
eigendom zouden houden.
De oïijkfte Windbuil is , meerendeels , de
kaalde jakhals ; zonder eenige de minfte zwaa-
righeid zwetst hij vanduizenden en miljoe­
nen , om dat hij gelooft , dat hij den afftand
van zijn waar gereed geld niet hoog genoeg
kan opgeeven , of nog nimmer onder­
vonden heeft , wat het inhebbe , flegts tot
een maatig goed te gèraaken.
Bijna om dezelfde reden gelooft de fnoodfte
Schurk , niet grof en onbefchaamd genoeg te
kunnen huichelen. Wanneer hij bidt; dan
brult, huilt of jankt hij, verdraait de oogen,
en overftemt den voorleezer ; men kan hem
niet voorbijgaan, zonder een ach, een woord
van jammer, en traanendal , eene les, eene
plaats uit den Bijbel , een vers uit een lied
meê te neemen, welk hij met luider ftem op
een ander' gezegd wil hebben , maar in de
daad op ons zelv' zngt Hij laat niet na ,
het gezelfchap , waarin hij komt, met eene
Apostolifche Groet aan te fpreeken. •
„ Van uwen drank, dien gij hem aanbiedt ,
„ te nuttigen ?" — Daar bcwaare mij God.
voor, zege hij; van deze zonde , Gode zij
dank!

DE SCHIJNHEILIGEN, 29
dank ! ben ik vrij; hij heeft een bij uitftek
fraaij boek mêe ^gebragt , daarin wil hij een
wijl tijds leezen , en 'er zijne aanmerkingen
bij voegen. Het is Schaapkinds verzilverde He m
mei - trompet, en daar agter ftaat mg: de dag
in den nacht, of de in den winter zingende fflag*
tegaal, dat is enz. Daaruit wil bij het gezel­
fchap iets voorleezen ; en 't Juffertje nr;g 'er
ganfeh niet over lachen ; want de Satan , die
uit haar lacht, zal ze weldra doen huilen, en
zulke ftoute meisjes 'wandelen in zijne ftrik-
ken. Tabak rookt hij ook niet ; „ want al-
„ les is immers ! rook en damp in de wae-
„ reld:" men moet, zegt hij in eenen teemen-
den toon , zijn' tijd heel anders befteeden ;
wie geftadig bid, die kan zig daartoe niet
verledigen. En zo moet men , wanneer hij
het te pas kan brengen , genoegen neemen ,
in de eenvoudigfte beftraffingen , en de lomp-
fte zinfpeelingen op alles, wat onder handen
genomen, en gefprooken wordt, mede aan
hooren. Schriftuurplaatzen brengt hij al­
toos bij, wanneer 'er hem flegts één woord
de minfte aanleiding roe geeft, dat iemand bee-
zigt, en dat in eene heel andere betekenis in die
plaats voorkomt, en zulks altoos met de vuil­
te duiding op perzoonen en zaaken , die hij
niet

5 o DE SCHIJNHEILIGEN.
niet Jijden ftnag. Hij heeft ze ook klaar ,
wanneer hij in den handel bedriegt ; wan-'
neer hij anders een vuil bedrijf verantwoordt,
of een ijskoude Tijran is van Vrouw en Kin-
deren.
Komt een Predikant in het gezelfchap, of
is hij 'er reeds; dan is het, of de Geeft hem
voort vervoere; hij fielt alles, wat hij weet,
te werk , en laat de ééne malligheid en zot­
ternij op de andere volgen, alleen om den
man oplettend op zig te maaken. Van zom.
migen is hij wel een geflagen vijand $ hij noemt
ze heidenfche Leeraaren, Zeedepreekers, mannen,
die den Geeft niet hebben } waarvan men ligt
de rede raaden kan , indien men deeze Man­
nen zelve kent. „ Hij is wel mijn Naaften;"
zegt hij overluid, of zendt een andéren vrij-
brief vooruit, wanneer hij hunne of anderer
gebreken vinnig beftrafTen wil.
Overal en op eenen zeer ongelukkigen tijd
hoord men hem Leeraaren; hij houdt 'er koo-
pers en verkoopers mede op ; roept een an­
der mans kinderen van de ftaat in zijn huis ,
vraagt hen uit , geeft ze lesfen , wenfcht
hen het goede , en vereert hen dit of dat
boek, al is 't , gelijk men ligt kan denken ,
van

DE SCHEINHEILIGEN. „ T
van weinig waarde. De onfchu'digfte Mode en
het geoorloofdfte vermaak doet hem het hoofd
fchudden en perft hem zust op zugt ten boe-
zem uit ; de regtmaatigfte fmert van een an­
der leidt hem tot lompe en geheel vrugtcloo»
ze verwijten , en tot domme lofredenen Gp
zijne eige ftand vastigheid in dergelijke ge­
vallen.
Maar men hoore hem , wanneer hem zelv*
iets afgeflageti, ontzegd , of wanneer hij er­
gens regrmatig toe genoodzaakt word is ; dan
komt de Burgermeefter nooit in den Hemel ;
de Schepen is volmaakt Fclix, en zal met zij­
ne fnoode Drufilla den loon wel krijgen ; en
alle de anderen, welken naam ze ook draagen,
zijn dienaars der ongerechtigheid , gehuurd
van den vorft dezer waereld, om hem te pij­
nigen , naast welken hij ze reeds zitten
ziet midden in den poel , die van vuur en
fulfer brandt*
Is het zijne zaak , iets onder het Gemeen
door te drijven ; dan weet hij 'er , gewis ,
't belang des Hemels onder te vlegten : met
den Bijbel in de hand toont hij de plaats ,
we'ke regt eigenlijk hiertoe behoort ; of God
heeft het hem in eenen droom geopenbaard;
een

3s DE SCHIJN HEILIGEN.
een O ak?3 der Stad heëft 'er zo en zo ovei
gefproken; en, om dat die altijd bij hem is,
en alles met hem fpreekea mag , en menig­
maal voor Stad eh Land met hem bidt, hem
vei zo;t t om het tog voor te ftellen , en
'er fterk op aan te dringen.
Zij zijn mede Prophceten , eri met beide ~~t
h u den ten Hemel ziet men hen ond^r de
eenvoudgen ftaan > en hunne voorzeggingen
bij V^ornaame llerfgevallen v verfchijnzels, en
tijd ng-n uit de ricu'w?pap:e-en uiten. Wee
den verftandigen in ee e Stad, waar men 'er
vee'^n van dat oort heeft I geene goede
fchikKmg zal o' aangevogten doorgezet kunnen
worden ; Zü WJW en 't Oemeen met bij !
en ,
fp^den , ft 'kken en ftecnen , om alles weder
om te houwen , uit te graavén , en om­
ver 'e fmij en , wat tegen hun' wil of oog.
merk geplant , geboüwd , en opgetrokken
is , en om op de koppen van alle de zul*
ken te fl .an, die zig maar in 't minfte willen
verzetten.
Vol vreugde gluuren zij de kligten van hun
te gernoet , die zij op deze wijze verhinderd ,
en van hun ampt beroofd , of bij de volvoe-
rii g van een edel vo «meernen hebben gedwars­
boomd. „ N\i, God heeft het niet willen
« heb-

DE SCHIJNHEILIGEN,
3 ) hebben , (grijnzen die fchurken , ) en bui-
„ ten zijn' wil gefchiedt 'er toi niet»."
Met één woort ; n )g gel>adi;r. en geheel
de oude Phari&eën ; maar dikwijls komen er
fcheuren in hun Schaapsvel, en dan ziet men
't vuile wolvenhart in deszelfs natu^riijke
gedaante.
II. DUEL. C D E

34
D E
Z O N D E R L I N G E .
"\^"ie al 'e ver van de groote hoofdftraat
afgaat , en door enkel kleine zijdftraatjes
heen kruipt, die moet 'er zijne reden voor
hebben , (vvnnt het zul , hoope ik , de ftelling
nopens dat alles eenen toereikenden grond
hebbe, niets beneemen,) al zou het ook geene
an Jere reden hebben, dan om 'er ook eens .
te hebben doorgekropen. Maar men zou in
de daad moer bcgceren , dan het geen Keizers
, Koningen cn Matresten, dikwijls, in
toorn of in eenen goid.n luim van hunne
Gunftelingen begeerden , en ook meer doen ,
dan deze , met hulp van dit of dat , menig. •
masl gedaan hebben , wanneer men elk een',
die met gezonde voeten op zijne handen gaat,
aan de wanden kruipt , of anders een bekij.
kenswaardige Zonderlinge wordt , terftond
wilde vraagen : vriend! waarom dat? Want,
om niet te zeegen, dat wij , even als alle
vraagers en befpieders , met wind belasu
den , na huis zouden komen , wij zouden
zonder eenig privilegie , wapen op den rok
enz. nog vrij'wat meer te duchten hebben ;
ten

DE ZONDERLINGE. ^
.en minden bij de meeften zijn de woorden,
een Onbefuisde en, Dolleman , en een Zonder,
linge , broer en zuster, even si; rnogefijk
op het bifülabum , Adel , nog een ander eea-
fyllabig woord d< orgaans volgt , of gelijk als
ons bij het woordje, School, voort onze eerfte
Leermeeftcr met zijn ftok en plak te binnen
valt, welke wijlen die man , benefieasden
zandlooper , zeer gefchikt, in ééne hand
wist re houden. Maar in de Asfociatien der
denkbeelden , en in de vereeniging van beelden
en charackcers is niet altoos evenveel
juiftheid te vinden. Dan gewaagd!
Zie daar , mijn Heer ! twee woorden! -—
wie zijt gij! Die vraag kan U onmogelijk
zo vremd en zonderling voorkomen, als
gij mij zelf zijt.
Ingevolge van den langen Piek of y?o£,..dier*
gij in uwe hand hebt, en welke tw ee voeten
ver boven uw hoofd ui.fteekt, zoude ik
u voor een' quovis modo nakomeling van den
zo moedigen , als bloed/gen Ridder , Goliath
houden, die d:t kostelijk familie ftuk in dappere
handen ba waarde , en u voort bij alle onze
Oudheid -mi r naars verklikken, die dan terftond
van de eigenlijke hoogte, maate en 't beflag ?;;nu
C % wen

j£ DE ZONDERLINGE.
wen weversboom verdere notitie konden nee-
men , zoo niet uwe lengte , naar welke gij
geheel en al van GpHatfa verfchilt, alle mijne
vreugde geheel omverre wierp , en u tot de
Pigmeën, ten minden tot de kleine bewoners
der Alpen en tot de Laplanders verwees.
- Verder dan! wegens het grove ezelsgraauwe
wambuis en den wonderlijken fchanslooper, die
zo duidelijk van Grootvaders tyden heugt, ge­
lijkt gij volmaakt eenen Klapperman; maar dan
ontbreekt u weer de ronde hoed; want aan
den fpitzen reishoed zou m:n eer denken, dat
gy een Postbode waart, zoo gy 'er maar de
livreij van hadt, en men den Posthoren maar
aan uwe zijde niet miste.
Een Pelgrim ? daar kwaamt gy, alles faamge-
norr.en nog wel het naaste bij; maar hierom­
trent kan men geen Pe'grmagie doen. En
boven dit alles ftaa ik verzet wegens die ftar
op de borst, 't Welk, naar ik zie, waarlyk
geen gekfeheeren is. Misfchien nog een ftuk van
een fentimenteelen Reiziger, die alle groot­
heid , uitgezondert dit enkel teken verzaakt ?
Of de werklijke Marquis van Sint A. . . wel­
ke ons eens diets wilde maaken , dat men nooit
beter reize, dan ci la gargon de métier ?
Maar

DE ZONDERLINGE. 37
Maar "zo gaat het: Onder al dit vraagen en den­
ken aan alles, wat die Heer zijn en niet zijn
kon, is hy my reeds ontfiiapt.
Goede Vriend! wie was die Heer ? „ Was
j, het zijn Excellentie, de Heer Geheime Raad
„ enz. „ Is het een Vrek! Wat vraagt gy,
of die Heer gierig is? „ Neen, iemand, by
j, wien men het wél heeft , en die, geloof
j, me vrij, het wel kan ftellen, want oveiiil
3j leggen goederen van hem." Is hij opreis?
» Hij mag het zelf wel wezen , om dat hy
„ hem niet kent; anders kent hem tog elk
„ Kind." Maar nogthans bedroog hy zig. —
„ Hoe! heeft mijn Heer het zo gelcezen?,"
Ja tog, dat 's zonderling! 5> Wel degelyk ge-
leezen dat het nog voornaamer is, dan het
3, gemeen voornaame." •
O! nu moet ik duchtenj, dat myn jonge
Neef, welke met niemand meer wil fpreeken
dan met de lieve Maan ; dat mijn Hospes,
welke gelooft , dat zijn botte Jongen van
twaalf jaaren eerst meet in ftaat zijn ,
om zelve 't A. B. C. te kunnen uitvinden,
voor dat hij het behoeve te leeren ; en dat
mijn Buurman, die in zijn geheel huis een vol-
flagen Zonderlinge is, van den duivenflag af tot
in den keider toe, dit alles ook geleezen heb*
C*3 benj

?8 DE ZONDERLINGE.
hen ; en dan is hunne bekeeringe onmoge-
'ijk, wantj zwart cp wie fcheidt de* menfchen
van een.
Hoe! daar zie ik iemand fterk beezig, om een
volflagen wilde mans werk in een Eigenlijken
zin te doen, en gehee! fine Jove et bove, flegts
met zijne twee vuiften een'boom uit te rukken.
't !s anders een heel gal, nt borftje. — „ Mag
» ik vraagen, mijn Heer, Hoe, waarom dat?
*v 't Is maar om het leezen." Ei wat! Zotten
kezen, ik neem alles uit mij zeiven. „ 't Is
» ' J
e? kclijkdrift, eigenzinnigheid"? Neen, 't is
flsj 's een bewijs van mijne grondflelling : al
wat ik wil dat kan ik.
Zonderling! — 0p een tijd, waar alles
flegts zeetjes en in ftilte fpreekt en zagtfluillert,
daar riemen de jonge lieden fïout^het ezelskinnebakken
weder bij de hand , en fpreeken
op zijn minft van leeuwen te willen dood wurgen.
Inmiddels befchieten zij hun wit; men
fpreekt van hun. „Hoor, zegt men, bij, is
„ één der geene n, die aï'es willen breeken en
„ verfcheuren, zo een zo een weet
je niet, gelijk 'er gfchreeven ftaat, waar
„ het maar op leven of dood gemunt is."
Voor de vuist gevraagd: waarom heeft die
Heer roode en zwarte letters op den Titel

DE Z O N D E R L I N G E .
laaten zetten , en zulk een koddig vignet gekoozen
? dit is immers gansch geene Mode.
„ Ik weet het wel , maar wilde flegts zien,
„ of het nier behaagde: let 'er maar eens op,
„ binnen een jaar , en mogelijk nog eer , is
,, alles rood, alles rood!" Daar ben ik van
verzekerd; want , wanneer iemand , thans,
maar zo fchrijft of drukken laat, dat 'er fcherts
mede onderloopt, dan is het onder den zwerm
der navolgers niet anders, dan op een kermis,
wanneer alle jongens den trommel willen roeren
, om dat men aan eenen enkelen eenen
trommel vereerde.
Ik heb het fteeds wanvocgelijk geoordeeld ,
mijn boterham op ftraat te eeren, terwijl ik
het altoos binnen s'h'uis deed: item, om over
dag te flaapen, en s'nachts mijne zaaken waar
te neemen , met mijnen bedienden eene gekkernij
voor 't volk aanteregten , 't werkvolk
overal vrij gelag te geeven, en bij hunne domme
fchertien de eerfte rol te fpelen , of voor
mij aan de deur de tafel te laaten dekken, en
dan onder een koddig Muziek voor 't faamgevloeide
volk mijn maaltijd te houden.
Maar nu ik dit alles, en bijzonder het laatfte
van den jongen genadigen Heer in mijne buurt
thans zie, zo bekruipt mij de lust, om mij me*
C A

40 DE ZONDERLINGE.
de van mijne Christelijke vrijheid te bedienen.
Want deze heeft het heel flipt een iongen
Engehchman afgezien, die zig een tijd lang in
den Doelen ophieldt, en wil die fraaïgheid in
onze kleine dad in de Mode brengen,. alhoewel
ze to: nu toe de Oomen en Tantes niet
nobel kunnen vinden, en den kleinen ban tegen
hem al te werk tellen, en de jonge Juf.
fers, zo dra zij hen zien , uit fchaamte voor
dien collemm, hem teritoni den (nek toekeeren.
Mijn Hee- is werklijk fnog die| oude, al
verge',de
fterk met koper befiagen , :
onverflijcelijke
houden band onder de heeie en halve franfche
barden naar de Mode: ik wil 'er mede zeggen,
dat de overgrootvaderiijke opdagen , welke
bijna tot de fchouders reiken; de paruik,
die eigenlijk eenen paruik met knoopen
wordt genoemd; de fiijve rokspanden; het
mislive kwakzalvers kamizool; de ruime, vet
gefineerde laarzen; de roode broek onder een
groenen rokj de lange handlobben; het kleine
rwdrrof e, de lange degen, en het kleine hoedje
t dat dit alles u ongemeen van onzen heden-
daa»

DE ZONDERLINGE.
daagfchen jongen Heer uitmonftert, bij welken
thans alles tot mof, hoed en degen toe,
zeer kort moet zijn- En evenwel is mijn
Heer pas 40 jaaren oud , wanneer men tog
wel de Mode nog niet geheel heeft afgezwooren.
• Mag ik nu weeten, waarom?
Ik zal 't u mijn Heer! met de navolgende
korte bewoordingen ontdekken. Indien ik onderftellen,
en po/ito aequali jludio van u vermoeden
mag, dat u de groote, en voor omtrent
13 jaaren overleden juris utriusque Doctor
en Profesfor FAUSTUS niet ten eenemaal
onbekend is ; dan zou ik mij Houtweg mee
regt den weder levendig geworden FAUSTUS
mogen noemen : want gemerkt mij eenigen ,
die dit groot Licht in zijne jeugd hebben gekend
, in mijn triennium academicum flatteeren
wilden , dat ik hem a!s een jonger broeder
zeer wel geleek , zo heb ik zodanige gelijkheid
daar door merklijk vergroot, dat ik des
overleeden nalaatenfchap, wat de kleeren betreft
, hebbe gekogt, vooral om dat ik geloove,
dat ik ook, diar door, zijn Geeft aan
mijne fchriften volkomelijk heb meegedeeld.
Maar hoe ? wat zegt gij' daar van ?
dat jong vlug ventje , de lust der gezelfchappen;
die den geheelen Adel in al-
C 5 Ier-
41

42 DE ZONDERLINGE.
lerlei gewoel met hallen en maaltijden wist te
brengen; die die zou nu niet meer in de
ftad zijn ? waar zou hij dan zijn ? wat is hij
dan geworden ? „ Hij is op zijn landgoed,
,, een flerke Oeconomist, of, zoo gij wilt,
een Boer!" en dat alleen , om dat men
aan het. Hof een ander den voorrang boven
hem gegeeven , en de Minuer hem zijne
dochter heeft geweigerd.
Hij dus , die niet kan krijgen , wat hij
begeert, verre ert zig; hij wordt, waarover
hij anders hartelijk lacl te , voor 't oog een
Heilige, een Geleerde, een Boer; hij pijnigt
zijne oogen, ooren, fmaak en zijne zintuigen
geweldig, en roept uit : lk heb 't heel
wel! '
De Oude trotsheid huist bij den man , als
bij de kinderen! — Of die lang aanhoude ? —
TUi minften voor de kinderen weet ik gefchikte
middelen, en mogelijk kan men 'er
ook wel elders gebruik van maaken: men gee.
ve hun, wat ze hebben willen; of men houde
zig, als of men i en in 't geheel niet zag;
in beide gevallen zullen ze al fpoedig weer
worden , wat ze waren.
Voor 't overige laat zig het verhaalde geval
veel verder toepasfen. —- Gij zijt geen
dig-

DE ZONDERLINGE.
digter meer? zingt voor geen meisje, ja voor
niemand een lied je meer ? Zit geftadig
in huis, en wildct nog Arabisch loeren ? dit
zou ik nooit gelooven , zoo ik niet wist,
dat onze onhebbelijke Schoonen een nieuwen
aartigen , blonden aankoraeling , in uwe
plaats , tot haaren bevalligen Lierdichter
hadden gekoozen.
Ook die behoort hiertoe , dat de geleerde
wijsneus geen Muziek kan verdraagen , om
dat hij heimelijk gelo ft, dat zij het eenige
is , dat hij niet geleerd heeft ; of een
ander berucht Zonderlinge Bachs Muziek-behandeling
onverdraaglijk vird:, alleen omdat hij
zelf ftelt, en z?er veel onder 't motto: vulpis
& uva.
Een jong Mufikant, die teffens Orgelist is,
mag geene lesfen in het openbaar meer geeven,
en hij is afgezet, om dat hij het veel te bont
gemaakt heeft. Een medelijdend lid van den
Raad, die ten minften over vrouw en kinderen
den dommen lompert fpeelt, heeft dezen beloofd
, zijn best te willen doen, om hem kapelmeefter
van den Vorft te maaken: maar
hij weigert, volftrekt, om dit aan te nee*
men , al kon hij 't ook worden ; hij wil nog
liever, gelijk hij zegt, in krotten en kroegen
gaan
43

44 DE ZONDERLINGE:
gaan fpeelen, hier en daar een les zoeken te
geeven, en zoo zijn brood zien te winnen.
De ganlche flad bewondert den zonderlingen,
die veel liever armoedig en veragt leeven, dan
een deftig Befiaan wil hebben •? • Zou
de man moge'ijk eens van den Notenfchrijver
ROTJSSEAUhebben gehoord? —Ik twijfel: maar
mogü men het hem eens vernaaien; dan zou
hij zeggen: de fchoenen van dien man zija
juist gemaakt naar mijne voeten , en paaien
mij volkomen!
Eer Zonderlinge te zijn in geleerde gevoelens en
begrippen, onderfielt, naar mijn oordeel, dat
m?n, in veele andere ftukken, volkomen
goed , juist, en met een volkomen genoegen
der beoordeelende partij denke; want anders begrijpe
ik niet , waarom men zo veel moeke
doet, om den naam van een' Uitzinnigen zo
fijn en zagt te bekleeden.
Pater HAR DU IN kon, bij voorbeeld, zgnen
ouden Scnrijver nog taamlij£ goed uitgeeven,
en egter van hemen anjeren beweeren,
wat alie Geleerden belachten. Om welke rede
die Man dit deedt? Misfchien om dezelfde,
om welke de Heterodoxe op eenmaal
zeer Orthodox wordt, en een fchrander vernuft
op 'c onverwagft en met zeer veel moeite

DE ZONDERLINGE. AS
te fpooken en nagtgeefb.n befchermt en voorftaat.
Daar zijn naamlijk te vee] menfchen op
de hand van de partij; en daar onder geteld te
worden is te gemeen, en maakt, dat we niet
worden gezien : maar één woord daar tegen ,
al was 't ook zoo klaar als de zon , en dan
dc duizend moal gekooze wordende naklank,
hij heeft het gezegd ! dit maakt het fchec pje
van Eere weder vlot.
De geeft van tegenfp-eeking is , daarom ,
meerendeels , bij de Zonderlingen te vinden;
ja, dikwerf verftaat men door een' Zonderlingen
eigenlijk alleen een' tegenfpreeker. „ Een
„ Drommel van een Vent, zoo pleegt, daarom,
mijn kleermaaker het loffchrift op zijn -1
„ bekwaamen en bereisden knecht te eindi-
„ genj ik zeg, dat ding is wit; neen, Mees*
„ ter , in Zwaben was het zwart: en ik zeg
„ V is zwart; n.en, buiten in den Elfas daar
„ is het wit."
Waarlijk, hier en elders heeft die kleermaker
met zijn knecht zijne zeer gelijkende broeders;
en een ge hebben de waereld en de maatfchappij
daarom alleen den dienft opgezegd,
om dat zij hun de Eer niet wilden laaten, van
het laatfte woord te voeren. — Jaag ze
al-

40 „ »E ZONDERilf-gj,
alle na hun hol, en m 'er deze eervolle woorden
boven : ipfi alhnenta fibu
Uit dit gehouden verhoor , e n uit de tot
dus verre voorgedragen lijst blijkt nu, dat 'er
uit elk Zonderlingen een zeker iets fpreekt, 't
welk deszelfs handen of voeten beftiert, 'en
't welk wij, zonder over een fijner ingrediënt
langer te denken, regtftreeks hoogmoed willen
noemen , die gelijk de liefde volflagen blind
is en blind maakt; en ons, alleen, om bewonderd
te worden , uit de verlochening tot de
wezenlijke waarde , uit de vlugt tot de fterkfte
hinderlaag enz. met grond te laaten befluiten,
om aan dezen of geenen gelijk te fchijnen
, of om zig gecopieerd te zien , een
fcherpgehechten hoed in ftêe van een' gewoonen
doet opzetten, een' zak in plaats van een
karmelijnen mantel ombaren, met allerhande
vodden bekleed , óf naar goedvinden naakt
laat loopen.
Zeifs wanneer men ons de grijze en wijze
Oudheid voorhouden , en de beroemde Zonderlingen,
wier naamen op As, Es, Is en Us
uitgaan, wilde noemen , wij gaan van onze
ftelling niet af. Een eenig geval zij uitgezonderd,
wanneer men naamlijk Zonderling hoort
roepen, maar opziet en bemerkt, dat alle
roe-

DE ZONDERLINGE. 4 ?
roepers kappen draa?en , waaruit een fterk
vermoeden reist, dat febreeuwers in trotsche en
belaggelijke pra^t eik^nier met geweld willen
overtreffen . en dat iemand , bij hun in een
kwaad blaadje sredeld zijnde, in een afftand van
de zotte waereld ieeve, en zulke dwaaze fieraa-
den niet kenne.
Ziet daar ! nog eenige Bezetenen aan
de behulpzamen toets der vernuften voorgefteld,
naamlijk, een man, die, naar men zegt, in
zijn geheel Lee ven nier. heeft gèlagchen ; vol-
ftrekt geen welgekleed Meisje lijden kan, en zig
met Prophetiên ophoudt; een man , die den
reuk van nieuwe Hof niet kan verdraagen,
en daarom alles van een uitdraager moet koo-
pen i en nog een, die liever brandewijn , dan
wijn drink', Ritten in zijne Kamer te eeten
geeft, en vlojjen voor een bloedzuiverend
middel houdt.
Wil men, wij zullen hen onder de Zonder-
Vingen laaten doorgaan; maar hier is eigentlijk
meu-, dm dit woord zeggen wil; de één
aan de poorten van het dolhuis , de tweede
een inr.aaiige Vrek,' en de derde een z^ijn-
ëgel: —— Zij hebben hunnen loon weg!
D E

4*
D E
G E K S K A P ,
H eer Schilder ! Heer Schilder! roept men
ons toe , hebt ge ons dit bedd niet al
eens? " Maar, op het woord af,
Leezers! wij willen een en 't zelfde hoofd niec
tweemaal fchilderen, of flegts een ander kleed
geeven , de hand vei zetten, of 'er eene grap
bij voegen, en dan het zelfde ding met eenen
anderen naam uitdrukken.
De Pronker is niet onze Gekskap ; die blijft
zijne waereld van meisjes getrouw bij, even
als de Maan haare Zon, en menig Infect zyne
plant: Hier is hij onophoudelijk met Oorlog
en Vrede, ontwerpen, veroveringen en belegeringen,
verlies en een gelukkigen Coup zoo
zeer onledig , dat hem , vooral wanneer hij
gelds genoeg heeft, de gehele overige waereld
zeer onverfchillig is ; en of 'er buiten den
Vorltlijken Moor nog een Apollo , en behal.
ven zijne charmante Helene ooir, eene andere
was , om weike ieeven en ge weids genoeg
in de waereld ontftond, dit en meer andere
zaaken g^an hem niets aan ; dat alles
raakt hem niet.
Het

D E G E K S K A P . 4 9
Het Wijshoofd, dit beangst fchepzel, dat in
een kleinen voorraad van woorden al zijnen
rijkdom ftelt, altoos alleen de fpitzs fteeneü
uitzoekt, en 'er op gaat wentelen, of zijne
weinige in 't bont geldeede manfehap, geldig
in 't g veer laat komen, is mede dat wezen
niet, dat wij hier willen tekenen.
De Neuswyze en bereisde Zot, welke wy
reeds ten toon Helden megten in menige opzigten,
't naaste by hem komen, zoo niet de
één; volgens het taalgebruik, naar zijnen ou^
défedom befch-eeven ware, en de ander door
meer andere dingen wilde behaagen , en door
nog meer andere onverdraaglijk wierdt, dan
alleen door zijne vreemde Incnifiatk.
; — mus ut'riqué
Error, fed variis illudit parlibus. ,.
Het gaat over het algemeen, den menfchen*
befchouwers menigmaal als den Natuu;Iumdi.
gen ; wanneer deze de rargfehikking al; ede
hebben gemaakt; dan komt hen nog een onverwagt,
een nieuw fchepzel voor, het welk
flegts ten deele onder een gedacht of foort gebragt
kan worden, om dat 'er dez» en geen
nog een agterfchenkel, een haakje of een lid.
Ü je

5 o D E G E K S K A P .
je meer of min ter aan ziet. Inmiddels weeten
zi; die Heeren gemakkeiyker te helpen ; zy
zetten 'er m;ar een Schaefferi, Fabricii, Mulleri,
< nz. voor, en laaten 'er dan dit nieuw ding
mede onderloopen. Maar de verheven natuurlijke
Iliftorie des menfchen heeft nog niet veele
voorgangers gevonden, welke met hun gezag
voor zedelijke uitwasfen bijzondere bepaalde
naamen hebben opgegeeven. En daar komt
het van daan , dat menigwerf verfcheide dwaasheden
maar éénen naam draagen, alhoewel de
voorwerpen, die men daar onder brengt, grotelijks
verfchillen.
De Gekskap, in het Franscb-, fat, evnporé,
fat, (want men moet zeggen, dat de Franfchen
voor de benamingen van dat geen rijkelijk
gezorgd hebben , 't welk. zy ons. voor
een goed deel hebben gegeven) is, in zijne
ganfche grootte, dat opgeblazen fchepzel, wiens
gebeele aanleg en masfa hoogmoed is, zonder
dat 'er menigmaal flegts een enkel fpoor of
beginzel ter waaie volkomenheid, in eenig opzigt
te vinden is , die op alles, wat gefchat
wordt en luister bijzet, eisch doet, maar te
gelijk, van even zó veele zijden, om dat hij
't niet bezit, of zotternijen als dingen van
belang aanmerkt, befpottelijk wordt; zig ori-
ge-

D E G E K S K A P . 5j
getwijfeld bij elk een' meent aan te prijzen ,
dien hij niet fterker van gunst, liefde en
vriendfchap iiidt kunnen affcbrikken , en de
welvoeglykfreid regtftreeks beledigt, wanneer
hij ze regt meent te toonen. ——
Men vind bij hem peen' vonkje gangbaare
waereld- en menfchen-kennis: hier van daan
zo veele fchilderingen en uitzigïen van zijn
aanftaand geluk, die een ander brein als droomen
zou belagchen, en enkel minachting van
het geen waarlijk waarde bezit, en gelukkig
kan maken; geheel verkeerde begrippen van
dingen, als of ze zoo ligt te verkrijgen of uit
te voeren waren ; wanneer ze toch wezenlijk
veel moeite en infpanning van kragten vorderen;
plompe ftoutheid, doof. en blindheid omtrent
vinnige neepen en fteeken, en zelfs wel
veragting van getrouwe waarfchouwinden.
Het Land , waar op dit kruidje best tiert,
is de verwarmende fchoot van Vader- en Moederlijke
vleijerij, waar elke papegaaje-klap van
dezen Lieveling alreeds vernuft, verftand, genie
en aangebooren grootheid werdt genoemd.
Geen wonder derhalven , dat ons de twee
eerfte rangen des Staats de meeste origineelen,
tot tafereelen van dit foort uitleveren. Die hebben
de eer, om ook hunne Bedienden te vor-
D 2 men;

52 D E G E K S K A P .
men; want men weet, wat een goed voor­
beeld vermag. En, wanneer al kleermakers,
ïlootemaakers, fmeden en andere ambagtslieden
hiertoe hun contingent leveren, zo zal, inge­
val hen geen amptje opgeblazen maakt, de Hi-
ftorie hunner jeu

D E G E K S K A P . 53
deerknmer, of wel eene andere beezigheid ge­
roepen moet worden. Hier danst hij voor
den fpiegel; beziet zig van het hoofd tot de
voeten, en front en en flanc ; fireelt de koo-
nen, grimlacht 'er bevallig bij , en neemt de
proef van hec diep, doch onbezonnen Compli­
ment, het we !
k hij maaken wil.
In dit po/tuur verrast hem onvoorziens de
braave man, die op zijne vjlte muilen zagtjes
kwam aantreeden , en ziet den Zotskap juist
in zijn aart en beftaan zijne natuurlijke ver­
tooningen maaken. Doch deze ziet hem nü
insgelyks, en gaat na hem toe, de éêne hand
in den boezem, en de andere zelfs wel in de
broeks- of kamizoo!s-zak geftoken , met een
gelaat, het welk den man aadftonds te kennen
geeft, dat zyn bezoek hem eene Eer moet
zyn. Hiertoe behoort de buiging, meer eene
knikking met het hoofd en een ftryken met
den voet, dan iets anders, 't welk men een
Complinent mag noemen. „ Hij heeft zig
„ flegts, bij zijne doorreis, bij zijn vertrek of
„ aankomst in de gunst van mijn Heer * *
„ willen recommandeeren." Nu bedankt men,
gelijk billijk is, heel zeer voor de Eer; is ver­
heugd; verzoekt hem, plaats te willen neemen,
leidt hem in eene andere kamer; biedt hem al-
D 3 Ier-

54. D E G E K S K A P .
lerlei ververfchingen aan , eeten en drinken,
naar maate van de tyds- om Handigheden; en
ziet! het is hier zo", als of de Gastheer 't uiter-
Ite belang moest ftellen in den Gast, welke al­
les koeltjes aanneemt of wel weigert, en door
zyne woorden te kennen geeft, dat die ver-
pligting aan hem hebbe , en die weinig of niet
denkt, van ongemak aan te doen, te ftooren
of op te houden: ja menigmaal zullen , wan­
neer men zulke Geesten niet voort beproeft,
, en op zijne hoede is , zij op dit eerfte tête a
tête , eenigc dagen bij u blijven logeeren. —
Weet hij , dat de groote Man, in wiens
gunst hij zig op zulk eene wijze aanbeveelt,
in dit of dat fiuk anders denkt , of gansch
niet Orthodox is ; dan laat hij zig breedvoerig
uit, laat alle vlaggen der Heterodoxie waaijen,
en meent, zig bij hem regt in zijne broeder­
lijke vriendfchap te hebben aanbevolen ; wan­
neer hij rondom in de zuivere Leer maar zengt
en brandt , zo dat den anderen de hairen te
ber^e reizen. •
Men vraagt na Geleerden, voornaame Man­
nen , zelfs wel na Vorfteiijke Perfonaadjen ,
die hem bekend zijn kunnen: „ o ja, hij kent
„ ze ; de één is een fnapper; de ander een
j, domkop, en de derde een zuiper, een door-
bren-

D E G E K S K A P . 55
„ brenger en bloedzuiger, enz." Een weinig
befchimping, hier bij komende, wil niet veel
zeggen , en fijne fpotternij is riet ad capt
ü n u n De Heer * * heeft een boek ge-
„ fchreeven, dit wenschte hij tog wel, in al-
„ len gevalle , te mogen leezent" of anders
weet hij van gewigtige, dikwerf geheime zaaken
bericht te geeven; „ nu daaromtrent mogt
„ gij hem eens gaarne hooren:" met
een woord, in alles de toon en het gelaat van
een, die zaaken kent, fchoon hy nu genoegen
neemt, alleen in zaakjes te befehouwen, waartoe
den fnocshaan, menigmaal, flegts een driejaarige
Univerflteitswind, of eeniglyk het Ampele
lieve Ik recht geeven. • • Eindelyk
rijst hij, na veele echte afdrukzels zijner zotternijen,
even zo befcheiden weêr op, gaande
zo heen, als hij gekomen was, en is misfehien
al drie huizen verre, wanneer de ander nog
voor de Eer bedanken, zig in zijne gunst aanbevoelen,
en hem gezondheid wilde wenfehen;
want hij is , moet ge weeten , niet gekomen
om te hooren , maar om zig zelve te laaten
hooren en zien.
Op de ftraat fleept hy den rotting aan den
band naast zig heen , wanneer de hand, die
D 4 hem

56* D E G E K S K A P .
hem moest draagen, in de broekzak fteekt; of
bij houdt hem op den fchouder , op den rug
of tegen de kin, of draagt hem met de hand
in den rokszak; de fchcuders haalt hij op, en
laat het hoofd voor over hangen, om gespen
en knoopen te zien fchitteren.
Waar het verlland de zinnen zo veel werks
verfchaft ; daar kan men niet fleeds groeten ,
wanneer men word gegroet: doch zomtijds doet
bij het, wanneer- hij den hoed tusfchen twee
vingeren ter zijde aanvat, en naar goedvinden
eenigzins opligt, of naar eene gepaste maat
afneemt.
In het gezelfchap van veelen, inzonderheid
van D>mes, toont hij dikwijls, diepzinnig, en
afgetrokkenheid van gedagten , hebbende het
gaarne , wanneer ht m eene Bekende met een
flag of floot van haaren waaijer opwekt. Hij
ftrijkt de handen over zijne kuiten, waar op
hij grootsch F; melkt den horlogie-ketting;
fpeelt met de Ornamenten; (want diergelijke,
als mede de kwa ten aan den rotting, fchittenende
knoopen, en eenige kleine gezette fiihoue'jes
, enz. zijn over 't algemeen zijne grootsheid,)
flaat de hielen der fchoenen tegen malkanderen
, of draait den rotting tusfchen de
bee-

D E G E K S K A P . 5 7
beencn; wrijft dikwijls 't ééne been tegen het
ander ; legt ze over malkander , en wappert
mee den ftoel. —
Verhaalt hij de Dame, of dm Heer, die
naast hem zit, laffe geheimen; dan buigt hij
zig in dezen ftaa: voor over, doet zulks onder
een aanhoudend geraas , en flaat daar bij
op zijne k uën of kuiten, dat 't klapt. Word
hij geroepen; dan fpringt hij onftuimig op;
fchourt menigmaal tafelkleden of tabiljés; treed
op de voe en der Dames en de pooten der
fchooihondjes; fcharrelt, desniettemin, na den
roependen of vraagenden toe; zet de beenen
wijd van e.kander, terwijl hij voor hem ftaat,
of trippelt op de teenen, en geeft een laf antwoord
, terwijl hij een fnuifje neemt, of flegts
op de doos met de vingers knipt.
In zulke gezelfchappen van Neeven en Nichten
, Oomen en Tantes, en verdere Familie,
komt hij eerst regt op zijn praatftoel; vooral,
wanneer hem vreemde kost en lugt, een tijd
lang hebben gevoed. Want hier kan hij alle
zijne waaren verkoopen, het woord geftadig
voeren, Doftoren en Geleerden agter hunnen
Rug befbotten , en van de verliefde Dochter
des Profesfors verteren , maar welke hij vervi
•.. den zak heeft gegeeven.
D 5 De

5g D E G E K S K A P.
De Mama neemt de bril van den neus,
buigt ze lamen en legt ze ter zijde ; de Tantes
en Zusters flaan den loozen knaap met de
waajèrs; de Papa houdt zig eerst ftil, en meesmuilt,
maar reept ten laatften uit: ., gij zijt
„ tog een duivelfche. jonge!" Of hij
verhaalt wonderen van het Hof in de hoofdftad,
waar heen hij was gezonden , ten einde befchaafd
- en wellevendheid te leeren, maar waar
van daan hij terug kwam , zonder 't minfte
meê te brengen ; fpreekt van den Staatsdienaar
als van den poortier of van een gemeenen klapperman
van zijn wijk, en van des Konings paard
als van den Bucephalus van Alexander; weet,
dat de Kroonprins geen poejer in zijn hair laat
doen , en neuriet het danslied van de Pnnfes.
Den Staats-Secretaris, van wiens Arrest in de
laatfte nieuwspapieren gewag gemaakt wierdt,
•heeft hij zo goed, als zijn' eigen broeder gekend
; en , wanneer 'er anders iets voorvalt,
dat Stad en Land verblyd of ongerust maakt,
dat komt hem niet vreemd voor, want hij
heeft het toen in het Cement zien leggen, en
heeft, onder ons gezegd, een oor in 't kabinet
gehad.
Men kan zig ligt verbeelden, hoe hem zulk
een voorrang wettige, om aan zijne tegenwoordi-

D E G E K S K A P . 5g
dige verblijfplaats alles klein, laag en veragte-'
lijk te vinden, en bij elke gelegenheid te zeg.
gen: „ in de Stad ** maaken zij het anders;
daar vraagt men 'er niet eens na; daar is het
geen nieuws; daar moest dit iemand eens doen;
daar moest men eens komen; daar moest men
eens zien, enz." Want daar is, zoo men het
wil gelooven , hoewel het 'er maar 12 mijlen
van daan is, nog een overbüjfzel van het Paradijs
; de Zon gaat daar vroeger op, en fchijnt
daar veel helderer; de menfchen worden daar
grooter en ouder; men kan het niet'opeeten,
laaten of draagen , wat men daar voor een
wisfewasje koopt; het fcheelt niet veel, of
men koopt daar zonder geld, en zuipt den
wijn uit volle pokaalen. —
Hier en in andere gevallen is het menigmaal
een regt vermaak, om het aan te zien, wanneer
de Gekskap en de onkundige Weetniet
bij malkander zijn. „ Ho, Ho!" zo pakt hem
deze aan 3 hoewel het anders zijne zaak ook is,
veele dingen beter gezien te hebben; „ z gt
„ wat! maak dat de boeren wijs ; waarom
„ bleeft gij dan niet daar, wanneer het oaar
,, alles zo fraai en zeldzaam is." Wanneer
hem dit niet aanftonds doet verftommen of een
ftatig wezen toonen; dom is de verdediging en de
be-

6b D E G E K S K A P .
bevestiging nog ongemeener en zotter, en
maakt, dat de andere flegts nog rneer vloekt,
en van Aap, ftraatflijper en leugenagtigen
fchurk preutelt. • •
Kennis met vreemdelingen in een gezelfchap
maakt hij gaarne , wanneer zij hem eenigzins
gewigtig voorkomen, alleen met oogmerk, om
.zig te doen zien, en dan verneemt mei weldra,
hoe de wind zij. Maar is men flegt gekleed,
ftil, of blijft ^ons karacter en ftaat v.iborgen;
dan heeft men het geluk, dat hij ons
verachte, of voorbij gaa, al zingend of fluitend.
Hij ftrekt dikwerf, ten fpot van het gemeen,
en levert de geheele Stad ftof om te lagche f,
om dat hij zig bevoegd agt, in elke nieuwe
mode voor hec waaide publiek te verfchij en,
en hem elke nieuwe frats de ftraarea der geheële
Stad doet doorwandelen. Zeer dikwijls is
het alleen een armhartig en mislukt afdrukzel,
of een gebrekkig patroon, van 't geen hij met
een half oog flegts zag, en zelf nabootfte, of
door handelooze menfchen liet maken, om dat
'er in zijn fteedje zo weinig kleermakers baazen
woonen, die geest en fmaak bezitten. Daar
mede toont hij zig dan juist aan zulke plaatzen,
waar zulk eene koordedanzers- of loo-
pes«

D E G E K S K A P . tfj
0§re rdragt't aller wanvoeglijkst is, in de Kerken
en bij Lijkflaatfien. en dikwijls neemt zijn
vijand, de botterik, onder het gedrang des volksy
die gelegenheid waar, om hem dan iets, dat
in 't oog vair, op den mouw of op den rug
te ftee'-.en , dat hem wel boos , maar nooit
verftandiger maakt.
Op reizen ei in vreemde ft eden 'n het zijne
zorg, den Hospes en anderen, dikwerf ten
padeeje zijner beurze- dikwijls onder tegenkanting
van dezelve , een hoog gevoelen van zig
in te boezemen. Hier is hij van Adel, of, bij
alle zijne nietigheid in 't Vaderland, Krygsraad,
Hofraad o£ Kaadsheer, en , wanneer het iet»
Kerklijk zijn moet, Kerkeraad, zonder te bedenken
, welk een hoofdfchudden en gelach
'er moet volgen> wanneer iemand, uit hoofde
der vereerende kennis, dien hij met dien Zot
gemaakt heeft, na den Heer Raad verneemt,
en dan verneemt, dat 'er niemand is, die zulk
een eerlijk ampt bekleede, en dezen Titel voere,
maar wel iemand, qui caudam trahit, of
zig, door wind en bedrog, ten fpot van allen
ftelt.
Hij houdt een paard en een' knecht, alhoewel
de ganfche Stad zeer nieuwsgierig wordt,
om te weeten, waar hij ze beide van kan on.
der-

5

D E . G E K S K A P . 6*3
eerUjk man, in een goed ampt en ftand, een
hongerige hond en luis. Doch hier en daar
is nog een amptje , het welk zijn' man een
goed beflaan en luije dagen belooft; daar is hij
gansch geen vijand van. Het denkbeeld , dat
hij zig daar van heeft gevormd, is geneel aartig
, en wordt in zijne verbeelding zo gewis
gerealifeerd, dat het hem volkomen gerust en
welgemoed houdt, al gaat het anders juist niet
altoos , zo a's 't gaan moest. Hij kiest dan
eene Vrijeer, die hij mag lijden, en die hij in
gezelfcbappen uitfluitender wijze oppast, en
leefc net baar, „ zo als in Carel van Silber-
„ bach fiaat," zijnen meestgcliefden Roman,
met wiens Held hij heerlijk fimpaufeert, en
dien hij alleen regt meesterlijk meent te ver»
ftaan.
Dan, de waereld laat zig flechts door geld
omkoopen; wie dat niet heeft en geeven kan,
ten einde hem verdierften werden toegefchreeven;
die fchrijft eens boven zijnen ingebeelde»
Hemel op aarde: Troja non capta, dat is, overgezet
zijnde: heel anders.
Die;oude Stads-beedelaar met den kaaien en
afgezetten fiuweelen - rok, wiens teenen uit de
fchoenen fteeken, was in zijn tijd een voornaame
Gekskap. Inmiddels blijven hem zij.ie
ou.

64 D E G E K S K A P .
oude dwaasheden bij; de karei wil geen eerlijk
onderhoud aanneemen, dat men hem heeft aangeboden
; hij verwondert zig, hoe men zijne
Eere zo iets laags kunne vergen ; vaart tegen
't blind en onverdiend ge;uk van anderen hevig
uit, en blijft veel liever een brutaale Beedelaar.
Maar, waar het drie en viermaal hoog aanzienlijke
Sehepzel aanwezig is; daar menge 'er
de Schilder eenige andere verwen in, en beel.
de hunne Excel.'entien af, zo als zij uit de fraai
gefchiiderde koets fpringen , om hem of haar
hunne opwagtinge te maken, ligt en onrustig,
als een ftrandlooper, en met de trotfche bewustheid
in de verheven Ziel, dat de mode
bij hun verpagt zij, en dat zig de arme Graaf
au dernier défespoir zal ergeren, om dat hij hen
nooit kan volgen.
Zij fpreeken , terwijl ze ginds en herwanrds
huppelen, en de karei, welke den Thee prefenteert,
naast hun ongehoord, met de kopjes
rammelt, van des Prefidents nieuwe Karos, die
hij naar de hunne heeft laaten maken . maar
daar een vervloekt gebrek aan is j van
eenen Edelman de nouvelle impresfion , welke
zig verftoutte, gisteren in de Asfemblé te komen,
en van 't Saiijrisch Compliment, dat zij
hem

D E G E K S K A P , rx f
hem mankten; zy Jagchen zich bijna te berfteri
over de laatile minnenhandel van den Overeen
Luitenant; zii zijn van oordeel, dat de
tt'euwe Tante zich we! bij haaren fchoert- of
kieermaaker zal engagesren, wanneer haar man
Cour maakt. Wanrieer zij eene Dame nog
'eenige d&u&UrJt zullen gezegd hebben; dan zullen
ze voort vertrekken, want zij moeten nog
wel tien villten afleggen. —
De fraaije Frederïk, htm tweede Ik, werdt
daar door eehigzins verrast; om dat hij onderwijlen
met de Dienstboden köffij dronk, en
meende, dat zijn Heer zo fchielijk niet zoude
afkomen? Want; wanneer 'er Dames waren,
vooral Freule Nv.tje, dan hadt hij pek aan den
rok, en vergat eeten en drinken,
Deze kaerl, moet je weeten, heeft forriwijlen
wat magc over hen j en mag zijne aanmerkingen
mededeelen : £ wam Jacre Bleu *
j, men moet 't katlaiile op zijne zijde houden;
i, zij geiooven waarlijk, dat hij een baftard vari
,, een noble is." ——
De geheime Raad heeft hen morgen vërzbgti
— maar ja j zo men zich maar in tien
deelen kon verdeden, de Kamerheer hadt reeds
dezen morgen na hém toe gezonden, én körfc
daar na zondt de Burgermeester Ook hög. ïlij
II. DEEU Ê °mbë£

CS D E G E K S K A P .
moet maar fchielijk weer na zijne Buitenplaats
of na het bad reizen, veelügt rukte men anders
hem nog van één; want de lieden van
geest en eene fijne levenswijze zijn toch zeldzaam
, en overal getrokken. ——-»
De oude Generaal zeide hem , heden, iets
over tafel; dit ging wat ver; hij heeft het niet
recht begreepen, maar die Wijsneus, die naast
hem zat, zijn Heer Adjutant, lachte'er over.
Hij zal hem wel weer krijgen : „ mijn Heer,
„ wil hij vraagen; hebt gij ook niet den der-
5, tigjaarigen Oorlog mee bijgewoond ? Ha!
„ ha! ha!"
Voor de mannen wordt hij malgrè lui
gevaarlijk; want hij weet par bleu zelf niet,
wat voor aantrekkelijkheden de Vrouwtjes al
in hem moeten zien ; hij behoeft maar eens
met haar te fpreeken, dan zijn ze al terftond
op hem verliefd. Noemde hem de Vrouw van
den geheimen Raad, die hij toch voor de eerfie
rraal fprak, niet van daag nog un drole de
corps? ja, en met welke oogen zij dit zeide;
zij wilde nog wel wat meer zeggen, als ze
fpreeken mogt; zij ftaat, ma foi! voor zijn
plaizier al op de lijst.
Of hij ? — ja toch , hij leest, beaucoup de
plaifameries Die reiziger is een drom-
meliche grappige dief, wie of 't toch wezen
mag?

D E G E K S K AP; 07
mag? Zo hij het weet, dan vereert hij u ge~
wis, eens met een bezoek op zijne reizen ëri
zegt: dat gij hem gegouieerd hebbe. Den
ouden fnaak, Volt air e, heeft hij mede op zijne
reizen bezogt; die drenk zelfs eene hmnade
met hem, en hij heeft nog een paar vari
zijne bon mots, welke toen te Parys in Couré
waren, in zijn memorieboekje, — 1
O ja, zo wat van de gemeene landtaal, moét
men ook weeten; immers weet hij nu, dat wij
met den Godsdienst al gebee! kl.ar zijn, en
dat geen verflandige meer eene ziel heeft.
Maar zo op zijn Schutters te leeven, eri
alles maar onder den voet te fm'rjten , gelijk dié
oude Minister doet, welke nog den ouden Flatus,
en wat al meer voer oude Turken dagelijks
leest, dat is eigént'ijk vo >r hem liefhebberij.
Voor het overig; he.ft hij van alles de"
noodige Teihture, en oordeelt trc.fT.iijk, juist atè
het zulke fchrandere vernuften natuurlijk is ,
met eigen fpeculaüen, gepaard met fiouten lof
of beflisfende veragting. Hij zegt den Generaal
, dat hij deszelfs volk heeft zien exerceeren,
en dat het hem Veel eer aangedaan heeft;
maar dat hij nochthans, wanneer hij het moest
leiden , nog meer Op hét eigeritlijk marfcheez
ren zoude zien: hij bedilt Vorftelijke Hover^
E % Schouw^

6 8 DE G E K S K A P .
Schouwburgen en Kunllenaars van allerlei foort,
en vindt alle loopende berichten daaromtrent
valsch ; hij alleen bezit de echte en zekere;
hij wordt menigmaal befchaamd gemaakt; maar
hij telt het niet veel, en is fpoedig weder op
den ouden dreef.
Verrasfchingen, grappige flagcn ('t gemeen
zegt, gekke ftreeken,) zijn zijne zaak. Hij
verlaat hierom meenigmaal , onder dit of dat
voorwendzel, voor eenigen tijd de gezelfchap*
pen, en komt fpoedig verkleed weder; recht
veelerleije raare en koddige potfen aan, maa?
brengt zich niet zelden daar door in den haat ,
en verliest veeltijds ijders vriendfehap, om dat
hij het te bont maakt, en dikwerf laat blijken
wat hem of anderen tot geene eere ftrekt, ja
gemeenlijk zot of vuil is. —-
Men ziet hem dikwerf als Courier rijden :
dan gaat het gewis naar eene bruiloft, of een
Feftijn , waar elk verzet zal ftaan oyer zijne
Onverwachte komst, of daar fchuilt nog eene
andere heimelijke ftreek van zijne eigen Fabriek
agter: hij heeft de uitnodiging misfehieh reeds
afgeflagen , maar zal nu echter als Bedelaar,
Kok of Bedien ..e verschijnen, ten einde 'er naderhand
nog langen tijd van den joli cuifinier
of van den fiche pauyre gefprooken worne»
Snaa-

D E G E K S K A P . £ g
Snaakerijen met boeren, Jooden, en eenvoudige
jongens of meisjes behooren mede tot zijne
geliefkoosde taak, en worden, niettegenftaande
het nadeel, dat zij veroorzaken, of haare
vuil- en lompheid , onder een geftadig gelach,
en gefchreeuw, als grappen, vernuft en koddi-,
ge gemeenzaamheid verkogt.
Zoo wordt zijn groote Geest geftadig gevoed,
houdt alle kunftenaars en handwerkslieden
werkzaam, en is dikwerf de man, waarop
de ftad of het land zijne oogen gevestigd houdt.
De verftandigen fchudden w el het hoofd, en
willen het geen hij doet, niet altijd voor aartig
houden, aanneemen of goedkeuren; maar
wat kunnen zij tegen dc menigte der liefhebberen
, of zelfs wel- der hoogachteren en aann
bidders Z
Want onder de cerfïen, inzonderheid waar
de waaijers zwieren,'n'oort men: ,, het is toch
een man du grand monde, die zijne waereld,
», verftaat, eene Dame best bedient, en een
„ geheel gezelfchap weet te amufeeren; en onv
der de andere»;" gij zijt, bij mijn ziel! de
„ rijkfte Cavaliier in het land— geld als drek!
, ? waarlijk gij zijt een Heer, die om een hand
n vol dukaaten niet geeft, en het gejd" onder
93 de menfchen brengt. Hadden wij flechts een
E g „ vijf-N

fo P E G E K S K A P .
„ vijftigtal van zulke Ileeren meer." .
Men zou bijna fchrikken, op het hooren van
zulk eenen fleuren wemch.
Dan, quid pauper? ride! ~ Zeifs alles,
wat de naald, den fpanriem, den els, den beitel
of den hamer roert, vo^d, als reeds gezegd
is, dikwerf zijn'hoofmo-d m.er met eene grap,
dan zich zei ven me t zijn handwerk.
„ Met verlofr* zegt de fchrijnwerker, die
voor mij werkt, zoo meenigmaal hij een boek
bij mij ziet leggen : bij ziet den Titel in, en
leest hem voor zich zeiven zagt, of roept wel
pit: „ ho! ho! ik kenne u." Dan is het hoog
tijd, hem naar zijn werk te wijzen , zal hij
niet recht onverdraaglijk geleerd worden. Voor
het overige is hij een zeer gemeen werkman,
en bij eene vrouw en veele kinders een arme
jakhals.
Hoe km het ook anders wezen ? Leezen,
of gelijk hij zegt, ftudeeren is zijn element:
om zijne boekenkamer cf Bibelotheek , gelijk
hij ze noemt, recht vol te maken, ziet men
hem op alle Auftien voor aan ftaan, en, zonder
onderfcheid van formaat van boeken, allereerst
twee dubbeltjes bieden, en dan voor een
halven gulden koopen ; terwijl zijn fchrijnwerkers
gild hem neenigmaal beftraft, om dat
bij,

D E G E K S K A P . ? 1
hij, wanneer eene vergadering belegd wordt,
nooit daarin komen wil; want, zegt hij, met
zulke Weetnieten kan ik niet diskureeren.
Bij openbaare redevoeringen in tegendeel,
proeven, aanneemingen, enz. is zijne tegenwoordigheid
altoos zeker; daar ziet men hem
het hoofd fchudden , bedenkelijke gebaaren maken
, en prijzen of laaken. En dat zeker Geleerde
eerst een fchrijnwerkers knecht was,
dit voorbeeld gaat hem nooit uit de gedachten;
bij zijne Bekenden plagt hij het verhaal daarvan,
met deze bedenkelijke woorden te eindigee:
„ heb alleen wat geduld! het zal nog wel
„ beter komen."
Het loffelijke fchoenmaakers - en kleermaakers-gild
levert in elke Stad of Steedje, haare
treffende Origineelen voor deeze afbeelding.
Hier ziet men alles in het klein, wat de overige
waereld ons in het groote vertoont.
Een rok van de nieuwfte koleur, een zijden
vest, een mof, een fluweelen broek, fchoenen
en kouzen naar den hedendaagfchen fmaak,
een rotting met een fterk vergulden knop,
waar voor het loon noch niet betaald is; ziet
daar! hoe fraai de knaap is uitgedost, en hoe
juist alles aan het lijf, aan armen, handen en
voeten pasfe! hier mede huppelt hij door alle
E 4 Itraa-

%%
D
E G E K S K A P
ftraaten, weet niet hoe hij gaan, zich in po­
rtuur zetten 0f houden za! ? om toch gezien te;
worden. Zijne arme kameraaden kent 'hij in X
geheel niet, wanneer zij hem tegen komen ,
en vriendelijk aanfpreeken.
De fraaije Gekskap der Steden *** en ***,
die op een paar witte zijden koufen grootsch
is, en een horlogic- in zijn' zak draaft', (laat,
wanneer hij flechts tien fchreeden heeft gegaan,
en eenig vuil op de fchoenen ziet, metW
zakdoek het ftof vair dezelve, haalt zijn horlc-
gie op ftraat uit den zak , houdt het aan het
oor, kijkt' naar de Stadsklok, om het 'er naar
te zetten, en gaat, op dat het toch van allen
gezien moge worden, met genoegen in de kerk
en in de herberg.
Eenigen gaan trippelende op deteenen, hou-
den hunne armen ftijf, en verre van het lijf
af, en den duim aan den middel-Ten vinger':
anderen doen wijde fchreeden, trekken het
hoofd achter uit, houden de écne hand in den
ingevallen rug, en rekken zich uit, om zich
nog wat langer te toonen: nog anderen zetten
beide armen in de zijde, draaijen den kop als
een' weerhaan, en toonen de buigzaamheid
hunner beenen op eene verwonderlijke wijze.
Wil men zich verder overtuigen, dat 'er niets
ge-

D E G E K S K A P . ^»
gemeens in hen fteèkt, dan geeve men hen
flechts gelegenheid, om hunnen leevensloop te
verhaalcn. Even als hunne ganfche Orden, zijn
zij uitermate gereed, om 'er u terftond op te
pnthaalcn. Daar behoort zekerlijk wat ledige tijd
toe , want, wegens de wonderlijke avontuuren,
is men bij hen in een goed uur nog niet geheel
verre gevorderd, cn, volgens hun eigen
zeggen, kon men 'er zelfs gemakkelijk een geheel
boek van ichrijven , of een geheel jaar
over vertellen. Want daar zijn zeer veele dingen,
welken zij, gcduurcnJe hun leeven, nooit
willen vergeeten, en anderen , waar aan zij
denken zullen , zoo lang hunne' oogen open
ftaan , en weêr andere , welke men op deze
wijs niet gehoord heeft, en nog andere, waar
bij zij eene huivering door alle dc leden krijgen,
en hunne hairen te berg rijzen, wanneer
ze 'er flechts om denken.
Dikwerf komt 'er eene kluchtige vertooning
bij ; maar dan vooral zij men op zijne hoede.'
Zij zijn, even als alle Gekken , verregaande verachters
van hunne tegenwoordige verblijfplaats;
en men gaat hen nooit voorbij , zonder hen
eene groote Stad, waar alles geheel anders en
veel beter is, te hooren noemen: en, wanneer
een ander uit de groote waereld, die hen
evenaart, onder zijn ftout gebabbel eenigé'Fran*
E 5 fche

74 D E G E K S K A P .
fche brokken mengt, dan is het bij hen een
vreemde Nederlandfche uitfpraak , waar mede
zij hun Vaderland verzaaken.
De Barbiers doch geene fchilderij, die
in ieders hoofd zoo zeker gevonden wordt, als
de vier winden in eenen Atlas.
Alles, wat met die en pakken loopt, behoort
van ouds af, mede tot deeze foort: het
is waar, hunne kleine figuur is bij de meesten
ongemeen gewigtig; en de gang hunner voeten,
even als de loop hunner gedachten en woorden,
is zelden gefchikt, om 'er gemaklijk mede
over weg te komen; maar nochthans ftaan
zij hier met geen meer recht, dan veele leerlingen
der wijsheid, die de oude goede Dame,
wanneer ze van de kunst, om te behaagen
fpreekt, weinig geloof geeven, en van meening
zijn , dat zulks van zelf zal fchikken, wanneer
de kleermaaker en Frifeur het hunne alleen gedaan
hebben, en 'er dan flechts een paar droppels
van het edele vocht, bon ton, daar bij doen #
„ Ach! deeze laat de wieken fterk hangen,"
is meenigmaal het antwoord , wanneer men
naar eenen eertijds beruchten en befchuldigden
Gekskap verneemt, waar uit niets anders
te vermoeden is, dan dat hij eens voor zijne
dwaasheden helder geftraft zij, en men hem
TOEGEVOEGD HEBBE Veie l Weel ——
DE

D E
S C H U I M L O O P E R .
?s
Jf^edorven kindsheid en verwaarloosde jeugd,
verkwisting en hierop gevolgde armoede, een
goed gedeelte grootsheid op afkomst en geflacht,
die geringe, maar eerlijke bedieningen
van de hand wijst, en liever hier en daar wat
rondloopen, en flechts proeven, dan zich door
werken zat eeten wil, traagheid bij toereikende
krachten of bekwaamheden, maar niet befchaafd,
fiat mixtura, men menge dit onder
een, en ftraks zien wij den vriend, dien wij
juist begeeren.
Hij is en heet Heer N . . . , woont waarfchijniijk
in een achterftraatje bij een' fmjder,
op de derde verdieping, heeft het geheele jaar
door geen licht op zijne kamer , dan van de
zon en maan, maar gaat zingende en fluitende,
?
s morgens vroeg reeds, het huis uit, en klautert
's avonds dus de trappen weder op. Den
ouden rok verwisfeit hij jaarlijks met een anderen
ouden , zomtijds te korten, zomwijlen
te langen rok, die hem van milde handen toegeworpen
wordt, Met kousfen , broek en
fchoe-

DE SCHUIM LOOPER.
fcboenen, leefc hij op dezelfde wijze; en voor
het overige gaar het, als volgt:
Hij telt van twintig tot dertig huizen in de
Stad, waarvan hem dagelijksch twee of wel
meer de fchatting, welke hij hen oplegt, betaaleri,
zoo dat de cirkel alle week juist rond
Somt. In eenigen is of de man een Neef, of
de vrouw eene Nicht, welke hem de kost geeven;
in een ander houdt hij de winkelknechts
tot vrienden, en heeft ten minlle den brandewijn
ter ontnuchteringe vrij; in een derde mogen
hem de kinders zeer wel lijden , om dat
hij paarden en osfcn van papier ihijden, en
fcheepjes maken kan; in een vierde moet hij
den Heer de nieuwspapieren voorleezen , om
dat deze van zulk een werk een' afkeer heeft;
in een vijfde moet hij klein hout maken, gebrooken
zaakeu herftellen, en anders de ééne
of andere beuzeling uitvoeren, om dat hij 'er
handig me? kan omgaan; in een zesde zijn het
een paar oude lijideunLj.es op. de viool of het
klavercimbel, die hij naar den Gufla van den
Heer of de Dame fpeelen kan, terwijl zij hem
het verblijf aldaar verfchaifen; in een zevende
is hij de lang verwachte paketboot van allerlei
Stads nieuwigheden; en in een achtfte ontbrak
'er dezelfde fnaak nog bij het fpeelen van
een

DE SCHUIM LOOPER, yy
een kfertje of eche vrolijke partij, zo hij 'er
niet bij ware.
Geen Stuurman moet zig zo goed op de
winden verftaan , dan hij zich verflaat op de
luimen en buijen, die bij Heer en Jufvrouw,
bij kinderen en dienstboden, in elk dezer huizen
heerfchen , en hem voor- of nadeelig kunnen
zijn. Bij eenigen brengt hij het zelfs tot
de heerfchappij toe ; hij gaat batsch en ftout, 1
zonder zich eerst te laten aandienen, terftond
in de kamer, heeft daar zijn' eigen ftoel, zijne
pijp , zijn glas en andere gerieflijkheden^
en word wel eens kwaad , wanneer men ze
van hunne plaats verzet of ongelukkig gebroken
heeft, In verfcheiden opzichten, heeft hij
zich als raadgeever, rentmeesrer en onderhandelaar
noodzaakhjk gemaakt. Hij neemt alles
aan, even als of het zoo flechts hoorde, en
zonder te bedanken; hij tast vrij in den fchotel
, of fchenkt voor zich zeiven in ; laat wei
fpijs naar zijn' fmaak klaar maken , voert het
bevel over de dienstboden, en teiftert of leert
de honden , heeft in den tuin gezaaid en geplant,
de hennen te broeden gezet, en elders,
hier en daar, zich reeds een klein eigendom,'
't welk heilig is, en waarömtrend de Heer en
Juf-

7g DE SCHTJIMLOOPER.
Jufvrouw zelfs waaken, en dieswegens ftrengè
verboden geven, volflrekt aangematigd.
In een ander huis waait een andere wind ;
weshalve hij de zeilen hier anders moet fpannen.
Hij ziet, dat het hier niet gaan zou,
zoo hij hier 't eene en andere niet voor lief
name; want mijn Heer of Jufvrouw, of de
oudfte Zoon beminnen den doortrapten Jokus;
en, om dat ze meenen in hem ten dien einde
den rechten man gevonden te hebben , zoo
moet hij, nu en dan ook wat kunnen verdraagen.
Hierom laat hij zich bij den hai»zak trekken
, met den arm aan den ftoel vast binden,
de paruik van het hoofd neemen en verbergen,
een' knevel maaken, en de pijp aan ftukken
flaan: men houdc hem voor het zotje; en bij
het pandfpel laat men hem zijn paod losfen op
eene wijze, zoo als niemand 't doen zou. Alle
pijlen der listigfte fpotternij worden op hem
afgefchooten: hij heeft meer dan een' bijnaam;
en vreemden ondei houdt men met allerlei verdichte
hiftorien ten zijnen opzichte.
'Dikwijls geeft hij 'er zelf aanleiding toe, dewijl
hij allerlei kluchten vertelt, zich verkleed^
of met een ander fpot, doch die hem gewis
met dezelfde munt betaalt, en al de lagchers
op

DE SCHÜIMLÓOPER. 79
op zijne zijde heeft. Niet zelden komt hét
hem nogthans wat te ftreng voor, en naar den
bekenden loop van zulke fchertzen haak men
den ftoel ftil weg, zoo dat hij op den grond
valt; of men beftort hem, of fteekt hem iets,
dat leeft of dood is, in den zak: dan wordt
hij boos, begint te fchelden, en loopt heen,
maar laat zich voort weer terug roepen, en verdraagt
dan nog gaarne den nagalm dier fpotternij.
Hier en daar mag hem flechts eene partij van
het huis lijden ; dan moet hij laveeren , en
eerst naar den wind verneemen; en, wanneer
het al te fterk ftormt, keert hij te rug: non
femper idem ; na een paar dagen, is het wêer
misichien bedaarder.
Voor het overige moet hij de ooren fteeds
openhouden, overal toefpringen en behulpzaam
zijn, zo dra men iets zoekt of gedaan wil heb»
ben, het kleine kind op den arm ncemen, iets
aartigs of zoets voor hetzelve medebrengen;
den hond prijzen en ftreelen, met de papegaai
praaten, of zich van het ééne en andere kanaal
tot het hart van Heer of Jufvrouw verzekeren.
Vrienden en vijanden des huizes mogen hem
niet onbekend zijn. Van de laatften moet hij
fomtijds verhaalen , hoe toch alles, wat 'er
blinkt,

?o DE «CHHIMLOOPER;
blinkt, geen goud zij, hoe hij met zekerheid
gehoord, en zeif gezien hebbe, hoe ze bij dezen
of genen ook al in een kwaad blaadje Honden,
de ganfche Stad van de zaak of het laatst
voorgevallen in 't geheel geen goed fpreeke, of
'er zelfs! nog wel gruwelijke dingen aan den
dag kwamen.
Dan ziet hij weldra, hoe de bijl in de fteel
fteeke. „ Hoe ! wil je dan zo fpoedig al weder
„ gaan? blijf toch hier; gij zijt immers in Jan-
9, gen tijd niet hier geweest; reeds ftaat voor
w u een bord op tafel."
Gelijk gezegd is, zijne ftiidie is menfchenkennis;
deswege weet hij vast, wat de knecht
of meid in flaat zijn te bewerken; den eerRen
gemeenzaam bij de hand gevat, wanneer hij
hem tegen komt, Heer en UE. genoemd, en
hem een fnuifje gegeeven, of van hem genomen
; de andere de kin of de wangen geftreeld;
iets van trouwen uit het droomboek, of anders
over iets fraais of liefs met haar gefprooken;
dit is altoos van eene heerlijke werking;
bij het aandienen kunnen zij 'er dan reeds een
goed woordje, dat van invloed is, mede laten
ondervloeijen, of ook anders wel, bij andere
gelegenheden, van zijne goede inborst en van
zijnen bekrompen ftaat fpreeken.

DE SCHÜIMLÖOFEk. 8l
Sotri'yds biéngt hij het nog veel verder j
fen geniet böd'en'öon ; hij zal het briefje
juist in de lieve ha ;den leveren, en ten r'eg*
tcri tij 'e antwoord brengen ; men kan, orri
dat hij weet te zwi'gèn , hm iets best toé"
betröuwen , en hem dëtachecren , öni een*
ander , terwijl men iets waagt, op te houden
, werk te verfchaffèn , ên middêlervvijl
bij dezen teh besté te fpreekénó
ja , meenigmaal ziet men wel dra ëri duidelijk
, uit de taal der oogen, tusfchen herri
en de Dame, uit de wèêrkeerige mömpeüngeri
onder en na liet eeterl , het geftadig uitlach»
gen en befchimpen de fijne wijze, waar op hij
haar dient e'nz., dat hem nog een veel wéZendlijker
dienst in dit huis het voedfel verfchaft, ter-
Wijl de mari in aèh leünftoöl zeer genist en
onbekommerd kucht of blaast. Of de Hèeï
hoort gaarne over zijne hivaliën lacligeri , en,:
om dat dit herri iri geen gezelfchap wil gelukken
, blijft hij liever t'huis, én laat Heer N;
komen. Deze verftaat die kunst meesterlijk en
wil zich , bij elk verhaal,' of voorbeeld, óf
iinecdote i als tö bersten lachgen , vergeetende
nog in geene twee uuren; „ hoe was het ook
met den Burgemeester ? Ik kan den' Bür j
h gemeester nog niet vergeeten ; neen ifc
JL DSS-L, F weflssfrj

82 DE SCHOIMLOOPE1L'
„ wenschte gaarne, dat gij het nog eens ver-
„ telde ; men zou 'er eeten en drinken door
9, vergeeten."
Of die oude Raadshecrs-vrouw , die reeds
jaar en dag op haaren ftoel, aan het venfter,
ongelukkig flechts een klein hoekje van de
ftraat overzien kan , zou reeds lang overleeden
zijn , zoo deze man niet ten minfte een
kopje Thee met haar voor lief nam. Want
daar gaat het in zeer Christelijke vraagen, antwoorden
en verwonderingen, .verfch van den
rooster , over alles , wat zich in het fleedje
flechts roert, op de volgende manier: „ Heb-
„ ben dan die luiden al ? hoe/ dan heb-
„ ben ze reeds. Zijn ze dan al — —? hoe S
„ zijn ze tog; —— hoort men dan niets—?
„ ziet eens, dan heb ik het tog regt ge-
3, hoord."
Of die Heer, in zeker ander huis, mag dikwerf
niet of niet openlijk doen, wat hij toch zoo
gaarne doet ; deswegens en , om dat reeds
twee meiden verraaderlijke kanaaljes omtrent
hem zijn geworden , zoo kan Heer N. . .,
met een klein gefleepen borrelfleschje, de beste
dienflen doen. .
Kortom, dit armoedige Leeven is zoo
vol van behoeftigheden, dat deze Dieren hun
plaats-

DE SCHÜIMLOÓPER. j£
plaatsje op de lijst der fchepzelen m?t nut en
voordeel aanvullen , en 'er over het utile en
honestum , van ze te houden en te voeden ,
wel iets fraais ware uit te geeven.
De draajen , waarmede zij het liever eeten
en het gaarne hebben willen, uitdrukken, zijn
OD hunne manier zeer fijn * wanneer ze het
niet altoos tot rege regte bcveelen gebragt heb­
ben: zij w« eten de cere van den Heer of de Juf­
frouw , d'.e thans tiróteert, in 't Jpel te men­
gen , en tftiar.de te maaken. Zij verhaulen *
naamlijk * hoe het reeds heel gemeen en- oud
zij: „ dat bevreemdt mij, dat gij nog geene
5, nieuwe voorfpijs' hebt; bij den Burgemees­
ter ... . heb ik deeze en ciie groerte al.
„ tweemaal gegceten , en , in vergelijking
,j van zijn huis > dagt ik, dat ze bij u al
„ vroeger op tafel moest geweest zijn:" of
zij hebben gehoord , dat men het wel kan of
ai werkelijk gedaan hebbe , en verwonderen
zig van het zelfs nog niet gezien en gehoord
te hebben: „onlangs hoorde ik, dat Mevrouw
den Ka per mét de Poolfchs faus 't Bilt*
„ eaatfl kende opa'irfeher; men wist 'er niet
genoeg van te roemen.''
Op eenen anderen tijd maaken zij de zaa-
Jien ten uit«rfte gering en willen ons tot het
F 2 weg-

$4 DE SCHUIMLOOPÈË.
Wegdoen van dit of dat kleed overreden: „ el {
zulk een rijk en vermogend Heer! wat wilt
j, gij 'er dan langer mede doen? de menfchen
,, zouden u flegts voor een gierigaarr uitmaaken;
één onzer, in onzen langen ftaat moet zoo
,, iets alleen draagen." Of zij roemen , hoe
Wel zij het hier en daar hebben gehad, en
Willen ons tot eene goede navolging aarmoe-
» digen: „ ja, in dat huis was ik a'.s een eigen
„ kind ; ik behoefde flegts te zeggen of te
klaagen , wat mij ontbrak, dan had ik het
„ voort: ik had den fleutel van den wijnkel-
„ de.-, van dc provifiekamer , en alles was
j, ten mijnen dienst."
Of bij eene andere gelegenheir, ftaan zij zeer
verzet, wanneer ze iets hooren noemen; Zij
hadden het in hun Leeven niet gegeeten, en
konden in 't geheel niet begrijpen, hoe zulks
goed kan fmaaken ; waarop dan wel eene
eerlievende juffrouw , die gaarre trableert ,
en de eere van haaren fmaak en vin haare
kookkunde verdeedigen wil, een' tijd daartoe
bepaalt, en vooraf reeds noodigt : of zii be-
fchrijven zelve een gefcégt als ten ui e" ten de-
Acaat, en verzoeken het flechts eens klaarte laa­
ien maaken, om hun zeggen te rechtvaardigen,
Willen zij wel zelve Kok zijn, en noemen zifs
eenl

DE SCHUIMLOOPER.
een' Graaf of Vorst, die "er bijna niet van
affcheiden kon , of 'cr te veel van had gegeeten.
Hebben ze teffens gereist; dan is 'er
voor hen de beerlijkfte gelegenheid , om iets
Framch , Duitsch , Criekscfi , Turksch enz,
te noemen , en daarbij zoo reprefentatief te
kooken, de fpijs zoo te ichilderen, en zoo ge*
weld'g te fnoeven, dat de Heer, die 'er reeds
naar begint te watertanden, zijne vrouw ernfiig
verzoekt, om 'er toch wel op te letten
en het. zich liever te laaten opfebrijven, of in
de tegenv. oord ;
gheid van mijn Heer te koo»
ken.
Op dezelfde wijze worden , ook meenig-*
maal , vreemde wijnen geroemd , en met
allerlei houdingen en teekenen ten top gevij,
zeld ten aanhooren van den man, die gelds
genoeg heeft , om ze te ontbieden , en goed
genoeg is , om de ééne flesch na de andere
ten beste te geeven.
Op eenen anderen tijd, wanneer zij juist op
't eeten inkomen, willen zij flechts eens proe-.
ven , om dat ze hunne vrouw , of hunnen
kok nimmer kunnen bcweegen, dat ze dit ge*
recht ook klaar maaken , daar het nogihans,
ééne hunner lieffte fpijzen is; en, geduuren-,
de het proeven , komt, de graagte , ter huns
F 3 n§

$6 DE SCHUIMLOOPER,
ne groote verwondering:;, on 't nieuw reheel
weder ; want zeker , zij heLben toch ai —
eens gerceten.
De geheel plompen karnen zelfs altoos op
eetenstijd ; zi'ten dan onbeweeglijk ftil , en
zien het huisgezin druk bezig, tot dat zij het
medelijden van den Meer of r'eszelfs vrouw
gaande maaken , en men hun beveèlt , mede
aan te zitten , of ook wel, tot dat men iets,
dat niet wel fmaakt , op eene zijdtafel voor
hun opdischt ; of zij likken van de borden ,
en ta?ten na het óverfchot, tot dat men hun
insgelijks met eene ganfche portie te hulpq
komt. Dikwerf worden ze kwalijk , om dat
ze wegens hunne drukke bezigheden nog rug-
teren zijn , en egter eeten ruiken , of iets
onverteerbaars gegeeten , en vernecten heb­
ben hierop een zakkortje t4n wijn of bran­
dewijn te gebruiken; dan zal men, hoopeik,
den man met den geeuwhonger toch niet laa­
ten gaan , of hem , met zijn mal au ceeur
aan zijn lot overlaten. •
Zij fpreeken met ons , aan het glas , of
voor de deur, doch in bette en koude,
regenen fne uw, zoo lang, dat men ge­
noodzaakt is hen, om het weer te verzoe­
ken , binnen te komen ; of zij verzeilen ons
vrien-

DE SCHUIMLOOPER. 87
vriendijk naar huis, brengen en haaien, zelfs,
het geene ze hadden kunnen en hadden behooren,
te laaten brengen en haaien , enz.
Over het algemeen moet deze Broederfchap
wel in acht neemen, het geene de Heer Nofa
zijne lieve Gemeente geftadig voorpreekt, en
met het flaan op den Kanfcl quisquis es, of
tnagna canam tracht in te ilampen. Gevoeligheid
moet in geen opzigt onheil ftigten of
den handel bederven , en het verder gelukkig
inloopcn in de haven beletten. Men moet
zich den tijd niet laaten verdrieten , en eene
zitplaats aan de deur voor lief r.eemen, met
de kindei en intusfehen wat fnappen , of wat
drentelen , tot dat de Heer op zijn Comp*
toir zijn werk verrigt, de brieven geleezen
of gefchreeveu , en de vrouw m de keuken
genoeg getierd en gebulderd hebbe.
Wanneer een man van meer fatfoen genoodigd
is , dan moet onze gezel het zich
laaten welgevallen , met de kleine Familie apart
te fpijzigen. ' Men hoort in het Salet
fterk fpreeken : wie is het ? —— De A, B,
C, D, E, F, G, Raad —— zoo, zoo; nu
dan zal men hen niet ftooren , mtsar in de
keuken waf wachten , tol dat ze weg zijn. —
Men wilde 'er wel op zweeren, dat men mijn
F 4 Heers

fS DË SCHUIMLOOPER.
Heers Japon eenige beweegmgën in de Gaap.
kamer had zien maaken , den Goden-damp'
van verfch aangcftoken fcariasfer gerookcn, of
het klawier nog fpeelen, of het gewoon fterk'
niezen gehóórd hebbe; — of, ja, ja, zoo dc
Heer niet bij zijn leevend lijf heeft gefpookt,
dan heeft men hem waarlijk gezien j juist
met alle oroftandigheden , hoe hij naar een
tuin toe ging, en het fchaapje achter zich
d .ann lokte ; of ten aanzien van de Dame,
hoe men haaren aschgraauwen rok en haare.
beide voeten bij het opmaaken van de deur
zag: inmiddels moet men de onbefchaamde kamenier,
welke taamlijk fpijtig en met verachting
roept: dat 'er geene leevende, ziel t'huis
is, zonder tegenfpraak gelooven , en deeze
onderrechttng , op een' anderen tijd, met
dank en een onderdaanig Compliment aan mijn
Heer en Mejuffrouw aanneemen. Driemaal
geweigerde Audiëntie maakt de vierde des te
bereidwilliger en aangenaamer: het medelijden
toch fpreekt fterk voor den beftendigen en
aanhoudenden j maar , wie zich , zonder voltrekt
noodzakelijk te zijn , gevoelig toont,
dienis zijn paspoort voor altoos gefchreeven.
Trouwens, even als 'er geen regel is zonder
uitzondering , zoo is het ook hier:, het bui.
gen

DE SCHUIMLOOPER. g 5
gen en ftrijken heeft gansch geene plaats, waar
iemand eenig amptje heeft, en hij eenigzins
kan zeggen : ik kan u weder dienen. Wat
daarom op het fluiken let, de peilroe draagt
en de toezienders verzelt, ('t Gemeen noemt
ze v k kkers en kraaijèis en peilders, ) dat
leeft vee al voornaam ijk op een anders kosten.
Hun fdiertfen en lachgen is even als de
onwillige dans van een nog niet geheel getemden
Beer, of het kittelen met een mes, „ Nu,
„ fehiet 'er voor mij niets over ? :— Zul-
„ len we geen trooitje wijn hebben? Een
,, gelukzalig nieuwjaar , een goede kermis ,
„ es z." Dergelijke plompe voorftellingen zijn
gemakiijk te begrijpen , en zij bereiken ook
altoos hun oogmerk. Men vult hun gereedelijk
den balg, en men doet hun zoo zagt
de oogen toe, op dat zij ter regeer tijd niet
zien mogen.
Vraag. Ik ken een' Jonker , die zelfs geen
licht op zijne kamer heeft, noch iets anders,
waaruit of waar mede men eeten kan, maar
die alles vindt bij mijn Neef Cafimir , die.
hem treffelijk onthaalt, naast zijne vrouw
laat zitten , en hem met zijne dochter laat
F s ftoei-

90 DE SCHUIMLOOPER,
ftoeijen , dartelen en mallen. En zo ken
ik ook eene adelijke Dame , die met vier
Jonkers bij den boer , die! op haar kiein
landgoed woont^ eenen inval doet, en met
eene verfierking van vier Freulens weldra
dreigt weer te komen , en eenige hoenders
en ganzen als gijzelaars mede neemt. De
vraag is: of die edele Jonker en deze adelijke
Dame onder het tot dusverre befchree»
ven hoofddeel zijn te brengen ?
Antwoord. Neen , daar voor beware ons dc
Hemel! neen! wij leggen 'er eere bij in,
met zulke voornaame Gasten in de fchotels
te mogen tasten, en ze met burgerkost te
kunnen onthaalen.
D E

1
D E
ARMOEDIGE GROOTSCHE,
9i
CD^- ze
oude Grootvader, met Griehfchen
baard en mantel, plagt, op al.es zeer naauwkeurig
te letten. Onder de weinige fchilder-
Hukken , die uk zijn kabinet geborgen
zijn , ziet men lieden , waarbij men in het
begin zou zweeren , dat hunne kappen en gedaanten
eveneens waren ; maar , wanneer
men ze meer van nabij beichouwt, dan ziet
men nogthans dat het alles anders is. Hij laat
drie hunner (happen en klappen; maar allen praaten
zij geheel anders : even zoo veeien zijn ook
hebzuchtig; doch allen gaan zij zeer verfchillende
te werk.
Hij onderfcheidt den Hoogmoedigen of trotfchen
van den pronker , en dezen weder van
den Armoedigen grootfchen ; en daaromtrent
kunnen wij hem onze toeftemming geenfins
weigeren , maar zullen hier veeleer zijn voetipoor
volgen.
Bij den eerften ligt de ondprfcheidende trek
in de zigtbaare verachting en verwerping van
anderen , en deeze beledigt openlijk. _De aftde*

93 DE ARMOEDIGE GROOTSCHE.
dere wil flechts gaarne zijn , wat hij niet is,
en gaarne fchijnen te bezitten, wat hij niet
bezit, daarom liegt hij. En de laatfte belooft
zich van kleenlgheden, welke| hij overal
ten toon fielt , den roem en naam van den
rijken en voornaamen.
Armoede of fchraapzucht werken hier tegen
de begeerte van iets te vertoonen , en vormen
haaren Nafidinus , haaren van Sotenyitte,
en Don Kanudo de Kalibrados. Het is het
benngfte en kommerlijke vladderen van een'
Vogel, die gekortwiekt is.
Zulke menfchen'wandelen doorgaans, met
hunne zaaken en bezittingen, als in den vollen
dag. Zij haaien al hun geld te gelijk uit
den zak , en ftellen ook gaarne hun zilverwerk
, porfeiein en alle andere dingen , die.
flechts van eenig belang zijn , ten toon.
Men moet zien, dat ze wat lekkers hebben
gegeeten ; want zij fmijten de ovqrblijffels
en fcheUen daarvan altijd op de ftia.it. Men
hoort weldra , dat ze zelfs tratleeren , of in
gezelfchappen gaan , of reeds weer moeten
vertrekken ; want zij zullen of eene kleenigheid
leenen, of anders onder dit en dat voorwendzel
eene boodfehap bij ons maaken ; en
dan blijft het aanaangzel nooit vergeeten: „ Zij,
„ moesr

DE ARMOEDIGE GROOTSCHE.
moesten heden of morgen enz,"
Om deze zelfde reden willen ze , meenigmaal
. iets van ons weeten , en nauwkeurig
verneemen , dikwerf dingen , die ze zelfs
natuurlijk moeten weeten , of in openbaare
berichten kunnen vinden : men zal, naamlijk,
hiervan tot hunne bezigheden , groote
ontvangst of uitgaave , kosten , voornaame
kennislen , enz. natuurlijk verder befluiten.
Zij haaien zelfs wel briefjes met den zakdoek
uit , verliezen ze gaarne , of leggen ze ter
plaatze, waar wij ze ligt vinden, en 'er dan uit
zien kunnen , wat we 'er uit moeten zien.
Deze Orden is ongemeen groot, en mij ftaat
niet voor in eene ftraat gewoond te hebben ,
waar ik 'er niet met zekerheid eenigen van
heb mogen tellen.
Een man, dien ik kenne, en die allerhande
waaren in het klein te koop heeft, is een
kabinetftuk; van dit flag. Even als de hen
kakelt, wanneer ze een ei gelegd heeft, zoo
maakt hij, met de pen achter het oor , alle
zijne kalanten bekend: „ zijdraagen mijn'win-
„ kei nog leeg, wanneer het zoo voortgaat,"
roept hij den fchoenmaaker toe, die over zijne
deur woont, na dat hij een' boer eenige
maaien berecht heeft $ of , ai weer ie»
„ mand.

DE ARMOEDIGE GROOTSCHE. $g
fcich gaarne, in gezelfchappen zijnde, buiten
roepen, en antwoordt dan, in de deur ftaande
, op dat de aanwezenden hooren , welke
zorge , moeite en werk men , geftadig , op
zijns fchoudcrs heeft, wanneer men rijk is.
Alles gèfchiedt met een groot gebaar en geraas
, en , om dit aan zijne regte plaats te
toonen , zoo zijn zijne vrouw, kinderen en
meiden, volgens eene geheime kabinets ordre,
volkomen afgericht, of hebben mijn' Heers
Natuur en oogmerken zoo gelukkig geraaden,
dat ieder , met loopen , draaven , fchreeuwen
, roepen en boodfchappen , het zijne
doet. Wat hem het bouwen van zijn
breed huis in het geheel gekost hebbe weete
ik net ; want hij heeft het eiken voorbijganger
verhaald, en ik ftaa , met reden , over
de fomme verzet. Hij heeft het eiken vreemdeling
duidelijk afgebeeld, en kenbaar gemaakt:
„ gij kunt niet misfen, zegt hij, midden in de
„ ftraat, dat fraaje, groote , nieuwe huis ,
,, waar het kostelijk uithangbord is, de Moor
„ met de Tabakspijp."
Deze week heeft hij veel geld moeten uitgeeven
; want het is kermis geweest, en hij
heeft niet alleen veele buitenlieden gehad,
maar ook zoo veelen, als zijne voornaamfte
ka-

#Q CE ARMOEDIGE GïtOÖTSCM,
kalanten waren , he'der mieten tratleeren;
eri deezen dit, een' ander' dat , ert allen,
èene kermis moeten geeven. Daarbij heeft
hij zijne vrouw eii kinderen, behalve Chics,
Catoen , Waaijers , Parapluis , verfcheideft
andere fnuifteiiién moeten knopen, welk alles
ial eeh mooje ftuiver, gelijk hij zeide, beliep',
Deze Prefenten, zoo heerlijk in zijne oogen,
moest elk een zien , die in de buUrt woonde,
op dat men toch getuigen zoude kunnen, dat
het een welgefteld man ware, wien het, vooral
op zulken tijd , op geen geld aankwam;
Nooit heb ik bij deezen man gegeeten , of
Wel gelegenheid gehad, zijn huis van binnen
te bezien , en wat 'er voor meubilen in waren
; maar ik zou 'er dit of dat onder durven
Verzetten, dat hij het op zijne wijze niet anders
maaken zal, als ik het in andere huizen, die
hieromtrent het bord uithingen , heb gevonden.
Alles , wat de beste kamer of de zaal
verfiert, is meenigmaal armhartig en gemeen é
èn wordt nogthans, wanneer men het zelfs
niet ftuk voor ftuk gaat bezien en bewonderen
, van zijne plaats genomen , en vertoond.
,» Hebt gij wel dergelijk iets ooit ge-
„ zien?" is dan het woo-d: of, „ ziet eens,
dat is fraai, dat noeme ik nog een ^
zoö-;

DE ARMOEDIGE GROOTSCfJF.
» Zodanig iets vindt men juist niet overal;"
of, „ zuik eene kunftige hebt
„ gij nooit gezien ; maar zij kost ook een
„ goede Huiver gelds." Over tafel is 'er volftrekt
geen einde van demonftreerm en rscom*
mendeeren ;' dat is iets delicaats ; ik denk,
„ dat zal u fma;ïken; gebruik daar wat van |
3, want het komt niet op alle tafels: laat rtog
„ een hoekje open ; want daar zal nog iets'
5> komen, dat men alle drgen niet eet." 1
Men vind menfchen , die bij eene enkele
kom Puncn , of een anderen crank , dien ze
ten beste geeven, een leeven kunnen maaken>
als of Prometheus , d e AartsJ.ef, den Vader
der Goden en menfchen het napje van den
mond weggenomen , en hun gebragt hadde.
Niet waar, is dat geen heerlijk flokje ?
„ niet waar, dat fmaakt naar meer? ja, dat
,, wist ik wel , dat ge dit niet zoude weige-
,, ren ; want dat brouwt men toch niet in a.U
ie huizen." „ Zulke menfchen moeten wel
,, anders water drinken," plagt mijn Neet de
wijnkoopcr, de dikbuik, te zeggen, wannee? -
hij, op deeze wij^e , bij iemand had gege:ten
; en de man had , daaromtrent, meen".maal
geen ongelijk.
II DEEU G ?JWÖ

p§ DE ARMOEDIGE GROOTSCHE.
Uwe Genade is van een' öuden Adel; dit
weet elk, wie u daarover zelfs niet heeft hooren
fpreeken , wanneer hij flechts ëenigzins
de Familiën onzes lands kenr. Daar gij nu
de verheven kennis reeds bezit , dat het, om
dezen fluister te vermeerderen , noódzaakiijk
is een eigen eqüipagie te houden ; zoo kan
men zekerlijk niet van u bcgeeren , dat gij
ook het lagchen en fpotten daarover zoudt
hooren, om dat het geheel niet zoo regt naar
den fmaak van het Publiek is. Want van de
paarden, deze arme fchan^loopers, is het bekend
» dat de ftraatjongens meenigmaal vermaak
fcheppen in deze!/en mot broot të
Voeren, en daar door de koets op 'e houden;
het vierde rad aan deeze koets ftaat op het
punt om te breeken; asn de regte zijde kan
uwe Genade in het geheel niet uitflappen ,
om dat 'er de trede ontbreekt; de koets zelve
helt al zeer fterk naar den regten kant
over, en iemand , die 'er ingezien heeft,
wilde verzekeren, dat het poortier , van binfiëtt,
met een ftuk touw vast gehouden wierdt.
Den kleinen boeren jongen , welken gij nü
tot uw Lakei hebt aangenomen , is de onterSnderde
livrei van den ouden , irt uwen
dienst overleeden, Jurrie, toch werklijk watts

DE ARMOEDIGE GROOTSCHE. g£
te lang en te wijd ; en de koetfier mag zijn,
wie hij wil ; maar zijn ruiters mantel heefc ï
waarachtig al lang een' nieuwen verdiend. Dat
de wapens op de koets verbeterd, en op nieuw
gcfchilderd zijn , is regt braaf; maar moge
ik een onderdaanig verzoek doen ? het betreft
het arme volk, dat het byden tegenwoordigeri
zeer fcherpen Noordenwind, in de keuken, alwaar
zoo veele glazen aan ftukken zijn , waarlijk
kwaad heeft.
Ontelbaar is de meenigte der geencn, dié
èene huisdeur fierlijk laaten maaken en fchilderen
, maar voor het dak van het hüis óf
het digt zij in het geheel niet zorgen; dié
ftoelen , kabinetten en fp'iegels koopen , maar
voor de keuken Hechte zorg draagen ; die
de pluim op dén hoed recrtiteeren 9 maar met
gelapte of gefcheurde fchoenen loopen ; die
den kapper dagelijksch laaten komen, en zich
voor het oog deftig opfchikken , maar den
flager, bakker, lakenkooper, winkelier, enz,
fcherp en vinnig laaten maanen ; dief in de
komedie gaan , eii t'huis broods gebrek hebben
; die het laindgoed verkoopen , óm een
paar oude magere fchansloopers kommerlijk te
kunnen onderhouden dié verder liever honger
ISdeü, dan tegen eene aangeboode fom-
G2 èïe

jco EÉ ARMOEDIGE GROOTSCHE.
me gelds een gering recht der Fami'ie willen
afflaan ; en , dat het ergfte is , die , om
de fpeelpartij mede te kunnen bijwoonenj den
Gouverneur of de Meester voor hunne kinderen
affchaffen.
Hier moet de Jongen \ den Vader . geene
fchande aandoen , maar ftudeeren , hoewel
'er niet zoo veel voorhanden is , waarmede
, in een onderfteld geval, een eerlijk
Meester zou kunnen te vreden gefield worden;
en ginds zal de geprcezen fehoonheid van het
meisje v,eldra verflenst zijn, indien men voortvaart
, onder de vrijers nog langer naar eene
hooge geboorte en titel om te zien.
Zco meenigmaal als ik zekeren man raade,
zijn huis liever te verkoopen , dan het ver.
der te laaten vervallen , en eene Huishoudfier
, alsmede Hendrik, Flip en Cornelia den
zak te geeven, en zich met Frederik en Kaatje
alleen te behelpen ; dan krijge ik ten antwoord
: wat zouden 'er de menfchen van
5, zeggen ?'
Wie is zoo gelukkig, dat hij de begrippen,
nopens eere en fchande , onder den grooten
hoop volkomen zuiveren en de dwaaze nietigheid
Van veele moreele harfenfehimmen , en zotte
vooroordeek-n, voor ieder duidelijk bewijzen
kan»

BE ARMOEDIGE GROOTSCHE. ï oy
kan. • Ik vo«r mij ken niemand , vol-
Itrekt niemand., daar toe in fhat.
Uit dien hoofde houdt het die verarmde
Schurk voor eene wezcndüjke fchande, den
ViijwilJigen ondcrftand zijner vermogende vrien­
den aan te reemen; zeer fpijtig zendt hy het
geld terug, en iaat hen op eene norfche wijze
zesgen : „ dat hij hen nog. om geen geld aan-
5, i elf reken hebbe;" maar om zig met ge­
weld in vreemde huizen in te dringen „
en, gelijk hij zegt ,* 'er zijn Complimenten
of opwagting te maaken, dit rekent hij geen
fchande. —
„ Wat, mijne kinderen te laaten dienen ?"
vliegt de Weduwe van den Koopman N. „ .
cp, wanneer men haar zeker welvoeglijk aan-
bod op gepaste en redelijke voorwaarden doet;
en voegt 'er ïchampere bewoordingen bij ; zij
berst uit in traanen, en zegt, dat haar over*
leeden Man , Vader en Grootvader , ja alle
haarc Voorouders zig in het graf nog omdraa­
ien , cn haar voor het gerecht zouden daa-
gen , indien ze dit deedt , zoo dat men zijn
meelijden ftaakt , en boes, word , dat men
haar dien goeden raad heeft gegeeven ; hoe­
wel 't bekend is, dat de kleine kinders, door
hunne bedelaarijen , den Buuren lastig vallen-, '
G 5 m

J02 DE ARMOEDIG^ GROOTSCHE.
en de grootere al begonnen zijn om eqn nqg
flegter handwerk te oefenen. •
„ Neen , neen , in de openbaare fchool,
onder al dat gefpuis , zegt een ander, zal
„ mijn kleine Jan niet gaan; " maar, wijl
hy tot nog toe tegen kruiers loon nog geen fchepzel
heeft kunnen vinden , dat zig Gouverneur
heeft willen laaten noemen , zo is Jan.
reeds lomp , en bedorven , en de zaak nopens
zyn eerfte oncjerwijs, blijft nog , geftadig
voor de vierfchaar der Hooggevoelende
Ouders onafgedaan. Want hier zijn , zeker,
lijk , gewigtiger dingen veel gewigtiger zaaken
, af te doen ; by voorbeeld.
Hy : Deze week is het onze beurt , kind
lief, hoe ftaat het 'er mede ? •
Hebt gij voor twaalf menfchen klaar gemaakt
? gij weet — —
Zy: Ik zend bij onze Buurvrouw « dat volk
fteld 'er eene Eere in. Hoorde gij niet,
hoe die buurvrouw zig onlangs zelve aanboodt?
't Is een eenvoudige goede fioof;
wanneer ze met my maar eens een praatje
mag houden ; dan loopt ze voor mij.
door een vuur.
Hy: En hoe ziet het 'er in de keuken uit ?

DE ARMOEDIGE GROOTSCHE. 103
gyï Rijd eens na den Schout Kinkel toe,
en neem mijn Heer uw' Zoon, Augustus %
medf, Hij zal u tog niet zonder een
Haas laaten gaan.
Hy: Dat ware dan Nommer een , maar
verder! ••
Zy: De nieuwe Koopman heeft verfche Oesters
gekreegen ; en de Heer %heodoru%
Goedhloed heeft aller delicaatften wijn ; dan
heeft men den lompen hond Vuilbek , die
ons onlangs zoo fcherp gemaand heefc ,
niet eens een goed woord te geeven, enz,
Dit Tafereel is reeds oud; anderen hebben
het reeds gefchetst en vertoond. Wij
weeten het; maar , -wien kan men dit kwalijk
duiden, wanneer 't altoos nog op den duur
aan eenigen behangt , om zig in dit morlig
en afzigtig kleed te laaten afbeelden ?
G 4 3*1

Ï94
DE MA N,
D I E ONS VERVEELT.
Uit opfchrift was biliiik zo wel M Ioófl,
dat allen toekomt, als hec Compbrnènt , cv
men aan allen moe.t maaken. vVa: t n eene
waereld , alwaar de m efien r>ucn wij te
veel zeg^n? ) met hunne dwaalden elkander
aan alle zijden dwars te geraeet loopen,
wat is daar gemecner te hoorei , dan ! de
man is voor my haaielyk ; ik kan hem voU
firekt niet lyden ; hy is Jlhielyk vcrvcelend.
Zelfs de verHandigcn , die me: zodan.go ongeftelden
nog.het meeste geduld hebben, cm
dat ze gelooyen, dat 'er v^êl 'aan eene ongelukkige
verwaarloozLg der zolken zij toetefchnjvcn
, bevinden z :
g nogtaus , nimmer
heel wel in hun gezeTehnp, enl&gen altoos
over afkeer en tegenzin.
Wie ware dan «genflijk de man, dien men
met dezen Titel wilde uitduiden? tfj e.
mand van de zo regelregt beledigcnden ; nie
mand hunner , die men van verre kan ruiken',
of welke men aan den gang , het gelaat , de
gebaarden en de dragt airede als zodanig kend;
maar

DE MAN, DIE ONS VERVEELT. I 0 5
maar een man , elders in zijn ampt en Hand
geenzins ongefchikt; van wien de nijd geen boos­
heden met grond kan verfpreiden ; een man,
d;e misichien in vrede en liefde met elk leeft;
een goed huishouder, een eerlijk man, en
vnn welken men anders nog, met uitzon.ie-
rïnge onzer kleine bedenkinge , 't een en an­
der , dat lief en goed is, beweeren mag.
Weshalven we ook verzoeken hem de b-ste
plaats in 't Kabinet te geeven , hem hever
afzonderlijk te Hellen , nimmer op hem aller­
eerst wijzen, en
Maar , zonder Kompliment, wie is dan de
Man ? waar zit 't afzigtige ? — Waar huist
eigentlijk de bedwehning ?
Hij is een man, bij wien de zielsvermogens
een weinig te bekrompen en te ongefleepen
zijn; van eene al te groote traagheid, om op
het welvoeglijke nauwkeurig agt te geeven, en
Hipt op iemands woorden te letten ; geheel
zonder eenigen fmaak , en als navolger plomp
en lastig; geweldig langwijlig en magtig praat­
ziek ; een vremdeh'ng in veele dingen , die
tot eene goede zamenforaak onontbeerlijk zijn;
meer voor 't gemeene en dagelijks voorvallen­
de ; tot een bevalligen fcherts gansch niet ge-
fchikt. Hier van daan allerlei ten eenemaal
G 5 mis-

lo6 DE MAN. DIE ONS VERVEELT.
mislukkende fnrrwgen, laffe en matte inva'Ien s
orbedagtzaar-e en beledigende uitdrukkingen,
maar zonder eenig kwaad oogmerk; en
bij dir alles bezit hij een groot deel eigenliefde
die geene verbetering gedoogt , zoo dat
hij vol zelfsvOidoening zich zelv' hartelijk toejuicht.
Ha, ha! gevolgelijk dom en eenvoudig?
Indien men wil, doch eeniglijk met opzigt
tot het bevallige en welvoeglijke , zonder opzigt
op handel en wandel , waarin de man
waarlijk zijne waarde bezitten kan , en waarömtrent
hem niemand of weinige evenaaren.
Ach Hemel! zoo dc man het 'er maar niet völllrektop
gezet had, ons te willen vernaaien* zco.
zeggen zijne vrienden en bekenden van hem, die
menigmaal zijnenthalven beangst en'bevreesd
worden; en bijdit al verhaalt hij zo gaarne, dat hij
het altijd een anderen als met geweld voor den
mond weg neemt, al is 't, dar die het op het nauwkeurigste
weet of 't zelfs beleefd heeft. De
Historie nopens den laatften brand , waarvan
men nog met een woord, flegts in 't voorbijgaan
, wilde fpreeken, om dat allen , die in
het gezelfchap zijn, ze mede beleefd hebben,
het omflagtig verhaal deswegens zal hij zig egter
niet* laaten ontwringen. Zijne vrouw heeft,
we!

DE MAN, DIE ONS VERVEELT. ï o?
W.e\ is waar, al begonnen ; maar zij verhaalt
het ganfch niet wel, en hij merkt voort een
groven misflag. 't Was immers biere pap, en
geene meel pap, die 'er juist op de tafel was,
toen men voor de eerfte maal de brandklok
luidde ; zco men hem maar niet wilde tegenfpreeken
, hij weet het heel precies , hij gaf
zijnen Gerret juist nog wat op zijn bord,
en klaagde nog, dat het bier reeds wat zuur,
en de zuiker vergeeten was. Naa dat het nu
in eenige minuten toe de nodige klaarheid gebragt
is, dat het werklijk eene biere-en geene
meelpap is geweest, zoo gaat de reden wat
verder. Hy trok zig voort aan , want hy
was, met verlof te zeggen ; flegts nog op
zijne muilen, en fprong maarzoo in zijn groenen
damasten japon, met de blaauwe voering,
dien gy buiten kijf zult kennen , buiten de
deur , en op de ftraat. Daar ontmoette hem
zijn Buurman, wiens naam is .... en is .. .
anders een heel eerlijk en braaf man , dit alleen
is jammer , dat hij zomtijds wat al te
diep in zijn glaasje kijkt; want , na dat zijne
vrouw , die eene goede floof was, geftorven
is , en hij nu met zijne meid huishoudt, zo
is hij wat aan den drank geraakt , maar , als
gezegd is, anders een braaf en goed flag van
een

Jo8 DE MAN, DIE ONS VERVEELT,
een man , gaande een weinig trekbeenen.
Die nu zeide , en hierop zeide hij weer; daar
vroeg zijn buirma i, en daar antwoordde hij,
daar meende die en zeide, maar hierop gaf
hij hem ten antwoord , en zeide : en zo zal
hij nog wel een h af dozijn anderen, die hem
tegenkwamen , en met welken hij fprak, invoeren
, tot dat hij eindelijk komt, , om dat
geen te verbaalen , wat allen reeds weeten.
Heeft hij nog al eenig gevoel van biliijkheid
cm den verhaaler niet geheel en al van de
bank te praaten , uit den zadel tc Ijgtèn, en*
'er zig zelv' op te zetten; dan heeft hij egter
altijd invallen „ die hij nooit voor zig zeiven
houden kan, maar altoos uiten moet, als aanvallen
tegen hem, die verhaalt. Ten minften
moet hij 't zeggen, dat hij dit al weete, doch
bedriegt zig dikwerf , wanneer hij 't voort
uit de eerfte paar woorden giste, doch bij het
flot geheel anders vindt ; maar des niet temin
dient hij 't gezelfchap ook met zijne His.
torie, doch die zekerlijK de andere in waardij
en gewigt m het geheel niet evenaart , en de
toehoorders flegts moeilijk maakt , o;n dat de
betere verhaaler in zijne reden zoo geftoord
is.
Of is het gefprek eigenthjk betrekkelijk tot
den

DE MAN, DÏE ONS VERVEELT. 109
den kring zijner ondervinding; dan valt hij
tusfchen beide , en verbetert of valt aan :
„ met uw verlof, het was eene fluweele-en
geene lakenfche broek ; in het voorbijgaan
„ moet ik u zegden , hij hadt een' broeder ,
, mee welken ik eens in de fchuit van . . .
5, op . . . heb. gevaaren , dat-was een heel
„ ander ventje , gij vergeet nog het g val
„ met den fnijer ; dan hebt gij het niet wel
„ gehoord;" en r

il® DE MAN, DIE ONS VÊRVÈELT;
Of hij heeft het beste, het eigenlijke purèt
vergeet en ; brengt wisfewasjes te berde ; laat
zijne gedagten over het regte gaan, maar
kan 't niet vinden, tot dat een ander, flegts
óm de goede zaak te bevorderen , het woord
opvat, en terftond eene heel anderë werking
bij de toehoorders voortbrengt:
Nooit geeft hij , in het geën hij op deze
en dergelijke wijze in gezelfchappen van anderen
overneemt , voldoening. Men klaagt,
en hy wil troosten, maar, in de daad; hij beledigt.
Hij wil iets met een voorbeeld , of
zelfs beleefd geval bevestigen; maar het raakt
nóch kant noch wal; de perfoonen zijn te
laag; de omflandigheden zyn zo verfcheiden, dat
de toepasfing op hem , op wien ze tog moest
doorgaan, gansch niet gemaakt kan worden,
en menigmaal dikwils zelfs zeer aanflootelijk
wordt. Alles is teff'ens weer zoo vol van beuzelingen
, dat het aartige , zoo 'er nog iets
van in is, ten eenemaal zijn' fmaak verliest.
Om dat hij overal voort invalt , als eene
End in een Wak , en het zijne te markt wil
brengen, zonder eerst regt toe te luifteren ,
en zig behoorlijk te onderregten , of zijne
praatzugt eenigzints te bedwingen; èn , wijl
bü"

DE MAN* DIE ONS VERVEELT. m
boven dat zijne begrippen niet verder , dan
het gcmeene en dagelijkfche gaan ; zoo ontftaan
, dikwerf , bsfpotfelijke verwisfelingen
in naarnen en züaken« waar over men, zelfs
bij degröötfte ipfchikkelijkheid, moet lachgen,
en die de fpottör gebrtrkt> om met hem den
fpot te drijven.
Onder eenigen, die zamen ftaan te praaten ,
fpreekt iemand van den veroveraar Cortes,
deszelfs voortvaaréndheü , geluk , blinden
Godsdienst-yver, én wreedheid omtrent de
Mexicanen ; hij valt 'er, dien naam flegts
hoorende , voort tusfchen in, verzekert, dat
die een zeer goeden ichoen maake , en voor
hem en zijn geheel huis werke , tot dat hij
naar een groot gelach eerst hoort, dat men
niet van Meester Kortes, den fchoenmaaker,
maar van den Spanjaard, Cortes , dien hij
misfehien in 't geheel niet kent, gefproken
hebbe.
Op eene artdere plaats fpreeken een paar philofophen
zamen , alwaar zig één hunner op
Meier beroept; hij gaat 'er digter na toe, en
verzekert, dat die een Aartswindbuil en fpotvogel
zij ; men verwondert zig , hoe hij dit
van zulk een' man kunne zeggen ; hij beweert
, dat hij dit eerst onlangs zelf in eigen
pee-

ïfï DE MAN, DIE ONS VERVEELT.
perfoon hebbe ondervonden: men ftaat verbaasd,
hoe hij tot een geïprek met een'man,
die al voor eenige jaaren' geïTorven is, kome;
eindHijk ontknoopt zig alles , en 't blijkt ,
dr>c 1
ij den Holnes te Bodengrave , en niet
den P'oresibr Meier gemeend nebbe.
Wat hem behaagt , dat ftaat ook anderen ,
naar zijne verbeelding , zonder tegenfpraak
aan; en dit is ce rede , waarom hij, niet
zeiden ; tot de uiterfte vei vecling van het
g^zeliclwp, een voorie zer of betooger wo~ü:,
Paar heeft h/. m , bij voorbeeld , een buitenlandsch
vriend ©en bruiloftsvers gezonden , 't
.welk hij , met voordagt, bij zig heeft geftol
, om hét te kunnen voorleezen, en wagt
'ér nu, ten tijde der maaltijd, wanneer zulke
waar juist allerongezondst is, de vrienden me*
de op. Men ziet elkander aan , hoe hij
het kunne waagen, om dat het blijkbaar in
den laagilen ftijl is opgefteld; maar hij leest
met het vriendelijkst gelaat verder ; eindelijk
wordt het vuil, en men hoest; men in uit ,
en flaat de oogen neder ; maar bij hem gaat
het geiust , en zonder den minften aanftoot
v

DE MAN, DIE ONS VERVEELT. l l 3
het geheel leezen. Is hij zelf dichter of
fchrijvcr; dan ja dan is het ongeluk niet
over te zien:
" 1 » velut urfus,
Objeclos cavea valuit fi frangere clathoSy
men kan volftrekt niet onbeleezen heen gaan,
al hield men de deur zelfs in de hand.
j , Nu, hoor maar eens, zegt hij, het veer-
„ tiende Kapittel van de Reuzen. Het is
3, buiten allen kijf, dat 'er eertijds menfchen
„ waren enz." —— Wat moet men daar dan
anders doen, dan zig maar op discretie over
geeven: maar de uiterfte penitentie, wanneer
de man mogt vraagen, hoe ons dit alles hebbe
aangeftaan!
De anderen, die het zo verre in 't leezen,
of in zulke weetenfchappen niet hebben ge.
bragt, worden flegts indiervoege [lastig , dat
ze ons vast houden, om een zeer breedvoerig
verflag van hun ampt, hunne [ bezigheden ,
huishouding en leevenswijze te geeven , hunne
Procesfen en bijzondere vijandfchappen ,
van de eerfte aanleiding daartoe, tot den tegenwoordigen
tijd toe te verklaaren, maagfchappen
tot in den vijfden of zesden graad
U. DEEL. H uit

f Ti
DE MAN, DIE ONS VERVEELT.
uit te leggen, zig menigmaal , zo als 't bij
dergelijke rekeningen pleegt te gaan , voor
den kop te flaan, te bedenken, en te verbe­
teren, vingers, en krijt te hulp te neemen,
en zulk eene dubbeltaal uit te flaan, dat het
de toehoorders , ten uiterften verveelt, of
anders zijn zij bezig, eene andere onaange-
naame, ten minften zeer onverfchillige zaak
uit te pluizen , en dit alles zo ruimfchootig
en zo ganticheüjk alleen tot hun eigen ver­
maak, dat 'er voor den anderen niets overig
blijft , dan zijne gedagten met opzet ergens
anders op te vestigen, of onder het rooken
van; een pijp tabak-, de opgaande damp-wolk­
jes ha te zien.
,, Mijne leevenswijze is nu zo , is het
„ woord, 's winters ftaa ik om elven, en 's
„ zomers om vijf uuren op ; dan moet de
„ kcffi klaar ftaan, waarbij ik dan onmiddelijk
„ een pijpje zo fchoon uit rooke, dat ik de
s, asch dp den nagel kan uitkloppen ; dan
eete ik eene boterham, en geeve mijne vo-
„ gels eeten en drinken, dan begiete ik de
„ bloemen , en wind het horologie op, en
^ rook 'er nog eens bij, maar uit een fchoo;-
f ) ne pijp i voort daarna flaat het negen uu-
ƒ, ren, enz."
Uit

DE MAN, DIE ONS VERVEELT. jji
Uit deze proef zal men zien 3 hoe veel ga.
wigts 'er nog tot 's avonds iaat toe over blij?
ve van te verhaalen. Is het zelfs een ftuk van
zijne Lcevens-historie, van zijne liefdeverkla»
ring of een aanmerkelijk geval, waarmee men
zig op die wijze belegerd ziet; dan wee-te ik
geene troost; want men heeft voorbeelden»,
dat ze het eerfte deel vóór, en het tweede,
deel naa de maaltijd ten beste gaven , 3
zonder
noghunneeifchenop ons, geduurendehet eetsna te vergeetcn. Hunne draajen en toeren toonen
voort, den rijkdom der ftofle: 2, vóór dat ik
„ u dit verhaale, moet ik u nog zeggen; nu,
3, waar waren wij aan toe? — ja; nu s dat
5, was goed , maar hoor eens, hoe het verj,
ders afliep ! goed, msar niet al te goed ,
„ enz.''
Een ander hunner gewone middelen, óm'
het gezelfchap het genoegen te beneemen , en
den Kring rondom zig heen tot geeuwen,
en tot eene aangenaame rust te brengen, zija
verhaalen hunner ziekte , aanmerkingen over
den verfchillenden aart hunner Kinderen, zelfs
wel wonderen en- eigentiijk menfehenver-.
'ftand der huisdieren , waarbij ben foortgclijke
praatvaêrs en oude Dames eeniglijk tête kunïien
bieder?, dewelke, wanneer ze hunne
H z tand"

n/5 DE MAN, DIE ONS VERVEELT.
pijnen , en haare fijmpatherifche Cuuren , of
van verkoudheid in het voor - en najaar mappen
, 'er ook een breed lied van weeten op
te fnijden , en 't mede tot den laatften man
toe uithouden.
Meerendeels zijn ze ftrenge aanhangers en
verflinders van het oude Ceremonieel, en
neemen niet nieuws aan , binden zig, bij Titels
en bewijzen van hofiïjkheid, aan hun
voormaals gekreegen voorflhrift , en laaten
de blijkbaarfte verdienften , om dat zij ze
niet kunnen waardeeren, geen onderfcneid
maaken, waar door zij insgelijks fmaakeloos
worden, en bij zommige, niet erger hadden
kunnen zondigen. Zij fpreeken van Monfieur
en Hij, waar 't in de daad nogtans iets
veel meer zijn moest.
Dit, als gezegd is, bij veelen eene belediging
van het welvoeglijke en bevallige zijnde,
zo is 't bij andeien niet minder een zekere,
naar hunnen fmaak bevallige, maar wezenlijk
een bijna kinderSetige toon: mijn Hartje, mijn
Engeltje, mijn Liefje, heet bij hen zonderonde
cheid tene jon,e juffrouw, en Mamaatje,
Moedertje lief eene Dame. De eerfte zou zeker
liever j nge Juffrouw en de laatfte Mevrouw
hebben gehoord, om dat in het eerfte
te

DE MAN, DIE ONS VERVEELT. Uy
te veel gemeens lag, en men niet gaarne elks
Hartje en Mamaatje is.
Als gezegd is , fchertfen moeten ze niet,
hoewel ze zig , helaas ! daartoe geregtigd en
bevoegd oordeelen , en juist daar door zo
fchielijk doen walgen. Hun oor is voor geere
befchaafdheid vatbaar; hunne geheele voorraad
van bon mots is oude verlege waar, naauwlijks
meer in 't fpinwiel nieuw en gangbaar; zij verraaden
zig voort a's bij de inleiding : „ Ze-
„ ker Goedbloed zeide; zeker Roer wierdt ge-
„ vraagd ; zekere goede Juffer wilde enz."
Hunne liedjes en versjes waren reeds, ten tijde
der Allonge-paruiken echte nemeene deuntjes,
en de Melodiën daarvan fpcelt niemand,
dan enkel nog de blinde Lierman. Doorgaans
zegt men van hen : „ het komt 'er alles zo
lam uit," dat is, zij voldoen nooit aan de
verwagtirg, en het Gerecht, 't geen zij opdisfen,
waarop ze willen traéteeren, is fteeds
Aefopus linfen. Menigmaal blijven ze zelfs ergens
in de deur aan hangen, ftorten, of laaten
val'en wanneer ze willen opdraagen, en brengen
zig en anderen flegts fchimp en misnoegente
wege.
En, wanneer ze diep in de zestig jaaren
oud , of met een vrij onbevallig voorkomen,
H 3 eg-

uf DE MAN, DIE ONS VERVEELT.
11 *
egter nog gaarne likken en zoenen, eene beevende
Item bij hun zingen willen maaken, met
bet jonge frisfe Vrouwtje ftoeijen, de meisjes
door de kamers en op de trappen na'.oopen,
de kaarzen gaarne uitfnuiten, en zelfs wel andere
zotternijen aanregten; dan is het, even
als of een oude klepper tusfchen zijne karboopien
nog eenige kromme fprongen maakt.
Zij verbruijen het met de bedaagden en befchaafden,
met de jongere, die ze bij 't geld
en hun 'beroep als mededingers aanmerken, en
met de Vrijfters zelve , wier vlugten ditmaal
wezenlijk ernst is. Niet dan bij eenige weinige
draagen ze nog den naam van aardige,
kortswijlige Heeren; dan, men lette flegts op
den toon en het gelaat, waarmede zij dit ui>
fpreeken; en men zal bevinden, dat ze of zeiye
uit de fchool dier lugthartige windmakers
zijn, of anders flegts het gewoons, een klugtemaaker
en oude Gek, zeer toegevend willen
mijden.
Voegt men 'er nu nog, gelijk zeer denkelijk
wat tegenfpreekerij bij, waarheids - vertooning,
en oordeelveHerij, het welk zo goed is,
sis a;fa foetlda of Duivelsdrek; dan krijgt men
het voimaakst Ex:ra% tot een braakmiddel.
D E

D E
S C H U R K ,
Iï9
"^^"an kindfche jaaren af gekoesterde ledig*
gang en zorgeloosheid, bekwaamheden zonder
eenige onderrigt en naaiftigheid , zeer dikwijls
gepaard met hoogmoed en menfchen haat, dit
vormt den Schurk, een' Kaerl, die noch om
God noch zijn gebod iets geeft; die fchaamte
en eerbaarheid geheel uit de oogen fielt, die
de waereld, bij zijn verworpen lotgeval, alleen
de fchuld geeft, en zig daarom ook aan haar
door allerlei ondeugt, of wel door zijne eige
fchande zoekt te wreeken.
Want hij lastert zijn' overleeden Vader, als
de oorzaak Van zijne armoede of van zijn ongeluk
; laat, bij genoegzaame kragt tot werken
, zijne moeder liever honger lijden, ver.
haaiende van beiden gebreken en misdrijven,
welke ieder een , zelfs, om zijn eige eer
zwijgen zoude. Hen , of eenige verftandige
Verwandten , welke hem gefchikt poogden te
maaken, is hij, gelijk hij zegt, alleen ten fpijt
Komediant of Zoldaat geworden, en zal alle
mogelijke vrijheid, die deze ftand maar geeft,
H 4 tot

120 D E S C H U R K ,
tot beledigingen bezigen , om hen te beledigen
of te befchimpen.
Even zo hoort men hem , menigmaal, de
braaffte en aanzienlijkfte Mannen nafchreeuwsn,
en fchandelijke dingen van hen aan anderen
verhaalen: „ dat is ook waarlijk de reg-
„ ta Kaerl; wat 'er tog van iemand nog wor-
„ den kan; denkt eens, zijn Vader was, met
„ verlof te melden enz." Want dat is de
gang aller ondeugenden; zij haaten de zulken,
die door deugd en naarftigheid grooter opgang
hebben gemaakt , en die zij , mogelijk, uit
hoofde hunner geboorte, hadden moeten overtreffen,
maar wegens hunne lui- cn losbandigheid,
niet konden.
Schalkerijen en bedrog zijn de bronnen van
zijn onderhoud, en allerlei opruijing, verwarring
en fchimp is 't loon der geenen, die zig
met hem ophouden.
Daarbij bezit hij eenige bekwaamheid, om
de zwakheden van hen, met welken hij te doen
heeft, weldra te zien , ze hem afteleeren ,
en ze dan te misbruiken, maar dikwerf verlaat
hij zig te veel op deeze kunst, en wordt
betrapt.
't Is daarom, dat hij zig gaarne laat ge-
brui-

D E S C H U R K .
ken en fcuaren , of zig zeiven wel aanbied,
om in te zamelen, te huuren en te verhuuren,
te verkoopen en te koppelen; ontfteelt alsdan
van het ontvangen geld , verandert getallen,
maakt de handtekeningen van anderen na,
fchrijft valfche brieven, paaif met de fterkfte
beloften, overreed andere Schurken tot allerlei
vermomming en valfche getuigenisfen. —
De leugens zyn ontelbaar, en gaan alle verbeelding
te boven; en zeer dikwijls zijn ze ,
menigmaal om haare ongelooflijke ftoutheid en
vermetelheid , voor zommigen overredend en
van gevolg.
Want dit is de fnaak, die eene dieverij kan
voorwenden , om hem, een ander diefftuk, dat
hij gepleegd heeft, tö verbergen; die een ander
mans huizen voor de zijne opgeeft, en anderen
in een vremden tuin als in zijn eigendom
leidt, zelf gefenreeven brieven aan zig laat
toezenden, om zig Crediet te verfchafFen, of
die in de huizen van domme eenvoudigen
voor fpook fpeelt, na fchatten zoekt en duivels
bant.
Met een Eed regt men bij hem niets uit:
en om een paar woorden, meent hij, zoo hij het
zeggen mag,, moet men zig geen angst verfchafFen;
hij . heeft wel meer dan eens den
H 5 Rech-

12» D E S C H U R K .
Rechter daaromtrent nog daarenboven ftout en
ftrak in het oog gezien, of ftijf en fterk gezwooren,
en egter geweeten, wat andere menfchen
niet mogten weeten.
In gevangenisfen weet hij raad: zotternijen!
men kan daar zo goed flaapen als t' huis.
Prccesfen zijn ook daarom zijne zaak ; het is
hem bijna lief, wanneer hij 'er bij de geene,
die hij reeds heeft, nog een bij krijgt, Hij
draagt verfcheide klagren en befcheiden geftadig
in zijn zak , leest ze op de ftraaten, in herbergen
voor, fchimpt en vloekt op de partij,
de Rechters en zijn' Advocaat; den laatften,
die een kruk en bloedbeuling was, heeft hij
afgedankt, en een ander aangenomen, die ,
zo hij verzekert, den dief, in allen gevalle,
den dief van de galg kan vrij pleiten. „ O ja!
„ Papieren heeft hij reeds genoeg t' huis, en
„ kan 'er den halven winter wel van ftooken."
Zijne broodwinning is vcrlcheiden; de ééne
algemeener en fiegter , dan de andere ; thans
heeft hij eene gaarkeuken of herberg op; en
over vier weeken, wanneer zijn inboel voor
de fchulden is verkogt, loopt hij weer met
Vagebonden, Kwakzalvers en Koordedanzers;
brengt hunne briefjes rond , en fpeelt voor
Gek; dan drijft bij weêr eens eenige koopman-

D E S C H U R K . I 23
manfchapmisfchien met hoven en hu ;
zen,
welke hij hier of daar zelf gaat opkoopen;
of wordt voor eenigen tijd onzigtbaar, en
dient, wanneer 'er oorlog is, als Marketenter
of Spion. Hiervan fpreekt hij naderhand zeer
gaarne, en vermeerdert zelf zijne gevaaren nog
met zijne fchande.
Voor de leegloopers is hij een beftendig
fchouwfpel of 't onderwerp van hun gefprek;
nu eens zet men hem in de gevangenis, om
dat hij bedrogen , of wel aan eene dieverij
heeft deel genomen, dan weer worde hij voor
eenige dagen te water en te brood gezet, om
dat hij in een Zuiphais rufie maakte, en een
ander' deerlijk heeft gefiagen; nu eens is hij in
een gefchil of wel gevegt, met een vuil
Vrouwsperzoon betrapt, waarmede hij losbandig
leefde; dan weer ziet men hem onder een
hoop volks ftaan, het welk hij met een groot
gefchreeuw en misbaar iets klaagt of verhaalt..
De verftandigften hunner gaan voort heen, zo
dra zij hem maar zien , zeggende : daar is
weêr de oude Schurk! Hij dreigt openlijk, de
glazen bij hen in te flaon , van welken hij
meent, onrechtvaardig behandeld te zijn; en
men heeft, in de daad, alle vuilheid van hem
te duchten , zoo hem niet, een nisuw werk
van

124
D E
S C H U R K .
zijn flag, voort onledig houdt, en 'er van aftrekt.
Doch , ik beken het, zo ziet 'er de KaerI
niet altijd uit, dien men nogtans, met recht,
een' Schurk noemd, dus eene Groep of
verzameling van beelden 9 ten einde elk een
die 'er maar voor treedt, om overeenkomst te
ontdekken, zeggen kan: „ dit is mijn hoofd!"
Men kan flegts op tweederlei wijze in de
waereld voortkomen, door naarftigheid en verdienft
n, of door de zwakheid van andere
menfchen. Wanneer de eerfte weg voor veelen
te moejelijk is ; dan is de andere des te
gevaarlijk;r; veelen dooien op dien, en maaken
zig ten laatften ongelukkig.
Onder een' hoop van dertig Gevangenen,
die het affchuwelijkst gezigt opleveren, 't welk
men in eene groote Stad kan hebben , treft
men, gewis, meerendeels een' Onderbedienden,
dewelke , voor dat hij in dien ftaat kwam,
een langen tijd , door de zwakheid van zijn'
Overheid de geesfel der Stad was; een' jonge»
Raad, die den Minister 't aartigfte Compliment
maakte, of een' allerliefften brief fchreef, en
daar door bij alle onkunde, en bij nog grootere
fnoodheid op een' post wierdt gefteld, waar
ftad en land, op zijn hoogst flegts één jaar
on-

D E S C H U R K . Ï$5
onverhoord over hem konden zugten; een'
Profeikt, welke de Eerwaardige Mannen, door
zijne traanen en den honger na de zuivere
Leer, beter en met een gelukkiger gevolg,
wi.'t te bedriegen, dan de kasfe, waarbij hij,
op hunne voorfpraak, wierdt aangefteld; Be­
dienden en Schrijvers, die de boezemvrienden
hunner domme Heeren waren, en anders nog
Lievelingen van dezen en geenen Grooten.
De voormaalige leevensloop dezer Schurken
is, ten deele, te raaden, ten minften wat de
hoofdtrekken betreft. Zij waren leegloopers,
niet geheel onbekwaam, maar onweetend;
daarom namen ze weldra en ligt een zekere
uiterlijke befchaafdheid aan, die men bij 't le­
dig gaan, leert, beogen zig, ftreeken met den
voet, vleiden en behaagden daar door, (zo
als bet dan geen kunst is, om op die wijze
te behaagen,,) en , om nog meerder liefs en
zoets van hen te hooren, bevorderde men
hen; maar aan alle de geene, die tot dus ver­
re nog van hen geloofd hadden, dat zij, om
zig zo hoog te kunnen verheffen, verftand be­
zaten , beweezen zij, dat ze dit niet hadden,
althans om zig daarin te houden: de verzadig­
de Ezels floegen agter uit, en , wat anders
bij hen op den grond had gelegen, dreef nu
zigt-

I£6 D E S C H U R K .
zigtbaar boven, bij den éénen verkwisting, bij
den tweeden gierigheid, bij den derden trotsen
wreedheid; zij raasden en tierden', misfchien
onder de begunftiging van hen', die hen hadden
bevorderd , ftout genoeg om elk een', die
flegts mienen maakte , hen te befchuldigen ,
den mond te (hoeren , en de Hiftorie van
hunnen val- is zeer dikwijls gelijk aan die van'
zekere ziekten: een gering , niet veel- geteld
Zeer deedt de kwaade Hof in het lighaam zamen
loopen, en veroorzaakte den kanker.
Parva, ut aiunt, declinatione , met een
greintje meer verftands, door eene geringe
emftandigheid zijn andere dit lot ontgaan, die
veel meer bedrogen, na zig gefleept, een auder
mans Goed doorgebragt 3 en verfcheide anderen
gedrukt en ongelukkig hebben gemaakt,
wier fchuld. eisfehers tegenwoordig al beedelen,
terwijl zig hunne tafel, Garderobe en Equipa.
gie flegts naar den nieuwften fmaak veranderen
, een volk, dat zonder Proteus kunst of
weetenfehap, nogtans wonderen van bedriegerij
heeft weeten uittevoeren, en wier gefchiede-nis,
wanneer men ze verhaalt, meer werking
op de toehoorders doet, dan die van
Nickel List, Kaafebier,oï die van den Raubgraaf,
welke zijn paard de hoefijzers verkeerd
liet

D E S C H U R K . IJ*
liet aanflaan , en buiten dien ook nog menig
kunstje verftondt, en eene loffelijke burgerij,
wélke te voet en te paard tegen hem optrok,
wel tienmaal bedroog. ——
Zal men terftond Amen zeggen > op het geen
men gemeenlijk van hen hoort fpreeken: „ het
„ is zonde en jammer , dat zij hun uitftee-
kètld verftand niet beter gebruiken?" of zal
Chriftppus en zijne fchool gelijk hebben en be­
houden , dat de fchaamtelooze bedrieger een
bedorven verftand heeft? —-
Ten minften 't is niet denkelijk, dat een
verftandige , met vcordagt, zig eene wonde
zou toebrengen , om flegts zijne heelkunde te
kunnen toonen , en 't gantfchelijk verhoeden
is beter, dan een kommerlijk lappen. En
wanneer men het loopen en draaven van zu.1-
ken alleszins beangften, bedriegenden Schulde­
naar nagaat, dan vindt men, dat alle zijne
buitenfprongen fchreden zijn van de uirerfte
los- en vermetelheid, die flegts zodanig een
verftand konde kiezen, het welk vooraf reeds
veele fchulden heeft gemaakt, en dat de gan-
fche waereld voor dom genoeg houdt, om zig,
op zijne mienen, gerust te laaten bedotten.
't Geen wij daarbij kunnen bewonderen,
is meerendeels alleen de zamenloop van gunfiige'

128 D E S C H U R K .
ftige omftandigheden voor hem, en de wezenlijke
domheid van andere menfchen. Bijkans
in elke Hiftorie van zulk een' Beruchten hoort
men, voort, van grove en ftoute kunstgreepen;
van Rijken en Dames, welke, uit
hoofde van de Eere der verkeeringe, borg
bleeven, of geld fchooten; van huwelijken ,
die binnen een uur tot ftand kwamen, om dat
het meisje op het aartige postuurtje fmoorlijk
verliefd was, en de luister der Equipagie en livrei
alle navraag na mijn Heers goederen noodeloosmaakte;
van fchaakingen ; van HansNorths
ruime beloften, en een geheel fteedje vol domme
ligtgeloovige zielen ; van een ftrengst Incognito
; van hartbreekende brieven, welke,
in plaats van den gedreigden vloek, een nieuwen
zegen te wege bragten; van verdigte Doctorale
atteftatien, waar men tog een' man, die
met den dood worftelde , met geene. lastige
informatien drukken konde en wilde; van Hannibals
potten met geld en daartoe behoorende
Cretenfers, of verzegelde koffers met losfe bodemen
, en wel bewaarde kisten met fteenen
opgevuld; van heimelijke of befchoote deuren,
waarbij het inclitum judicium, in cas van verzegeling
, met blindheid was geflagen; eindelijk
zelfs wel eene dronken gemaakte en bedrogen
Wagt,

D E S C H U R K ; ! 129
Wagt , welke aan den gevangenen eenen m in'daadigen
fleer vondt, en hen daarom zo naauw
niet met hem nam, hem in dien roes en dat
vermaak dok niet eerder miste , tot dat hij
niet meer te agtcrhaalen was.
Dikwijls verfchijnen medehelpers in de hart3
deling, waar door het zo gepreezen en opgevijzeld
geluk, bij alle dollighcid, nog verklaarbaarer
wordt; dikwerf een Advocaat, om dat
hij het derde gedeelte van het voor U . . .
verfchöoten Kapitaal ais Defervit voort mag
aftrekken, goed Crediet maaken , de wisfels
behoorlijk verdeden , en de bedenkingen der
Crediteuren als zwaarmoedige invallen oplosfen
kan , of anders in 't geheel niet bleekt nog
bloost wanneer hij met den Ciient over uitvlugt
en uitkomst weet raad te nleegen; menigmaal
Vader of Schoonvader, druk bezig, om, het
lek fcheepje van Eere , door pompen te redden;
menigwerf een jonge vriend aan 't Hof,
door gefqhenken verkreegen en bevestigd, en
daarvoor gewillig , eiken verduivelden ftreek
in eene enkele gril te veranderen, en de klaa"
gers, als afgematte windhonden!, terug te
zenden.
Men toont 'er ons] nog eenigen, en bijt
II. DEEL, I ons

130 D E S C H U R K .
ons in het oor , „ Aards-fchurken! " Wie
zijn ze?
Een oud afzigtig man met een Reuzen-oog
6n opflag , met magere beevende handen en
gezwolle voeten, wciken ik flegts in het voorbijgaan
, eene lofreden op de voorige dagen,
Hameiend en kugchend , hoor voortbrengen ,
toen toen men duizende bij duizende ver«
diende.
Men zegt mij, de halve ftad zij hem cijnsbaar
, hij zij ih utroque Cafar , aan Kapitaalen
en vaste goederen een rijk man , en veele
der beste huizen hebbe hij als fchuld aangenomen.
Na zijn ampt, kunst, of handwerk
verder verneemende, hoore ik, hij hebbe
geen een van dit alles ooit regt gehad en gedaan
, en ik weet, behalven het voorafgemelde,
niets meer van hem.
Dus moet men na den naam raaden.
Misfchien heeft hij verfcheide maaien eert
rijk huwelijk en goede flagen gedaan , veele
voogdijfchappen waargenomen , zijn geld omzigtig
uitgezet, met één woord , zijn
fortuin in de waereld gemaakt, en met zijn
talent gewoekerd ? deze laatfte fraaje fpreek-
Wijzen fchrapt een ander plompe uitlegger door,
en

D E S C H U R K . jg,
en meent, die man bebbe den ligtgeloovigen,
domme weetnieten en ligtvaardige verkwisters
alle listen en laagen gelegd, en daarbij iemand
op zijne zijde gehad, welke een goed woord
voor hem gedaan hebbe , om dat hij hem op
heeter daad niet hebbe durven verraaden: of
het dan dok kunst zij, geld re winnen?
Fen fchraal mager fchepzel, met uitpuilende
oogen , en t'saamgebetene lippen, hij is
thans werkeloos, maar zeer onrustig fchijnt
iets té verwagten, nijpt onverduldig de vingers
, bijt aan de nagels, of knijpt in zijne
kin.
Men zegt mij , dat hij een oud, bekend,
voordeelig handwerk doet; dat hij 'er zijn'
meester wel eens in wille zien ; dat hij nog
gisteren eenen eenvoudigen bloed , die een
kans met hem waagde , co: wanhoop heeft
gebragt; dat hij op allé jaarmarkten kome ,
en de grootfte ftedcn bezoeke; dat hij 'er
wegens zijn aanhoudend nachtbraaken, zo bleek
én vaats uit ziet; wanneer hij iets aankoopen
wille,' dat hij , voort , op een paar ridder
goederen kunne bieden, want men kunne
hem nooit anders , dan ih het geen men met
zijne oo£§n heeft gezien, narekenen enz. Meri
word ïiog geestiger in de befchrijving dézes
I s ntafiS j'

!g 2 D E S C H U R K ,
mans, en befluit eindelijk: miilta'• ndit, fecitque
puer, fudavit & al fit. Waarom is
men zo duister ? ——
Die man is een fpeeler van zijn beroep ;
thans , juist, zie ik , hoe zijn wezen opheldert
, hij in een' kring begint te werken, en,
daar het gezelfchap vermeerdert, tafels , en
banken laat ze'.ten. Het zien van deze ratelflang
doet mij fferk aan , en ik begrijp niet,
hoe die kleine moedwillige diertjes het zo ge*
rust bij haar kunnen uithouden onbekommerd
met t^aar fchertfen. Mogte ik ooit zijne wooning
betreeden, en den voorraad van ontnomen
hcriogien , doozen en ringen, waarvan
men mij zegt, zien; dan
Een man in een Eerwaardig gewaad ; men
Verzekert van hem, dat hij op handen en voeten
na de plaats gekroopen is, waarop hij ,
thans, zo regt, als mogelijk is, ftaat, tot op
zekere tijden, wanneer hij raadzaam oordeelt,
in de eerfte postuur te verfchijnen ; die de
rest van Tetzels aflaatsbrieven verkoopt, en
'er in de Testamenten voor bedagt is; maar
van den Leerftoel geweldig uitvaart en dondert,
niet tegen zonden, maar tegen Mannen
en boe 1
en, zo dat fchoenmaakers en fnijders
den Antichrist leeren kennen, en die, wanneer

D E S C H U K K.
J33
hij daar ter plaatze is, htm allen hartfeer
aandoen ; ' die , zo veel hij kan , geeftiijke
bedieningen vc knopt , den brief van aanbc
veeling in de handen van den armen gebukten
Candidaat zelf geeft , wanneer hij zijne disrecommandatie
reeds vooruit gezonden heeft ,
maar de Ezels, met klinkende munt belaaden,
tegerj allen, die met de;zeiver ooren Ipotten,
in zijne befcherming neemt; die het fpook -
en tover-register van den Bijgeloovigen vermeerdert,
en s'fpottcrs geest uitjouwt % met
de jonge mesjes , tot bloozens toe, zoet en
aartig praat, maar met de Oudtn van het
naderend einde der waci'eld zeer ernftig fpreekt;
c.ie op zijne Intr'gues meer denkt, dan op
ftigtclijke voordragen, en die, met één woord,
te vee! talenten voor zijnen dienft in zijne
kleine Christen-gezindte bezit, maar ten zijnen
tijde, als bicchtvadcr aan het . . . fche
Jiof, zijn Eer-ampt gevonden hadt.
. Nog etnige Figuurep , die Geheimen gaan
venten, of die ai cana ten besten hebben van
verfchc ide foort voor menfchen en vee; zulken
, die Adverdsfemcnten uitdeden ; iets in
een uur wüicn leere.i, of het waarde Publiek
hunnen geestige i kweekhof cf kostfchool aanprijzen
, zo', dat ze den kweekeling in al hes
I % noo-

Ï34 P E
S C H U R K .
noodige willen onderwijzen , en zig wegers
de Conditiën reklijk gedragen.
Vooraan een DoBer, thans • om de nieuwigheid
in een afgelegen fleedje , de Husfaren-doBer,
die breed opgeeft, men zou aan
hem flegts toe zenden, wat anderen niet konden
cureer-en, en die , om dat hij reeds eeriige
doosjes .en flesjes gratis heeft uitgedeeld,
en de Armen voor niec wil helpen, bij het
Gemeen in groote agting is.
Wanneer hij uitgaat, loopen allen uit, om,
hem te zien ; de boeren brengen water van
den Patiënt mede in de Stad , of brengen
zelfs de zieken aan zijn Logement; hij geeft
poeiers, pillen en drankjes, ontvangt zijn
geld, belooft gezondheid en alles goeds, haastende
zig voorts , met eene koets , welke
reeds meer, dan een uur, op hem heeft gewagt
na deze en geene vöotnaame huizen, alwaar
hij ontbooden was , om ook de pols tc
voelen, en de Lijders met zijnen raad te
dienen.
Inmiddels fterven of de Patiënten op hunne
ftilletjes, of, zoo zij nog in het ieeven blij­
ven , zien zij 'er bleek uit, gaan met dikke
beenen, en zijn 'er nog veel erger aan dan te
vooren , zeer veelen worden arm , en moe­
ten
¥

D E S C H U R K . 135
ten beedelcn , om dat hen hunne kragten tot
werken zijn b-nomen.
Wanneer zulk ccn bedrog flegts vier wee.
ken aanhoudt , en zulk een verderfengel zig
dan 't zoek heeft gemaakt; dan is tog in een
fleedje , het welk niet veele inwooners mis-
fen kan, de lijst der dooden in dit jaar zeer
groot.
Wanneer deze met de ééne of andere Bul.
Ie bewees, dat hij vrij moge dooden; zo haalt
de ander , die voor een Pedagoog en Leerpteefier
wil doorgaan , zijne brieven van aanbeveling
uit den zak, welke hem Hoogwaardige
en Hooggeleerde Heeren , nu eens om
dit, dan om dat inzigt, dikwijls , alleen om
maar fpoedig van hem ontflagen te worden s
hebben gegeeven ; tnft daarmede de mannen
van fmaak en kenners , aan welken, die brie.
ven gerigt zijn , aan de regte zijde aan , die
wegens zulke eerzaame Groete, alles voorhem
doen , hunne kinderen hem allereerft
toebetrouwen , deszelfs lof en naam in alle
flraaten en ftraatjes uitbazuinen , en daar door.
«Hen , die de Eere hunner verkeeringe verder
willen genieten , noodigen , zulk een' man,
en zulk een nuttig inftituut te onderfteunen,
die huns gelijk niet hadden.
I 4 Of

Ï36* P E S C H U R K .
Of anders, hij zelfs, de man , iaat drukken
: hoe hij maaken wille, dat het, binnen
drie jaaren , daar ter plaatze 'er heel anders
z I uitzien ; hoe hij konftgrëepen hebbe , die
niemand in fta'at zij om hem natedoen; hoe
'c bijna fchande zij, ter bevorderinge der goede
zaake nog zo veel te moeten zeggen en
bekend maaken.
liet Publiek 'chaamt zig; koopt zijne Eer
tegen drie honderd gulden voor elk kind ; en
onderhoudt, op zulk eene manier, jaar en
dag een mensen, die, om'dat hij nergens
regt in Haat toe is, zulk ë< n goudmaaker
wierd , wiens mond én pen zo fterk en hartelijk
van een werk' kan fpreeken en fchiijven,
waarin de braaffte man zijne moeijdijke zwarigheden
vindt, maar welke hij in 't geheel
niet kent, nooit onderwonden heeft, ofonbedagt
, ze geheel ter zijde ftêlt , en die de
kennis aan de künftén of wee'.enfehappen ,
waarin hij andere onderwijzen wil , geheel en
al verdigt , even als een ander becdelaar, op
zijnen voormaalden goéden ftaat of voornaame
afkomst, v, elke hij nimmer 'hadt , roemt
; i
en ftoft. •. ' ' *
En zo nog veele andéren, die in de vrugt-
baare velden van dom en ligtgeloovigheid van
an-

D E S C H U R K . IJ7
anderen hun onderhoud vinden ; niets doen ,
waarvoor zij aangenomen zijn, om dat ze veel
te duchten hebben ; heimelijk veele listen en
uitvlugten bedenken; zig eindelijk geheel tegen
fchande verharden, en dikwerf daarom nog
• alleen op hunnen poft worden onderhouden ,
om dat men, door [hunne afzetting of wegjaaging,
niet gaarne wil te kennen geeven, dat
men omtrent hen in zijne gedagten gantfche]
lijk bedrogen is.
Wat moet men bij de menigte dezer Hee'
ren doen , d;e volgens 't taalgebruik eenerlei
naamen draagen , en egter niet ligt in één
perfoon verëenigd 1
kunnen worden ? — Mijn
i n
raad is, een Nederduitfch ftuk ,'' de manier
van Temer , te vervaardigen, en dan de fijhften
onder hen, op den agtergrond te brengen.

i38
D E
R IJ K E MAN,
o P
T R O T S H E I D
I N D E N
B U R G E R S T A N D .
Dat geen , waartoe men bijna alle andere
menfchen kan brengen, het geld , wiens trek
en werking, zelfs bij de verftandigften, groot
is, het welk alle andere begeerten gehalte en
fchijnzel geeft , vormt eenige heel zwakke
zielen ook geheel ; het flaat in hen uit, als
de Salpeter aan den wand; men ziet het in
alle hunne beweegingen, van het hoofd af tot
het fpits hunner vingeren toe, wanneer ze
zitten of ftaan ; men kan geene andere aanmerkingen
over hen maaken ; alles verëenigt
zig in eene; men weet niets verder van hen;
en zelve weeten zij ook niets van zig, dan
dat ze geld hebben.
Wat

TROTSHEID IN DEN BURGERSTAND, jgjj
Wat belooft dit volle j roode gezigt, deze
bolle wangen , die groote wijde mond, het
fTiïve domme org , de breede fchouderen ,
die dikke buik-, die vaste langziame fchrede,
die hoed diep over de oogen , die Arm in
de zijde ? Wie fteekt 'er tog in deze Masfa?
Op deze laatfte vraag kan ik eerder en ligter
antwoorden.
't Is onze Heer Christiaan * *, geboortig
van hier, de eenige Zoon en erfgenaam van
wijlen den Heer Jan David * *, leevend nog
'ongehuwd, en vin zijne Renten; wiens rijkdom
de gemtene man aan den gevonden fchat
zijnes Grootvaders toefchrijft; omtrent wel.
ken hij wil , dat z"ne kir.deren zeer beleefd
zullen zijn , en dv n hij zelf eerbiedig g'oet,
wanneer hij hem tegen komt; wiens fchuldboek
en lijst van goederen men maar eens
wenschte te zien-
Zij ze^fs, die met hem mogen fpreeken ,
beginnen, nog eenige fchreden van hem aflijnde
, al te buigen , en naderen hem zo wat
boogswijze en bloodshoofds.
Hij houdt den hoed op , antwoordt langzaam
op hunne vraagen , rolt den zakdoek
uit

' ï 4o DtJt R !ƒ K E M A N, O F
uit malkander , fnuit fterk , fpuwt hoog en
wijd van zig af, niest,' dat zisi de damp rondom
verfpréidt, en nu eerst laat hij herhaalen,
wat men inmiddels heeft gezeg'd. Hij valt in
de reden, en men zwijgt; hij ichreeuwt overluid
, en men iuiftert eerbiedig en met een
vriendelijk gelaat toe ; hij doet eenige fchreden
voorwaarts, en men kiest voort de linke
hand , fluipend als naast, hem heen ; hij
ftaat wêer ftil, en zet den rotting in de zijde
, en men ftaat voort ook ftil ; neemt een
kort affcheid , en laat hen , welke met hem
hebben gefproken , de Eere , agter zijn Rug
nog een Compliment te maaken.
Wien heeft men genoodigd , of wat toont
en verhaalt men als iets, dat verheven, nieuw
gewigtig, fijn , en naar den hedendasgfchen
fmaak is , 't welk hem oplettend maaken , of
zijn gelaat veranderen kondc ? hij zal 'er zig
niet heen begecven, en van zijn' ftoel opftaan,
waarop hij zig met al 't gevaar van hem te
breeken, neergeworpen heeft, noch.omzien,
of de oogen opflaan.
De eerfte zijn tog maar arme flokkers; en,
wanneer hij bij het laatfte vraagen kan , hoe
veel het koste, dan heeft hij 'er niets op te
ant.

TROTSHEID fit DEN BURGERSTAND. 14!
antwoorden, dan dat het een gering ftuiver
gelds is, niet om te zeggen, dat 'er een
grpdtër Waarde in de zaak fteeke , en dat
men wel gekogt bdfeer, maar dat deze uitgaave
voor hem flegts een Bagatel is. Voor 't overige
mogt Apdles zelf gefchilderd, en Orpheus
gefpeeld hebben, hij verwaardigt zig niet
eens , 't ftuk Chits open te flaan , en is het
eenige gevoelloos dier het welk niet nadert,
om te hooren.
Verder; laat u door uwen Bedienden bij hem
aandienen ; rijd met fraaje Equipagie zelf na
hem toe ; vertoon u aan hem in uwe beste
kleeding ; ik wed , hij zal u niet anders
aanfpreeken, dan hij allen aanfpreekt: „ wat
t i is 'er nieuws ? of, wat is 'er van uw
j, dienst?" Ook dit maakt u bij hem niet
aangenaamer, en behaaglijker , dat gij u onder
zijne Nabeftaanden tellen, en u over zijne
perzoneele kennis wilt verheugen: gij zult
u over zijne onverfchilligheid ergeren, hoewel
de Vorst zelfs bij hem niet veel meer hadt
te wagten.
En gij goede gezellige zielen, die gij u gaarne
mededeelt, en die belangelooze vriend-
fchap nog voor moogelijk houdt, Jaat u hier
tog

142 °E RIJKE MAN, O F
tog voor dwaaling waarfchouwen ; dat zijn de
menfchen , die ü voor eeuwig konden affchrikken.
Uwe eerfte bezoeken geeft gij hen , om
door hunnen overvloed befchaamd te worden;,
terftond zetten zij hunne kasfen voor u open;
verblinden u met hun zilver; fpreeken veragtelijk,
van 't geen gij niec anders, dan fraaij
en pragtig vinden kunt, en, zo dra zij uweri
middelmaatigen ftaat of uwe armoede hebben
ontdekt; dan zullen zé zig over u fchaamen,
ën u veragten.
Gij zijt zagtzinnig, tëti üiterften gedienftig,
fpraakzaam, ipreekt verftandig, hebt verdien­
den , "
n i e t s
» n i e t s
J dit alles geldt hier
niets; zij vraagen dom en ftout; wat is verdiende
? even als Pilatus na de waarheid
vroeg , maar zij zijn even zo min begeerig
om het te Ieeren kennen, als hij het was.
De eenige fchepzels, welke zig hunne vrienden
noemen, en ook wel van hen met d.zen
titel worden vereerd, is een fcort van Bee.
delaars, welke, bij alle vesting, tegen eene
van tijd tot tijd toegeworpe kleinigheid ,
met hunne hu de voortvaaren.
Een onbefchreeven boek zoude hen nog
hc£

TROTSHEID IN DEN BURGERSTAND. 143
het lieffte zijn; zij konden 'er alleszins posten
in draagen; want anders is 't onbegrijpelijk ,
hoe men kunne leezen, zonder in flaap te
vallen , en be'botteüjk , hoe men met boe­
ken te fchrijven geld verdiene: „ zij wilden
„ 'er tog wel in ééne week twee vol fchrijven,
„ indien het 'er op aan kwam." Want laag
en gemeen denken zij van elk werk en ver­
maak , dat niet het hunne is ; en *t hunne is
eenig, te winnen en geen penning te ver­
liezen , de termijnen in den Almanak door
te loopen , in Contraéten , brieven en wis-
fels te woelen , met hunne fchuldenaars te
bulderen, met arreft en Executie te dreigen,
en veelen deezer flaaven voor zig te laaten
wemelen , ondertusfchen dat zij , met wijde
fchreden, de kamer op en nedergaan , of
met hunnen dikken buik aan hunnen tafel
zitten , den laatften brok of het laatfte glas
met tegenzin doorzwelgen , en zekerlijk op
dien tijd niet begrijpen , hoe men over ge­
brek aan brood kan klaagen.
Men vraage niet , hoe hunne huwelijken
zijn ; hoe zij hunne kinderen opvoeden , en
hoe zij hunne fchoonzoonen kiezen ; zij zijn
noch Echtgenooten, noch ouders, noch vrin­
den, —zij hebben geld*
j, Niets,

144
Ö E R J K E
J
MAN, OF
„ Niets, zegt hierbij een groot man, laat
ons duidelijker zien, welke geringe goederen
God in den overvloed van geld en rijkdommen
wilde geeven, dan de uicdeeling zelve ,
die hij 'er van maakt, en het foort van menfchen
, die 'er het meest van hebben gekrec
gen"
D E

D E
G E V E I N S D Ê
MS
\JFeveinsdheid ? wie verwenscht Ze nis: f
en — wie is 'er , die ze niet lxzk? Zij is t>ij.
na het eerfte, waaram wij het verftatid önzér
kinderen erkennen willen, en , wanneer men
hunne kleine leugens, hünne onwaare aanbreit-
gingen , hnn ftout ontkennen moet beitraf-
fen, dan laat men egter zelden na, zig in ftil-
te ten minden geluk te wen'chen , meeneiï"
de, dat het kind niet dom is.
Tot nog toe heert men geen volk ontdekt,'
bij 't welk ze gansch niet wierdt gevonden ,
en ik behoef 't niet eerst te zeggen, dat meh
met hem in bet geheel niets kan uitregten, dié
ze geheel en al derft.
Zij is (men vóelt het menigmaal/, hoè na)
verwandt aan de agterhoudendheid, welke meri
onder de deugden heeft aangenomen; waar­
om dan wilde men haar, regeiregt, ónder de
ondeugden plaatzen? %
Bij * den regtfchapenften is zij, dikwijls , het
moesje of pleiftertje, dat het verftand oplegt,
li. DEEL; E ?, wan» 1

ÏJL6 DE GEVEINSDE.
Wanneer het eens niet regt gewaakt heeft, en
eenen misflag beging , dien elke Zot nogtans
niet zal befpotten en vergrooten ; of 't manteltje,
het welk zij moeten omdoen, om zelv'
iets eoeds ter uitvoer te brengen. Maar, wie
den Geveinsden altijd fpeelf, of fteeds met 't
masker gaat, die heeft eene vuile neus , een
haafelijk lidteken, of wat 'er'anders nog meer
agter verborgen is.
Een ondeugend en een zwak hart hooren
hier, menigwerf, dezelfde verwijten; de waereld
is niet fteeds zo billijk , van ze naauwkeurig
te onderfcheiden ; genoeg is her. , dat
ze eene ontdekking heeft gedaan, enfchreeuwt,
dikwijls uit wraak, dikwerf ter hulde van haar
fcherp gezigt , over valsch-en trouwlooshe'd ,
waar ze flegts over zwakheid klaagen of lach-
gen moest. Wij willen beide gezig*
ten naast elkander ftellen.
Deze kattenkop wierdt van zekeren fterk
gefpierden, niet heel fijnen man lomp beledigd
; ik was 'er zelf bij, en vreesde, naar
zijne manier , voor een vinnig antwoord, dan
een plomp tegenantwoord , en zo vervolgens
fchoot op fchoot.
Maar hij zweeg ; niemand merkte , dat hij
beledigd was , en zelfs de opruijers regtten
niets

DE GEVEINSDE.
niets uit. Heden kwam hij wéér met hem in
gezelfchap ging allereerst na hem toe , omhelsde
hem, vleide hem fterk , klaagde mede,
toen hij iets klaagde , en de ander begon bijna
reeds , zig over 't voorgevallene te fchaa-
. men.
Doch alleen , die hem nog niet kennen ]
wil ik '/eggen, dat men bij hem te vroeg tot
grootmoedigheid befluit: hij heeft ten minflen
een amptje, waar mede hij gevaarlijk kan
worden > om wel dra eens tot den rcan onder
den duim te kunnen zeggen: het zij nu zo;
hij hebbe het niet vergeeten; men moetc zig
flegts te binnen brengen enz. dit is hem veel
té zoet, dan dat hij niet tot d«s verre alle
voldoening ukftcilen zou.
Deze man, of, zoo gij wilt, een anderen,
die zijn handwerk vcrflaat , ontmoete ik bij
het doen van een kuijertje , en zie mij gedrongen,
ten minften tot de naafte poort toe, met
hem ie wandelen. (
Na dat we ons onderfing op 't Vi iendelijkfte
hebben.gegroet, en wij reeds eenige fchreden
vc'-der beginnen te gaan , fpringt hij fchielijk
van mijne zijde , loopt met open armen na
eene Figutir, die ons tegen komt, en fchrecuwt
overluid: nu zie ik u tog eindelijk eens, mijn
I\ 2' waard 3

ï 4g DE GEVEINSDE.
waardfte vriend ! maar wanner zal ik de Eèr 1
hebben, dat gij mij komt bezoeken , gij finguliere
man ! neen , gij kunt het voor God en
menfchen niet verantwoorden , mij zo lang te
laaten wanten.
Die Pezoon bepaalt hem een' tijd , en hij is
üitgelaaten van vreügde , maakt nog eenige
diépe buigingen , en komt nu geheel buiten
„zig , wêer bij mij , om dat ik, geene vrienden-geheimen
willende beluifteren, wat vooruit
gegaan was, ——*
Wie is die Heer ? Ik ken hen hem niet
dan kent gij een flegt hoofd minder; het is
de zotfte , comité mensch , die 'er op den
,j aardbodem is, een kaeïl, die énz." Terwijl
ik bij mij zelv' dit antwoord met zijne
voorige ongemeene blijdfehap vergelijk, beproeft
hij, bij mij wegens eene zaak na een
zeker' man te verneemen , dien hij gelijk hij
zegt, niet kent en ^an welken hij egter, gaarne
een zeker bericht wilde hebben.
Dewijl ik de kennis met dezen man volftrekt
niét kan ontkennen , zo verhaale ik het bekendlte
en onverfchilligfte , maar zie hem ,
Bij elk woord , zeer verwonderd en ontfteld
ftaan, tot dat juist, om den hoek van een pad,
de man, waarvan w| fpraken, zelf ons- tegen
komt-

DE GEVEINSDE. 149
komt. —• Hoe! wat moet ik denken? naauwlijks
kunnen immers broed:rs vertrouwder
zijn, dan deze twee mannen ; ik moet 'er
genoegen in neemen , dat hem deze ter zijdetrekt
, om hem een Geheim in te luisteren ,
h§t welk ik Leek niet hooien mag , en van
mij met eene gemeepe. buiging affcheid
neemt. ——
Doch deze verrasfing , heefc hem in eene
zigtbaare verwarring gebragt; hij breekt met
voordagt af , verhaalende mij voot, hoe hij,
thans, eenige honderde guldens op eene goede
en veilige plaats, zoeke uit te zetten; mij
komt hieröp een eerlijk vriend te binnen, welken
ik, zonder zwaarighejd , alle mijne goe*
' deren zou toebetrouwen; indien ik geld had,
om uit te zetten, en welke'mij, onlangs, zij*
ne verlegenheid hieromtrent bekend maakte.
De aangenaame heldere dag , die alles op dq.
been gebragt heeft, brengt ook dezen vriend
op den wandelweg bij ons. Ik zeg hem »
voort, naar 't eerfte Compliment, dat deze
Heer meer, dan zijne begeeide fomme be?
draage , wille fchieten.
Naauwlijks ziet hij dezen mijnen ernst. ofhij
ontfchuldigt zig niet zonder ontroering ,
dat hij die penningen reeds dezen mórgen een.'
K 3 b

150 DE GEVEINSDE
bekenden man beloofd , cn deze liem al den
wisfel hebbe toegezonden.
Hij wordt vervolgens overtuigd, dat die
genoemde man reeds eenige dagen van huis
is geweest, cn behoudt pas de uitvlugt, van
te zeggen , dat hij zulks door eenen, aan
hem nagelaaten brief gedaan hebbe.
Naauvviijks kan ik hem verfchoonen , en vervolg
ftom en met een du'fler gelaat mijnen weg
met hem, wanneer hem nog een vierde flegts
haastig en in het voorbijgaan toeroept; nu, zo
als hij beloofd hebbe, wegens de bewuste zaak,
nog dezen avond bij hem te komem.
Zo zagt als hij hem ook het antwoord in
het oor bijt, ik hoor egter , dat hij zig onfchuldigt,
want dat 't onmogelijk zij, en dat
ik hem verzegt hadt, met mij'na mijn huis te
gaan , en dezen avond verder met mij te flijten.
Dit is onverantwoordelijk!
Ten gelukke zijn wij nabij de poort ; ik
neem van hem affcheid op eene wijze, welke
den anderen, nog kon verraaden, hoe weinig
ik deze Eer van hem vei wagte , en heb nu
tijd, om over den ganfehen man en zijne ftudie
in flihe na te denken.
Daar zijn andere, die wanneer wij hen in
een geval, dat ze beleeft, of bij een Ampt,
dat

DE GEVEINSDE.
151
dat ze zelve bekleed hebben , om raad vraagen
, hunne onkunde of vergeetenheid voorwenden
, met een, ik geloof, ik denk , ons
tegen ons voordeel raaden , en zig verheugen
zouden, wanneer men overhaast genoeg wa*
re om toe te loopen ; die hunne vrienden
en beguftigers met moeite voor ons verbergen
, zelfs wel kwalijk van hen fpreeken , alleen,
om ons daar door terug te houden, dat
ook wij niet na hunne verkeering zouden
ftaan, en daar door dezelfde voordeden met
hen genieten ; menfchen , die ons , onder befchuldiging
van eene al te groote bevreesdheid,
flipte naauwkcurigheid, en vernedering
afraaden , iets te doen , dat ze nogtans tcr
flond daar na zelfs werkftellig maaken ; die
men , tot zijne grootfte verwondering, in de
huizen der geenen aantreft, wier geflage vijanden
zij voorgeeven te zijn, of geheel alleen
op ftraat ziet flenteren, wanneer ze zig , onder
het voorvvendzel van dingende bezigheden
, van ons ontdoen ; die zig met eenen
vuurigen ijver over domme gewoonten , Ceremoniën
en Orthodoxie uitiaaten , cm dit alles,
als den fijnften kunstgreep, om daar door
het volk te winnen., voor zig zclv' te behour
deq.; — met één woord, bij wier raad,
K 4 voos-

l$% DE GEVEINSDE.
yoorncemen of gefprek, men het wedra tot
de hebbeliijkbeid brengtom zekerlijk in alle
gewoone gevallen het tegendeel daarvan te
yerflaan en m't te voeren.
Dit zijn, misfchien, die geenen juist, welke
dikwerf bij ons over anderen klaagen, onzen
goeden raad begeeren , en ons oordeel ,
bij hen van groot belang, willen hooren, of
iets , als min gewig jg, onder het gefprek
mengen ; maar in het eerfte geval alleen bedoelen
, om door onze handen de castanjen
uit 't vuur te laten haaien, of voor hunne
vuile zaak willen wierooken , in 't andere geval
ons met deeze Eer in flaap zoeken te brengen
, oin op een anderen tijd des te onbefchroomder
te kunnen handelen, en in het
derde geval onze woorden bijna van buiten
mogten leeren, om 'er zig van te kunnen bedienen
, waar het voor hun npodig is.
Het zijn menfchen, die van een geval, voor
hen van 't uiterfte aanbelang , kunnen zwijgen,
en wanneer men hen 'c te binnen brengt,
naar goedvinden , of 'er eene kleinigheid van
maaVen, ofwel in de onverfchoonelijkfte onkunde
leéveni zo dat men hen, het welk bijna niet
te gelooven'ïs, hun gelukf, hunne hoope of hun
gevaar ah voor 't eerst aankondigd, maar op
een

DE GEVEINSDE.
(gen anderen tijd over dingen , die fien niet
veel kunnen fcheelen , uitgelaaten van vreug.
de zijn, of van droefheid worden overgooten;
die ons menigmaal zeggen , dan ze zwak van
gezigt, gehoor en geheugen zijn, voorc wêer
vergeeten, dat ze dit hebben gedaan , en ons
op de omgekeerde zijde verfchjnen ; die zig
met hunne eenzaamheid en ingetogen levenswijze
ontfchuldigen , maar hunne Gezandten
en verfpieders onder het volk hebben.
Of 't zijn zodanigen , diö , wanneer men ,
wegens iets gebrekkigs , uit hunne Fabriek ,
bij hen klagtig valt , ons terftond met beide
handen aanvatten, met ons klaagen, weenen,
of een groot Leeven maaken en fchimpen ,
dan een wijdloopig verhaal beginnen, waarin zij
toonen , waar het van daan kon komen en
kwam, wel hunne laagfte bedienden de fchuld
geeven , en dezen dreigen de halzen te breeken
, en ons z > vle jen en lleemen , tot dat
wrj of als verftomd he< nen gaan, of een nieuw
verbond onder een fles wijn fluiten.
Over het algemeen een theatraal volk , in
het fpreeken en zwijgen alleraarmerkeiijkst ,
ij veraars en lachgers over beuzelingen.
En dezulken!- mijd ze!
K 5 Doch

DE GEVEINSDE
Doch vaart zo niet tegen dezen uit, die 'er
uitzien, even als het Dier uitziet, maar noch
tanden noch k krauwen heeft : hij is één van
de zwakke broederfchap , die gaarne allen alles
worden , niet bedroeven , niet toornig
maaken, niet neen willen zeggen , hier gaarne
hunnen buik vol eeten, en egter daar ook
hunne portie wenschten te hebben, niet geeven
en te vrede kunnen ftellcn , en nogtans
fchijnen wilden , te vrede gefteld te hebben.,
en daarom zo veele vremde fprongen maaken,
en zo befchroomd met 't reukvat rondloopen,
om eene vermeende ongeregeldheid met een
welriekende reuk te verdrijven , dat hij , aan
wien dit hun zwak onbekend is, als tegen
den fnoodften fchurk en verklikker uitvaart,
of dat 'er zelfs wel van beide de zijden, tusfchen
welke zij wankelden, fteenen op hen gegeworpen
worden.
Antwoord mij eens, mijn Heer, ten einde
wij weldra klaar raaken, op mijne vraagen
cathegorisch.
Waarom hebt gij een zekeren man beloofd,
aan iets te helpen, waartoe gij volflrekt buiten
ftaat zijn ? ., Het gefchiedde bij het laat-
„ fte glas wijn , toen ik een goeden luim
„ had." Maar, hoe zult gij het ftellen, wan.
neer

DE GEVEINSDE» 355
neer hij u uwe belofte te binnen b eiit ?
„ Ik zal zeggen , dac ik hec tot nu toe oir
„ gelukkig vergeeten had," Dan zal hij u
voort weer maanen , hoe dan ? „ ïk doe
„ hem eenige beloften , dat ik 'er ver mêe
„ ben gevorderd." Hoe verder ? „ Ik ver-
„ digte een ongelukkig geval, eene onv.r vag-
„ te tusfchenkomst , een onvoorzien kwaad."
Welke wijdloopigheid! waarom zegt gij het hem
niet nog af, vóór dat zijne hoope en zijn misnoegen
grooter word? Dat kan ik niet!"
Waarom gaat gij nooit met mij voorbij zeker
huis , maar neemt altijd een' omweg, of
zoekt u van mij te ontdoen? — „ Dé man,
„ die in dat huis woont , is uw vijand, cn
„ zou mijn,vijand ook worden, indien hij zag,
„ dat ik met u ging" Waarom liet Gij mij,
gisteren , op mijne uitnoodiginge zeggen , dat
gij te veel te doen hadt, daar ik u evenwel
kort daarna heb zien uitgaan? „ De
„ man , bij wien ik reeds genoodig.1 was,
„ was geringer, dan gij, en ik duchtte gij'
„ zoudt mij daaromtrent verwijten doen."
Waarom hebt gij den Heer * * op zijne
beide eigenhandige brieven niet geantwoord?
hij kan boos worden.
„ Ach! ik heb vier uuren met een regt
fijn

itf DE GEVEINSDE,
fijn bekleed antwoord doorgebragt , om het
hem niet ronduit af te flaan , maar de re

DE GEVEINSDE. 157
hebt öpgewagt juist geen onbillijk meisj
6 . , Haar hart zou zij wel fchenken ,
maar 't is reeds elders met eene driedubbele
keten gebonden Hoe? Ach!
Genoeg ! ik kan mij alles verbeelden : met
één vtoord, mijn Heer , waak over uwe
drift en hart in 't algemeen, zo als misfchien
een ander over zijnen toorn of zuiplust; begeer
niet , dat het altoos naar uven harten-
Wensch mogt gaan , en gij geftadig op eene
vriendelijke wijze moet gegroet worden ; leer
floutmoedig afflaan , en een grilligen onder de
oogen zien ; want dit heeft elk regtfchapene,
zo lang als wij nog onder de Engelen
niet leeven , te wagten.
Elke vreugde , die wij bij anderen , door
onze te voorbaarig gefchepte hoope, verwekken
, ié als een ontijdige zonnefchijn, waarop
enkel ftorm en onweer volgen. De wijze
oprechte , heeft ook wel zijne vijanden ,
maar mogelijk zo aanhoudend niet, althans
zeker met meerder onrecht en met meerder
kalmte der ziele, dan de fchoonpraater en vlijit;
't fteeds gebukt te gaan is tog eene lastige
leevenswijzé. Dixi.
Voor 't overige behoeft men. niet eerft aan

j 5g DE GEVEINSDE.
't Hof te paan , cm menfchen te zien', die
hun masker welvoeglijk en vrij bevallig weeten
te draagen. v
JReeds in èen ft ad, daar de Adel zo fterk is,
dat zij Asfembleeq kan houden , en ook de
eerfte burgers met de fmaaken der aanzieneJijken
niet onbekend zijn , en den Familie-nijd
eene kleur weeten te geeven, befpeurd men
eene vermoeijende pooging , zig onderling te
kwellen , zijne tijd en rust op te offeren, en
ze anderen te beneemen, zijne oogen en zijn'
mond in den onnatuurlijkften ftand te houden ,
cn tegen alle zijne gewaarwordingen te fpreeken
en te handelen. Men rold in koctzen ;
men loopt te voet; men haast zig; men is
buitén zijn' adem, ten uitenten verblijd ,
hier eenen man of eene vrouw te hooren
fpreeken, die men zeer ongaarne hoord fpreeken
; daar eene onaangenaame gewaarwording
in zig te vernieuwen; op eenen anderen tijd
weer eene nieuwe mêe te neemen ; wat men
reeds hoord en ziet , nog zeer om Handig te
vraagen, en even zo breedvoerig te beantwoorden
; met alle infpanninge der ziele gefprekken
van het minft belang op de baan te
brengen, om nu eens op eene belachgelijke dan
weer

DE GEVEINSD!. J 59
weer verveelende wijze den tijd door te brengen
, of zig te laaten onderregten in dingen ,
die men voor lang en beter weet.
Wie geweldige pijnen zonder eenige trekkingen
of merklijke begeerte na verlosfing kan
doorftaan , 'er vriendlijk bij zien, en nog
wenfchen kan , dat zij hem h^el dikwijls aangedaan
moge worden, die — yerflaat zijn waereld.
— Die ze ontvlied , die — is gemeen, en
weet niet te leeven.
HEK:

l6b
H E R C U L E S
O N D E R DE V R O U W E N .
"Jjjjen man met een baard , een man , die
eene bediening heeft, maar die met alle zijne
gedagren , fpreeken en handelingen liefst
en beftendigst onder het vrouwvolk is, en in
deze bekwramheid iets bijzonders zoekt: hij
verwekt bij de verftandigen hoofdichudding ,
en daarom treede hij een oogenblik aan den
fchilders-ezel.
Nu: unde & quo Catius ? —— doch verfchoon
, mijn Heer, deze Pedanterie, die mij
aan den ouden Heiden deedt denken welke u
ten deele fchijnt gekend te hebben eigenlijk
wilde ik alleen vraagen , hoe gij , gisteren
, bij onzen nieuwen Heer * * zijt onthaald
; zijn kok wordt zeer. „ Laat
3, fier u niet wijs maaken, flegt, Jpparetur
en Arrangement flegt; zes fchotelen , en
„ daarmede gedaan! Ik fchreeuwde mij bijna
„ dood.
De Pastij , bij voorbeeld , wij waren met
ons twaalven , en ik geloof niet, God vergeef
me de zonde ! dat 'er een half pond

EJÈRCULES ÓNDER DE VROUWEN. M
vleesch in was. Té vöoren kreeften* 1
• ' •
nl waren mijne handen gebonden , dan zdadé
ik het nog beter maaken. De Mam' bij de med-'
we vcorfpijs zoude eèn WeflphaaJfchs zijn 2*
maar dan ben ik 'er ook een • nèen \
ik weet fe te rooken; want dan moet h'et begin
hiervan eerst met een fijnen rook van' ei^
ken of nooterf bladeren worden gemaakt , of
wel van jenevfirbesfen' cn Rozemarijn; en' dari
ben ik 'er ook altijd zelf bij, cn cómmandee»
fe ,• want, wanneer men naderhand zo iéts
op tafel zet , en 't is niet, zo als 't wezen
moet, dan heeft men 'er eeuwig fchande van*'
En zo was al het overige even gemeen en'
flegt. . _ , (
Ik zal dien goeden Heer een beetje befchaamcf
maaken , en hem deze week nog bij mij ver-'
zoeken ; dan zal hij wat anders zien, en , :
dit ftei ik vast , alles in de uiterfte ordé vinden
: want één woord zo goed, als duizend ^
ik brak mijne bedienden den nëk, wanneer
ze mij maar het Desfart zo fchotsch door malkander
zetten, als de Zijné deeden : Hard ge=
dreigd , maar dan ook zijn woord' gehóuden 5"
want dit is de man J die gdwefdig opvliegt,
zo dat 'er dé gasten van beeven , én tegen'
een armen' verfchrikten bedienden üb vihnfg
II. DEiut É7 é&

i6 2 HERCULES ONDER DE VROUWEN
begint te bulderen, alleen om dat —— ach i
men bedenke 'c flegts! het Asfiet met a*
mandelen niet regt tegen over dat met Rozijnen
ftondt.
Hij kent het bruidskleed reeds, dat de Bruid
aan zal hebben , en heeft welk eene
vreugde over die ontdekking! de ftof
alreeds in handen gehad, toen 't uit den winkel
kwam. Het is een ligte ftof naar de Mo.
de , van vier gulden de El, en zal 4 volgens
zijne eige opgaave , naar den uicerften zwier
gegarneerd worden. De moeder en de bruigom
wilden het wel anders hebben; maar dat
was door het zotte heen , waar over de gan.
fche ftad zou hebben gelachgen , en dan had
men 'er hem wel de fchuld van kunnen geeven,
om dat hij fpeelnood was; en dien fchimp
hadt hij niet kunnen opkroppen. Het eeten
op de bruiloft heeft hij die goede lieden ook
vooi gefchie^even , en , zo de kok geen domme
joris is, dan moet het wel goed weezen,
ten minften beter , dan op de bruiloft van
den Heer . . , daar de Gasten hunnen buik
maar half vol kreegen. Ha, ha, ha! hij moet
'er nog zelf over lachgen ; hij brengt nog alle
aardige meisjes uit de ftad ; dat is nu al de
vierde , die hij buiten da ftad aan den man
brengt.

HERCULES ONDER DE VROUWEN, f&
brengt -— „ Maar, daar zal, gelijk gij wel
„ weet, nie^s van komen hier bijt hij eene
Dame veele dingen in 't oor ; wijft nu eens
Op baar kleed, dan wéér op het hoofdcierfel |
nu eens op het optooijzel , dan wêer op de
fchoenen ; zo dat men wel ziet, dat hij fterk
beczig is , met eene andere over den hekel te
haaien , die waarfehijnlijk wegens haaré kleeding
bij hem in het oog liep.
Thans fpringt hij lachgende op , ftaat in de
handen , en fchrëeuwt overluid , hoe hij tot
haar , of zij .tot hem gezegd hebbe. „ En
„ hoor eens,'" hier valt hij weer op den ftoel
nêer , om de merkwaardige historie voluit te
verhaalen.
't Is hem gantsch niet aangenaam (men kan
het aan hem zien, ) dat hij hver juist onder
de mannen wordt geroepen, die hem iet, raakend
zijne amptsbezigheden , willen vraagen ;
hij doet het zeer kort af , en gaat terftond
weer heen, van waar bij gekoomen was.
Daar hij nu hoort , dat twee Dames, ohdertusfehen
, in eene andere kamer zijn ge.
gaan, om ze te bezigtigen, zo volgt hij ze;
en zijn eerfte discours is over de porcclleineftelzels,
welke hij zo jammerhartig vindt, dat
hij ze voor niet in zijn huis niet zou willen
f» * IkUi

l

HERCULES ONDER DE VROUWEN. 165
zelf voor den dag, wat zijne vrouw , onder
zijne voorzitting, heeft laaten maaken, waarbij
zij hem zo aan den gang houden, dat hem
de mannen tot een verder gefprek of fpel te
vergeefsch roepen , niets ten einde kunnen
brengen, en onderwijlen van hem , als van
eenen Janhen of Jan de waschter, al fterk beginnen
te mompelen. Ik bid u laat hem
tog geworden; hij is daar zeer wel ; geeft
juist 't Recept, om goede zeep te kooken ,
of hoe men vrugtën moete inleggen, of vlak.
ken uit kleeren -en tafelgoed maaken ; alles
voor de vuist —>—• dat is evenwel veel! Die
man is evenwel bruikbaar, hij za!, ten bewijze
daarvan , mij nog eene zeer goede Min
en Meid bezorgen : ik weet , dat hij 'er bij •
zonder de flag Van heeft.
Wat hebt gij daar afgebeeld, mijn Heer?-"
3
t famenweeffel van eenen zeer kleinen geest.—
Eenen onweetenden in zijn ampt , een eigen»
zinnigen fchreeuwer in zijn eigenhuis, eenen
bemoei-al in dat van anderen, een' ledigganger,
en onbefcheiden praatvaar over wisfewasjes.
't * BE

ï66
D E
S C H I L D E R
maakt penceeïen fchoon, en maakt
nieuwe verwen , waarbij hij
[preekt.
"^^annecr de mannen de vrouwen gemeenlijk
de eigenzinnigheid , heersehzugt, en arglistigheid
verwijten; dan vijzelen zij daarentegen
haare bekwaamheden ten top, welk Compliment,
gelijk men weet , in dank wordt opgevat
, ma .r nog meer verheffen ze haar wegens
hun gedult, tocgcevende liefde en tederheid.
Over het algemeen bemerkt men, dat de mannen,
die anders onder malkander 't gevoeligst
tegen de verwijten , van hun verftand zijn,
de vrouwen eenige voordeelen daaromtrent
tceftaan, en daarentegen bij haar alleen gebreken
des harte willen ontdekken.
Misfchien dat hunne hovaardij, waar door
zij \an hunne wezenlijke meerderheid in 't
verftand meenen verzekerd te zijn , het an-
de-

(DE S C H I L D E R , enz. ifij
dcre geflacht ook dat geen wil ontrooven, naar
't welke men het zelve 't meest pleegt te
fchatten.
Deze hoogmoed worde daar door zigtbaar,
dat wij ons onze voorrangen des verftands terftond
weer ter harte neemen en ze verdedigen
, zodra de vrouwen zig onledig houden
met zaaken, welke eene oude gewoonte wil,
dat wij alleen zullen uitvoeren; als dan behandelen
en benijden wij ze, gelijk wij anders ons
onderling zelv' doen. Een bewijs, dat we
anders , over het geheel genomen , niet veel
van haar verftand dachten , en ze eeniglijk
van de zijde des harte bedillen. ——
Dit is onredelijk-! —• Haar geflacht heeft
haar een heel ander veld van volkomenheid
aangeweezen. Haare bevalligheden , de eerfte
grond van haare Eere en van haar geluk ,
eifchen zorg yoor dezelve en eene goede keuze
van opfchik; eene gelukkige bevinding raadt
haar tot eene gemakkelijk - en vaardigheid in
haare bezigheden, die deze aantrekkelijkheden
vergroot, en tot een bevallig gedrag, maakt dat
de bewonderaars vermeerdert ; het oude lied
van der mannen trouwloosheid} het welke zij
van der jeugd aan hooren, legt haar op, de
geeften te beproeven en gemeenzaamheid te
L 4 vlie-

ï5§ DE SCHILDER cm.
vlieden , en de nijd haa'rer fêxe , waarvan ze
yeldra bevinding krijgen , om behalven zig op
de volkomcnite onfchuld roeteleggen, ook over
de keuze haarer vriendinnen te denken , en
van alle haare bedrijven, openlijk, ftomme
rekening te doen, *
„Wie van de mannen niet kan zien, dat hier
toe het fijnfte verftand noodig is, om klippen
zonder tal te mijden ; die zou ook, bij
eene mogelijke herfcheppiug wegens zijne ligt*
vaardigheid, geheel onbekwaam zijn, om dezen
uitftcekenden , en gewigtigen post met Eere
ooit t.e bekleeden. Dit gevaar der vrijeer
verwislelt flegts met dat der vrouwe; zij
heeft alleen eeuq andere rol en een ander
Parterre, het welke haar, ware het mogelijk,
de «goedkeuring gaarne onttrok. Haar man ,
zijne en haare vrienden, hunne kinderen, hunne
bedienden welke artikels tot ver-
ftandige boeken voor haar, die men voorlang
gefchreeven heeft ,• en fchrijven zal , maar
welke even zo min nut doen zouden , als alle
die fle'ilingefl , die de fchraale man op den
leejMoel , a! kucbgende , voortbrengt, zo 'er,
niet een vrotiwen-verftand bij kwam, het welk
in allen gevalle , tot het boek zeif hadt kun-*
ijen medehelpen.
Wan-

DE SCHILDER, ena.' i$g
Wanneer men dus haare ziekten niet viert,
maar ze als de onze behandeld , dan bewijst
men juist daar door, hoe zeer men van de
mogelijkheid der volkomenheid haarér. Sexe overtuigd
is, en doet haar daar door veel meerder
recht, dan wezenlijk zonimige beuzelaars,
die alks aan h-ire neigingen willen toefchrijven,
haar daar door veele vijanden maaken , maar
voor de Eere , van ze te overwinnen , zeer
kwalijk zorgen.
Eenige haarer zieken , gelijken de onze zq
zeer , dat men ze zelfs , om die rede , Manninnen
noemen , en niet zo zeer , van onze
zijde, op eene volftrekte mannelijke fekte roemen
mogt. Haare Coquetten, haare Gcmaakten
, haare Looze zijn onze Pronkers, onze
Gekskappen , onze Superfijnen.
Eenige gebreken , die men haar, uitfluiten"
der wijze , als geflachts gebreken toerekend ,
als nieuwsgierigheid en gebrek- van ftilzwijgèndheid,
hebben meeftal hunnen grond in de.
wijze haarer werkzaamheid , die haaren geeft
niet genoeg beezig houdt, en te veel ledige
plaats open laat, om aan te vullen.
Andere gebreken zijn deze Sexe meer eigen ,
maar beweegen zig, als de onze , rondom
de bekende fpil, Eigenliefde , die tog bij ee-
L 5 njga

,|70 DE SCHILDER, esz/1
nige Heldinnen het verftand tot' verwonderens
toe inneemt, tot verwonderens toe ,
wanneer men bedenkt, hoe veele handen hier
onledig zijn , om dit diertje, dat bij ons
mannen dikwijls, van honger moet vergaan ,
3
t nodige voedzel voor te houden. • Nu
%ïjn de Verwen klaar!
G E,

GEMAAKTHEID.
371
23e natuur gaat bij mij nooit gantfch alleen,
of geheel naakt, ook niet halfnaakt; ik geef
haar, fteeds, ééne onzer bevalligfte Moden,
en zij blijft bij mij tog altoos Natuur.
Vóór dat mij dus dit, naar de Mode opgezet,
Hoofd, nader komt, dat men van
verre reeds uitjouwt ; eer ik het hoor
fpreeken, en gang en beweeging van nabij
befchouwen kan; eer kan ik, hoe zeer
mij ook de Damen, die ik voorftelle, daartoe
uitdaagen, niet met haar beweeren, 't geen
ze daaromtrent ftaande houden. ——
—- Nu eerst kan ik oordeelen , myne Damen
hebben, om mij te overtuigen, een oogenblik
ftil geftaan, en ik mag haar nog zo dikwijls
zeggen, dat ze gelijk hebben, zij leggen mij
tog, nog eens, het gantlche beeld, maar waarlijk
trouw getekend, voor. ,, Neen, hebt gij
„ wel gezien, hoe ze geftadig met het hoofd
, 5 fchudde; hoe ze geduurig knipoogde, en
„ den mond als eene beurs toetrok ? heeft ze
„ wel

,j 7s G E M A A K T H E I D .
„ wel een woord gefproken ? haare Moeder
„ antwoordde on alles , wat wij vroegen»
„ Wij hadden nog den ganfchen avond by haar
„ kunnen zyn, en zouden tog niets van haar,
dan een paar korte frotterende antwoorden
„ hebben gehoord. En de kaale verminkte
„ buiging, ö ! zij heeft eene verbeelding, daar
„ komt" —•— ja, ja, gij hebt volkomen
gelijk!
Mag ik op myne Vriendinnen volkomen aangaan
; dan copiëert deze Dame een zekere andere,
en herhaait derzelver geleende veragtende
Miene, gebaarden en houding, elke reis,
wanneer zy uitgaat, voor den fpiegel. .
Dit heet, veele moeite doen, om te mishaagen!
Zo afkeerig is Ceetje, de oudfte van deeze
twee Vriendinnen, niet; maar nogtans is het al
te blijkbaar , dat, fchoon ze zig gemeenlijk
deftig kleedt, alles aan haar niet natuurlijk zij:
want haare Hem is langzaam, zagt en zingend; zij
beneemt mij de eer, haar landsman te zijn,
en wordt in eenige gevallen, by haareuitfpraak,
zeer zeldzaam; lardeert haar gefprek met Franfche
woorden, fpreekt die al te delicaat uit, en
is zeer grootfch op deze uitgezogte vremde
waar;

waar. •— 1
G E M A A K T H E I D ; JJ^
Niet zo! niet zo! lieve Ceetje$
eigen haard is goud waard!
Zagre, minzame, ernst, en Atalantes, lee»
vendigheid, 't bedaard, zedig oog en het fpottend
gelaat onder den hoed, alles behaagt; alles
vindt zijne bewonderaars; doch alleen daar,
waar de natuur en geene copij de trekken daartoe
geeft, en de ziel zig geheel zelve heeft gevormd.
Was ik een ' geftadig , en naarftig Leezer
van de Hiftorien onzer Grandizons en Pamelaas,
dan zoude ik, altijd, flipt kunnen zeggen,
waardoor ze zig, in den kleinen kring
myner Vriendinnen, op nieuw; in het gezelfchap
wanftallig maakten ; gij zoudt verzetftaan,
wanneer ik hen met den geliefden naam van
Emilia, Frederica, Ulrica, die ze eigenlijk
niet draagen, riep, en hunne vremde fpreekmanieren
enz. verklaarde.
Een anders lief meisje onder haar, van
zeventien jaaren, huislijk, bevallig, befcheiden,
en met een aanlokkend gelaat van onfchuld,
is, federt eenigen tijd, ganfch niet
meer, wat ze was.
Zij doet alles driftig en jagtig; zij gaat niet
meer, maar fpringt, wanneer ze wordt geroeoen;
lacht overluid; vliegt haare Vriendinnen
om

«te G E M A A K T H E I D .
. om den'hals, en voert ze mede weg, wanneer
deze eene bekende rede en antwoord willen gee-
Ven; zij verhaalt openlijk met fterke beweegingen;
antwoordt eenige mansperzoonen fpijtig
en bits; omtrent anderen wordt ze, tot haare
eige befchaaming toe, geefiig en vrij; deelt Hagen
onder hen wit; verkoopt geheimen , en
laat over haar lachgen oordeelen; zij is woeiagtig;
haare oogen ftaan wild; zij zingt, huppelé,
maakt andere door ha;>r fïoejen en mailen,
boos, en wordt zelve afkeerig. -—
Ik laat, om redenen de Moeder haar gevoelen
daaromtrent, die gelooft, dat zig de
temperamenten geweldig konden Veranderen;
het Meisje zij volkomen een Hufaar geworden:
ik voor mij, heb mijne andere gisfingen: zou
dat goede Kind, mogelijk, van eene geeftige
fchoone, of van 't vrolijk Meisje hebben geleezen?
Zij leest thans; en ik weet flegts zo veel
uit de Fabriek, dat men , lang genoeg alles hebbende
willen vertederen, thans weer begint,
alles, fchier tot wildheid toe, te verftaalen en
te verharden.
Anderen verftaa ik niet; haare reden vliegt als
een pijl; haare Hem is voorbedagtelijk fchor of
zeerzagt; anderen raogten door een'Tolktpreeken;
ik kan ze pas antwoorden, wanneer ze na
mijn'

G E M A A K T H E I D . 1 ? $
mijn' weldftand vraagen; of wanneer zij over
hoofdpijn of ongefteldheid klaagen; zo veel kost
het, de pragt weg te doen, en 't ingewikkelde
te vinden.
Eenige, die ik nog niet eens in de laagfte
klaffe mogt ftellen , hebben zo veele flop.
en andere woorden, haar zo natuurlijk eigen,
dat ik ze, gaarne, de taal haarer kindfchheid
te rug wenfchte, om ze watdraagelijk te doen
worden. De weinigfte kunnen zelfs, wat den
naam aangaat, 't model verbergen, dat haare
beangfte mienen, gebaarden en ftem in alles
poogen natemaaken; men hoord ze de leevenden
als de dooden citeeren, en van de gemeenzaame
verkeering met hen fpreeken; zij
daagen ons dus, als regtftreekfch uit, om
haar copie met het model te vergelijken, en
egter zal het haar eigendom zijn: welke
verbeelding! Andere hebben niet een model,
maar mogelijke meer dan één, zonder het zelv' te
weeten; 't is, als of't baar op de zenuwen
gevallen was; fchoon zij niet weeten waar en
wanneer.
Moed is dat geen, waarop de mannenftoffen,
om dat hen hunne beftemming beveelt, het
leeven menigmaal niet te agten, dat ze tog zo
lief hebben.
De

i 75 G E M A A K T H E I D .
De béftemming der vrouwen daarentegèn
èifcht zorgvuldige liefde en tederheid voor 't
leeven, en bij 't gevaar van anderen.
De meefte beginnen daarom bij de zorgvuk
digh.'id voor zig zelve, en niet ligt wordt 'er
eene gevonden, welke het niet zeer noodig
keurt, voor 't een of ander zeer bang tc zijn.
Wie kent niet de beruchte dieren, kikvorfchen,
muizen, fpinncn, enz. ? Bloed en aderlaaten
, de naam daarvan alleen genoemd, welke
vreeslijke werkingen brengen ze niet dikwijls
voort. Honni foit il qui mal y penfe f Maar,
wijl Fytje de jonge Heeren van haare kennis gewend
heeft, om haar met eene fpin door het geheele
huis, of met eén kikker door den grooteiï
tuin te jaagen, tot dat ze beide ver buiten het
gezigt zijn; dan dagt ik evenwel, die looze
Heertjes moet men wat in 't oog houden. Haar
Oom meent wel, zij hebbe dit zeer natuurlijk
van haare Moeder, en dat het met de jaaren
overgaat; want deze hebbe in haare jeugd
zeer aandoenlijke zenuwen gehad; hebbe veele
dingen niet kunnen ruiken en zien, en haar
overleden man, menigmaal, door fiaauwte geheel
van zijn ftel gebragt, wanneer hij haar
als Vrijlier Zijne verzen voorlas, en waaromtrent
het egter nog lang niet zo heel gevaarlijk
toe*'

G E M A A K T H E I D : fjj
toeging; maar, als gezegd is, in den lieveri
echten ftaat ware dit alles ganfchelijk ver*
dwenen.
Schijndeugd is de fchrdéiijkfte tboh vöor
vrouwen, ik heb gemaakte vrolijke gezien, wien
werklijk het bedrog bij zommigen gelukte, maar
den rcgten vuurigen liefhebber eener ingeto-
gene en fchrandere wenfchte ik te leeren ken­
nen.
Dér mannen hoogmoed verwagt geene wijs­
heid, vcrfchrikt bijna; wanneer zij ze meereri
te vinden , en verheugt zig, wanneer zij het
bëdrog ontdekken. Men verfchoond niet, eri
hét fpotteh met de wijze verfchaft den beften cn
zekerften toegang bij de andere.
Wat is daar voor een geraas en gefchater?
Alles vergadert zig in eenen kring, en, wat
nog zat, ftaat óp, én fchijnt daar ftof tot eer!
gefprek te vinden.
Een jonge Heer verkoopt Antonetta's wijl-
heid weder, waarmede zij hem, kort te voo»
ren, bij 't kuijeren in den tuin. heeft onder­
houden. Zij heeft tegcfl hem geijverd tegen de
Komedie , de hedendaagfche flegte opvoeding
getoond, en het plan voorgelegd, naar 't welk
zij, ten eenigen tijde, haare Kinderen zal op»
brengén.
II. DEEL. U El

I 78 G E M A A K T H E I D .
De goedkeuring!, die hij vindt, maakt hem
ftout, hij voert haar fpreekende in, bootst haane
ftem na, en wil, naar hij zegt, wanneer hij
weer alleen met haar is, pen en inkt mêeneeflien,
om alles op te fchrijven, en 't dan in 't
lichs te geeven.
Daar zit ze verlaaten in het gezelfchap eener
eenige cude Dame, en, wanneer die weg is,
zo zal men haar in het pandfpel weggeeven,
aan den ergften Pedant in de Stad uithuwelij*
ken, haaren toekomenden Echt fchilderen, en
zo zijnen moedwil omtrent haar den vollen loop
laaten. 't Moeit mij, ik kan ze niet befchermen;
zij heeft met Contrebande gehandeld.
IJDEL

Ij D E L H E I Ö.
179
"'^^anneer eene fraajé jonge Dame zig, verbeeld
vee! geest te hebben; wanneer het den=
ken aan hare fchoonheid, haare hooge afkomst
of gelukkige uitzigten haar eenige kleine trekkingen
veroorzaakt, het hoofd verdraait, en
den hals ftijf maakt, zo dat ze noch ter regte,
noch ter linke hand omzien, en dé poogipgen
der jonge Hceren merken , dat het oog niet
lachgeu, en de mond niet fpreeken kan; dan is
de fchaade voor haar groot. De fchuwe Vrijers
fluiten 't dakzei van hun hart, dat ze reeds half
ontflooten hadden, geheel wéder' toe, en, wat
tot nu toe, ter oorzaakc van hoop , groette i
diende, liep en viel, dat neemt ter nauwer nood
nog de wellevendheid waar, met een gedwongen
gelaat: maar, wanneer lelijkheid en ouderdom beginnen
in 't oog te loopen, en het geweeten bij
eene eerwaardige reeks van jaaren zozagt flaapt,
dat men Meisjes van zeftien en agrtien jaaren
nog volftrekt geene voorrechten laaten wil j
en alle hunne rechten mede wil genieten; dan
begeeft men zig op de vlugt; dan word men
verlaaten; dan is hét, als of dé fteenuil overdag
ware uitgevlogen; de aartigtle vogels gaan
M % vhij/

iZo IJ D E L H E I D.
vlugten, en al wat noch overblijft zijn enkel
fpot vogels , die hem onder den Hemel uit*
jouwen.
Terwijl de magere vrouw met haare holle
oogen voor haar Toilet zit , de valfche
tanden fchoon maakt , zig opfmukt en blanket;
is 'er iets ik weet !
niet wat, dat haar tot
zeer ernflige gedagten brengt ; zij maakt de
aanmerking , dat 'er werklijk een tijd is, wanneer
men dit niet meer moet doen ; zij
brengt zig zelfs teiige van haare bekenden
te binnen, die dezen tijd volkomen hebben
bereikt, doch voor haar is die 'er nog verre
af: twee drie jaaren , ja gewis nog zeer
verre af — en dus is het nogtans ook eene
waarheid, dat zekere gezigten in het geheel
met oud worden.
Met deze hartflxrking laat ze zig het nieuwe
zijde kleed geeven, 't welk buiten haar
nog niemand draagt, en 't welk heden voor
de eerfte maal de Asfemblée zal doen verwonderd
ftaai. —-
Let nu wel ! de deuren gaan open , haar
waaijer gaat open en toe , bij het gaan in de
vergadering ; het goud horlogie en de kofte*
lijke opflhk verblindt de jonge Dames ; zij
gaan bij malkander ftaan , de jonge Heeren
ko-

IJ D E L H E I D. I8Ï
komen 'er ook bij ; men mengd boert en
ernst; zij zien haar loens aan en rmaken nieuwe
ontdekkingen over hatelijkheid en opfchik
, en het flot van alles is, dat een hoofd,
het welk reeds fchudt, wanneer het zo fterk
gekapt en met linten behangen is, nog veel
haatelijker fchudde.
Een gelukkige afpand laat een blijvend wdrukzel
na: dit is de goude fpreuke , welke
vindingen veroorzaakt , de moden debiteert,
de Promenaden bezielt, en menigmaal
't getal der jaaren voor de Nul verjongt, —
maar ach ! met de verbruide Claufel, dat zo
dra het bedrog van nabij te groot is, misnoegen
en wraak de fchuld vergrooten. —
Hoe oud fchat gij die Dame, mijn Heer? —
„ Deze hooge fijne fchoen , deze beflagen
Cirkasfinne met harre fjerp , deze — hoe
oud ik ze fchatte ? ruim twintig jaaren?
'* — Voor-waar, vijftig! laaten wij ons
haatten, en, wanneer wij ze hebben ingehaald,
beziet haar langzaam en naauwkeurig,
ziet ze ftijf onder de oogen -— — —-
——. ,, Zestig , zestig mijn Heer 1 of ik
zal het kwijt wezen."' — Wat waar en billijk
is, vijftig en geen ftip meer.
M 3 Wat

iSz IJ D E L H E I D.
Wat meent gij nu , wanneer deze ftootvo»
gel onder 'de duiven raakt, dat is , bij den
eerfte ftreek op de viool de voeten ligt, en
zelfs de dochter de Eere der uitnoodiging misgunt,
en zig daar tegen aankant , deze, hoewel
ze reeds meer , dan huwbaar is , egter
nog gaarne als een kind behandelt , en een
wemigjc benijdt, deswegen de Moden en anders
veel goeds voor zig behoudt-, mee meni«
gen braaven jongman den ganfehen dag gaat
fienteren , en zig van hem laat vleijen, zo
dat de arme bloed , wanneer de andere paartjes
zig helder vrolijk maaken, zo wat tantaüfeert?
Wat meent gij dan ?
Stel verder dat ze geen fpel, hoe genaamd,
afflaat , tegen verliefden conlpireert, en ze
heimelijk volgt , ze verraadt en haare vuile
nukken heeft, de bevallige zangeres verdringt,
en haare beevende ftem daar voor verkoopt; de
fra;ye fpeelfter. met ongedu.'d aanhoort, en
dan haare lijfftukjes ook wil fpeelen ; half de
vertrouwde , half de Gouvernante van de jonge
dochters is; haar de vroege liefde mt het
hoofd ml praaten , den regten tjjd tot 't trouwen
vast ftelt , van haaren man nog als van
eergifteren , en n, t een bijna befehaamd gelaat
Ipreekt , van nieuwe kaanzoeken ten huwe-

IJ D E L H E I D.
welijk gewaagt, en daarbij, om dat men over
zo iets moet bloozen, den waajer of de hand
voor de oogen houdt; in het gezeHchap met
den fpiegel raadpleegt, de een befchuldigt,
over haar vuurig geitel klagtig vak , op den
fchoenmaaker boos is , die haar alle fchoenen
te groot en te wijd maakt; geftadig veel
hitte gevoelt, en daarom den boezem ——•
neen , dat is zonde !
Mijne lieve Tante , ook bijna aan de poort
van vijftig jaaren , danst en kust niet meer ,
nochtans komt ze mij hier , juist ter regte
plaatze, te binnen.
Van haare zuster fpreekt ze geftadig , als
van een zeer jong meisje , eindigende meerendeels
van haar met deze woorden : „ men
weet wel , hoe jonge lieden zijn." D.iar nu
deze , in de daad , geene volkomen acht jaaren
jonger is, zo hoort de toehoorder hoe
hij met haar moet leeven , en dat hij ze ook
voor zo oud noch niet moet aanzien,
Eene vrouw in haare beste jaaren is daarom,
volgens eene echte uitlegging haarer reden
, eene vrouw, die niet veel ouder is ,
dan zij zelve , en een geheel jong onfcnuldig
bloed kon wel reeds twintig en meer jaaren
tellen. Eene Bruinet kan zich, altoos*, van
M 4 hw-

Ipj. IJ D E L H E I D.
haare goedkeuring bij uitftek verzekeren ,
wanneer ze maar van haar hoort, dat ze de
aartigfte hiftorien weet te verhaalen ; waar
deze kleur haar fortuin al aan Hoven heeft
gemaakt; even als zij, voor 't tegendeel, de
blanke Mode gezigten , gelijk ze zich uitdrukt
het hunne recht weet te geeven ;
want zij heeft volkomen de kleur van dc
Kaap.
Zij heeft, weder , haare Favorit - neuzen ,
die ze verdedigt , en de grootfte fchoonheid
zoude, in weerwil van al 't demonftreeren,
bij haar geheel wegvallen , indien het oor,
naar haare meenig te groot ware ; want deze
zijn bij haar zeer klein.
Doch in dit alles gaat het haar volkomen
naar de wijze der vrouwen : maar, wat haar.
inzonderheid hier eene plaats geeft , is , dat
ze , federt eenigen tijd, haar zwart hair, om
zekere reden , begint te poejeren , en zich ,
hoe zeer ook baar gezicht daar door eene
doodskleur krijgt, des te beter voor den fpiegel
behaagt, dat ze noch altoos, bij inlandfche
Oorlogen haare zuster dreigt, zig te veranderen
, en dat ze met mij fterk overhoop legt,
alleen om dat ik haar , onlangs, op haaren
waarcn geboortedag geluk gewenscht , en niet
als

IJ D E L H; E I D. igj.
als de fehaduw op Achas wijzer tien graaden
agteruit ging.
Thans legt zij aan de geelzucht , en verzekert
met traanen , dat ze zich gansch niet
meer gelijke, en dat ze haaren Teint wel zal
verliezen. Haare lieve zuster beweert , in
eenige ftukken, het tegendeel ; die gebruikt,
gelijk de Griekfche kerk tegen de Roomfche ,
reprefaillen , en doet , op haaren tijd , de
Bruinetten in den ban , en kan , wegens de
neuzen en ooren , haare Item niet >aanftonds
geeven: „ gaa toch eens na, zegt ze, ma
Soeur ! Gansch geene fraaje handen, en een
paar lompe voeten." Beide zijn , in de daad,
bij haar heel evenredig , en. de eerfte weet
ze, bij het uittrekken der handfehoenen, die
ze zelfs 's nachts aan heeft , met veel bevalligheid
over malkander te leggen , te wrijven
, en met de vingers te fpeelen.
Dat lieve kind is een weinig fcheef , en
heeft een ftaar op 't linke oog, maar de muil
is bijna Chineesch i doch daarom is haar hart
noch aan de waereldfche vermaaken gehegt,
en zij wil het nog niet geheel verzeggen,
wanneer de lieve God eens over haare zus»
ter mogt gebieden.
„ Is zij frater, dan ik ?" deeze vraag
M f heugt

186 IJ D E L H E I D.
heugt mij, maar van eene eenige gehoord te
hebben , zij is zo fterk , zo dooi* de uiterfte
nood afgeperst , dat ik de waarheid daarvan
tegen de menfchenkenners , welke die ftaande
houden, dat men de ralenten zijns lichaams
'alleen in ftiite aanbid , niet anders , dan- met
mijne eerlijke tronie kan verdediger*. Met
omfchrijving en eenige beklajfeïs heb ik ze
duizend maal gehoord : heeft ze een fijn vel?
heeft ze fraaje witte tanden? zwarte hairen ?
waarvan men, zoo men opziet , ten minften
noch de fragmenten der vraagende partij gewaar
zal worden ; of : is ze fraaijer, dan
de * * ? men begrijpt alsdan , dat mén zig ,
met dezen aangenomen maatftok , noch altoos
gemakkelijk denkt , te kunnen vergelijken.
De Moden vinden , ten opzichte van het
gevoeglijke en goedkoope , hoe zeer ook andere
daaromtrent misfen , de grootfte verde.
digers onder dezulken , wien bij 't bekende
oordeel der waereld het Geweeten knaagt, of
die, ten aanzien haarer jaaren, geene ontfchuldiging
meer hebben.
» 'T is wezenlijk een wisfewasje, en kost
maar het maakloon:" zo omtrent zegt men,
wanneer ook , federt eenige maanden , merk-
üjk

IJ D E L H E I D, J8 7
lijk gefpawrd en bezuinigd is, om eene Mode
na te voigen > die bewondering verwekken ,
ten minften voor eenigen tijd met zich z$v'
vernoegder yiaaken zal j want men zou al het
het gezelfchap vlieden , men zou de duifternis
zoeken, en van droefheid en hartfeer vergaan
, wanneer men zich hieromtrent zag
voorbij gegaan. En mogt de Heer nog leeven,
dan heeft hij te kiezen , den koopman
en kleermaaker, of den Docter en Apotheker
te betaalen.
„ Ik ben niet" of „ ik ben niets minder ,
dan" deze fpreekwijze is , in meerdere gevallen
, zo ook hier , als het Hemmen voor het
hoofdgeluid aan te merken ; men zal weldra
hooren, hoe het met maar inftemme. Eene
Dame derhalve , welke opheft: ik ben niets
minder, dan ijdel, en 'er nu nog wel eenige
perioden ter rechtvaardiginge bij voegt, is van
voorneemen iets , dat zeer ijdel is , van zich
zeiven te zeggen.
Oud , arm en ijdel verwekken medelijden
en fpotternij ; zij geeven aanleiding jtot befpottelijkheden,
die het Gemeen doen opzien,
den zot doen berften , en zich nergens door
laaten ontfchuldigen. Gierig- en ijdelheid kunnen
zamen woonen. Domheid houdt onder
haar

Sgg IJ D E L H E I D;
haar den vrede. Wanneer de ijdelheid den
eisch doet; dan koopt de gierige oude merkt
en goedkoop in ; domheid houdt den fpiegel,
en laat geen onderfcheid merken. Nu komt
de klugtige Figuur met haar oud goed, lappen
en leuren behangen voor den dag ; de
waereld lacht , jouwe uit , en wijst met vingeren
na; dan , waar men niets vreest, daar
hoord of ziet men ook niets.
Men weet , dat men de huwelijken die in
den ouden dag gefchieden , de ijdelheid verwijt
; men beezigd een verftandig middel :
Juffer Louifa koopt , voor haare twintig duizend
gulden en zestig jaaren , een' man van
dertig jaaren. „ O ijdelheid !" Roept de ftad
en haare zuster fchreeuwt het mede uit ; zij
betaalde voor lang aan haaren lompen Ga«
lant, jaarlijks, vier honderd gulden , en nog
een bijzonder Don Gratuit voor eiken openbaaren
kus.
Eene Dame van rijper jaaren, die zich de
overwinningen haarer jeugd bewust is , en,
wanneer ftaat en. goederen haar daartoe wettigen
, nog altijd gaarne de oude kampplaatzen
, Ballen en Redouten bezoekt , de Mode
navolgt , door fpel en fcherts 't gezelfchap
dient, maar te verftandig is , om te benij
den.

Ij D È L H E I D. !g£
den , integendeel haare dochteren , öf wie 't
ook mogte wezen, ongeftoorde vreugden gunt»
en zelv' verzadigd is, is, wat het gemeen
ook moge zeggen , minder ijdel, dan menige
kwezel , die het licht fchuwt, en de waereld,
volgens haare uitdrukkingen, ten eenemaal
heeft afgedankt. —
Amptspligt deedt mij eene onberispelijke
rijke weeuw bezoeken. Zij is nog maar in de veertig
jaaren , maar heeft zig , naa haar mans
dood, met een vetten Boulogneefen hond en
twee luije katten van de waereld afgezonderd,
draagt een kleine Muts en een gemeen half
Sakje.
Zij groette zeer befchaafd , neeg fierlijk,
en overtrof mij verre , die ik anders ook geen
gemeen Complimentist ben, even als ik, naderhand
nog bij de koffi , die ze bij uitftek
wist te fchenken , terdegen buigen moest, en
mij gelijk 't behoorde, verantwoorden. Voor
't overige was alles blank geld, wat ze uitgaf,
heerlijke fijne fpreuken en onuitfpreekelijke
woorden met fierlijke gebaarden, die ik
des te geruster beftudeeren kon , als zij zig
zelve in een grooten fpiegel b;zag , die regc
tegen over haar hing.
Van mijne zaak dus half verzekerd;, begon
ik

I O O IJ D E L H E I D.
ik op deze wijze : Mevrouw , gij hebt,
waarlijk, de waereld te vroeg verlaaten , en
de eenzaamheid gezogt. „ 'T is waar , was
het antwoord, wat de jaaren betreft, dan kon
men het nog wel uithouden ; maar de tegenwoord'ge
waereld is al te bedorven , en bidt
flegts haare aapen aan, daarom toont zig de
wijze in de eenzaamheid." Amen !
Men heeft doorgaans te veel van de waereld
gevorderd ; haare uitzigten mislukten $
men word kwaad, vaart tegen de domme blinde
koopers uit ; men onderhoud zich in de
eenzaamheid met zijne grimatzen , en vermaakt
zig in zijne eige woorden , behaagt zig
dagelijks meer, boeleerd met zig zeiven , en
wagt alleen den tijd af , om voor den dag gehaald
te worden , en de waereld dan zijnen
Triumph te toonen.
Men kan ook op eene zeer ijdele wijze
van den dood fpreeken, zelfs zorg dragen,
dat men in eene fchoone nachtmuts fterve , en
dat de Arts of Domine het Negligé bewonde*
re , waarin men fterven wil , of dat 't Gemeen
van de kostbaare lijkftaatfie Ipreeke. Dat
is leeds menigmaal bemerkt en gezegd.
Men leerd dikwijls begrijpen, dat men niet
meer het vuur der oogen > de roode wangen
en

IJ D E L H E I D. I 5 I
en frisfe lippen hebbe , om voort bij 't eerst
gezigt na beneden te zien; men begint te gelooven
, dat die niet elks zaak is, dat men
bevallig en beminnenswaardig zijn kan , zonder
bloejend fraaij en vuurig te zijn. Men
word rijk en kostbaar in woorden , net in het
leggen en draagen der handen, lang wij lig in het
befchrijven en verhaalen , laf in verftand en
oordeel, fpottend met fchoonheid, bijtend omtrent
natuurlijke bevalligheid en eenvoudigheid, —
met een woord , men gaat zo verre , dat zelfs
de onzijdigfte man , voort naa het eerst gefprek
, hoort , waar het hier eigentlijk hapere.
Men ziet af van loffpraaken voor den tegenwoordigen
tijd ; men wijst flegts] na zijne
jeugd* „ Toen hadt ge mij moeten kennen,
voor twintig jaar hadt ge mij moeten zien. —
Wat denkt gij,van deze jeugd? — „ Dat ze
blijvende indrukzels heeft nagelaaten ; dat ze
thans nog aantrekkelijkheden kan vertoonen."
— Gij hebt wel gefproken!
Het denkbeeld nopens de waarde ónzer fchoonheid
en afkomst, het welke vart jongs af ons
ingeboezemd, en door veele gelukkige omftandigheden
gevoed is; de afffand, waarin wij
alles onder ons zien, en de volftrekte onkunde
in

2 o 2 IJ D E L H E I t).
in zaakèn , waarop ook de verftandige eene
Waarde fielt, bewijzen menigmaal ëene Ziekte
die men nog veel te zagt ijdelheid, hoogmoed
of eigenzinnigheid noemd.
Mejuffer Dings , des Docters vrouw, houdt
haaren man voor onrein tot aan den avond,
wanneer hij, door de Praktijk de Patiënt
in de eeuwige rust heeft gebragt , éven als
hij anders, naa elke vifite^ na water voor hand
en mond geweezen wordt; laat het geld voor
haare beurs zorgvuldig laaten fchoon maaken ,
voor dat zij het waagt, om 't aan té tasten; laat
haare meid niet toe, haar anders, dan met handfchoenen
aan, te bedienen , en zoU over eenen
fchrap met de naald buiten haar verffarid raaken;
fpreekt met de arme meid alleen door tekenen ;
kan alleen op ganzeveeren zitten, en op dons
en zijde flaapen ; aliéen bij waskaarzen ëéteh ;
zal met haaren onderfok ,- kouzen en fehoenen
afgoderij pleegen ; beduidt haarert man tot elke
nieuwe levering met weenen en fnikken; valt
dikwijls in flaauwte, kan niet groeten, niet bedanken',
niet fpreeken, niet lachgen. — Die
arme man ! trouwens, hij is ook Doctor van
het krankzinnighuis.
C O-

COQUETTERIE.
_]J3aar zijn» zegt een kenner, zulke vol-
,, maakte en verheve fchoonheden , dat men
„ bij haar alle zijne wenfchen alleen bepaald j
om ze te zien, en met haar te fpreeken."
Daar zijn andere , bij wier eerfte gezigt men
weinig is aangedaen, die men bijna als onverfchiilig
aanzien kan, doch van wier onfchuld,
befcheidenheid, en heel eige manieren men niet
lang een ooggetuige behoefd te zijn, om niet
voort te belijden, dat men beminne.
Tot geene van beide kan het Coquetterie bij
de verftandigen brengen; een zo fterk Debit
verdraagt de waare liefde niet; dé domme kan
om haar kirren; de gek en onbefuisde na haar
hunkeren; maar de eerfte zal, weldra eens
berouw hebben van zijne moeite, en 't ander
onbeftendig gefriuis heeft flegts zijn tijdverdrijf
gezogt, en trekt, even als 't Kermisvolk, dra
van zelf heen.
In den winkel ftaat de kleine winkelier, en
lacht eiken boer toe, om veel, raar en goedkoop
te koopeh, voor het glas de Coquetre,
mogelijk met eenig handwerk of een boek in de
hand, die ik voor waare winkelhoeders vërklaa-
II. DEEL. N ïeV

194 COQUETTERIE.
re, gereed, om voor elk een, die zig bij haar
door kleed, kouzen en krullen aanprijzen zal,
her. glas open te deen, en zig aan hem, door
een zeer vriendelijk tegen Compliment, voor
't eerst te ontdekken, dat ze hier woone, en
juist geen ftuurfch fchepzel zij.
Is nu het Heertje een Pronker, bij zijnen
ópfchik ook met Nardus overgooten , een
Ridder, onbevreesd en moedig, de oogjes op
avontuur geveftigd houdende, voor 't overige
eerst uit verre Landen komende, en in de
ftraaten en fteegen der Stad nog onbedreeven;
dan zal men zien, hoe hij voort weder terug
keere, en dan ook iets onder zijn Compliment
menge, waarop het antwoord volgt, dat hij
een aartig, koddig gekje zij, dat men zig zeer
over zijnen welftand verheuge , en zulk een
groeten verder wel moge lijden; zoude hij,
Voor de derde maal, niet eenige woorden na
boven mogen zenden, waarop men hem, voor
de vierde maal, aan 't open glas of aan de
deur verwagten , en bij het flordige weer meelijden
met hem hebben, en bij het fraaje op de
reis geluk kon wenfchen ?
Nu verheugt zig het Heertje, dat hij zo
dra tot de overwinning is gekomen, meenende
aelfs wel, dat zulk eea fijn geitel, als hij in
het

CÓQUETTÈRIE. J Q^
het geheele fteedje, federt menfchengèheugen y
niet verfcheenen is, dewijl zulk een aanzienlijke
post tot dus verre onbezet geblseven , eri
hem, aller eerst aankomende, ware opgedraagen
geworden.
Hij fteft alles te werk; vliegt, huppelt, gaaë
dagelijks voorbij; toont geftadig een nieuw ftuk
zijner Equipagie; fchrijft klaagbrieven; verkrijgt
den toegang; moet ftilzwijgendheid beloóven;
behoudt voor zig, het geen hij kan;
fpreekt met 't afwczend fchepzel op zijne kamer,
in bofch en velden , in het flaapen eri
waaien; "vari zijn geluk en liefde; wil Dichter
worden; vlegt'er den zoeten naam onder; zorgt
voor eene Silhouette, om het liefje aan te bidden
; houdt eiken heimelijken wenk voor eene
Godlijke roeping; is van liefde dronken 2
tot dat hij eens, bij geval, als eene reeds lang
bekende waerheid verneemt, dat zo veele Jonkers
j aldaar, reeds lang hadden Verkeerd, eri
dit fpël moede warert.
Zulk volkje ftelt zig overal veil in de Kerk,"
zó wel, als in de Komedie, óp de wandelwegen
en op 't Concert, bij Campementen éri
vreugdebedrijven; onder dien grooten hoop 5
z;et mén hunne pluimen en linten Waajen.'
Jonge en bilde gekken voegen zig bij tfsitrj
Na hM

tgG COQÜÏTTER IE.
haar lachgeh en gefchreeuw overftemt alles; ds
oude Dames zien met veragting naar den moed­
wil om; de fnaak in de Komedie verzet zig
tegen haar, en de fpeelers gebieden te zwij­
gen*
De Officier, de jonge Raad , de Man, de
Weeuwenaar , de lafbek , ailes is van haare,
kennis, ten zijnen tijde in haaren dienst, en
krijgt lonkende oogen en nieuwe hoope. —— 1
Wat moet men niet doen, om niemand van
hun te verliezen, en zijne magt zonder nadeel,
te verdeelen?
Men moet verwijten aanhooren en beantwoorden
, zwaarigheden opruimen, toevallen bedenken,
den écnen de woorden, den anderen de
oogeil geeven; dezen ten vertrouwden maaken,
en geenen toonen, dat hij egter nog meer, dan
een vertrouwde is; den onverfchilligen eene offërhande
doen, den blooden de vreesbeneemen,
den toornigen ontwapenen, den zorgeloozen bevreesd
maaken. Men moet de geringfte ontrouw
zig ten nutte maaken, op alle wegen der Heelen
letten , veel weeten, nog meer vermoe»
den, verfchoonen en zwijgen, veragten, wee-
nen, buiten fluitèn. Welk een werk!
fchier moest men hier verftand vooronder-
feilen.
De

COQUETTERIE. 19^
De taal van vertrouwde Coquetten onder malkanderen
is geheimvol en raadzelagtig; zij leezen
haare Ridders tegen eikander op, fpreeken
met tekenen, zeggen zig de eerfte letteren, of
beeldsn ze op de tafels en in de handen af,
doen aan gifteren en eergifteren denken, aan
wegen en fteegen, merkwaardige boomen en
onvergeetelijke bergen, handelen met herdersnaamen,
roepen zig aan de glazen en in hoeken,
luifteren zig in deooren, verlaaten malkanderen
met gefchreeuw, en komen ook zo
wêer zamen, doen heimelijke wenfchen; de
ééne wil de andere zeggen, wat ze denkt, uit
de oogen Jeezen, wat haar febort; de andere
laat raaden, wie gifteren daar was, wie morgen
wêer zal komen, van wien dit briefje zij, of
op wien dit versje pasfe. •
Mejuffers, hoe lang zal het gezelfchap het
genoegen hebben, uwe gefprekken aan te hooren
? Eene vèrffandigë Dame heeft mij reeds in
het kort haare gedagten des harte ontdekt, die
zeer treffend zijn; en deze jongman, welken ik
heb mêegebragt, die, gelijk gij bekennen moet,
eene, groote front flaat, en een regtfehapen
hart fchenken kan, heeft het voor u;als een oefter
toegeflooten.
Anders geeft men onbekenden van aanzien de
N 3 eerfte

IQ3 COQUETTERIE.
eerfte laading fterk. Het lange kleed mag^
eens voor al, den fijnen naar, niet verbergen;
men laat hem en den waajer te gelijk zijn agteloos
fpel waarneemen, inmiddels dat de oo.
gen en de mond de wel beftudeerde mine
laaten zien, waarvan men, wel of kwalijk,
zig verbeeld, dat ze emwêerftaanlijk zij.
Men fpreekt zijnen man vriendelijk aan,
grmlacht over het geen hij zeggen zal, en
lacht met het aartige, dat hij heeft voortge..
bragt; hij is, heden, de eerfte; vraagen,
zwaarigheden, klagten, verhaalen, alles is aan
hem gerigt. Men ve-bied den ftoucen fnap.
pers in de reden te vallen; verzoekt, ongeftoord
voort te vaaren; herdenkt de laatfte
woorden, buigt zig voor hem.
Hij zal, naar ik hoope, galant zijn , en zulk
een doen al half weg te gemoet komen, mede
opftaan, wanneer men opftaat, de tweede
plaats aan het glas, alwaar men verfche Jugt
fchept, niet onbezet laaten, of, om dat het
aan een wandelen in den tuin gaat, de keuze
onder de Dames behoorlijk doen, en zig door
geen onverzogten laaten voorkomen.
Hier kan hij — ö! wat kan hij niet, —alles
dieper beftudeeren, Hemellche woorden aanhoo.
ren, en zelf onuitfpreekelijke taal uitflaan.
Men

COQUETTERIE. 199
Men fchempt op het gezelfchap; verzekerd,
dat men alleen door hem onderhouden zij, en
dat men dezen dag, wegens eene zo gelukkige
kennis, zal aantekenen. Hij verzekert daarentegen,
kragtig, met eenige handkusjes, dat
hij ach! wie zal dit hier na zeggen ?
gaat niet van den zoeten Engel niet af, bedient
met alle oplettènheid over tafel; heeft de eere»
te huis te brengen; word volkomen in dienst
genomen, en welk een vermaak mogt
hij nog niet te gemoet zien , zoo nier zijne Excellentie
of zijne genade als een eerlijken gast
waren genoodigd, en, om dat die een ouder
recht hebben, in zijne tegenwoordigheid, hunne
oude fchertfen methet zoetelief vernieuwen,
of, om dat die anders een aartig, vrolijk lieer
is, zig het recht niet wil laaten beneemen,
haar veele zoetigheden voor te praaten, narr
alleen te bezitten, en den vromen Coridon zo
lomp verdringen, dat hij naa (iac het
nu zo is, den degen trekken, zig dood
fchieten, of een gedicht met traancn* inkt over
de trouwloosheid fchrijven wil.
Net zo in de burgerlijke bezoeken., als op da
voornaame Thee faletten.
Juffer Philippina zit nu reeds, federt vijf
jaaren, mede aan de fpeeltafe.s op de Asfem-
N 4 blee,

SOQ C O Q U E T T E R I E .
blee, en van zo veel tijd herwaards weet ze,
dat haare oogen met het diamant, haare wangen
met haar roozekleurd kleed, en haare lippen
met purper worden vergeleeken; dat men
met zulk eene fchittering eene verwarring in de
verftanden aanregten, en leeven geeven of benemen
kan.
Men weet, dat thans, onder vier fmagtende.
Ridders , de Baron van * * de eerfte bediening
en dagelijkfche opwagting bij haar hadt. Gifteren
heeft hij, voor de laatfte maal, nog dezen
gelukkigen post bekleed, en ze met grootsheid
na het Affemblee geleid. Want daar heeft ze
den Graaf * * voor de eerfte maal gezien , en
hij heeft haar gezien. De belegering zou heftig,
en de verovering fchielijk geweest zijn ; zij
nam voort zijn geleide in zijne Equipagie na
huis aan; hij heeft, heden, een lang bezoek bij
haar afgelegd, en zijne vrienden reeds beleeden,
dat hij in 't hart gewond is.
De goede Baron, van een zagt Karafter zijnde,
is onvertrooftelijk: inmiddels dagtik, kon
hij het, altoos nog, met den tweeden post,
welke hem nogtans bleef, voor lief neemen, en
zijne fchielijke wraak aan een ander' overlaaten.
Wantik hoor, dat zijn wat driftige voorganger
van zijne reizen na Frankrijk onderwegen is,
en

COQUETTERIE. J2QI
en binnen kort t'huis verwagt wordt, die waarfchijnüjk
zijne oude eifcben wêer opzoeken,
en, wanneer hij anders behoorlijk toegerust
is, gewis ook wêer zal vinden. Dan zal men
zien, hoe de zes Heeren gerangeerd worden.
Waar de veröverings-zugt zo fterk was; daar
maakt het trouwen niet altoos vergenoegd en
wedcrlievend. —
Wanneer eens de hoogmoed der Famielie, of
wat anders niet vrij laat zijn, eene meefteres
van 't hart tot den Echt dwingt; dan
treedt de geheele zwerm der aanbidders, voor
een korten tijd, ter zijde, en troost zig, bij
allen fmert, met de hoop, van weldra weder
geroepen te worden, voor welke vermoedens
hij, menigmaal, de fterkfte reden uit de gedane
keuze zelve neemt.
Hij bedriegt zig zelden; dikwijls maakt de
Figuur, welke nu aan de zijde der vergode
fchoonheid hinkt, kucht, gebochgeld en gekromd
binnen fluipt, zulke eerverdedigers
noodwendig; eene wezenlrke trouw zoude,
in zulk een geval, haar verftand voor de galante
waareld nog minder eer te wege brengen.
Dikwerf voorzegd men even zo gelukkig uit
het bekend humeur van den Heer , welken
N s pas

a 0 2 COQUETTERIE.
pas vier weeken vóór de bruiloft, den noo-
éigen dwang hebben kunnen geeven, en die agt
dagen daarna wêer alles is, wat hij was: een
ritgemergelde Ligtmis , een zuiper, een fpee-
ler', een flaaper en onverfchillige, een ftomme
en doove geleerde , en looper en wat des
meer is.
Of laat hij dit alles niet wezen, waarop de
waareld voort vergiffenisfe fchenkt; maakt hem
tot een Adonis en Oedipus teffens; dan zegt hij
egter, hoe teder hij 't ook moge zeggen, enkel
en alleen, dat hij berninne, en zulk een Solo
mag zijne aantrekkelijkheden voor den kenner
hebben ; maar er zijn oorea, die eeniglijk het
volle beminnen.
Maar hoe komen de Heeren wêer hier? —
wie noodigt hen, binnen te komen ? —
den.
Deze vraag kan voor de laage klasfen gel­
Waar vastgefteld is, zig weekelijks eens of
tweemaal te zien, en drie of vier uuren bij
malkanderen te blijven; daar is de minfte fcha-
duw van jaloezij het eerfte bewijs van domheid
en flegtheid.
Hoe! genadig Heer, gij zoude, werkhjk,
uwe Gemaalin hebben geboden, den Kamerheer
en Stalmeefter niet altoos met u en haar op de
kaart

COQUETTERIE. 2 0j
kaart te laaten fpeelen, hun bezoek in uwe af»
wezcndheid niet aan te neernen, den wagen of
arm van beiden menigmaal te weigeren, en ze
niet tot eene gefladige bediening te hebben?
Wees op uwe hoede; de zaak wordt rugtbaar;
ik heb u reeds, aan twee plaatzen, met een
regt medelijden hooren uitlachgen.
Waar dit niet is, daar zijn de Heeren vanzulken
luifter; hun arm rijkt tot het Hof toe; zij
geeven zegen of vloek; kunnen dooden en leevendig
maaken; zij zijn • hun Heer Vader
was hun Oom is of hebben
den flapel van den goeden fmaak, de fleutels tot
den Tempel des roems, zo dat ze, waar ze binnen
komen, het huis welvaart toebrengen, en
de man van alles zeer onafhanglijk zijn moet,
cn Botterik genoeg is, om hunne groetenis en op.
wagting niet te te'len. •
Of men eet bij hen zeer goed, en hunne
gastvrijheid is bewonderenswaardig, en buiten
dat ontbieden zij Delicatesfen, en deelen ze
rijklijk mede, waarin men tot fchande, tot dus
verre, heel onkundig was. „ Wilt gij niet van
de Talingen toetaften? ze zijn heerlijk, er is
mij eene goede portie van prefent gedaan, 't Is
een prefent van den Heer * *. • Kent gij
hem niet ? o! 't is een Divin man, regt tot
vriend-

$04 COQUETTERIE,
vrisndfchap gemaakt. „ Welk een vrijheidsbrief
voor de Dame van het huis, die den
Heer * * dagelijks, ter een geleider en gezelfchaphouder
heeft, met herm voor het glas
Haat te lachgen , in eene ongegeneerde kleeding
langs de ftiraaten loopt, tot s'avonds laat
gaat wandelen, zonder her/; in het gezelfchap
Hom , en met hem 'er onverdraaglijk wordt,
en meer door hem, dan door haar' man, in
de ftad bekend is !
Dikwerf is dit alles gansch niet noodig, maar
men is door een ftom verdrag overéén gekomen
, elkander niet te ftooren. Zij gaat met
den geliefden Cicisbeen in de koets zitten, om,
het Diné behoorlijk bij te woonen; de Gemaal
klimt te paard, om de vrouw van zijn
hoevenaar te bezoeken.
Zij fchrijft haare vriendin breedvoerig nopens
het Ball, fchildert de Festijnen en Vreemde
lingen naauwkeurig af, en ten flot laat zij
haar man groeten, — hij meldt zijn' vriend ,
dat de haazenjagc nog het beste vermaak op
het land is; dat hij het gedresfeerde paard ten
eerften zenden zal , en verzoekt hem , de
daarnevens gaande vijftig ducaaten zijne Gemaalin
ter hand te ftellen. •
„ Wat zegt gij, kind lief! is hij niet een
uit-

COQUETTERIE. 205
Ökfieekend man ? een man van eene brillante
leevenswijze? die eene Dame gelukkig maaken
kan? Gij moei; hem verzoeken , dat hij ter*
minften nog veertien dagen bij ons blijft; waarlijk,
gij zoudt van hem nog zeer veel leeren*
Maar ik weet niet hoe gij zijt, men moet u
alles eerst zeggen , v/at gij moet doen , en
anderen moeten u eerft toonen, dat gij eene
vrouw hebt. en hoe zal 't zijn ? Zullen we
dit jaar in geheel niet na Akm of Spa reizen?.
Ik ben het eeuwig eenzelvige in de ftad taamlijfc
moede." - ~ D i t laatfte is bijna reeds,
eenige vredebreuk, want ever alle deze vraagen
moet de Heer denken , en, eer hij gaat
flaapen , met ja antwoorden.
„ Hij \i dé vriendelijkfte ziel; zijne tafel is.
voor elk een gedekt ; zijn huis ftaat dag en
nacht open:" deze en meer ander, uitfteekende
Titels zal men menigmaal, vooal wanneer
men gelegenheid heeft, de gasten te befchouwen,
ter bevestiging der waarheid, met de be\
vallige vrouw deelen , en eenige eerlijke menfchen
moeten zeggen, dat ze zig niet zo re->
gelregt aan den Heer moeten houden , wanneer
ze herberg zoeken , maar terdegen toezien
, wien ze voor zig hebben.
Menig vrouw zou den raad , om haaren.
man

loé COQUETTERIE.
man voor jaloezij te bewaaren , zeer helachgelijk
vinden; zij heeft een grootere zorg; dat is
deze : om haare boeiers onderling te verënigen
, ten minften de uitberfting der grooffte
jaloezij onder hen voor te komen.
Zij beeft, met recht, van dezen kattenoorlog
meer te duchten, dan van het kijven
hares mans.
Deze zou tog alleen in huis gebulderd, en
op zijn hoogft blaauwe plekken gemaakt hebben
, welke zig ligt lieten verbergen. Maar
de eerftfen brengen het onfeilbaar onder 't volk •
en verfchoonen niet.
De Adel fchrijft 2i g onderling brieven van
uitdaaginge, fchiet en vegt, z o dat de onzij-
«ügften zelfs na de rede Van zulk bloedvergieten
verneemen, en de-Historie voor e!k ecri
ihgtelijk onderhoud op levert.
' De anderen pasfen elkander alleen voor de
deur of in het huis op, en beproeven hunne
nagels en vuiften op malkander , zo | u,d
en fchaamteloos , dat meniemaai de gerechtsdienaar
door het gepaard Gemeen heendringt, of
in het huis zelf de goede zagte Heer door
zulk geweld verfchrikt wordt, met de ftu.deerlamp
komt toefchicten, veele reden gebruikt
, om ze van malkander te fcheiden
éi

COQUETTERIE. 207
en voor den éénen nog pleifters /meert, en
windzel maakt.
Een oude liefhebber, welke van ouds zeer
bekend is , vergeeft de minfte ontrouwheid
niet. Hij heerfcht despotiek over oogen, woorden
en gangen. Men is bevreesd voor zijne
tegenw001 digheid en zijne bezoeken , zonder
het jok mee Eere te kunnen affchudden. Hij
komt boos binnen , werpt den ftok in een
hoek, hoed en handfehoenen op de tafel, en
begint zijne verwijten, waartoe het Ball of
gastmaal van gisteren hem aanleiding geeft.
Men ontfchuldigd zig , bid , weend ; hij is
onverbiddelijk, behoudt het laatfte woord, tast
opvliegend wêer na hoed, ftok en handfehoe
nen; vloekt en zweert nog in de deur; men
loopt hem na , valt hem om den hals, met
traanen in de oogen , beloofd beterfchap. —•
„ nu, zweer mij dan!' men zweerd.
Welke zorg, kommer en hartfeer heeft men
niet aan de andere zijde, wanneer een Minister
uit zijn dienst wil gaan, en elcers dienst
fchijnt te willen neemen.
Zijne fpaarzaame bezoeken , zijn vroeg vertrek
, zijne menigvuldige en ijdele ontfchuldigingen,
zijne korte beangfte antwoorden «—•
ijslijke voorgevoelens ! Daarbij komen de bericht»

«ÓJt C'0 QUETTERIE.
richten, welke men met ontroering hoord j
en egter kunftig mt anderen weet te lokken j
dat hij werklijk in dit en dat huis gezien, of
zij , de bewuste, in 't duiftere aan zijn' Arm
ontdekt is; dat hij hier of daar eene bijeenkomst
belegd heeft, en hij zig zo en zo liet
verluiden.
Men waagd alles; zend de gétrotnre Bediende
na hém toe; legt haar de woerden in den
mond, of fchrjft fpottehd of teder; hij komt,
men doet hem verwijten; hij koomt niet, men
zoekt hem zelve op , jj d»kw:j!s vermomd en in
den nacht ,• ziet nu zeivé, wat men hiet
wenschttezien; hijgt van vermoeidheid; denkt
op wraak; ftoort de verliefden,- en word meer
óf minder laaghartig , naar gelange de fpiegel
meer of minder Iaat vermoeden, dat 'er wel
reden van veragting zijn moete.
Men verklaare uit dit alles, wat zo menigmaal
de lastigheid der gezelfchappen maake :
de man is fraaij en wakker, en gaat ftatig $ het
borstje , een appelbakhuis , een dwerg , mismaakt
aan kuiten én neus, een hakkelaar, eeri
houteklaas een domkop , die nergens in ftaat
toe is. De eerfte heeft opgehouden, ha twintig
jaaren dat geen te zeggen , wat hij anders
wel met nadruk zeide; da laatfte legt hét mefc
eeri

COQUETTERIE. Jfcp
een aapehfprong eh zoete grimatfen af, zegt het
misfchien nog alleen — wie zou zulk een aar*
tig diertje niet onderhouden?
Onder het trots Commando , dat een liefhebber
, menigmaal, in een huis over den
Keer van 't huis , over kind , meid en badienden
voert, zijn eenige bevelen , die de
Dame alleen aangaan , die ze nooit vergeet
Van hem op te volgen , en welke hem het
recht tot de overige magt en aanzien geeven;
te weeten , hoe zig elk een kleeden , en zijne
hairen moet laaten opzetten.
Zo lang als hij deze niet , gelijk de man »
met onverichilligheid uitdeelt, zo lang is hij
het onöntbeerlijkfte fchepzel in het huis.
Daarbij is men van zijnen juiften fmaak zc*
Volkomen overtuigd, dat men gelooft, hij'
heeft niet alleen voor zig zelv' maar ook vöor
andéren zeer goed gekoozen, en komt met
het gefterkt vertrouwen van overwinning in
het gezelichap.' -
Maar geeft den frian Argus oogen , en eeri
goed gedeelte meer waakzaamheid , dan deze
vuile huurling bij zijne toébetrouwde melkerij
hadt, wanneer hij eéné Coqüette oppaft , dan
is hij een arm wicht, behoudt wel hoofd en
oogen, maar de koe verliest hij.
II. DEEL. Ó

SIO COQUETTERIE.
De kerk en 't klooster zijn voor hem niet
»3e veiligfte plaatzen ; de Do&er en de Zedepreeker
niet altoos de minstgevaarlijke lieden;
zijn tienjaarige vriend zelf is , thans, voor
de beproeving bloot gefield. Hij is niet zeker,
dat 'er niet aan de zijde van zijn' Arm een
briefje in de hand geflopt , of een aangenomen
word, nooit zeker dat de oogen niet eene
nieuwe verovering maaken, en door wenken
verzekering en onderrigting geeven.
Haare gedienftigheid , haare nieuwsgierigheid
, haar verliezen , haar zoeken , alles is
Verdagt.
„ Ik wil het u haaien , mijn Engel; ik
weet waar het legt!"- hoe? waar?
va nu we ftudeerkamer haaien? komen de venfiers
niet uit in het komijn- ftraatje ? kan ze
daar niet den jongen Heer Kruidenier zien ,
en hem in allen gevalled de hand geeven?
Laat ons tog daar heen gaan, ik mag zodanig
iets gaarne hooren. „ Hoe 1 dat
is iets zonderlings; een jonge Dame gaarne
eene Lijkpreek hooren , en dat van een bekenden
zeer onnoozelen Redenaar ? .
Maar gij hebt gelijk ; de ftaatfie van alle de
Offieciers zal buitengemeen zijn, en deze gaan
juist voor haaren kerkftoel zitten. Zij kon
ze

COQUETTERIE. ^11
ze wel in haar huis voorbij zien gaan; maar het
eerfte is nogtans om verfcheide redenen b««
ter,
Venigting en fchimpen op bekende galante
Heeren is, insgelijks, een gewoone Kunstgreep
eener Coquette , die onder den druk leeft*
„ Neen, ik kan hem niet lijden, die gekskap j
„ ik wou dat hij maar met zijne Complimen-
„ ten wegbleef; ik haat hem als de pest.' 4
Wel hem, die zo diep in de gunst ftaat! heÈ
welbehaagen zo groot.
De lof, die in zulk een geval zo gierig aati
andere vrouwen wordt gegeeven, de magnetifche
vriendfchaps-trek, welke men voorgeeft,
na haar te gevoelen, is voorlang verdagt geweest;
dus gaan wij dit bekende maar voorbij.
Men is menigmaal op den man, dikwijls op
den volwasfen Zoon, dikwerf op eenige andere
kennis en omgang der goede gepreeze Dame gevallen,
aan wier jaaren, of lompheid, ofduiftec
droevig wezen enz. men niet voort vinden kon,
wat wel eene jonge galante vrouw na haar moest
trekken.
Zelfs onder den gemeenen hoop zijn 'er menfchen,
die zigi men weet niet hoe, op de
kragrigfte wijze Weeten intedringeh. Wanneej
ïysje 9
de neuswijze zdttin, van zes familien >
O a fe);

JTS C O Q U E T T E R I E .
Welke zij reeds heeft gediend, haar af fcheid met
't getuigenis eener Aartskanalje heeft gekreegen;
dan kan zij in een zevende huishuur fortuin msa.
kén. De Dame in 't zelve mag haar Jijden,
vindt alle de haar te last gelegde gebreken niet
in haar, en zal ze tegen allé aankiagt verdedigen*
en waarlijk, wien kan men zig ook veiliger in
allen geval toebetrouwen, wie kan behendiger
üitvoerert, het geen men zeide, en, hoe men
óók daaromtrent uitzag; wie kan btvaliiger onder
her. Ideeden onderhouden, iets loozer verhinderen
of iemand ophouden, ftouter ontkennen,
eene kraakende deur fchieUjker doen zwijgen
, een flot voorzigtiger open maaken, en
reiliger onïfutzelen, dan dit zelfde fchepzel ? -
In een nog dringender geval is ook Truitje,
defchoenmaakers vrouw, eene vrouw vaneen
zonderling vernuft en gaaven, die altoos eenen
vrijen toegang heeft, en met welke men zig menigmaal,
uuren lang zeer aangenaam onderhouden
kan. — Met een woord, hadt de goede
man, die met zijn derde boekje: over de kunst,
om te beminnen, de fraaije Sexe te hulpe wilde
komen , in onze critieke en jour'naüftifche eeuw
gefchreeven; dan zou de Recement hem nog
menige gewigtige, van hem overgeflage omftandigheid
hebben kunnen onder 't oog brengen.
Wat

C O Q U E T T E R I E . 313
Wat de oogen en de mond in het agttiende
jaar ceeden; dat doen ze, gemeenlijk, ook nog
in 't veertigfte; eene Coquette is onverzadeiijk in
de begeerte, van te behaagen; noch tijd, noch
fpiegel, noch de vlugt der ljefnebbers kunnen
van haare ridderfchap een einde maaken.
Wat JS'mon werk lijk deedc, dat gelooven al­
le, insgelps te kunnen doen. Men vind het
«Heen ncoiig, de voorwerpen te verwisfelen ;
dit gefchied: zonder merfclijk berouw en kn;:a-
ging van 't geweeLc.n; in die verandering gaat,
men even zo gerust te werk, als of men, zom-
tijds, van een japon, een rok, en van den rok
eindelijk een borstrok laat maaken.
Wanneer de lamp aan 't Hof wil uitgaan , dan
gaat men in ce Stad woonon, en onderhoud ze
niet wat 'gc.neeneren Olij; men merkt naauw-
l.ijks in 't geheel niet, dat zig de Heeren daafi
ji:ist zo fijn niet uitdrukken; men denkt, om
zig niet zelve te vernederen, flegts zelden aan
den luifter van den voorigen ftaat, en is te vre-s.
den , onder de D;:rr.es van den laagen Adel en
de Eurceresien van den eerften rang jaloezij tfj
verwekken.
. Bij haar bekleeden de Zoenen, menigmaal,
wêer de plaats der Vaderen:, dat'er inmiddels
O 3 bijna

$14
COQUETTERIE;
bijna reeds twintig jaaren zijn verloopen, dit
voeld men niet, en men denkt ?
er niet aan,
wanneer het cnverftand en de eerfte drift dezer
jonge lieden voor ons grimlachgen en grijnzen
flegts aandoenlijk wordt,
Dat men ook in prijs vermindere, wel zelve
opzoeke, en den lof allereerst geeve, is maar
billijk: men wil van zig zelv' bemerkt hebben,
dat men tot nu tos te ftuurfch geweest
is, en m«n ziet aan andere , wa,t ftuursheid
voor een gebrek zij.
Derhalven het jong gekje maar altoos de
zoetfte naamen gegeven, de bolle wangen geliefkoosd,
den vlasbaard geftreeld, de guitagtige
oogen gepreezen, de zagte handen bewonderd,
de tanden met elpenbeen, en de hair.cn
met kooien vergeleeken; dit alles heeft zijn
nut; het gekje bezoekt, dagelijks, ons huis;
ftoeit met ons aan 't glas, en doet de Siad
gelooven, dat onze ftar nog met ondergegaan
is.
Niets is onverandelijker, dan de gewoonte
eener Coquette, vraagt 'er naa tien jaaren wêer
na, zoo ze nog leeft, dan leeft ze ook nog
voor haar venfter, roept nog altoos de bekenden
aan 5 houdt ze met beuzelpraat op, giert
en

COQUETTERIE. 315
en lacht met hen, en noodigt hen, binnen te
komen, om haar armhartig Kof nog den mo*
gelijkften luider bij te zetten. Zij is altoos
nog de eerfte en zekerfte bij deze en geene vermaak
en, waar ze flegts zijn te vinden; waar ze
voorheen anders dc jonge manfchap rondom zig
verzamelde, en haare werfplaats hadt; maar
thans w )rdt ze, naauwlijks, nog door een meelijdenden
Arm dervvaards geleid, of aan de zijde
eener vriendin , wien gelijke mangel drukt,
nog altijd met het opzet om van verre na zig toe
te lokken, en is gevaarlijk voor de geenen, die
haar tegen komen, en van haare kennis zijn,
want zij zal ze met haar getalm ftaande houden,
bij hem blijven, en met hem terug gaan,
om hem, naar de oude gewoonte, tot veele
vriendelijke dienften te verpligten.
Invaliden worden in zommige landen poorters;
maar oude Coqustten worden StaJs-kkppeijen.
Daar het volftrekte dwaasheid ware, alöm
de vlag te voeren; zo fpreeken en vonr.isfen
zij egter liefst over haar voormaaiig handwerk,
houten het regifter over huwbaïren en
de zu'ken, die trouwen willen, weeten da
/tmouretten der Prinfesfen en Wasjneisjes ,
O 4 V4,

416 COQUETTERIE.
vallen de voorbijgangers aan, en vraagen uit,
zenden na, belöonen luiftervinkeu en toekijkers,
en braaken haare ga! uit op fchoonheid,
onfchuld en gelukkige liefde. •••• • •• Van
hier! van hier! in deze ftraat is 't
gantfch niet pluis.
HOOG-

H O O G M O E D ,
217
fVangunst, Kwaadfpreekendheïd, en andere gezellige
ondeugden der Dames.
Y an oudsher hebben de menfchen- befchou>
wers de uitfpraak gedaan, dat vriendfehap dec
Vrouwen onder Vrouwen eene heel zeldzame
zaak is •— twee — driemaal zeldzaamer als zi]
het, volgens alle klagten , onder ons is. In de
daad, zij hebben niets tot de beroemde en,
nieuw- vereende paaren , toegebragt, die de.
Dichters geftadig in den mond hebben, wanneer
het daarop aan komt, om een paar mannen
hoog op te vijzelen, die voor hunne waareld
elkander honing om den mond fmeerden , of
welken naam zulke geeften, wegens de verre
gaande en overeenftemmende bevinding, zig
zelv' toeëigenen.
Doch dit zoude en moest ons nog niet beletten,
om haar zo veel aandeel aan de waare.
yriendfehap te laaten, als wij van haar willen
hebben, zoo de ondervinding zulks maar eenig-
Zins begunftigde.
Maar deze getuigt in 't geheel niet gunftig.
O 5 Zelfs

2 I§ T HOOGMOED, WANGUNST, enz.
Zelfs in de kunst, van zig te verbergen, wil het
haar niet lukken , en, wanneer de mannen
den fchijn van vriendfehap nog zo taamlijk
onder zig weeten te behouden, zo berst de vlam
van vijandfchap onder hunne Vrouwen meerendeels
allereerst en hevigst uit.
Deze beweering zou het lot veeier edele zielen
onder haar droevig maaken, zoo niet de waare
deugd eene bewonderenswaardige fterkte mede»
bragt, en de gelukkige liefde ze menigmaalfchadeloos
hielde.
Bij de eerfte zamenkomst van nog onbekende
Vrouwen uit de gewoone menigte vind men
eene kieze agterhouding , welke veel verder
gaat, dan de kloekzinnigheid difteert, naar welke
men eerst lang bij elkander moet geweest
zijn , vóór dat men zijae regte meening
zegt.
Wanneer de mogelijk nog even ZD onbekende
mannen den eerften dwang met hoed en ftok te
gelijk hebben afgelegd, nu reeds gemeenzaam
onder malkander loopen, driesten ftoutvraagen
en beantwoorden, en het gefprek zo aan den
gang houden; dan heerfcht onder de Dames nog
het eerfte langwijlige gaapen en verwonderen,
dikwijls de uiterfte ftilte, die de verkeering
geejjziijs eenen goeden voortgang belooft.
Metp

HOOGMOED. WANGUNST, enz. 2 ' ?
Men zit tegen en naast malkanderen zo ftijf
en zo onbeweegelijk, even als of het aan een
pourtraiteeren zoude gaan; men waaid zig met
den waajer, zonder hette te bevinden; men
neemt langzaam en fpeelend een fnuifje, of legt
en vouvvd de handfchoenen; ' m 't kort,
men doet alles, om eene tastbaare ledige plaats
te vullen, zonder 't nogtans op de regte wijze
te doen ; want het ontbreekt 't gefprek aan
trouwhartigheid en goedheid: het ftaat bijna geheel
op 't vriespunt.
Elke vraag is bijna een Mein offer, elk antwoord
een tegengefchcnk , welk alles zo min
verftrekt, als het brood in de grootfte duurte.
„ Reeds lang aangekomen?" > • „ Sedert
„ eergifteren avond." • '
„ 't Is heden een moije dag!' • ja,
„ mooij lief Weertje." Maar zeer warm.
. „ ja, wel zeer warm." —'• *
. De oogen
gaan intusfchen heimelijk gins en herwaards,
om het nieuw Model top tot teen van fchoenen
tot het fatfoen van 't hoofdftelzel toe te
recognofceeren- en, wanneer men zig op deze
fluipwegen ontmoet, dan bloost men als over
een dievenftuk.
Waar moet men hiér na flaan? —— Is 't
klein-

u z o HOOGMOED, WANGUNST, enz.
kleinheid van ziel? gemeene opvoeding? ja tog;
maar deze altoos met haare trouwe gezellinnen,
trotsheid, hoogmoed, nijd en fterke neiging tot
een liefdeloos oordeel, die daarom op de gebrei
ken van het voorwerp loert»
De deur gaat open, en Mevrouw N. N. ziet
nu, dat ook een man met zijne vrouw genodigd
is, die zij, om zekere reden, uit haar vrindelijk
hart heeft uirgeüooten.
De lippen worden terftond opgetrokken; de
neus wordt opgefchort; zij deelt Mevrouw * *,
die naast haar zit, haare fatijrifche aanmerkingen
wegens dit verfchijnzel mede, men draait
zig om, cn lacht op eene onbehoorlijke wijzo
agter den waajer.
Ondertusfchen nadert die goede vrouw, om
haar Compliment afteleggen; wordt met eene
korte buiging en een veragteiijk gelaat afgezet,
en is van nu af aan hare eigene gedagtcn, of aan
de gedienftigheid der vrouwe van het huis alleen
overgelaaten. Want men heeft een Complot
tegen haar gemaakt, om haare reden niet te
hooren, en onbeantwoord te laaten, 't discours
zo fijn en raadzeliigtig in te rigten, dat ze niet
volgen kan: bij haar gefprek op te ftaan, of een
geheim onder eikanderen te verhandelen, zo dat
haar alle toegang geheel is afgefneeden,
Mog-

HOOGMOED, WANGUNST, enz; S 2ï
Mögteni al de andere, met welke men op deze
wijze zamrhrot, en ze vertrouwd in een'
hoek trekt, verre beneden onzen ftaat, en anders
wel voor ons fchier niets beduidend zijn;
zij dienen egter, thans, ter vernederinge van
iemand, die men vcragten wil.
Want 't is de gevvoone loop van hoogmoed
en verwaandheid, ten einde iemand klein te
agten, om dezulken , die hem gelijk of wel
beneden hem zijn, met minzaamheid en vertrouwen
te overlaaden.
Men wend zig eeniglijk na hen, vraagd na
de geringde kleinigheden , houd zig nieuwsgierig
en verwonderd, neemt zo een teder,
aandeel aan hunne imerten en vreugde, federt
jaar en dag beleefd, omhelstze vuurigiijk, beveelt
zig hl hunne gunst, verzekert hen, ze
binnen kort te bezoeken, en is zo ongemeen
vriendelijk, dat ze zelv', menigmaal, niet kunnen
bedenken, hoe ze tot deze zeldzaame eer
komen, zoo ze niet weeten, wat de perzoon
naast hen heeft misdaan, die daar door met
de felfte veriigting geftraft zal worden. —
En de zonden waar voor? o! ze zijn
volftrekt onvergeevelijk. — Die heeft haare
fchuldige opwagting niet op haaren behoorlijken
tijd gemaakt,- heeft te weinig agting laaten

a 2 ï HOOGMOED, WANGUNST, enz
ten blijken , is beter en meer na de Mode;
gekleed ; men moet zig over ha.ir van het
hoofdgeftel af tot de voeten toe fchaamen; of
men zegt dat zij aardig en fraaij zij, en hoewel
men zulks in haar in 't geheel niet vinden
kan, het ftremt egter al haar vreugd, en
verbittert 't hart zodanig iets te hooren.
Men zal zig ook, daarom, tegen zulke oiï.
bezonne oordeelea , ten eiken tijde, mannelijk
verzetten , en ze zo belachgelijb afbeelden
, dat de Heer 6f de Dame hunne ftoute
beweeging volftrekt moeten herroepen, zal hun
fmaak niet bij de geheele waereld als heel flegt
te boek gefield worden: *, nu j dan wist ik
tog 'waarfchijnlijk [niet, waarin het aardige
©f fraaje lag ? mogelijk in de kromme, gebochgelde
neus , of in dat fiertje rood op de
wangen ? de Oogen ? wel, daa
moet ge nog niet veel fraaje oogen hebben
gezien, wanneer ge dezen zo ongemeen vindt.
Neen mijn goede , * * , ik moet over uwe
fraaje befchrijving hartelijk lachgen." ——
Daar hebt gij het, mijn Heer, eens
voor al een' goeden raad ! haal uwen lof der
fchoonheid in eene bijeenkomst der Dames in;
gelijk of ongelijk ; men word daar altijd
Midff.

HOOGMOED, WANGUNST, enz. 2 2^
Eene juffer , welke met eene andere, die
ze benijdt of haat, in gezelfchap is, wordt
ongemeen zedekundig.
'Er zal niet ligt een verhaal ten beste worden
gegeeven , dat ze niet met eene toepas*
fing of zedefpreuk wist te eindigen , die ze
haare vijndin voorlegt. Men geeve volgende
uitfpraaken , naar bevinding , een grooveren
of fijneren draai, en ik ftel vast, * dat men
zig de perzoonen wel zal te binnen brengen,
die. ze in dergelijke omftandigheden beezigden.
„ Ja, zulke zottinnen zijn' er genoeg, die
onverzadelijk [in de pragt zijn , en alles moeten
navolgen ; zo gaat het tog in de waereld,
wanneer men «en ftuivertje geld heeft, dan
denkt men , men moete alles mede doen, en
dan neemt het met fchrik een einde ; denken
dan niet veele jonge vrouwen even zo, wanneer
men haar gedrag meer van nabij be->
fchouwd ? of ze verftand hebben , dan niet,
daar geeven ze niets om, enz."
Deze woorden worden den naaftbijzittenden,
die men 't verhaalt, zo luid toegeroepen, dat
•men wel dra ziet, hoe zeer men ook de verst
af zittende perzoonen daar zeer gaarne doof
wenscht te ftigten.
De*e bekende manier , om zijne partij ge.;
voe-

•224 HOOGMOED, WANGUNST, enz.
voelig te raaken, zal men ook wel onder de
mannen vinden; maar hier, bij de fexe, fchijnt
ze tog meer t'huis te hooren.
Voor't overige heeft men, zekerlijk, meer,
dan ééneibert van pijlen. Van het één of ah*
der fghaams-gebrek, dat een afwezende heeft,
kwaadaartig te fpreeken, het welk iemand, die
tegenwoordig is, en dien men op het oog
heeft,'juist ook hééft; eene ontfchuldiging, dat
men zo niet is, ais menige andere; een ongemeens
lof op iemand, een gebruik, eene lee-venswijze,
enz. waarvan men ten naaften bij
het tegendeel in een lid van het gezelfchap vinden
kan; het prijzen van dezulken, die openbaare
vijanden, of'tugtmeeftes» van zulk eene
zeer gehaate zijn; 'daarentegen bedenkingen en
opgeworpe bedillingen omtrent hén, welke >
naar men'weet, met haar zeer gemeenzaam
verkeeren, - zeer vernederende uitfpraaken no-pens
volkomenheden, die in de bewufte perzoon
worden bewonderd.- Di: zijn zeer gewoone
kunstgreepen, om eenigen overloop der
gal te verwekken, en van zig als eerre looze.
rvrouw te doen fpreeken, die men tog wei zoeken
moete, tot eene; vriendin te behouden'^
doch welke laatfte liefelijke reuk moerendeels
niet volgt., en daarentegen, van alle kanten,
met duivelsdrek gerookt wordt. Zie

HOOGMOED, WANGUNST, enz. i2g
Zie hier eenige ophelderingen over het gezegde.
„ Het is een Vosje, en een fproetig
,, ding," zegt Juffer Snip} , bij gelegenheid,
dat men na de gedaante van eene afwezende
Dame vroeg, maar raakt, naar haare meering
, mee deeze tekening juist eene Perzoon
van het gezelfchap , zeer nadrukkelijk, die ze
wegens haare uMeekende kleeding zeer -benijdt
, en aan wien men, bij een anders volkomen
bevallig gezigt , wat een weinig te
blond hair en eenige fproeten zou kunnen
ïaakeni
„ Neen , ik bedanke u ; die Eer wil ik anderen
gaarne overlaaten, die 'er happig na zijn;'»
zo wordt een jong Heer vrij lomp afgezet ;
die , bij het wenfchen van een gezegende maaltijd
, haare hand wil kusfen , na dat de andere
Dames deze hulde hebben aangenomen."
Ik prijs het in haar', dat ze de Modes in allen
opzigte niet navolgt, maar zedig huishoudt
, en haare kinderen met haar voorbeeld
voorgaat; menige andere konden van haar
leeven: „ zo is omtrent de verweerrede eener
vrouw , met welker gierig-en morfigheicl
het gezelfchap den fpot dreef, en te gelijk
èehe fcherpc hekeling op eene tegenwoordig
H. DEEL. p zim-

22Ö HOOGMOED, WANGUNST, enz.
zijnde Dame , door welker pragt men zig beledigd
vond."
„ 'W el een paar zwarte oogen maaken nog
geene fchoonheid uit ; te Parijs heeft ze elk
kameniertje: „ dit zal een vinnig Nitrum zijn
voor eene beminnenswaardige Bruinette, met
welke her. jor ge tafelgezelfchap eene kleine afgoderij
pleegde, die '.noodwendig tot feite wraak
uitdaagde. ——
Wie zig tegen zulk een fchepzel behoorlijk
verdedigt , die doet zig en anderen dienst ;
en , wanneer een man , ter wraake van zijne
door haar beledigde vrouw, zig zo verre vergreep
, dat hij 't haar op de een of de andere
wijze eens helder betaald zette, dan zou hij
ecniglijk tegen het gezelfchap, en niet tegen
haar gezondigd hebben.
De kwaadfpreekendheid heeft eenige kunstgreepen,
die haar van de grove lasteringen onderfckeiden,
maar die het gevaar voor den goeden
naam nog merkelijk vergrooten.
Men hoort, ©f den lof van iemand zeer
bedaard aan , helpt hem zelfs wei mede voleinden
, maar' oppert dan als geheel belangeloos
half fpreekend en zwijgend, meest al vraagswijze
en zeer kort en raadzelagtig zijne bedenkin-

HOOGMOED WANGUNST, enz. 227'
kingen ; of men zend het hatelijke zo fel mogelijk
, vooruit, en iaat, dat, het welk eene laauwè!
ontfchuldiging zal zijn, volgen, maar her welk
in 't geheel de kragt niet heeft, om wêer geheel
of fchoon te maaken.
Naa een voorafgegaan prijzen èener Dame?
zegt eene ande- e uit het gezelfchap , zij hebbe
ook haaren man veele goede vrienden bezorgd;
het gezelfchap wil daaromtrent meer wëeren s*
maar zij lacht, voer zig heen ziende, en laat
raaden.
Van"eens andere verhaalt men iets zeer om*
u n.;ig, en met een zigtbaar kittelend genoegen,
't geen nameiijk, van haar en een zeker'
jong Heer gezegd en gehoord is: maar, voegt
men 'er bij, de mèrifehén praaten zekerlijk
veel, wel veel, wat daarom nog niet waar is;'
wie weet, of zij hem niet uit hoofde van haaren
man moet duiden.
Schempetiiseen veel te gevaarlijk handwerk ;
dan dat men met zekerheid zou kunnen zeg­
gen, waar het góed of niet goed waare.
Men gebruikt ze meerendeels omtrent haar,'
. waai? mede men in één en 't zelfde ftuk rjvert,
of die mén benijd, cn die juist wégeiïs deze
zekere zaaS haaren Eö'-ihang heeft.
Den uitflag geeft derhalve de menigte' vin 9

s sg HOOGMOED, WANGUNST, enz.
lachgen, en een op die wijze verongelukte
fpotternij is bijna fmerteüjker, dan een icherts,
die men zelve gekreegen beeft.
Terwijl men alle woorden der anderen aanvalt,
en 'er iets befchaamend of belachgelïjk van
zoekt te. maaken, ja zelfs wel vooraf Viïïoria
roept, zo geeft de Dame zelve, of wat haar
dient, een goed of verkeerd repliek; nu berst
de ganfche aanhang met een geweldig lachgen
uit, en wat men ook nog zeggen kan en wil,
men word overbluft, en trekt met verlies
terug.
Zoo dit vernederend is, dan is het volkomen
ftilzwijgen van het gezelfchap op zulk
eene fcherpe en ftekelagtige reden beftraffend;
men heeft de dciicafèsfe van het ganfche gezelfchap
beledigd; men heeft de befte perzoon
aangetast, wier hoogagting zelfs, door de ver.
dediging omtrent zulk eene wanvceglijkheid,
iets verliezen zoude; of men heeft met haar
ongeluk den fpot gedreeven; of men is, door
zijne geftadige gal- uitbraaking, voorlang alreeds
bij allen zo walglijk en haatelijk geworden,
dat men geenzins waardig geagt word, noch befpot,
noch wederlegd te worden.
1
Goede lesfen ter verbeteringe! Doch
deze is ten eenemaal onmogelijk, daar waar
mes

HOOGMOED, WANGUNST, enz.
men zijne eigeüefde alleen, nog kommerlijk
voed met de fcherpfle veragtinge van anderen.,
en woedende van honger word.
Met eene afwezende den fpot te drijven
brengt, zelden, de gehoopte werking voort.
Eene jonge, vlugge Juffer beledigt dair door
de Ouderen, die het oordeel voor zig willen
behouden, en met tegenzin verbaasd flaan,
wanneer zij iemand, te vroeg, in deze kunst
bedreeven vinden. De oude en haatelijke
worden daar door onverdraagelijk.
Eene bejaarde vrouw in het gezêlfchip flnafe
op, om eene jonge, nog onbekende perzoon
af te beelden, die zij alleen gezien heeft, om
het zeggen van een Heer te weerleggen, die
haar als beminnenswaardig befchreef; zij ftelt
zig ten dien einde in een afzigtig, zeer trot-.
zend pronkend poftuur, maakt grimatfen en
trekkingen, en doet allerlei haatelijkheden aan
haar zo zigtbaar worden, dat de geheele mei
nigte der aanfehouwers agter haaren rug eenpaarig
van oordeel is, dat de verfehijning van
den kwaaden geest zelve zeker zo zeer niet
kon verfchrikken.
Men zoekt iemand zijne onverfchilligheid,
veriigting en minteiling te kennen te geeven;,,
dien men nogtans voor zo gewigtig houd,. dat;
P 3 mer*

«3o .HOOGMOED , WANGUNSN' enz,
. men geftadig aan hem denkt; waar men maai'
kan , 't gefprek over hem doet gaan; na alle zijne
handelingen ? na zijn blotij of zijne onheilen
yemeemt, en een gcbeelen dag van hem
zou kunren fpreeken, zonder moede te wor*
den; dat is, men benijd hem-
.Zekere aanzienelijke Dame heeft de vrouw
yan * *, reeds lang, door haar veragtelijk gelaat,
te verftaan gegeeven, dat ze maar een
burgerlijke kennisfe is, en dat 'er ganfeh geene
vergelijking tusfchen haar en zig plaats vinde;
evenwel vernedert zig de Mevrouw, bij het
laatfte gastmaal, naa 't getuigenis dezer vrouwe
bij eene andere, die 'er bericht van geeven
kan, verftandig te vernoemen, en van
daar verder tot de huislijke regeering dezer gevaarlijke
vrouw over te gaan, zo naauwkeurig,
dat de gevraagde niet eens op alle de gewigtige
vraagen een behoorlijk antwoord geeven
kan.
Eene vrouw, waarvan men niets verder kan
zeggen, dan dat ze grootfeh is, is zo gevaarlijk
niet , en heeft den haat niet, dien eene
zeer benijdende en bijtende allerwegen vindt.
De eerfte is geheel ongevoelig omtrent dc
waareld, die buiten haar is; haar geluk is, zij
is werklijk zo groot, of haar gevoelen daarom-

HOOGMOED, WANGUNST, ens. 2%i
omtrent zo gemeen, of haare gedagte» over
de waarde en voorrechten zijn zo eenzijdig ,
dat ze ten minften ter plaatze, waar ze zig
ophoudt, er in het geheel geene vink, die,
bij haar te vergelijken ware; z.j is hovaardig
in haare koets, of aan haar mans arm, of op
den ftoel, zonder eenigen groet of compliment;
de oegen zijn op één voorwerp geves.
tigd, en de ziel fiuimert in haare eige grootte;
veelen hebben haar zelfs nog niet hooren fpreeken
, al is het, dat ze zelfs een uur lang in een
gezelfchap tegen over haar zaten. Men wend
'er daarom ook fpoedig aan, haar als een leevenloos
bee :
d aan te zien , waar voor men, uit
een foort van devoote gewoonte, zekerlijk met
eenigen dwang, en daarom kaal genoeg, den
hoed afneemen, of eene buiging moet maaken
, zonder zig flegts eens te laaten voorftaan,
iets meerder te hoopen of te wenfchen, zonder
zig te verbeelden > met betrekking tot haar aan
eenige vriend-of vijandfehap , jegens ons to
denken; om dat men verzekerd is, dat ze ichier
in 't geheel niet aan ons denke. *
De laatfte is alleen van gedagte, dat niemand
een grooter geluk waardig is, dan zij. Haare
gedagten omtrent voorrechten en volkomenheden
gaan verder; zij waardeert niet alleen fp-
P 4 boor-

23& HOOGMOED , WANGUNST, enz.
boorte of ftaat, of goederen, maar ookfchoonbeid,
verftand, leevensraanier, beleezenheid,
enz. Zij wenfcht daarom alles in zig te verëenigen,
zonder dat ze mogelijk van natuure, of
door naarftigheid 't minst van dit alles hadt verkreegen;
zij heeft daarom veel meerdere, met
welke zij zig geftadig vergelijkt, en die ze benijdt;
haare kamenier zelve is 'er niet van uitgezonderd
, wanneer men in dit meisje 't een of
ander mogt waardeeren, ook de fraaije zangeres
te Florence of Rome niet, zelfs de betoverende
Venus in de gaanderij niet, wanneer ze daarvan
hoorde fpreeken.
„ Wel! berst zij uit, en verraadt zig, 't zal
,, evenwel nog worden bewaarheid , en haar
„ zal evenwel nog wel ééne evenaaren."
Dit geheele huis verdient haaren haat; want
men bewonderd de fraaije meubilen in 't zelve;
en dat huisgezin zelve; want daaromtrent roemd
men op eene goede en verftandige opvoeding der
kinderen;. en een. derde; want men fpreekt van
de huishoudfter, als van eene zeer verftandige
en liefderijke vrouw,
Men kan ze aanftonds met een lint, met eene
ftrik of een gqsp beledigen; zij ziet na alles;
zij vraagt na alles, en, alles wat ze ziet of
\ 0 0 ï t
> ftcekt tot haare gevoelige krenking,
in-

HOOGMOED, WANGUNST, enz. ^
indien het beter is, of voor beter gehouden
wordt, dan zij het heeft; dit alles maakt haar
met zig ?elve en de waereld misnoegd; veroorzaakt
haar zelve flaapelooze nachten , huilen en
klappertanden, en haaren man, de Hemel kome
hem te hulp! onophoudelijke verwijten en
waare dolhuisdagen.
Wat wonder derhalve, wanneer dezulke daar
voor eenige ftraf lijden, die door haare gcftalte
en fchoonheid , door haar vermogen en welvaart,
door haare aardigheid en bewondering,
zuik een geweldig werkend vergift in haare aderen
hebben uitgeftort, en deswegen, waar ze
maar kan, van haar vergiftig gebeetcn worden.
Men bewonderd de wel gekooze, bevallige
kleeding eencr afweezende: j, 't is maar jam-
5, mer, dat 'er een zo dom fchepzel in fteekt ï'
Men doet eene algemeen "erkende fchoonheid 't
billijk recht: ,, zij zou nog fraajer zijn, zoo
ze eene ziel hadt!" Men is verrukt over de uitmuntende
tederheid van een jong paar : zij
wenfehi, dat het maar lang moge duuren; voorde
waereld kunne men wel veel zeggen en doen,
wat tog in der daad inwendig heel anders gefield
ware.
En nu nog een goed gedeelte vuiiaartige
P.5 vreugd

2 3 4. HOOGMOED, WANGUNST, enz.
vreugd over 't onheil van anderen, wanneer
ons de Hemel aan zulke zondaars met meenigerlei
huiskruis heeft gewroken, of ze eens eene
onvoorzigtigheid begingen, waarover het ge*
meen een groot geweid en leeven maakt:
„ wel nu, dan zal het tog een beetje mee haar
gedaan zijn; tot nu toe heeft haar immers geene
eerlijke vrouw kunnen evenaaren: neen-,
ik moet er in de daad om lachgen, enz." Waar
zulk eene Harpij haare vuiligheid op S. V. uit»
ftort,* daar gebruikt men, dikwijls, als zekere
braave mannen, 't huisrecht, en waarfchouwd,
boven dat, nog de geheele waereld voor den
vuilen vogel, die niemand zijnen goeden beet
met rust verteeren laat.
Men fchrikt, om haar in een gezelfchap aan
te treffen, alreeds bij ondervinding overtuigd,
dat men eenige fijne uitvallen haarer foort moet
verdraagen of beftraffen.
Haar het bezoek te geeven, is, zoo niet
nik - .. _
even zo gevaarlijk, nogtans langwijlig en ver.
veelend; want ze is Niobe, en men zal zulk
een geluk uitdrukkelijk moeten bewonderen,
of als een verftokte domkop worden behandeld.
Alles.wordt 'er, als in eene Toverlantaarn t
voor den dag gehaald en vertoond; Ferdinant-
P

HOOGMOED, WANGUNST, enz. 235
ie moet zijne Latijnfche woorden opzeggen ,
en in het Franfch foraake&jfc eeten , en eene
aangenaame nachtrust wenfchen, en op de gezondheid
van Mama drinken, en Jantje moet
de fabel van den Leeuw en de Muis opfnijden,
en Fytje zonder liefde en zonder wijn op 't Ciavercimpel
fpeelen, en daarbij dingen, en dan
met Ceetje een menuet danzen.
Dan wordende Liefjes, om hunnen lof in te
oogftcn, de één naa den anderen op de fchoot
genomen en getroeteld, of op ftoelen aan tafel
gezet, en met banket of wijn gevoerd, en dit
alles gepaard met een breedvoerig verhaal van
hun verftand en overige bekwaamheden, hunnen
goeden inborst en fterke bijlagen van reeds
gegeeven voorbeelden, zo dat men reeds zeer
veel tot hunne ontfchuldiging zal kunnen zeggen,
wanneer al de een of ander, door zijne ongeregeldheden
, eene Dame wat koften, of het
ganfche gezelfchap fchrik mogt aanjaagen.
Meer had men eigenlijk niet nooclig, om te
mishaagen; maar 'er karnen nog, menigmaal,
veele andere dingen bij.
Men toond zig aan de gaften in een ftaat,
waarbij niemand zal haaien; doet alles met een
veriigtend gelaat; heeft men een' Bedienden;
dan toont men, dat men hem heeft, cn zet
den

aj6 HOOGMOED, WANGUNST, enz.
den kae*el in een hoek; heeft men eene Equipagie
, dan fpreekt men van haar , en geeft
de bevelen aan den kofitfier overluid, en wel
verfcheide maaien ; roept Frederick, en bekijft
Clara , en laat Maricmm 't een of ander zeggen
, ten einde de gasten , welke te voet gekomen
zijn , en die flegts eenen bedienden
hebben , wel bedenken mogen, hoe te vreden
men zijn ! kunne , wanneer God iemand in zulke
omftandighedcn gefield heeft.
Men heeft de fpraak alleen ; laat niemand
zijn geval uic vertellen , maar fielt 'er een
van de zijne voor die falie zeker veel gewigtiger
zijn ; men weet gevo'gelijk ligtelijk te
pas te brengen , hoe vriendelijk ons zijne
Hoog-en Doorluchtigheid lieten groeten, of
zeer gemeenzaam met ons praatten ; hoe men
over geringe lieden hartelijk moet lachgen; men
field breedvoerig voor , wie de Heer Vader
of Heer Grootvader van dezen , of geenen
zijn , of waren , en hoe zeer men zig vernederd
hebbe, door dit of dat huwelijk.
En wanneer dan de. Heer Gemaal die Glorie
eenigzins wil tegenfpreeken, en meent/dat
het zo erg niet is , dat het maar zo en zo
zij of zij anders in haare haatelijke zijden, eenigermaate
bloot worde, —- dan moest iemand
de

HOOGMOED, WANGUNST, enz. 237
de gebaarden zien, waarmede hij voort geftraft J
of, aan een zijde getrokken nog veel zwaarder
fententie hooren moet.
Waar zulke gaaven worden gevonden als wij
ze tot dus verre hebben opgegeeven ; daar
kan men op veele andere dingen ftaat maaken
die anders, gewoonlijk onder het .Gemeen alleen
in gebruik zijn; gcfcbülen om den rang, kwestie
, geraas over tafel en bij het danzen opvliegen
, huilen en Ich'impen.
Denk maar eens, verhaalt Mevrouw Naps ,
des Schepens vrouw, van eene.andere, over
welke men reeds een tijd lang heeft gefproken,
toen we de laatfte maal,bij * * te gast war
e n 5 _ God vergeef me de zonde, 't
is wel een beuzeling, maar het moeide
mij egter geweldig , ik kan het u niet zeggen
, toen wierdt dat. domme fchepzel nog
voor mij bediend. „ Wanneer men nu bedenkt
, dat haar man dit jaar in de regering
is; dan wordt de klagt alleszins gewigtig. —
Op het Ball, waarop zig de geringe Adel
met de burgerij verëenigt, wenkt de Freule * *
haaren Jonker om de burgerpaaren voorbij te
gaan ; daar door word de best Angloife bedorven
, en de Mufikanten kunnen, voor eerst,
hunne ftrijkftokken nederleggen, of op de
fna-

HOOGMOED, WANGUNST, enz.
fnaaren knippen, om dat geene Juffer aan
den dans wêer wil , en de Heeren zig eerst
onderling moeten bevredigen. •
Heerlijke , gewenschte vreugd op Heer
Joostem bruiloft dag! de Partijen fmaaken den
Gasten in het algemeen brj uitftek , en den
Heeren mondt inzonderheid de deli.caate
wijn , even als allen de fraaje gedichten zeer
behaagen , ter Eere van het bruilofcs paar gemaakt
, en het gezelfchap .is uitermaate vrolijk,
tot dat 't is, of 'er de Duivel,
altoos meefpeclde, —•— de beide moeders»
die zig reeds lang met dë oogen van liefde heb-'
ben aangezien , ais klepel en klok vinnig aan
elkander raafcen.
De beledigde fpringt op, fmijt den ftoel
weg , en mes en vork op tafel, weent fterk
agter den voorgehouden doek , en loopt eindelijk
met een bekreeten aangezigt en onverftaanbaare
klagren en verwenfchingen in de keuken
onder alle dienftboden.
Men fpringt van vier zijden op , om zé te
troosten , en terug te brengen, maar alles te
Vergeefs.
De Brir'd trekt de partij van haare moeder;
vier vriendinnen haar ten gezelfchap mede, en
nu huilt of vlugt alles , loopt rond , of ftaat in
ee-

HOOGMOED, WANGUNST, enz.
eenen kring bij malkan deren , uitgenomen de
goede Bruidegom , die de Neutraliteit voor
't veiligst houdt, en de op tafel gezette Forellen
eeten wil, - terwijl ze nog warm zijn ,
behoudende tot gezelfchap alleen nog twee'
cude Heeren die mede van gevoelen zijn, dat
vrede voede, maar tweedragt verwoeste.
Van veele andere weet men reeds, dat men
ze nooit te gelijk noodigen moet, zal men
met fmaak eeten en drinken : Zij hebben zig
elders eens den oorlog openlijk aangekondigd;
en het is waereld!.und :
g geworden.
Heeft men misfehien uit onkunde, daaromtrent
gedwaald ; of komen ze eens bij geval
znmen ; dan is 't gefprek , zelfs voor de infchikkeüjkfte
ziel, lastig en verveelend.
De eene zal niet lachgen , wanneer 'er de
andere de fterkfte gelegenheid toe vindt, niet'
bewonderen , niet prijzen , niet beklaagen ,
wanneer het de andere doet ; wanneer geene
van haare huizelijke zaaken en kinderen fpreekt,
dan zal déeze uit het venfter kijken , of met
den houd fpeelen ; wanneer men met deze
fchertst, dan zal geene hoesten of fnuiten ,
wanneer men beide aan fpreekt , dan zal de
eene zwijgen, de oogen neder flaan, of van
ter

2 4 0 HOOGMOED, WANGUNST, enz.
ter zijde zien , tot dat ze in het bijzonder aangefproken
wordt.
Dat twee trotfche mannen, huune oude
kweftie moede, zig formeel verzoenden, dat
de één luid en voor de vuift zeide, ik heb mis
gehad, en de ander even zo oprecht antwoordde,
zwijg flegts, het is al vergeeven, daarvan
mag men alleszins zelfs eenige voorbeelden in
zijn leeven kunnen bijbrengen; maar onder
vrouwsperzooncn twijfel ik, of men zal kunnen
ftaande houden , dit zelfs maar ooit gehoord
te hebben, dit zelfs alleen van hooren
zegden te kunnen bewijzen.
Ik heb bedelaarfters gekend, die voor haare
vijandinnen in 't ftuk van glorie, met welke zij,
voordezen, om ftrijd hadden geftreeden, elkander
in 't vaarwater zaten, of met veragting nederfpuwden,
zo dra ze haar zagen; ik heb gezien,
dat het laatfte geld, dat ze op een rijk
pand of voor een verkogt ftuk lands ontfingeni
befteed wierd, alleen om de partij nog eens met
vollen luifter onder de oogen te zien.
Het eenige, wat wel geene formeele verzoening,
maar nogtans eenige herëeniging ligtst
bewerkt, is, wanneer er eene derde is, die ze
beide veragt.
De

HOOGMOED, WANGUNST, enz.
De ééne partij laat, bij geval, in een gezelfchap
zijne kiagten daarover hooren; de andere,
hoe vel men haar niet regtftreeksch aanfprak,
gee^t haar gelijk; men flaatde oogen hu, voor
de eerfte maal , wêer tegen malkander op,
word tegen elkander vrij en infchikkelijk. Nooit
hadt 'er een gelukfciger gefprek op de baan kunnen
gebragt worden; misfchién dar. men zig
morgen rèeds bij elkander laat aandienen, orri
van de zaak verder té fpreeken.
Zo menigmaal als wij van ons geluk droomén,
denken' wij teffens aan onze vijanden en veragters;
men dagt lang genoeg te vooren, hoe men
hen wilde vernederen , en bij alle wijsheid
behoord er evenwel noch veel toe, om té
ontdekken hoe men zijné wraak zal oefeheri.
,
Eene Juffer, die bij haare fierheid, éenigeri
tijd veragung meent geleéden te hebben, is'
ènverza'rielijk in haaren triumph, wanneer haar
geluk, 't uur eener genoegelijke wraak voor
fiaar fchijrit gekomen té zijn.
Zij dwingt haaren vrijer, door zekére flraatèn
en juist voorbij zekeré nuizen met haar
te gaan, die ze, wegens een' vee! naderen
weg, wel hadden kunnen vooibijgaan ; juist
tlan wórdt zij mét hém 't gemeenzaamst; én
& DEEL. 0 h#

2 4£ HOOGMOED, WANGUNST, enz.
hij kan haare caresfen niet weigeren; zij heeft
'er hem toe genoodzaakt. Of op eenen anderen
tijd laat zij de glazen van de koets neder,
en ziet met een vf^agtelijk oog op allen, dis
ze meent te moeten ftraffen; bezoekt nu Komedien
en wandelwegen naarftig, die ze te
vooren in haare eenzaamheid onbezogt liet ;
lacht, in 't voorbijgaan over zekere perzoo.
nen overluid, wel niet altijd over hen, maar
nogtans wegens hen, op dat ze ten minften
haare wraak daar uit vermoeden, en berouw
van haare zonden hebben zouden; hij mag niet
groeten, want zij groet niet. •
Met één woord, zij doet alles, om te tponen,
dat het nu ook haare beurt is, om gunst
uit te deelen en te weigeren, en ik raade elk
eene, die het aangaat, zig liever eenige dagen
fchuil te houden, tot dat dit gelukkig paar de
Stad heeft verlaaten, wanneer de Vrijer , het
welk haare trotsheid vergroot, uit verre landen
•Zijn mogt. s
Men moest bij jonge Juffers eerder vriendfchap
en zufterlijke liefde vermoeden, dan bij
oudere en bejaarde; men ziet ten minften, hoe
ze zig in de gemeenzaame verkeering aanvatten,
als onverduldig elkander opzoeken, wanneer ze
zig vinden, liefderijk omhelzen, en zo zamen
lee-

HOOGMOED, WANGUNST, enz,
Je'even. Mnar veele honds ik eenigzins verdagt,
en men zal 'er mij zo terftond niet zonder kwaade
verwijten van af brengen, zoo men de moeite
doen wil, het gemaakte, de angstvallige;
pooging zulker fchouwfpclen, en de zo blijkbaar
bewondering zoekende oegen dier fraaje Actri»
een daarbij meer van nabij te befchouwen.
Men kan naamlijk in gezelfchap beter handé-'
len, dan Voor zig zelve; alles krijgt hier meer
leeven én uitfteekendheid; men kan metdefterü
ên de handen fpreeken; men verkoopt daar
geeftige flagen, vernuft en raifennement overluid,
en veild den voorbijgangers zijn Karacter
tot een billijken prijs. «—»
Met één woord, vriendinnen brengen vrienden.
Jammer is het, dat deze laatfte de eerfte'
gemeenlijk verdringen, en dat de gelukkige
nimphen eikander haare Chooren leeren betwiflen.
De vrouwen hullen zig gaarne in den mantel
der eere van haare mannen, al ware deze ook
nog zo klein en armhartig, dat hij ter nauwer
nood in ftaat was hem zeiven de noodige dienften
te doen, dat is, zij fpreeken gaarne van de
ampten i waardigheden, eere aanbrengende'
werken en bezigheden hunner mannen bij zul-
Q 2 • tem

244 HOOGMOED, WANGClfST, enz.
ken, die op zodanig iets van de hunne niét
kunnen roemen.
Des Burgermeeftcs Vrouw Zal nimmer nalasten,
bij haar gezelfchap menigmaal te herhaaen,
dat haar man nog op 't Stadhuis is; dat
daar zeker eene gewigcige zaak moet worden
verhandeld, om dat hij zolang wegblijft, en dat
fle goede man van 's morgens vroeg tot 's avonds
laat geene rust hebbe. Eene andere, Wier man
Notaris en Procureur is, fpreekt van geheele
kaften, tafels en ftoelen van Aften, waar tusfchen
hij als ten eenemaal verfchanst zitr.e, van
's mans nagtbtaaken en andere gevaarlijkheden,
dat natuurlijk tot zaaken van 't uiterst belang
doet befluiten. En de vrouw van eenen Autheur
ontdekt haar mans zonden, wanneer zij
zelfs verborgen moeften blijven: „ mijn lief,
„ zegt ze, 't was juist, toen gij uw laatfte
„ werk uitgaaft."
En oordeel over 't gewigt Van de bezigheden .
hunner egtgenooten: de één vindt op 't Stad*
huis zijn befte rust, den anderen worden de Acten
flegts pro forma t'huis gezonden; en de
derde heeft, ten behoeve der boter-verzendingen,
een ding van drie bladen groot, en detail
laaten drukken.
Me-

HOOGMOED, WANGUNST, enz. 24$
Menige vrouwen zijn zo zeer met haar
voorigë verblijf , haare voorige verkeering en
viiendinnen ingenomen, dat ze deswegen 'er
in 't geheel geene aan de tegenwoordige plaats
kunnen vinden ; of de burgervrouwen noemen
bij haars gelijke , de Conduiten des Adels,
zo uitfluitender wijze dat men zig moet
verwonderen , hoe weinig men, dikwijls -, de
zijne Sexe zo eigen Delicatesfe heeft afgeleerd»
welk zig nogtan6 zo duidelijk toont, en zulks
niet ongetëraft laat.
De fcbadelijkfte alleenhandel, die eene vrouw,
ter vernedcringe van andere, kan drijven, is
Geleerdheid , zo lang als zij naamlijk al het
overige nog niet geheel geftaakt, en met haare
Sexe nog eenige gemeenfehap heest.
Alle die bij haare diepzinnige gefprekken
moeten verftommen , wanneer ze gewigtigo
boeken en Geleerden beoordeelt , de laatfte*
artikels uit de geleerde nieuwspapieren nog
verfch en warm opfnijdt, met haar of een
ander man over een' naam of eene fprcekwijze
zintwist , boek en kapittel aanhaalt ,
waar zij het laatst heeft geleezen , of haar
Geheugen aan eene Periode of eenen Paragraaf
fchemt, alie , die hier bij tegenswoordig zijn,
en door het vertoon haarer geleerdheid moeien
vernederd worden, fchreeuwen wraak. Mta,

246 HOOGMOED, WANGUNST, enz.
Men geeve 't hart dezer laatften lugt, dag
is , men helpe haar tot een vrij oordeel over
deze vrouw ; dan zal men hooren , hoe weinig
zulk UTtgeftroöid zaad van eere in haar hart
is opgegaan , en hoe daarentegen eene menig»
te van kleine fpotternijen daar uit zijn opgegroeid,
die ze voor zulke verveelende uttfei*
fèhadeföos houden , wanneer z ;
j gatègehheid
hebben &m ze te mogen uiten.
Wee baar , die met dit pronkftuk verkeerd
praalt, en van Welke men zeggen kan , dat ze
niet verftaat, wat ze zegt! zij word gevieren?
deeld, verfcheurd, en allerwegen heen gezonden;
honderde gezelfchappen onderhouden zig
met haare verfierfeien'; men lacbt luidkeels t
wanneer 't iemand onderneemt, om haaïfpteêir
kende in te voeren.
Zelfs zijne voorrangen in het huishouden met
opzet te toonen ; even als Croefus zijn gezelfchap
, uit eige bewteging, door alle provifie -
kamers heen leiden, en aan haare deuren zuinig,
heid, overleg en voorzienigheid in zijn voorbeeld
preeken , is niet altoos 't blijk van deugd van
nut en voordeel. — De Titel eener wijze
vrouw is belgend en ftoctend.
In 't kort: wanneer wij ons 't meest behaagen
,| in digt voor het licht te zijn; dan moet men
bedenken , da* men anderen fchaduw maake.
STUURS-

S Tü U R S H E I D ,
Lweejerij, voorbereiding tot het huwelijk.
247
Jj)'- verbeelding bedriegt Wijzen cn Dwaa„
2 e n # — Waarom ook niet een jong fchepzel,
het welke zich , van 't eerfte gebruik zijner
ooren af, door allerlei vleijerijen der Ouderen
geftreeld en geliefkoosd vindt ; dat het
Troetelkind van Oom en Tante; was ; door
het welke, om dat men 't Wicht niets weigeren
raeg^ , de dienstboden , cn wie anders
noch iets begeerde, den zekerfren weg tot het
hart van mijn Heer en Mevrouw vond ; ja ,
even als 't Mariabeeld in haaren Bijbel , den
fchoonen fraajen bruidegom voor zij ren geest
doet zweeren, cn nu in haar zestiende jaar %
den Spiegel cn de Romans , in allen haaren
ledigen tijd, tot eenige beftierders heeft..
Kier moet de verbeelding werkzaam zijn,
of het gaat niet als 't behoort.
Thans ftaa ik in de voorzaal van één'
mijner Bekenden: — luister! wie fpreekt hier?
wie memorifeert 'er ? „ Wanneer dan uw
voet in deze gewesten doolt , niet wetende ,
Q^4 ckt?

248 STUURSHEID, enz.
dat uw Arnöldus , onder dezen heuvel, deq
doodsflaap Oaapt, - dan «weeve mijn geest
voor u, en beademe u toe , gelijk als de
Gccs.cn adelen, — doe; frat hij in zijn leeven
deedt, en zógte i-oor u — gij voele het,
en zegge : dat ü Arnoldus Geest, en
zoek dan dén ücen.die u den naam zegge.
Ci
i ïoekt w vergeefs, hij zegt hem u ntet«weg
v o o r e e u w,g vveg ; is zijne gedagtems
onder de leerenden , maar de roos waasfemt
u dan vm zijn g -af te gemoet, die ieere
u, dat hij voor Kofalinde ftierf, de eenige
onder de fterveln gen , de aanbidding voor
hem in het.
~ ;» Jammer, zeer jammer is 't, dat
de moeder mij hier nu juist verrest:" ach!
gij verwondert u naar gedachten ? — 't is
mijne dochter. Ja , (terwijl de moeder de
deur van een ander vertrek voor mij ontfluit,)
daar is d ;
e nu vohïrekt niet van af te brengen
; niets in de waereld kan haar aandoen ,
daar zit ze den ganfehen dag met de oogen
in de boeken , ik zeg merigma d — ik zeg ,
hoe is 't toch mogelijk, Caroüntje ? Zeg ik,
maar, om dat het dus haar eenigst vermaak
is, zo willen wij 'er haar ook niet van afhouden.
En , wanneer het dan zo iets is,
als

S E U U R S H E I D , enz.
249
als men thans fchrjfr., daar kan zij wel acht
da.en naa malkander aan bikken , en ziet 'er
uit als een Geest, en weent, zo, dat haar
de aarde moge antwoorden."
Terwijl ik mijne geringe gedachten, bij het
ophaalen der fchouderen , vo^rdraagen wil,
treed Carolintje met rood bekfeeten oogen
en een natten zakdoek zelve in onze kamer,
valt haare moeder om den hals , en fnikt het
uit: „ ach! moedertje, moederlief! bedenk
maar cehs, ach ! hij fteekt zich ten laatften,
aan 't flot noch dood , en daar begraaft hem
zijn vriend Ferdinandus , en dan komt zij, en
fterft ook daar, ach i 't is niet om uit te
ftaan ."
„ Nu , ftel u toch maar gerust , 't is immers
maar een boek , zi t! ••'.'a ir is Heer * *." -
Maar, ik arme bloed, bij zulk eenen gleed
van allerlei vuin.ge driften , heb dan liefst met
niets te doen ; zij wendt ha^re natte oogen
van ons af, en h sast zich weer na de cerite
bron van haare traanen. —
Carolintje is wezenlijK fraai], de eenige erfgenaam
van groote goederen , en ja en neen
hangt eenigiijk van haar af, maar de keuze is
in haar hart alreeds gemaakt.
Heer Quious , aliereerst van de Academie
Q. 5 ko-

2 5 0 S T U U R S H E I D , enz.
komend , een Gek, die even als Amoldus
praat, een Dichter in folio, die met de vuist
op de borst flaat, en verzekert, dat her. met
den dolk volmaakt op dezelfde wijze zal gaan,
en uit hoofde van het gevoel van deszeifs
kragtig vuur reeds vrijheid heeft gekreegen,
om aan haare zijde, zig met onderlinge gelijkheid
van zoortgelijke gevoelens te mogen'
vex^maken.
Doch de voltrekking mogt zekerlijk noch
wat verre afzijn ; want Heer Quïbus heeft,
buiten zulke praatjes en traanen-ftorting, niet
veel letteren gekaauwd, weike hem fchjelijk,
aan een voordeelig ampt konden he'pen, en,
wat anders nog aan Eere en Titels helpt , dat
ontbreekt hem mede geheel.
Inmiddels dienen zulke beleizels , menigmaal
, om den verliefden den tijd lang met
genoegen te fpeelen, en men begint zig, raenigwerf,
niet eer te fchaamen, voor dat zich
anderen over ons fchaamen.
Onder duizende voorbeelden aan dit foort
flegts een eenig , om eik een' aan te zetten,
de geene, die hij zelf beleefd heeft 'er bij te
voegen.
Een jong meisje, tugt- en eerlievend, maar
volkomen bedreeven in de taal der Romans,
zogt

S T U U R S H E I D , enz.
zogt onder de jongmans haarer ftad , te vergeefs
, na eenen , die in die taal en zo fprak,
gelijk zij het geleezen hadt.
Alle de jonge Heeren , en vooral de geenen,
wien zij behaagde , welgezeten kooplie^
den , brsavc Huishouders, enz. vergrepen zich
daarin, dat ze vaak met vader en moeder den
handel begonnen , en noch niet eens gezugt,
geweend en geknield hadden , voor dat ze
bij haar van een huwelijk ipraken.
Eindelijk kwaa zulk een Saletjonker aangevlogen
, die juist naar genoegen fnorde,
en, voor dat hij haar aanfpreeken mogt, reeds
tweemaal op de groote brug geftann hadt, om
haarent Wille iets gedenkwaardigs te doen.
Deze was het, maar, dewijl dit mannetje zijn
Ecltaan in 't vaderland niet vondt, zn wordt
befiooten, zijn fortuin in verre landen to zoeken
, en. in een anders dienst het verdere af
te wagten. i
Men floot het laatst verbond in 't bijzijn
van de zilver bleeke maan , onder een heiligen
boom, en zwoer, dat *cr de ftarren van
tintelden ; en nu ging het heen.
In den beginne ging het juist, als het zijn
moest, en gelijk zij hadt geleezen ; zij fprak
met de maan en met den goeden boom; en
hij

a 5 2 STUURSHEID, e:iz.
hij kirde in alle zijne brieven , klaagde de
waereld aan , die bij veïdienften blind was,
en was bij 't flor. altoos, — tot dat de nacht
des grafs bedekte, — de haare.
Allengs wierden deze Hemelfche brieven minder
, en eindelijk hielden ze geheel op. Het
goede meisje betaalde voor de haare altoos
dubbeld , want zij kwamen geftadig weer terug
; zij ondervondt nu weldra dat zij door
geenerlei uitzicht van nieuwe hoop zich tegen
de fpotternljen der Joagezellen en Vrij fters ,
wreeken kon, en zij hoorde eerst in het laatfte
jaar van haar uitgeteerd leeven , dat haar
Phoebus, in een ver , heel ver land zijn fortuin
door een huwelijk gemaakt, en daar dooreen
fchooldienftje hadt gekreegen.
Wanneer men van onze ftad den rechten
weg noord-oostwaarts neemt , komt men aan
een voornaam dorp en eene ftreek , die op
4e fpcciale kaart van ons land , wegers den
aartigcn kerktoren van dat dprp, bijzonder
fraaij getekend ftaan.
Hier heeft de Edelman , die 'er zijn buitenplaats
kort bij hadt liggen , een ongeluk
met zijne oudfte Freule dochter beleeft.
De Onderwijzer, die *- «• -—
fraaij kon voorleezen • • • • — —- het bloed
bedorven,—; 'X

STUURSHEID, enz. 253
'T is jammer van de goede Freule, zij fprak
Wcrklijk zo, dit men het voort op 't papier
had mogen brengen 5 haa -e brieven tastten
het hart regt aan ; zij fleet met eenen brief
wel twee dagen , maar dan voelde men ook ;
wat men noch niet gevoeld had ; zij leerde het
ganfche dorp bevinden , en zelfs den Predikant
, die haar voormaalige onderwijzer was
geweest, hadt ze zo verre bewoogeri , dat
haar, weeklijks, zijne fchets voor de Zondagspreek
overgaf, om'er den behoorlijken zwier
in te verbeteren , als waaromtrent zij hem ,
volgens zijne eige belijdenis, verre overtrof.
Doch dezé alle ,zegt men, behooren voor het
gemeen der leezers, en maaken deklasfenog niet
alleen uit, daar zijn 'er menigen , die zich nog aan
geen boeken hebpen misgreepen—Maarnogtans
aan eenige andere harfenfehim ?—-Door wondervolle
verhaalen en koddige voorbeelden worden
zij zeelieden en dooiende Ridders , en op
dezelfde wijze dweepige fchoonen en kribbige
ftuurfchen.
Wanneer de Mama in 't bijzijn haarer dochter
noch met genoegen verhaalt, hoe zij haaren
man, als vrijer in zijnen minnegloed, heb«
be behandeld ; wat hij voor blijken van tederheid
bewezen hebbe , en hoe zij hem daarënte-

254
ST UURSHEID, er*
tegen met veragting beloond hebbe ; welke
uitftekende moeite hij om haar hebbe gedaan,
en hoe hij eindelijk bijna wanhoopig ware geworden
, zo dat zij ten laatften meelijden met
hem gehad hebbe; dan bekruipt de jonge dochters
een hartelijke lust, om te overwinnen ,
even als den jongen Helden , wien een Oud
zoldaat van Kosbach verhaat, alwaar alle dj
Franfchen het op een loopen fielden.
Men zweert, het zal 'er in 't geheel niet anders
gaan, maar vroeg of laat ondervind men,
dat het ten dien tijde anders moet geweest
zijn dan nu, terwijl de eerste proeven gantsch
niet gelukkig uitvallen. De fchuwc vrijers
naderen met zagte treden , vraagen met een
befcheiden gelaat acces , belooven trouwen
dienst; maar , om dat ze niet geheel gevoelloos
zijn omtrent de eige Waarde , zo is hen
deze noordpools-koude , die men hen gevoelen
Iaat, veel te aandoenlijk zij gaan bedeest
agter uit , en , welke kruipend gekskap
, hier naderhand , ook gelukkiger moge
ankeren , de eerfte zouden van een eerlijker
gevolg geweest zijn, volgens het oude fpreekwoord:
goedkoop is duurkoop.
Wat bij den éénen recht is, is bij den an­
deren billijk ; maar 'er kunnen nogtans zo
vee-

STUURSHEID, enz. 255
veels omftandigheien zijn , die anderen
perfen , van die recht geredelijk af te zien ,
althans , zoo het geluk hem niet verhaten
zal.
Lipje ziet , hoe Truitje haare oudfte zuster
, mee haaren vrijer fpeelt; hoe haare eigenzinnigheid
hem, aan haare zijde, nog veel
vuuriger maakt, en haare fchoonheid den armen
flaaf op allerleie wijze toetst; zij neemt
liet vast befluit , de hette der verdrukkingé ,
ten eenige tijde, niet minder te maaken; maar
de uitvoering mislukt; alle de Heeren blijven
niet in dienst ; en de eerfte proef drijft hen
alleen op de vlugt.
Truitje was een fraaij meisje , Lijfje is het
niet, wat ze ook daartegen moge inbrengen.
De Heeren zeggen 't immers duidelijk terwijl
ze vlieden.
In zulk een geval fteile men billijker prijzen
, dan vind men tog altoos koopers.
Veelen beelden van't huwelijk lijken volkomen
na zekere fchilderftukken , waarbij men
wel de fraaje verwen en de fijnheid van het
penceel bewonderd, terwij! men hartelijk lacht,
om dat men de waarheid en ?
t geen gebruikelijk
is, 'er ten eenemaal heeft uit het oog
geftelt.
Men

25Ö STUURSHEID, enz.
Men wil daaromtrent zo en zo doen , ea
dat zal dan zo en zo worden ; thans hsefr,
men flegts ééne papegaai) , dan zal men 'er
twee houden : thans kan men flegts twee uuréh
, dagelijks , uitbreeken , om te leezen ,
dan heeft men den ganfehen dag voor zig f
tha^s kan men ter naauwer nood met het
zakgeld uitkomen , dan zal men heel anders
voor den dag kunnen komen.
Maar mijn raad zou zijn, den vogel weg te
geeven , de uüren nog , met ééne te verminderen
, en van zakgeld nog wat te fpaaren
; zulke vrijwillige offerhanden gaan dart
veel onaangen.iamen dwang verre te boven.
De rijkdom maakt ftug; dat metaal fchijnt
zijne natuur aan fpieren en peèzen mee tè
deelen; men is keurig met zijne oogen, met
zijne groeten , buigingen en antwoorden; e*
ven eens als men, vervolgens, eens misfciien
met iijn geld gierig zal zijn ; de vrijers worden
flegts van verrè, en eeniglijk naar bet
aanzien, gefchat, tn men kittelt zig alleszins
, den eenen of den anderen , als
te ligt te kunnen verwerpen , behaagt zig zelve
zeer , in zijne fpotternijen over de k!ee>
ding van den éénen , over 't ampt des andéren
, en over de afkomst van den derden ,
tot

S T U U R S H E I D, enz.
tot dat de tijd , om. 'er een uitfcbot uit te
maaken , ongemerkt verloopt.
Hoe veele vrouwsperzoonen zijn 'er ? wien
haar groot Goed, of wel groote fchoonheid,
gedunrende haar Leeven , tot niets' verder
diende, dan ora een groot fortuin te verwagren
! hoe veele andere , dewelke s naa {dflt
zij elk een' met fpot en hoon hebben behandeld
, de daarop volgende ftil te gevaarlijk vinden
, en dan met der haast toetasten ! dan
valt de keuze of op een kreupelen , of op
een'.ouden., een' botterik, een' Gek. Dan
word-het de beurt der verjaagden; zij verzamelen
zich, om te lagehen, . ,
'Er zijn vrouwsperzoonen , die het huwelijk
als de groc tfEe Eer haarer fchoonheid ,,
maar ook als het graf derzelvc aanmerken: haar
berouw , haare verwijten , haare traanen zijn
yoor den man gewis; op dc onfchulcigfte wijze
kan hij 'er toe komen. , ,
Is 't mogelijk ? eene Equipapie ;
eenige bedienden, een geringe Titel kan ,' me"
nigmaal, de eenige groote gedagte zijn, die een.
vrouwsperzoon koeftert ,• en voorlang zonder
eenige werkzaame tegenworfte'irig gehad heeft».
Redelijk gelukkig kan ze , .misfehien haarf,
verbeelding nog verbergen; zij fchijnt sig'
II.DEEU 8 &

2-g STUURSHEID, e«*.
haar zelve te fchaamen ; maar op het
oogenbük , dat zulk eene glorie zig aan
haar met een taamlijk overwigt van fchande
aanbiedt, is 't haar niet mogelijk , te wederftaan
Nu 5 zij is dan eindelijk verloofd, de verftandige
, de vriendelijke, die de ganfche ftad
onder dezen naam eerde. Hoe ?
waar ? — :
wie is toch die gelukkige? —
Daar komt hij aan rijden. —- Een postkoets?ja
, dat is fraaij , ook al het tuig is uitfteekend
; twee bedienden openen het poortier,
om 'er hem uit te helpen. Ziet !
Hemel ! welk een afzigtige vent , die men
daar uit de koets licht ! waar is dan de kop?
men ziet fchier niets, dan een romp , en een
paar korte beerien , die in 't geheel niet deu-
gen, om te gaan. En nu, hij is een
zuiper , een fpéeler ; zij zal twee derde gedeelten
van haar Goed moeten beftceden, om
zijne fchulden te betaalen.
Die vrijer is niet altoos alreeds gelukkig,
die over één' of meerder medevrijers heeft
gezegevierd , of welken de geheele ftad verzekerirge
geeft, dat hij 'er geen' heeft gehad.
Hij kan eene kamenier beledigen ; hij
kan het met den fchoothond verbruijen; dan
is zijn affcheid gereed. In 't bezit haarer
gunfi;

STUURSHEID, 'enz. 259
gunst waren zij alleszins langer, dan hij.
Jk rsade hem , zoo hij 'er de man na is \
om den ban«blikzem door geen bidden te ver"
nietigen ; hij kan verzekerd zijn, dat in 't gemaakte
huwelijks plan nog veel gevaarlijker
dingen tegen hem opgetekend ftaan.
Veele vrouwsperzoonen fpreeken zo dikwijls
en zo fterk van den afkeer, die ze vari
dezen of dien ftarid hebben , dat ik voor haar
bevreest ben , hoe ze zich tog zul !
en
gedraagen , wanneer haar de liefde eenè
binnen kórt eene fpots fpeelt , en haar on«
wederftaanbaare volkomenheden in een perzoon
van dezen zelfden ftand opdringt.
Naa jaar en dag zegt men nog menigmaal:
„ Ja , had mij iemand gezegd , gij zult eens
met een * * trouwen , dan had ik hem helder
uitgelachgen; " waarmee de Heer Gemaal ,
altoos , als met een Compliment, den fpot
kan drijven.
Verloofden , die bij het naderen van den
bruiloftsdag weenen , hebben of heimelijke gelukkige
verbindtenisfen moeten laacen vaaren,
of airede van den aanmaanden man te vroegtijdige
ontdekkingen gedaan, óf zijn onder louter
voorbeelden van lompe huwelijken opgevoed
, naar welke de Eer, Van Bruid te zijn}
de hoogfie , maar ook te ge'lik de allerlajitïUl
R 2 Eere

STUURSHEID, eiïi.
Eere is, die men ooit genieten kan, en de bruï>
loftsdrg is bij hen aan te merken, alscarême-pre-
nant of marot - gras een Vasten avond.
Men fielt in gefprekkea en brieven de
ziels volkomenheden van hem , die men in 't
toekomend? voor zijnen minnatfr kiezen zal ,
uitnemend fraaij voor ; men begeert groot­
moedigheid en ernst, met zagtmoedigheid ver-
ëenigd , er> gepaard gaande met een mannelijk
verftand , een' regt medelijden , liefde tot de
waarheid , werkzaamheid zonder eenige haas­
tigheid, en een foort van Vrolijkheid, die ver­
ftandig en gemaatigd is , nog zuinigheid, die
geene gemeenfehap heeft met gierigheid ,- en
mildheid , waaraan hart en ve-ftand eenzelfde
asvndeel hebben en eene van' verwijfdheid en
ftrengheid even wijd af zijnde ftandvaftig-
heid, of tederhartigheid daarenboven, fpraak-
zaamheid. zonder praatzugt , en orde zonder
beangstheid en eigenzinnigheid, en dwangloo*
ze zedelijkheid , en- — en zo nog al voorts
het lieve heir der deugden , in alle betrek­
kingen bij uiiflek fraaij getekend en in de
beste orde gefchaard, waarbij-men , voor het
G/erige , onbegrijpelijk houd en onverfchillig
fcitijnt, te zijn , of deze Geest aller geeflen
ons , et. m , in een dwergje of Lelïepnttertje
of

STUURSHEID, enz. 3öi
of in een aanzienlijden en volwas r
en man te
gemoet wandele.
Zo menigmaal als men , op die wijze , alleen
de gaaven der ziele zo fterk complimenteert,
en die van 't lighaam, ter nauwernood
het Accejjit pas vergunt, komt mij de flikkefloojer
te binnen , die den écnen honing om
den mond fmeert , terwijl hij een anderen ,
met welken hij in eene naauwe, vriendelijke
vcrftandhouding leeft, heimelijk aanziet, maar
ter zijde af fpoedig meer zal zeggen.
Men kan het beeld van den toekomenden
Beminden met zo leeyendige verwen hebben
afgebeeld, of, dat het zelfde is , voor zekere
volkomenheden, zo. geheel zijn ingenomen,
dat men bij alle andere waarde , die duizend
anderen in een' Perzoon vinden, onvcrfchillig
en onaandoenlijk blijft , en , wanneer htj
beminnen wil , tegen hem. ftreng en wreed
word.
Eindelijk toont zich eens het volkomen Origineeï
van onze gelehilderde copij , van eenen
zeer fraaijen geest ; n aar — maar
het is niet voor ons., het vliedt ons , dat is
recht helfche pijn ; m q kan 'er , als Bijblis,
aan fterven. In plaats van a!le betchrijvin»
gen volgt hier een qntieerjde. historie.
% 3 HET

262
H E T M E I S J E
V A N
S M I R N A.
^JJeheel Smirna bewonderde Emirc, zij was
fchoon als zo fchoon a's men maar ooit ergens
bij zou kunnen vergelijken, en zedig tot
ftrengheid toe , en , wat eigenlijk nog bet
wonderbaare uitmaakte , onverfchillig omtrent
aile mansperzoonen.
Zij zag ze zonder gevaar , en kwamen zij
baar nader , dan was het vriendfehap of genegenheid
, gelijk ze die voor haare broeders
hadt , waarmêe ze zich moeften vergenoegen.
Wie meer begeerde en dringender wierdt,
die werkte tot zijne gantfcheüjke verbanning;
hij verloor het eenige , wat ze kon geeven,
haare vriendfehap,.
En, hoe verre men het ooit in deze bragt,
men had altoos toch een perzoon haarer eigene
Sexe boven zich , die men wegens het
meerdere in haare liefde moest benijden.
Euphrojïne naamlijk , jong en bekoorlijk,
hadt

HET MEISJE VAN SMIRNA. 26 3
hadt Emir es hart geheel , haare dagelijkfche
verkeering kon geene verzadiging bewerken;
de ééne hadt reeds lang gehaakt , en de ande­
re reeds lang gewagt , wanneer ze zich , op
eiken dag , op nieuw omhelsden. Geen van
beiden hadt e.r.en an eren we:.sch , dan dien
ter onderlinge altoosduurende verëeniging , en
niemand kende fterkere aandoeningen , dan de
tederheid en het vertrouwen, dat haare zie­
len op 't naauwst verëenigde.
Emire fprak alleen' van Euphrofine ; Et*-
phrofine alleen van Emire , en j gansch Smirna
eeniglijk van beide H iarc vriendfehap wierdt
tot een fpreekwoord bij hoogen en laagen.
Emire en Euphrofine hadden broeders , wier
fchoonheid de oogen van menige Dame te
Smirna na zich trok, elke beminde de zijnen
hartelijk, en als broeders der geliefde zufters
hadden zij onder alle mansperzoonén den eer-
ften onverhinderden toegang tot haare vriend­
fehap ; maar aan iets meer mogt men niet eens
denken.
Inmiddels ftonden de oogen van menig een,
die zich van zulke eene zuivere geeftigheid
niet overtuigen kon, fterk in het hoofd te.,
branden; de één vondt dit, een ander dat ia
zich , waarvan hij meende, dat maar alleen
R 4 21)1-

i ?6y HET ME f
SJE VAN" SMIRNA.
zulke zeldfaams graven aan Emire nog niet
ivaaren voorgekomen , en die , met de behoorlijke
voördragt vergeld', gewis , haar fortuin
zouden maaken.
Een jonge Priefter van een gezond en zaprijk-
geitel, en loos genoeg, om met'tfontzag
van het Gemeen de gunst der Dames té
'verëenigen', die toegang in het huis van Emfr
•res Vader hadt, nam allereerst de proef ,
haar te zeggen , wat hij veele andere met
zulk' een gelukkig gevolg alreeds gezegd hadt,
én * moest met befchaamde kaaken vertrekken.
Een ecnigzins bejaard Heer zogt de plaats
zijner overïede teergeliefde vrouw, eene moeder
van iccr wel opgebragte kinderen , naa
dat hij ze lang genoeg beweend hadt, we êr
te bezetten. Wegens zijne aanzienlijke geboorte
, grooten rijkdom , ftaat en aanzien ,
meende hij reeds gerec! tigd te zijn ?
, bij de
eerfte aller fchoonen , welke gar.s.h Smirna
zp noemde, te beginnen.
Hij ging ra Emlres huis, en , door haar
Vaders vriendfehap onderftsund, ook terftond
in haare kamer, om baar zelve zjjre zuivere oogmerken
te ontdekken.
Maar men verzekerde hem dra , dat men
voor

HET MEISJE VAN SMIRNA. 2 ^
van zijne hooge geboorte, voor zijn aanzien,
en rijkdom alle mogelijke achting had , maar
in 't geheel niet voor zjn zotten inval.
Waarlijk een Priester en een bejaard Heer
konden geene zo gevaarlijke belegeringen
onderneemen, over wier gelukkige ontzetting
men overluid mogt triumpheeren , alhoewel
beide met hun aanbod flegts één huis verder
behoefden te gaan , om terftond verhoord te
worden; maar zij waren ook flegts de voorloopers
geweest van een gansch heir van aanbidders
, die 'er nu onftuimig aan alle kanten op
kwamen aandringen , doordien Emires fchoonheid
, van dag tot dag , nog volmaakter, en
zelfs al buiten Smirna fcheen bekend te worden.
De één beefde al , wanneer hij den anderen
zag , meende , dat die het misfehien reeds
verder hadt gebragt, dan hij , droomde van
zijne gelukkige uuren ; alle knerften zij dikwerf
met de tanden , maar geen één hadt in
de daad meer, dan de ander, alle knorden of
zugtedenen men liet ze zugten.
Van drie regt fraaje jonge Heeren , welke
de ganfche ftad beweende , toen het ongeluk
gefchied was , en die kort naa malkander den
minnedienst om haar met ween en , zugten ,
R 5 waï

%fó HET MEISJE VAN SMIRNA.
waaken en bidden , zeer vuurig ter harte namen
, maar die alle eerder uit een ftuk ijs
eene vonk , dan uit dit gelaat eenen beloovenden
lonk hadden kunnen uitlokken , van
deze drie bevallige jongelingen viel de één uit
hartfeer voor haare voeten in zijn eigen degen
, de tweede ging uit wanhoop ten oorlog
tegen Creta , en ftortte zig met geweld in
den drom der vijanden, cn de derde eindigde
zijn Leeven in eenzaamheid en bedwelmende
wanhoop,
Eindelijk verfcheen hij, die ze in eens allen
zoude wreeken.
De oude Heer, die onder allen zijn lot nog
't geduldigst' hadt verdraagen, en door rijpe
overdenkingen van zijne jaaren en door het
karaóter der Dame , waarop hij zijne zinnen
hadt gefteld, wêer was geneezen, voer voort,
dat huis te bezoeken, en wierdt als een vriend
ook van Emire zeer wel ontvangen.
Eens bragt hij , zonder eenig opzigt op de
Dame, zijn' Zoon mede , die nu van zijne
reizen terug gekomen was. Jeugd, eene mannelijke
fraaije gedaante met zagte trekken , en
een ongemeen postuur preezen hem op het
eerfte gezigt aan. Emire zag hem } hij was
de eerfte , die zig,'mogelijk , met haar beeld
liet

HET MEISJE VAN SMIRNA. 267
liet vergelijken ; maar , dewijl hij in het bijzijn
van zijn Vader meerendeels zweeg, zo
fcheen het, dat hij weinig wist voorn te brengen,
en dus, dat dit fraaje huis zeer flegt bewoond
ware. Emire geloofde het doch zeer
ongaarne.
Zij zag hem weldra bij eene andere gelegenheid
, en zonder dat hij van zijn vadei verzeld
was, hij fprak veel en met verftand;
maar, om dat hij haar zeiden aanzag, en nog
minder van haar en haare fchoonheid fprak ,
zo betreurde zij met eenig misnoegen , dat
een zo welgemaakt en zo verftandig jongman
zo min galant was.
Zij fprak van en over hem met haare vriendin
; deze wenschte hem eens te zien.
De gelegenheid deedt szig wel dra op. Ctefiphhn
zag Euphrofine ; Al ras wierden zijne
oogen vuur; hij zogt 't gefprek met haar, zeggende
haar op de bevaüigfte wijze , dat ze
fraaij was.
Emire wierdt overtuigd, dat hij niet alleen
galant, maar dat hij zelfs zeer teerhartig was;
zij wierdt jaloers, en van dien tijd af meer
agterhoudend en veel onverfchilliger jegens haare
vriendin.
Doch zij wenschte ze nog wel eens bij malkan-*

20*S HET MEISJE VAN SMIRNA.
kander te zien , om ook mogelijk geen onrechtvaardigen
argwaan te voeden; maar, het
geen ze bij deze tweede bijeenkomst zag, was
veel meer, dan ze duchtte ; haare argwaan
wierd zekerheid.
Zij verliet Euphrofine; alle fmaak in haare
verkeering ging over j zrj bezat in haare oogen
in 't geheel geene verdienfte meer , die,
geduurende eenige jaaren, het voornaamfte
yoedzel haarer vriendfehap was geweest; zij
beminde ze niet meer , en deze gantfchelijke
verandering gaf haar duidelijk te kennen , dat
de liefde in haar hart de vriendfehap hadt ver?
drongen.
Ondertusfchen zogten en vonden Gtefiphon
en Euphrofine gelegenheid , zig dagelijks te
zien , zwoeren elkander eene eeuwige trouw,
en trouwden zamen.
De tijding hiervan verbriedde zig door de
geheele ftad ; elk hoorde ze met vermaak :
„ eindelijk , zeide men , zie: *nen eens twee
„ volkomen gelukkige , welke de volle, zuivere
liefde vereeuigt,"
Emire hoorde het met vertwijfeling; zij voel-*
de den ganfehen last der onverhoorde liefde,
doch zocht Euphrofines vriendfehap weder ;
het heimelijk oogmerk daarvan is Ctefiphop;
zij

HET MEISIE VAN SMIRNA. ^
zij wil, zij moet hem zien. Maar deze jongè
Gemaal was nog altoos de zelfde teerha--r!s:e
minnaar zijner tegenwoordige vrouw, en Emire
was bij hem enkel de vriendin van haar ,
die zijne ganfche lief je bezat.
Zij was ongelukkig, dit voelde zij en di£
zagen ook anderen ; de kommer benam haare
fchoone gedaante, haare kleur verging, haar
lighaam teerde uit, haare ziel wierdt diepzinnig
, en zij raakte ganfchelijk in de war: dikwerf
was Ctefiphon haar broeder; zij fprak
met hem zo teder f als zij noch nooit hadt
gefproken ,• zij bekwam bloozend en fchaamrood
van haare verwarring, om weldra in eene
nog grootere te vervallen.
Nu was ze fchuw van ahe mannen; zij verborg
zich en floot zich op, • Zij wierdt
geheel uitzinnig; niet dan zelden kwam ze bij
haar verftand, en dan zugtte zij, om 't wêer
te vinden. • —
In geheel Smirna was 'er geen vrouwsper*
zoon, welke dit naare voorbeeld niet ter waarfchouwing
diende , en geduurende een langen
tijd badt geen minnaar onverhoord;
JA-

JALOEZIJ, GIERIGHEID,
aanhoudende onëenigheden, en andere
huizeüjke vermaaken.'
oe weinig Familien , van dewelke wij
reeds gereed ftonden, naar 't uiterlijke
aanzien , den roem van tederheid , vernoegzaamheid
, vrede , kloekzinnigheid en geluk
te verbreiden , ftaan de nadere proef door!
Wantrouwen , Jaloezij , tegenzin zijn folterende
geeften , die met 't huwelijks goed
menigmaal te gelijk in huis gebragt worden.
Een bezoek, dat wij gaven, en waarbij we zonder
eenig onderling ongenoegen worden onderhouden
, heeft, mogelijk , alleen eenen korten
fiilftand van wapenen in een gefchil veroorzaakt
, het welke voort wêer zijn begin zal
neemen 5 zo dra de deur agter ons toe is.
En , wanneer wij onaangediend komen, en
het huis, na 't welke wij toe willen , reeds
zien , of 'er wel al reede voor ftaan;
dan mogten wij, altijd, een korten zugt vooruit
zenden, dat 'er ten tijde, dat wij komen,
tog vrede in zij.
Want

JALOEZIJ , G1EF JGHEID, enz. fyï
Want 't is altoos, als of we befcbaarnd
worden, wanneer we, tegen omen wil , aanfchouwers
zijn geworden van een bediijf, dat
eigenlijk gansch geene aanfchouwers moest
hebben , mogelijk de laatfte heftige woorden
mede aanhooren , of de oorzaak der rood bekreeten
oogen , het fnikken en het boos gelaat
kannen raaden , zonder deze oorzaak te
mogen beklaagen.
Zal men gaan, of zal men blijven ? Zal men
na den welftand vraagen, of zulk - eene afzigtige
vraag , als reeds volkomen weerlegd,
agterwege laaten ? of wat moet men anders
doen . dat het Geheim niet aan den dag kome,
en men op een gevoeglijke wijze, het
geen men heeft gezien of gehoord , kunne
ontkennen ? Al had men zelfs een Complimenten-
boek, of de kunst ,om Complaifant en galant
te converferen , gefchreeven ; dan vind
men hier noch zijn Geweetens - geval.
Jaloezij moet een harfenfchim zijn , of in
iemand woonen , die geen recht tot liefde
heeft, maar een' beteren raad hadt moeten
volgen, indien men recht zal hebben , om
ze te befpotten : in elk ander geval verdient
de misnoegdheid eener gekrenkte fchoone, met
het meelijden, dat men haar is verfchuldigd,
ook

2jr X JALOEZIJ, GIERIGHEID , enz,
ook eenen anderen naam , dan dezen zo zeer
gehaaten.
Maar daar , waar de wezenlijke fpec'm] tot
de mixtuur in 't. geheel 'er niec zijn , daar lachge
, daar fpotte men ten beste van een armen
bewaakten man , ten einde zig 't wag.thoudend
vrouwmenfch fchaame , en den goeden
man eenige oogenblikkeu, orgeftoorci, in
ons vrolijk gezelfchap laate.
Juffer Trip heeft, bij haaren ouderdom van
vijftig en bij dien van haaren man van dertig
jaaren , ailes gedaan, wat haar kan beveiligen.
Haare vröuwlijke bediening beftaat uit oude
meiden, die uit een Hospitaal, nogmaals, ten
dienst zijn opontboden; Zij zelve loopt , zo
dra men de fchel aan de deur trekt, na vooren,
om Complimenten en briefjes aan te
neemen , ten einde 'er volftrekt geene heimelijke
verftandhouding mede onderloope , en
gebeurt het , dat de Heer, zonder erg , 'er
't eerst bij is, dan is haare tusfchenkomst egter
gewis, dikwijls met neergehakte fchoenen,
en hangende koufen, of anders in eene kleeding
, die blijkbaar nood en jagt verraadt,-~
want „ ach ! zij dagt, dat nog niemand open
$ gedaan hadt;" of „ zrj heeft zig eens voorat

JALOEZIJ, GIERIGHEID, en» | - i
fd de gehaaté nieuwsgierigheid aangewend * më
ze altijd zclv' moet zien, wanneer 'er iemand
komt, en wie het is;" het laatfte gefcbied Vol >
gcns een bekenden loop der menfchelijke loos­
heid , om de écne zonde met eene andere te
ontfohukiigen.
voor t overige zijn er eenige verdragen
voorhanden, die de Echtgenoot, welke wezen-
lijk van een wat traag humeur is, en boven dat!
voor het gevonden kapitaaltje een zeer dankbaar
hart fchijnt te bezitten, heel gewillig en onver-
fchiijig ondertekend'.,
Vremde ui:noodigingen, waar men den Heer
alleen Iaat verzoeken, worden voort afgeflageni
om zoortgeüjke verzoeken te beantwoorden 5'
daaromtrent is elke meid, zonder eenige verde*
re navraag, volgens haare inftruclie volkomen
onderregc; ,, mijn Heer is niet wel j of van
„ huis, of heeft reeds elders zijn woord gegee»
,, ven, het za? hem zeker zeer fpijten." Moge
het al, aan eene bedenkelijke plaats, eershalve
niet wel .afgeflagen kunnen worden; dan is er
alle reden, om te vreezen, dat men htm veel
vroeger zal misfen, dan hij en het gezelfchap
wenfehte. Men bijt hem over tafai iets in "t
oor « hoe? daar is een knecht van hem —
tin. men wil tog niet hoopdi? —-— ja, zij-
ii, D'ÊEL'. S m

274 JALOEZIJ, GIERIGHEID , enz;
he lieve vrouw is onpasfelijk. zij zulleri het niet
kwalijk neemen, dat hij niet langer blijven kan;
aanftondts kgt hij het fervet neer, en tast na
hoed en ftok.
Het gezelfchap moeit het zeer, eh wénfcht*
dat de onprsfelijkbeid van geen gevolg mogë
wezen, maar vangt op 't ogenblik een vrolijk
gefprek aan, raadt de waare rede heel gelukkig,
en maakt den vrem delingen , die daar tegenwoordig
zijn, den toeftand des armen mans bekend.
Voor een gezelfchap , waartoe zij mede
is verzogt, zijn andere voorfchrifton gegeeven.
'Hij mag niet uit haare oogen gaan; moet haar
meriigmaél navolgen, vraagen, wat ze doet,
hoe ze zig bevinde? haar omhelzen , teder kusfén,
bij haar gaan zitten, den arm over haare
fchouders leggen, en haar caresfeeren, haar met
den warrjer lugt toe waajen , over tafel haar
goelijk toelachgen , en geene kusfen fpaaien,
vooral niet met de aartige juffer, die naast hem
zit, fchertfen, of aan Iosfc bedrijven der overige
Heeren ceel neemen.
Wegens elk verzuim hiervan en het overtree-
den van eenig gebod zou hij fpoedig ter zijde ge­
roepen, en hem het noodige worden inge-
fcherpt, cn, om van de laatfte zotternij een
fpoedig einde te maaken, kon zij hoofdpijn krij­
gen»

JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz.
gen, en begecren, baar na huls xtè ge»
leiden.
In een ander huis heeft men zig daar tegen j
in tij Is, zo goed niet gewapend; maar des te
meer heeft men te bedenken, te waaienj te
hoe 'cn, en te verd/iiven.
Lijs je, de Kamenier, is cenmirie, dat een
looze feeks is, en de Heer •• — bij hem helpt
gëén' verbieden, dit ziet men, helaas! in ge-
zelfcinppcn, daar de jonge Vrouwen cn Vrij-
fters hem g-elbdig in hunnen kring nebben.
Men heeft cok reeds eenige bewijzen, dat
dit merifch een ontugtig VróU'.vspcrzoon is s
cn men haar met recht vcrd:;gt houd, Z| is al­
tijd zo' ras en vaardig , wanneer de Heer
roept; gij moest een.-; zien , hoe ze._fpringt
en viiopt, en altoos van den Heer fpreekt ,
cn, wan-eer hij ic s bevee't, dit fteeds eerst
doet;, cn ö.ilangs wilde zij zwceren, dat hij
haar iets in de hand gedrukt hadt. Men vo'gd
haar heimelijk na; men luiftert aan de deuren;
men Inopt, men zal ze c'ndelijk eens tref­
fen : ja, ja! men Leeft ze; na; larf vergeefs
te hebben geroepen, komt 22 êifidv.H}k', en,
geüjk men gewis bemerken' wil , onge­
meen roe d utfc mijn Heers kanier. AYcs is
nu rijp en zeer g^éfchlkt tot twist, men valt
!

2 7£ JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz;
haar aan • woorden op woorden, onuitfpreckelijke
woorden, verwijten op verwijten.
-
Het mcLje, van haare goede zaak verze-*
kerd, want de Heer is geheel niet in de
kamer, maar rookt een pijp tabak in den tuin
bij zijne bloemen, en zij heeft van deze
oogenblikken gebruik gemaakt, om met mijn
Heers inkt een briefje aan Mohfr. Frederik,
die bij den Heer * * dient, te fchrijven,
verantwoordt zig goed en bondig.
Alen ziet airede na een inftrument om, om
haar te doen zwijgen wie zoekt, die
vindt —• aan de deur ftaat juist de paruikenftok
van mijn Heer, een waare hijdra Lernaca
met zeven hoofden, dezen fmijt men de
vlugtende meid op de ti ap agter na. Nu gehuil cn
gefchreeuw door het ganfche huis; de Kamenier
pakt haar goed cn gaat heen; de Meer in
een ftd, bitter misnoegen trekt het-zig ook aan ,*
en gaat om de geweldige en verdere uitbraakzels
van den tooinigen Vulcaan te ontwijken,
agt dagen lang buiten s'huis eeten.
Jaloezij , even als alle driften, veroorzaakt
, laaghartigheid; men deeid de wagten onder de
dienstboden uit, houd met de keukenmeid en
den koetfier grooten raad, en laat zig van den
keu-

JALOEZIJ , GIERIGHEID , eaz. a'/J
keukejongen iets in het oor bijten, en verftaat
hem door tekenen. Is de perfoon, die men
verdenkt, onder hen zelve; dan begunftigt men
de oorlogen en vijandfehappen met dezen ; men
hitst op; men beveelt, da;: de nagels en vuiftcn
regelregt na het gezigt gerigt worden. Een
van de keukemeid deerlijk afgerost en helder
gekrabd kameniertje, hec we'k onder groot
verdagt is, is eindelijk voor de Dame een Triumph,
die 'c anders zijn affheid nier geeven
kan of mag; men zal de eerfte met geld onderftcunen,
indien de andere mogt klaagen.
En mogt de fieer, om dar. 't gcfchrceu'.v het
huis doorklinkt , toetreeclen , en zijn gewigt
aan de zwakkere zijde hangen, de aanvallende
partij voort baar loon geeven en laaten vertrekken,
of op enige andere wijze 't gefchil ten
voordeele van de afgerofre en gekrabde decidee*
ren; dan heeft men het volledig bewijs in han.
den, dat men tot heden toe Keer juist gegist
hebbe; de verwijten worden luid; do oorlog
gaat al van de keuken over tot de kamer van
mijn Heer en Mevrouw. De Dame huilt,
fnikt, raast en tiert; de Heer bromt, vloekt,
en bijt aan de nagels; heeft hij een Landgoed of
een' vriend op het Land; dan kat hij het paard
zadelen, heeft hij er geen, dan. gaat hij, dat Mjj
$ 3
a
9-

2(-73 JALOEZIJ, GIERIG BEID, cn.-
anders nietdeedt, in'f Koffihuis, of doorkruist
eenzaams- plaatzen; en verraadt zjg bij vrien­
den cn vijanden , dat het niet helder in zijn
huis, weer gantfeh niet helder zij, zeh's neg voor
dat meiden of knechts op de markt en ftraatcn
daarover verflag doen.
Denkt hij mede niet aan eer en fchande; dan
zal bij insgelijks vertrouwen onder dit volkje
uitzoeken, mogelijk den jaagcr, die van de par­
tij nog niet gchuurt is.
Ln nu zijn er twee partijen in huis, waarvan
elke, bchrd.'cn dcgewoone foldij, nog cm dou­
ceurs dienen, 'die de bevelen van de andere par­
tij morrend cn knorrend aar;nc-men, cn ze de
andure bits opdraagen , luid uitroepen: „ ik
„ dien mijn lieer, wat raakt ir.ij dac?" of.,
„ ik dien Mevrouw, dat gaat mij niet aan!"
die bij 't frifeeren of aankjeedea haare regtmaa-
tige zaak uitvoeren , dagelijks nieuwe wolkjes
tot eene onweersbuij zamcudrijven; die men
niet beftraffen, en niet verwijten mag, om 't
gemaakte verdrag niet te verzwakken; die al
veel te veel weeten, dan dat men ze bij dieve­
rijen en ande#e beuzeiingen ronder fchroom haar
aftcheid kondc geeven.
Is het verdagte voorwerp buiten s'huis, en
saogelijk zo fraaij wegens benijdenswaardige hoe-
da-

JALOEZIJ, GIERIGHEID, ens. 079
danigheden, rang cn ftaat; dan behandelt men
het koel en met veiiigting, en den man zelve»
ftcckend; beloont zijne licfkoozingen met bit.
tere verwijten, en wijst hem telkens tot zijne
onfehuidire galanterie» te rug. —r Een gevaarlijke
weg, van te beftrrmea!
Ik heb, menigmaal, uit eene bitter verweeten
liefde eene waare liefde zien ontftaan; de
befchul'digae wil zig wreeken en zijn partij vernederen
; hij doet mcermaalen en voorbedagteiijk,
wat hij ande.s flegts nu en daa, en onverfctullig
deedt; daarbij dringen de oogen dieper in nog
ongemerkte voorrangen in; hij voelt, dat hij
reeds eerder hadt kunnen beminnen, cn hcefc
nu geen aandrang meer, om zijne neiging met
geweld te rag te houden.
Jaloezij onderfteit niet altoos eene grootedrift
voor iemand, zo min als de nijd over tafel
altijd toteenen grooten honger befluiten iaat;
ware dit zo niet, dan liet zig dei ziekte, menigmaal,
vee! eerder gencezen, dan 'c nu bij de
meeften kan gefchieden: want de fterfce drift,
waarmede men voor iemand ingenomen is, I

2So JALOEZIJ, GIERIGHEID, cv.z.
De verregaande, galzugtige Jaloezij is beledigde
eigeüefde, met het fombér gevoel vau
zijne onwaarde gepaard met 'c bezef van de
voorrechten van anderen, waarbij nog, menig*
maal, komt oude ondervinding in zijne eige
voormaaligë minnerijen, die ons tot gisüngen
en allerlei agterdogt opleidt.
Mevrouw Zagthart, die het ganfche gezelfchap
reeds bewijzen haarer gevoeligheid heeft
gegeéven, kan niet naiaaten, haaren man al onderwege
na huis, terftond zijn vrij gedrag op
heden te verwijten: „ nu, zegt ze, gij waart
tog, heden, dat vremde ding wêer ongemeen
genegen; zo verliefd heb ik u in langen tijd
niet gez jien; waarlijk, de arme vrouwen hebbe?
gedaan!"
De arme man zweert, dat hij niet weete,
hoe ze tot dezen argwaan kome; dat hij niets
anders gedaan hebbe, dan wat de wedevendheid
omtrent eene vremde Juffer, die hem daarbij
nog fchier in vriendelijkheid hadt overtrcHen,
medebragÉ cn eifchte. „ Neen, mijn Engel!-'
fluit hij eindelijk, en wil dit alles n:et een kus
verzegelen; maar deze laatfte wordt hem bits
geweigerd, en door de eerfte verdediging heeft
hij het b,ij haar nog veel verergert, hij heef:
haar de eere haarer oplettendheid, die niets ont-
flipt,

JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz. ggj
flipt 9 benomen: ,, neen, vaart ze voort, dat
moet gij eene dommere wijs maaken; uwe
vrouw is zo eenvoudig niet,, als gij ze verflijt;
ik weet mede, hoe men gewooniijk doet,
wanneer men elkander gaarne ziet." Den eerlijken
man vait niet in, hoe hy mogelijk hie öp
met nadruk kon antwoorden; want Mevrouw
Zagthart was eene onfatfoenlijke Lais, vóór
dat zij haaren man verwaardigde, om hem de
hand te geeven. Doch zijne gerustheid maakt
hem veel gelukkiger, dan al het bondig antwoorden.
Nog eer zoude men de Deücateiïe, als eene
eigenfchap van waare liefde, kunnen aanmer*
ken, zoo niet de eigeliefde de waare liefde,
memgwerf, zo zeer geleek, dat men ze ligt
verwisfelt.
Dit prikkelend gevoel, raakende de verloore
waarde in de oogen des Beminden, of deze
fchielijke gedagte nopens de vermindering zijner
liefde onderftelt niet altijd een derde voorwerp
't geen men vreest; het wordt door elk
toefchijnend verzuim, dikwerf door redeneer
ringen zonder eenig bijzonder oogmei k, door
't een of ander te doen, door zwijgen, door
gedagteloosheid van den eenen bij den anderen
in beweeging gebragt.
S5 't Ge-

2g 2
JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz.
't Gelukkigfte verftand kan 't niet altijd geheel
overwinnen; dat brengt het flegts tot gerustftelling
voor de andere partij ; het hart,
waarin de argwaan opkwam, lijdt alsdan maar
alleen.
Gelukkig, wanneer alles enkel bedrog ware,
en eene aangenaame ontknooping der vreezc
een gevolg is van eene gelukkige en trooftendc
ondervinding!
Een jong Paar, b. v, het welk zig in 't eerst
onderling het overwigt der liefde betwistte,
raaakte in de eerfte maand naa het trouwen, in
zulk eene verhtjftering „ Weet gij wel, Lief,
zeide de Vrouw, die in een ledig oogenblik den
Almanak doorbladerde, dat heden mijn geboortedag
is ?' De man , die juist zijne gedag ten
liet gaan over Ampts- bezigheden en rekeningen,
en die in de daad onder de zuiken behoorde, bij
wien de ziel zo vast aan 't werk gebonden is,
dat zij het lighaam eenigiijk voortduwt, zonder
het als 't ware te beleevcn, £ag bij dezen, voor
hem onvcrfchiliigen klank even op, en met een
gelaat vol getallen , cn vervolgde toen zijne
houding en gedagten.
Dit duifter gezigt, dat voor geene nieuw ge*
trouwde eigcntlijk behoore'e., die haaren geboortedag
hadt bekend gemaakt, bleef hem nog ee-
pi*

JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz. 2gg
nigen tijd bij; zeer afgetrokken en peinzende
ging hij met dit ftroef gelaat, over zijn ampt
onledig, en eenige gedagtelooze Complimenten
heen, zonder één enkel woord van den geboor­
tedag te reppen.
Het Wijfje, dat hem nog nooit in deze fraa­
iigheid hadt gezien, maakte nu, in haa.e een­
zaamheid, verregaande aanmerkingen over dit
gezigt en dit geheel gedrag. —— Gewis hadt
hij haare ontijdige herinnering als eene nood-.ging
tot een gefehenk aangemerkt, dat liet noatans
inderdaad nog niet was, maar een eenige kus,
eene kleine deelricemende vreugd hadt aiics ten
vollen bevredigd; hij hadt zig reeds meer, dan
te mild beweczen; men deed immers gaarne af»
ftand op den naam- en geboortedag maar
wie denkt zo baatzu-tig van eene bewecze en
onbaatzugtige liefde?
Over 't algemeen was 't een kwaad teken
voor den toekomenden tijd, cn een wen'; j (';.c
de'bruiloftsdagen ten einde waren.
Bij verdere overdenkingen wierdt hij nu eens
befchuldigd, dan weder vrijgefproken; doch hij
zoude geene verwijten krijgen; men wilde zig
te vrede fteilen, en wierd egttr menigmaal
onruftig.
Onder tusfchen en naa zijne verrigte bezighe-
x ' den

284 IJALOEZIJ, GIERIGHEID, enz.
den dagt de man aan zijne vrouw, aan welke
hij heden, helaas! nog'niet veel hadt gedagt;
en teffens viel hem de geboortedag wêer in,
dien hij zo onverfchillig hadt aangehoord; hij
ging na een winkel, en kogt voor haar een
fraaij prefent.
Bij zijne 'terugkomst trof hij zijne vrouw aan
in een flaat, die hem eene gelukkige verrasfmg
beloofde; zij zat juist met haar werk na het
venfter toe, en vervolgde het. Hij omhelsde
haar met eene vuurigheid, die reeds alleen allen
argwaan hadt opgeruimd, en hieldt haar te gelijk
het prefent voor. Hierop volgde eenige
verwondering, terwijl hij met zijne omhelzingen
voortvoer, en een droevige mine , die in
tranen fcheen uittebei ften, weer zoenen, dan
de geheele oprechte belijdenis van eenen opgevatten
argwaan met alle deszelfs befebaamende
gronden, en eindelyk het nieuw plegtig verbond,
waarbij zij beloofde, nooit te veel te
zullen denken , en hy, niet weder zo gedagteloos
te zyn.
Doch, waar geen verftand in het geheel tegen
dit gevoel aanwerkt, en men den agterdogt
meer zoekt, dan vindt; daar wordt het verre
gaande gevoelig en eigenzinnigheid, daar is men
gcn?gen, hij eiken opklimmenden damp al te
bul-

JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz. ag 5
bulderen; daar worden zo veele fchertfen verkeerd
opgevat; zo veele aartigheden onder de
onlelchoftheden gerekend ; daar hebben alle
mannen verdienften, uitgenomen hij, dien men
gekcozen heeft.
Men heeft hoofdpijnen, zo dat men denftee.
nen klaagen, en deze wêer mogten antwoorden;
maar hij is 'er heel bedaard bij; hij heeft nog
niet eens van den Doctor gefproken; andere
mannen zöuden 'er zelve voort om gaan, die
zouden hem opzoeken en bezweeren ——— maar
hij, hij meent, dat 't zig wel fchikken zal;
dat het van de watmte der Zon van gifteren
kwam; ja, warmte der Zon! het is de fterkfte
koorts, een voorbode des doods.
Boven zit hij, hij houdt zig, even als of
hij geene zieke Vrouw hadt — lieve HemelI
thans fpeelt hij zelfs een deuntje, welke ongevoeligheid!
wanneer men dood is, dan zal
hij danzen. •
Men prijst deze ftof, houd ze voor zig, en
kijkt dan in den fpiegel; zij is juist zo, als
die van Mevrouw * *, en bijna neg fraajer,
en ganfeh niet te duur, niet waar , kind
lief?
Maar alle proeven zijn vrugteloos; da Heer
is juist aan den vijfden paragraaf van het zesde

285 JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz.
de hoofdftuk welke hem wat bedenkelijk voorkomt
,• htj is zeer diep in gedagten ; men
moet den koopman maar weer Jaatcn inpakken
; morgen of heden nog zal hij beter zijn
te fpreeken ; een wat ftaatig wcezen , korte
antwoorden, fpraakelooshcid en eene afgebroken
ademhaa'ing kunnen hem , die gewoon
is te denken . ruim zo veel werks verfchaffen,
als de gewigtigfb para.y.aaf. „ Mün
kind ! waarom weent gij ? hebt gij ecm:e
verveeling gehad ?" Hoe kunt gij zo vraagen
mijn Heer ? gij zyt 'er zelf de oorzaaü van;
bedenk u maar; dezen morgen, aan het midden
-venfter , kort vóór dat gij weg ging,
valt het u niet in , wat gij toen zeide ? —
Hij wil zwoeren , dat hij 'er geene kwaade
gedagten bij heeft gehad; dat zulks zo en zo
verftaan moet worden; dit baat niets,
gij moet herroepen , herroepen moet gij.
Waar zulk eene al te groote gevoeligheid is;
daar behoeft men , bij de andere partij flegts
een klein gewigt van ftraf en eigenzinnigheid
te hangen , en zig den huizelijken vrede juist
als eenen omvergeworpen , en aan neus en
armen verminkten Afgod te verbeelden , welke
flegts zelden met verëenigde kragten wêer
öpgeregt wordt. -———
Het

JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz. 2 g 7
Het tooneel verbeeldt eene kamer, waarin
de Heer met zijne handen op den rug op- en
neergaat , fterk rogchelt en verre van zig
heen fpuwt; terwijl de vrouw op een ftoel
in den hoek, en met den éenen Arm op de
tafel leunende zit en fnikt, tot dat de Heer
voor de tafel blijft ftaan. „ Hij (opftuivende:) nu
zeg mij tog eens , waarom huilt gij weer ?
Wie heeft u teg eenig leet gedaan? Zijftora,
vaart intusfehen voort met geweldig fnikken.
Hij : dat ik uwen wil niet aanftonds gedaan,
en de vijftig gulden niet op ftraat gegooid
hebbe ? dat maakt, om dat ik ook mijn kop
hebbe , en hem ook eens wil toonen , naa
dat ik honderde zotternijen reeds met geduld
heb door de vingeren- gezien. Zij, (met afgebroke
woorden, ) had ik tog nooit dit huis
betreeden ! Hij , (op de tafel flaande, > zo
gaa dan weder heen; het ftaat u vrij , eene
zotte vrouw , of geene vrouw!" 'T bedrijf
eindigt met de vlugt en het geweldig toeflaan
van de deur,
Ja, ja , ze is voort de knegt, die de
tafel dekt, verzekert het; de Keer eet alleen,
fteekt met de vork ïn 't brood , en krabbelt
op het tafelbord.
De volgenden morgen verfchijnt de Heer
Schoon-

2ga JALOEZIJ, GIERIGHEID, era.
Schoonvader hafla et caduceo fimul, zeer onwillig
, om de dochter weder daar te hebben,
waar hij ze heeft laaten uitgaan , en voorbereid
, om oVer dezen zijnen Text te preeken.
Wat mag hij tog uitregten ? hoe zal het afloopen
? • Dit kunnen de Heeren zelve
aan de deur gaan lurfteren.
Ondewijlen hoope ik , dat de eehtfcheiding
geen' voorgang moge hebben ; het huwelijk
fchijnt nog flegts ingeluid te zijn. Elke nevel
in Maart voorfpelt, volgens een oud geloof,
nog lang naderhand zijne on veersbuijen, en van
deze pleegt men menigmaal te zeggen, al woedden
zij s'morgens nog zo zeer: de lugt is egter
nog niet zuiver, tegen den avond hebben
wij 'er wêer eene !
En wat ligt ons ook niet in den weg, wanneer
eens gekrenkte eigenliefde den argwaan
oproept, om fïreng te waaken ? alles ziet de
domme waaker voor vijanden aan. Dat Petit
getrapt en gefchopt wierdt, Klaart je, de Vertrouwde,
een fcherp verwijt kreeg, en Jantje
voor zijn overbrengen met de roeden beloond
wierdt, dit alles gefchiedt , men weet wel
waarom. „ Want de Vader mag dit arme
kind niet regt lijden ; ja tog , het lijkt na
zijne moeder, als twee droppelen fraters.*'
Bij

JALOEZIJ, GIERIGHEID, euz.
Bij deze neiging behaagt men zig , •
even als over het algemeen niet ligter is, dan
zig eene martelaarskroon te vlegten.
Men vraagt kinderenen bedienden en verzamelt
Uit hunne trouwe berigteq, gaarne»nieuw voedzel
voor zijnen kinderlijken haat, waarvan men,
ten regten tijde , gebruik zal maaken.
Kunt gij 't ontkennen ? is het woord; hebt
gij het niet , voorleden zondag , tegen Jantje,
cn fijtje gezegd?" De vertoornde Vader fpringt
op , om voor eerst de getuigen helder af te
rosfen.
Men verandere het tooneel maar ecnigzins,
en geeve , bij zulken geest der vrouwe , den
man Silenus dikken buik en flaapiust ,
of laate hem een Gek in nieuwspapieren en
boeken zijn, of een fchraale vinger-Dijter ,
die iets voor den dag wil brengen, of anders
een, die alles weggeeft, en bij dit alles met
het hoofd knikt, om bedaard te kunnen bii] -
ven ; dan heeft men eene geheel anderen
dampkring.
Hij kan, eens voor al, die eere en die aanbidding
niet geeven, welke men zoekt; •
wel, dan geeft hij 'er het geld toe^ hij |hoor't in
zulke bittere verwijten, dat hij die koude, duiftere
Planeet, al zijn licht van ons krijge; dat
ij. DEEL. Ï ^e»

2C-0 JALOEZIJ, GïFEIGHEfD, enz.
Uien zig, bil bewónderde fchoonheid, ftaat.cn.
afkomst, niét dieper had kunnen vernederen;
zo dat hij allen, die in zijne plaats gehuurd
zijn, cm de hulde te doen, mee geduld en
vrede na genoegen moet zien komen en heen
gaan.
Is het een eerzaam Heer met blanken rok
en degen, die op deze wijze tot dit werk gebruikt
wordt; can ziet men regte broederlijke
liefde: hij ontmoet hem in huis, terwijl dc man
wil uitgaan: „ nu, gij weet al reeds befcheid,
mijne 3 effte is boven!" hij gaat met de Dame
uit rijden, de man brengt haar in de koets, en
wenfcht haar, zig wel te diverteeren. Is het
de Lcermeeficr of Lijfknecht; dan zijn het menfchen
, zo trouw als goud ; in de huishouding,
de regte hand; men moet ze niet onnutten,
men moet ze verzoeken te blijven en te doen,
wat hun ipïigt meebrengt. Ze zijn naar eene
verftandige keuzè aangefteld, en hebben hunne
verdien':en, waarop men zig kan verlaaten.
Heer Ferheï-, de nieuws Pedagoog, heeft in
zi'n Examen aan Mevrouw * * wonder wel
voldaan; hij belooft, de kinderen met liefde op
te kweeken; nam Keesje voort op zijn' fchoot,
en zoende hem, en is anders een regt fraaij en
aar-

JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz. a 0 I
aartig jongman, die gewis elk een' behaa^en
moet, en die alles even bevallig kan doen, en
op eene zeer inntem.ende manier weet te prijzen.
Zij vroeg hem, wie hem zo allerliefst kapte ,
want zijne hairen waren uitermaate fraaij opge.
maakt; hij zeide, dat hij dit zelf deedt, om dat
het hem niemand naar zijn' zin kon doen, en
dat hij ook Keesje zelf wilde kappen, wanneer
die met hem moest uitgaan. „ Ziet gij wel,
Keesje lief! nu krygt gij een' regt moojer. Pedagoog
, die een regt aartig Heertje van u maaken
en \\ regt lief zal hebben. 1
'
Voor 't overige /.al de Heer zien, wat hij in
zijn kamertje van de geheele huisbediening hebbe
te wagten.
Hij ziet de deur ujt, en vraagt Frederik, die
juist voorbijgaat!, of hij zijne fchoenen wat
fchoon genaakt kon krijgen ? ik zal eens
zien, is het antwoord, wanneer ik met Mevrouw
klaar ben " Hier en mogelijk nog in
den tuin is zijn Latium, alwaar hij de onweervogels
om en naast zig voorbij hoort vliegen,
en maar zelden een kind durft vraagen, waarom
Mama zo boos zij? Heeft Mar ij de kindermeid,
geftolen , of heeft ze weerom gefcholden, of
heeft ze 't huis befchimnt, dat ze deswegens is.
T 2 wes-

292, JALOEZIJ, GIERIGHEID, euz.
weggejaagd? hij weet het niet; ziet flegts in.
haare plaats een nieuw ichepzel, en hoort in
het voorbijgaan, dat ze reeds de week te voo«.
ren haar affcheid kreeg.
Voor 't overige weet men, wat anders ook
menigmaal, den geest van onëenigheid onder dit
volkje en de vrouw van 't huis veroorzaakt.
Am je de naaiftcr en waichopdoenfter en de
fraaje Joost zijn goede vrienden; alie de dienstboden
geeven er getuigenis van, en weeten,
dat zu'k eene ontdekking voor Mevrouw niet
onverfchillig zijn kan; zij hokkefokten ,
zegd men, onder een, wanneer ze alleen waren,
moest men eens zien, hoe ze zig onderling
verftonden. ——r
Hoe? Joost? zoo 't nog een ander ware,
tnaar juist ——.
Nu bemerkt de knegt weldra, uit deze en
geene fchempfchooten,, en het meisje, om dat
ze in 't geheel geen goed meer doen kan, en.
uit de harde behandeling van Mevrouw, dat ze
verraaden zijn. ——r
Eens vat ze vuur, en berst uit: Zij wette
nu wel, waarom ze 't thans niets meer naar
den zin kan maaken ; zij kan het niet gebeteren
, dat Joost haar ook genegen zij. Zo
iets in 't aangezigt gezegd, onderfteit, dat net
reeds

-JALOEZIJ, GIERIGHEID, enü. 393
reeds tienmaal buiten 's huis gezegd, en de eer
des huizes groot zij.
ZuJken zegen van geduld hadt onze lieve, nü
overlecden, Heer Jujlus Magnus Hammelferr.
Vóór dat hij het nog volkomen gewend was,
plagt hij wel, de wijk na een goed vriend te
reemcn, en zig met deze woorden aantemelden:
m mijn huis is de Duivel weer gaande! of anders
ook wel met Sirach te fpreeken.
Maar naderhand verliet hij de geheele voorftè
behuizing, ging met een waterhond, altoos t
een agterdeur uit en in, betaalde voor het overige
de kost aan zijne vrouw rigtig en behoorlijk,
en verneemt dikwijls alleen door den reuk
van gebraad en pafteijen, wanneer Mevrouw
tracleerde; waartoe hij anders plegtig moest ge.
noodigd worden, indien hij vrijheid zou heb.
ben, om te verfchijnen.
In de voorige week is hij geftorven; daar
door heeft menig eert, die na perzoonen, met
welken hij niet fpreeken wil, ook niet gewoon
is te vraagen, eerst gehoord, dat dit rijk, trots
wijf in haar fraaij masfief huis nog een' man in
het Leeven heeft gehad.
Men verfchoone ons tog met eene afbeelding
van een huis, daar men geftadig hoort kijverij
fen ziet huilen; daar de Familie nooit zamen eet;
T 3 daaf

2$4, JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz.
daar zig 't geweld uit de keuken in den tuin, en
van den tuin wêer tot den zolder toe verfpreidt,"
Voor welk huis de menfchen blijven ftil ftaan,
en uit het welke de buuren de vlugtelingen in
hun huis opr eemen. • Men denke aan eene
kwaade Stiefmoeder, en aan veele kinderen van
de v torige Vrouw, Verëenigd met de hoop van
anderen uit den tcenwoordigtm echt
Doch, zo veel is 'er altijd niet noodig, om
Van 't verlooren Paradijs met regt te kunnen
ipreeken.
Indien men nagaat , welk eene hartelijke
Vreugde men gewaar worde, wanneer men eene
afbeelding klaar heeft, en welke eene ergernis,
wanneer 'er eene klad op valt; dan kan men,
Zonder veel moeite, de rede bedenken, waarom
de liefde bij zo menig jong paar fchieüjk vergaat.
De jonge man hadt waarlijk fraaij gefchilderd:
's morgens wek-e hij zijn Liefje op of — dat het
Zelfde is, — zij hem met een kus, volgers het
lied: wekt uwe Gaden kusfende op, gij fchoonen
teTernate; dan drinken ze zamen, beide van
vreugde dronken, Thee, bij het genot van allerlei
verrukking, en terwijl hij haar op 't tederfte
verlaat, om zijne bezigheden waar te neemen,'
ftaat zij reeds net gekleed voor hem; nu gaat
ze

JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz. 295
ze zelv' na baar vermaak , ran de huisfelijke zaaken,
cn zorgt in de keuken en den kelder;
om fpijs en drank juist klaar te hebben, wanneerhij
t'huis komt, en zij hem blijde omhelzen'
zal, gelijk de Dichter zingt:
Dan geeft zij haare meid de noodigc bevelen
, en zorgt voor lek/ere fpijs en drank,
om zo het hart vnn haaren Man, wanneer
hij komt, daardoor te falen.
Nu rooken de fchotels reeds , en bevatten
menige onverwagte lekkernij, regt naar zijn'
Fmaak, die zij listig heefc weeten uittevorfchen,
en van haar zelve klaar gemaakt ; zij kittelt
'er zig hartelijk mede , en wenscht , dat het
maar moge fmaaken , terwijl ze zonder ophouden
flegts kusfen inöogst.
De namiddag is geheel voor haar en tót zijne
vreugde; men kiest onder duizend vermaaken
een onfchuïdig tijdverdrijf gelukkig en
eenftemmig ; gaat, of uit wandelen, of na den
tuin, en in een Prieel zitten, waarin de eerfte
kus fmaakt als Ambrozijn; of verrast zomtijds
een paar insgelijks eenzaam beminnende
Vrienden, én
T 4

4£5 JALOEZff, GIERIGHEID , enz.
Verfchiint nu de Avondftar, of wordt V fchijn»
'zet der bleeke maan op de Velden gezien , zo
dat het tijd is , om na huis te gaan;
Dan enz,
Dit beeld heeft lang bij hem op den ezel ge»
ftaan , en hij heeft 5
er geftadig;, wanneer hij nog
*t een en ander tot hei! der zuivere huwelijksriiin
las , of boorde , of zag, nog menigen
fraajen trek bij gevoegd , zo dat hij het voor
veel geld tog nier, zou overgeven. Zijn kost
kunnende winnen , heeft; hij eene keuze gedaan
, en zijne Bruid reeds t'huis gehaald.
Dit Liefje heeft —-— wie vraagt dit nog f
mede gefchilderd -— maar dit ftuk ziet 'etheel
anders uit! Omtrent den eerften kus is
het bij haar beeld even eens gelegen , maar,
dat hij haar zoude opwekken, daar dagt ze
iiiet aan, toen ze fchilderde : om negen uuren
drinkt ze juist Thee, en mijn Heer moet hem
Vroeger drinken ; zo wil zij 't hebben , om
dat ze daarbij leest; nu komt de kaerel, om
te kappen ; alsdan is het nog tijd , tot half
één, wanneer ze wil eeten , om voor haare
kleeding üe zorgen ; dat menfeh zal immers
Wel een ftuk eeten kunnen klaar maaken , op
dat ze rust kan hebben ? —* een tuin ? —-
wel!

JALOEZIJ, GIERIGHEID, ent. 297
I
Wel! er eens thee in te drinken , dat gaat
nog, maar voor 't overige kan ze geen fraaij
in bloemen vinden: haare tante was zo zot,
die kon zig , even als een kind over eene
Auricula of Angelier verheugen. s'Zomers moet
men reizen , en buitenlandfche kennisfen maaken
of vernieuwen; dan in den winter, wanneer
de ftad weer vol rrienfchen wordt, vangen
de vifiten, de kransjes en fpeelgezelfchap.
pen weder aan : het is tog een armhartig Lee-
ven, zonder gezelfchap.
Nu fielle men dit jonge Paar voor zijne
afbeeldingen , elk trekt een vies wezen over
des anderen zijn linnengoed; men zegt eikander,
dat men flegt gefchilderd hebbe; men begeerd
te veranderen; maar wat zal men veranderen?
en egter was alles zo fraaij gefchilderd;
dat men bijna had willen zweeren , dat het
de natuur zelve ware.
Ondeitusfchen dat Truitje, de jonge vrouw,
bij de kenmerken van den eerften huwelijsk
zegen , tot eene kleine raazernij vervalt, haaren
man, den Eerfchender en den doodflager,
niet meer luchten nog zien wil, van haaren
dood met dezelfde zekerheid als van den dag
van morgen praat, de gezelfchappen vermyd
en met het volkomen gelaat van iemand, dieniet
T 5 wel

2p8 JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz.
wel bij zijn hoofd is , in een hoek gaat zitten
, om daar ongetroost te weencn , zij bedient
zig van de kinderen van haare langer
getrouwde zuster alleen , om haaren man te
vergeeten. Zij is geftadig onder hen; zij neemt
ze tegen de verdiende tugtigingen haares mars
in befcherming ; dc ontaarde kinderen ftaan
•rondom haar, of vérfchuifön zig agter haar;
zij fpreekt met hen van s'vaders ftraffén aart,
en paait ze met allerlei beloften ; hunne gemaakte
ongefteldheid, hun builen en jankert
houden haar bij hun bed , alwaar ze met rood
en dik bekreeten oogen zit, met hoofdpijn
nadenkt , om een eigenzhmigen jongen of
meisje met allerlei zuikergoed uit de banketwinkels
te bevredigen, en haaren man verwijt j
dat hij zig over zulk een hartfeer niet bekreune.
Deze ën haare vrienden verzoeken vrugteloos,
tog heden van den fraajen Lentedag
met hen gebruik te maaken , of daar de Familie
bij malkander is , ten beftemden huize
mede te willen komen , of wel 't vermaak
te neemen , van den fraajen nieuw aangelegden
tuin met het gezelfchap te gaan zien:
j, ach! 't is haar niet mogdii?,- want Pauwt-
„ je is ziek , of Stijntje heeft eenen zo gevaar'

JALOEZIJ, GIERIGHEID, ent. 299
„ vaarlijken hoest , en dit arme kind is zo aan
„ haar gewend , dat het geen anderen bij zig
„ kan lijden." Hij , de man, moet ze roepen
; men wil gaarne de eer hebben , haar
te ontmoeten5 cn een Compl ;
nent bij haar
af te leggen ! ~ hij kan met ; zij ziet
'er zo morfig uit, als een fchoonmaakfter ,
en wie weeiT wat ze anders nog voor eenen
Viezen reuk uit de kinderkamer medebrengt: —
met een woord , zij bemint niet haaren man,
aiet het toekomende geluk haarer kinderen j
zij bemint zig in haare kinderen: eene andere
zoude , misfehien uit dezelfde inzigten,
den Aap , den hond of de kat beminnen, en
de moedwilligheden dezer dieren met traanen
en fnikken verdedigen, om dat ze zig van
haar alleen laaten aantasten, roeren enftreelcn.
Bij alle zulke bedenkingen is het, waar édn
mijner voorzaaten , in eene regte?beklemdheid
des harte, dien uitroep doet: zou men dan
niet eene kunst kunnen uitvinden , om de lief.
de zijner vrouw te behouden ? Doch , wat hij
daarmee te veel gezegd heeft, willen wij geenzins
verantwoorden.
Ten minften bij veele der eerfte huwelijken
was, naar men hoort, de tedere genegenheid
zo groot, en het prijzen van den overledenen

5oo JALOEZIJ,GIERIGHEID, enz;
nen is zo luid, dat men zig geenzins behoeft
te verwonderen , wanneer de liefde in een
tweede huwelijk nooit tot de gewenschte kras:
ten koomt.
Men fpreekt van den overledenen over tafel,
bij de namiddags-bezoeken, en zugt, over
hem, voor dat men na bed gaat; men fpreekt
van hem tegen dezulken, die hem hebben gekend
, en fielt hem in breedvoe; ige verhaalen
den gecncn voor, die hem niet kenden; men
zegt, dat hij wel een hoofd grooter was, dan
de tegenwoordige, en ook fterker en ftaatiger;
dat hij bevallig lachte , en elk een' voort innam
; men begint van zijne eerfte kennis en
Vrijagie , en vaart daarmede voort tot de begraavenis
toe ; wil zijne laatfte aanmerkelijke
woorden nooit vergeeten , en behoud ze als
Geheimen, die het denken aan hem fteeds zullen
verwekker.
Alles* ook 'tgeringfte veroorzaakt, dat men
terftond aan hem denkt; men beezigt zijne
zegswijzen, en bekragtigt zijne vervulde voor*
fpellingen ; men toont , dat deze ring van
hem is, en de Sak is nog zo goed ais nieuw,
die hij kort voor zijn dood voor haar liet maaken.
Hij bezat, buiten kijf, alie deugden; hij
was flegts al te maaiig , te werkzaam , te
lief

JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz. 301
liefderijk en al te goed : zij zeide menigmaal
toe hem
m
^ r
l t i
a n
^
w a s a
i^
zijn antwoord het fpreekt van
zelfdat 'er nu een Engel dprcekende wordt
ingevoerd. •
En dit alles gefchiedt in het bijzijn des mans,
van wien de gaften na goedvinden mogen oordeelen,
dewijl men hem, op die wijze , als
een' Leerling in den Tempel der deugd en
verdienften inleid, en die ook, dikwerf zeer
wel gevoelt, wat hem daardoor gezegd wordt,
zo dat hij befchaamd op 't tafelbort krabbelt,
of de broodkruimen in zijn fervet verzamelt,
of ftijf in "t glas kijkt.
De arme man! hij zal in zijn geheel Leeven des
zelfs voorbeeld bezwaarlijk evenaaren:
inmiddels, wanneer hij fterft, dan verzekeren
wij hem, dat hij op zijne vergoding gewis
ftaat kan maaken. De overledene hadt, naar
men zegt, ook zijne gebreken.
Wanneer eene Vrouw, bij haar Leeven,
haaren man begraaft, of wanneer zij over alles
alleen de beflelling heeft; dan is het vrij
duidelijk, dat hij een droomer is, en haare
drift haar ongeftoord beheerfcht j wat het ook,
in

S°2
JALOEZIJ, GIFRIGHEiD, enz-.
in zulke omftandigbeden, voor eene drift zijn
moge.
Maar, wanneer de man, insgelijks, van een
vluggen, werkzaamen aart W s cn rgfer over
dat geen, waaiöver anderen, om dat zij het
bij de vrouw vinden, zo zeer kJaa^en, met
genoegen lacht, en ze in alles naar haaien zin
laat begaan; dan is het in«gelijks beweczen,
dat hij, het geen zij bij de hand neemt, zelf
beminnen, en gaarne hebben moet, en dit is
wel niets anders; dan overmaatige zuinigheid,
vrek- of gierigheid. Want door geene drift
werkt men zig onderiing, ftaande het huwelijk
, zo gelukkig in de handen, dan door deze;
geen drift maakt hen onderling vernoegder
en voor elkander behaaglijker, dan deze, even
als men kinderen nooit met meer rust en vrede
ziet fpeelen , dan wanneer zij al hun'fpeelgoed
op een' hoop zamen draagen.
Hoogmoed en eigenzinnigheid in een paar
perzoonen, die geftadig bij malkanderen zijn,
overdwarzen elkander, waar ze zig niet kunnen
ontgaan, wanneer zij anders al tegen een'
derden als één' man ftaan • verkwifting en
pragt in beide brengt verwijlen en twist,
wanneer de één van den gemeenfchappelijken
hoop

JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz. 303
hoop voor zig meer neemt, dan de ander;
een naar flaapers konden ten minften over
meerder gemak onëenig worden, maar even
gierige echegenooten heb ik, altoos, in vrede
en eendragt zamen zien wooncn.
Wanneer de man, bij winterdag, in het
koude vertrek aller eerst in de handen blaast,
of ze wrijft; dan weet de vrouw hem te befchsamen,
cn hij is voort te vreden, zonder
zelfs eens zuur te zien: mogt hem de lust bekruipen
, eens te vraagen, of 'er deze en geene
nieuwe groente voor de keuken en tafel
nog niet ware? dan wordt, hoe laat hij ook
ooit vraage, zijne lekkernij hartelijk uitge-
'lachgen, en hij lacht mede: „ eet tog mijn
kind! ik vind het zeer lekker!" hij proeft her,
legt het half gekaauwd wêer op zijn bord-,
„ ja, 't is zeer lekker." Heel eehpaarig gaat;
het bij de raadpleeging over uitgaaven en noodige
koften: „ twintig gulden zullen we evenwel
moeten *— —- Ei! waar zijn nu uwe
gedagten? geer.e tien. — Nu, 200 gij meent:"
of, „ niet minder dan agt gerechten mogen
we evenwel niet —— Oho! krijgen we dan
een Regiment ten eeten ? Ik denk flegts
zo; doe naar uw' zin, mijn zoetere. „ Het
volk

S04 JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz.
volk in hun huis pleegt van hen te zeggen,
wanneer het., naar bekende vrijheid , het ka-,
rafter van hun Heer en Vrouw onder zig onc
werpt: zij fr.ijd de pijien, en hij moet ze-,
affchieten, dat is, voor zo verre de bedienden
aangaat, zij waakt over de minfte ontrouw of
agteloosheid , en , waar ze zelve niet durft
fpreeken , daar brengt zij het den man over;
die vaart alsdan geweldig uit, raast en tiert,
dreigt met flagen en gevangenis: verder toegepast
, mogt het in 't algemeen zo veei beteke­
nen , als, zij fmeed den aanflag, en hij fchaamc
zig nooit, dien uit te voeren.
Maar, waar deze drift bij de ééne helft met
eerzugtige miidaadigheid, met lust rot de waereld
en gezelligheid, met fmaaK en zugt tot
eenen lekkeren difch bij de andere helft gepaard,
gaat; daar is het? ais of de haas met de veldmuis
voor eenen winter zamen wilde huishouden.
Grollen en fchrollen over tafel, en, wanneer
de bediende met het tafelgoed de kamer uit is,
van vooren wêer aan. „ Wat was dat nu wêer
voor een vreeten ? de verkens krijgen 't beter!"
— Hoe kunt ge dat nu zeggen, ik heb
*er heerlijk aan te gast geweest; het was wijlen
mijn

JALOEZIJ, GIERIGHEID, bhf. g 0|
mijn Papa's befte fpijs, hij plagt het wel"
„ Hij mag geplagt hebben , zo lang als hij
. wil; ik denk anders, en mijn fmaak is anders."
Hierop voort na hoed en ftok getakt, en de
deur toegefmeeten , om dezen avónd bij
den éénen of anderen vriend beter te gast ta
gaan.
Zekerlijk komt het 'er, om hier alles in 'È
regte daglicht te fteilen, zeer veel op aan * of
de Heer voorncemens en geregtigd is, zijn kop
te toonen, en 'er mee door te draven, dan of
hij beter meent te doen, wanneer hij zig dom
houdt, maar agter den rug intusfchen zijn ziri
doet, ;
of zij, gelijk men zegt, hem eerst tot
een' man gemaakt hebbe, dan of hij, naar zulken
ftijl, nog meer een man zal worden, wan»
neer hij tot een gewenfcht einde in geduld volhardt
en zijnen loop zo ftil voleindigd.
In dit laatfte geval moest hij het voor lief
neemen, dat hij in 't donkere zat, om dat het
licht, naar onveranderlijke wetten, eerst, als'
het duifter is, werdt aangeftoken, en men het
's zomers geheel kan misfen; dat hij van dert
wijnkelder als van de gelukkige Eilanden
hoorde praaten, en ook bij een gégeeven gastmaal
in zijn huis niet te veel gèzöndhedèn iflftelde,
of anders door zijn voorbeeld töt drint-
31. EE«L, V kea

3oö JALOEZIJ, GIERIGHEID, en?.
ken aanmoedigde, om niet order de tafel met
den voet te worden aangeftooten, of een befchaamende
wenk te krijgen; dat hij uitnoodigingcn
en opdringende intekeningen tot Ballen
, Concerten en Speelgezeifchappen zeer
vaardig leere afflaan, zonder zigtbaare fchaamte
met haar in een armhartigen bolderwagen kruipe,
en zig aan een paar Joude knollen van paarden
, om voort te fleepen, toebetrouwe; maa*
nende en op betaaling dringende ambagts'deden
helder uitzette, en bij dit ailes egter nog over
een ouden jichtigen knecht of dergelijk eene
rteid te beveelen hebbe, dewelke onder wijlen
zijne fchoonöuders reeds even aan mors* en gierigheid
, als de hofhond aan de keten , gewend zij n.
Inmiddels blijven hem, zóo hij 'er verftands
genoeg toe heeft, nog wel uitkomften overig.
De keukenjongen, het loopmeisje, of eenig
ander flobbeije zijn 'er regt toe gemaakt, om
den ouden jakhals van een knecht, die flegts
geftadig op het keldergat, op het gat in de provifie-kamer,
en andere openbaar verdagte plaatzen
let, te bedotten, en weeten de fluiphoe-
ken in het huis, als rotten en muizen.
Moet ik 't aan den dag brengen, waar de wijn
en verfche oefters ftaan ? • Binnen in de
fraaije nieuwe koets, die in het koetshuis met
een

JALOEZIJ, GIERIGHEID, énu k$J
een kleed overdekt ftaat, men zit daar even zó
veiiig, als bij den Heer Butelli, den ItaliaanJ
of zoude men 't wel denken ? de kelderdeuf
laat zig, wanneer men ze flegts beneden, daar
ze war gaapt, vat, zo gelukkig ligtcn, dat 'er
het wat te korte en gezakte flot over zijne neiis
dóór een gat in. de fteenen uit gaat, en het beloofde
land geheel open ligt; daarheen wordt
Flip de getrouwe, die de ontdekking heeft gedaan,
het fpreekt van zelf als een dief iri deii
nacht, gezonden, en geeft den volgenden dag
heimelijKe wenken. •
Waar hij het geld van daan haale? — is
hy een'fterk en gelukkig fpeeler; dan is hij
klaar; zoo niet, dan kan hij klaagen, hoe hij,
gifteren, in een gezelfchap, daar hij volftrekt
moest wezen, verboren hebbe, en, geen gelds
genoeg bij zig hebbende, moest leenen; hoe hij
de geldbeurs op eene onvoorzigtige wijze hebbe
laaten leggen, na welke nu te vraagen het niet
pasfe; of hoe hij in de uiterfte drift, in plaats
van een zeltehalf een' gulden gegeeven hebbe i
en daar door zijn fpeelgeld verminderd zij enz.
Eene beftrarfmg is nog al wel te verdraagen,
wanneer men maar wêer geld krijgt. Anders
zijn ook wel de Heeren, welke tot fiü toe met
nat en diëog tevreden zijn, infchikkelijk ge-
V s noeg-*

3o8 JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz.
noeg, de betaling van het verfchootene zo lang
uit te ftellen, tot dat de Heer, waartoe hoope
is, weldra mondig zal zijn.
Dat gierigheid en wellust in eeue ziei bij malkander
kunnen woonen, zo dat elk zijne rechten
oefene, is een zo dagelijkfch verfchijnzei,
dat men ze ganfeh niet onder de bijzon*
der heden ftellen moet.
Men ziet de echte Origirteelen van vrouwelijke
Harpagom om aartige jonge mansperzoonen
heen trippelen: wanneer ze 't ganfche
Jaar niet hebben gelachgen; zo draaven zij
grimlachgende rondom hen heen; zij doen haare
vermolmde Kabinetten open, om zig alleen,
ten bunnen gevalle op' te fchikken, en, wanneer
zij ze zelve huisveften, dan weet het
ganfche huis van plegtige onthaalen te fpreeken;
zij haten zelfs bij de kofii room haaien,
en zetten 'er anijsbefchuitjes bij.
Men noeme dit, gelijk wij hebben gedaan,
wellust, welke zig alleen, volgens eene regt
vleiende loosheid, van deze kleine offerhanden
tot e?ne inleiding bedient, en 'er zig heel veel
cn eene zeer fpoedige werking van belooft;
maar die, waar ze zig bedrogen vindt, zonder
veel berouw terftond omkeert om voor billijker
prijzen te koopen.
De

JALOEZIJ , GIERIGHEID, enz. c,oo
De aanbiedingen van liefde eener gierige
zijn daarom plomp en onbefchaamd , om dat
ze ftomme , met kosten gepaard gaande bewijzen
haarer drift , welke elke andere liever
zoude kiezen , ontziet.
De huwelijken der meeste onder haar, vooral
der oude, komen ook daarom fchielijk tot
ftand , volgens eene gaande gemaakte lust en
de manieren van een fehurk , welke beloofde
, dat hij met weinig te vreden , en voor
wien , gelijk hij zegt, alles goed genoeg is.
Bij de Huwelijken der jonger bedenke men
flegts , hoe flegt de echte trouw bewaart, en
hoe welkom de Galant zijn moete , wanneer
hij gefchenken doet ; en bij nog andere valt
de aantrekkelijkheid der nieuwheid op een'
bedienden , die , naar het fchijnt , met
zeer weinig is te paajen , en die juist
naar genoegen de dieverijen van andere weet
aantewijzen, om zelve des te veiliger zelfs te
muizen.
Men ziet het uit de wijze , en hoort het
uit den toon, waar mêe dien kaerl iets wordt
belast, en uit de manieren , waarmede hij
zelf iets voor de vrouw doet, of haar iets
?egt, dat de guit de eerfte bedrijf-al in het
huis is,
V 3
Hij

gip JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz.
Hij legt zijne hand op haar fchouder, wanneer
hij haar iets in het oor bijt; luiftert haar
heimelijk nog iets bijzonders in, en krijgt ten
antwoord een gelaat, het welk omtrent zegt,
dat dit anders wel heel aartig is, maar dat
men thans alleen moete op zijn hoede zijn.
Hij fpreekt mede, en wordt ook wel geroepen
, om te verhaalen of te befchrijven; bekijft
de kinderen , twist met de dienstboden ,
dat het door 't ganfche huis klinkt, op dat de
vrienden zijne magt hooren, en roept of wenkt
iemand dikwijls buiten , in welken tijd dan
het gezelfchap , wanneer het anders veilig is,
zijne aanmerkingen daarover maakt.
Hij verzaakt gaarne liverij en een gebcorden
hoed , maar vertoont zig liever in een burgerlijk
kleed, dat geene afhangiijkhcid verraadt;
|s 0ok —- daarin heeft men mis, geen
Bediende in het huis , maar flegts de Kapper
van Mevrouw, of hij kijkt maar na het geen
ïegt is, en , wanneer men iets van] den
Heer begeert.', dan zal hij het wel ftellen ;
men kan 'er zig op verlaaten.
Ontrouw is het beste geneeskruid tegen de
Jaloezij.
Wanneer men zig dikwijls genoeg over de
veïre gaande luimen van den Heer onder de
vrouwt-

JALOEZIJ , GIERIGHEID , enz. 3 r i
vrouwtjes en vrijsters in de gezelfchappen heimelijk
en luid heeft geërgerd ; dan vind men
in de behandeling van dezen of geenen > dit
men egter ook nog niet is vergoeten.
Men komt hem halver wege tegen. Maar
men is liever voor de zagte zielverkwikkende
vermaaken , en haat de ongelegenheden in
gezelfchappen ; hij mede. Nu is 'er verëeniging
des harte ; waar zal men zig zamen dikwils
vinden , om dit vermaak regt menigmaal
te genieten
Zij beichrijft hem den tuin buiten de poort,
waar ze s'namiddags haar vermaak voor zig in
ftilte heeft.
Den anderen dag klopt hij reeds aan de
poort, of loert op den weg. Zal nu de Heer
niet dezen avond wêer na een vrolijk gezel»
fchap gaan ? zal hij niet haast wêer ter zake
van koophandel moeten reizen l Men is ten
minften wegens het eerfte gerust of onvedchillig,
en wenscht hartelijk het laatfte.
^Bigotterie is de de laatfte vijand , voor de»
man; die laat zig , volgens een oud zeggen,
alsdan zien , wanneer de andere zijn opgeruimd.
Onder den laagen hoop, is ze wel veel
gemeener, dan daar, waar % van oudsher,
V 4. ï&eer

31^ JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz.
meer gelegenheid wes , om 'er fpotternij over
aan te hooren.
Inmiddels even als men, eindelijk , menigmaal
eene Mode navolgt en verdedigt, waar
over men voorheen zo dikwils lachte ; zo
tast men ten laatften, ook nog wel eens hier
toe.
Zij is ook een al te kragtig middel, om
«Itoos onder het voorwendzel van voornamere
en wigtigere bezigheden den geenen dienst,
hulp of bevordering te weigeren , met wien
men overhoop legt, en welken men gaarne
drukt of mishandelt, om niet te zeggen, welke
andere ontfchuldigingen en verdedigingen zij
nog meer toelaat, om 'er zig, bij voorvallende
gelegenheden , van te bedienen.
Tegen een' man, bij voorbeeld , die s'morgens
vroeg en fchielijk gediend en geholpen
wil wezen, ware niets beter , dan het morgen-gebed
driemaal te her haaien , of zig zo
lang met bidden onledig te houden , tot dat
hij eindelijk boos wierdt ; want als dan had
men tog een blijkbaar recht , hem voor een
Turk cn Heiden uit te maaken : En eene
meid , die in het zingen ftoort, al ware zij
van den Heer gezonden, om iets te vraagen,
I
of

JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz.
313
of haar iets te berigten, voegt natuurlijk eene
Oorvijg.
Tegen andere kleine zonden laaten zig al­
lerlei kragtige plaatzen uit deze en geene ftig-
telijke boeken, of wel verzen uit een gezang­
boek , met een dat is wel juist, daar wordt
het bewaarheid, daar kan ik wel met mijnen.
* * zeggen enz. bijbrengen; want wat wil hij
tog tegen zulk eenen geeftlijken houw of fteek
doen ? men heeft niet gefcholden , niet ge-
raast en getierd ; men heeft flegts iets aani
gehaald.
Een bidkamer kan weldra eene zo heilige
plaats worden, als een klooster in Spanje, die
men niet betreeden , en waarop men niets
zoeken of van zijn plaats mag leggen; en mogt
men zig hier al niet tegen allerlei woeste aan­
vallen kunnen verzekeren, dan kan een gd
geftadig denken aan den dood een zoort van
doodkist, hier of daar in een hoek van 't huis
geplaatst enz. een bewaarder van gevvigtige ,
maar heel aardfche Geheimen worden.
Toevoer is 'er genoeg; want om agt uuren
komt Juffer Lipje, tot het gebed bij gefloofe
deuren, en om tien uuren Juffer Martijntje,
en s'namiddags om twee uuren gaat ze zelve
na eene geestelijke oefening , en Doch
gee-

314 JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz.
geene trekken meer; men fchildert hier altijd
flegts fchoorfteenftukken en hoekbeelden.
Indien men wil ; dan flaa men, in plaats
van dit, zijne oogen op den man en de kinderen
, waarvan de eerfte, om dat hij fteeds
met de uiterfte veragting als een geflagen vijand
van de Christenheid behandeld wordt, ook
zijne Alliantien maakt, met zijne verëenigde
vrienden dagelijks op kondfchap uitgaat, aantast
, uitvalt of ontzet, en zo wanneer hij
maar flegts genoeg denkt, zijn vermaak neemt;
tot de echtfeheiding toe en waarvan de laatften
, welke partij ze ook mogen trekken ,
zig geheel eigenlijk in de fchool der deugnieten
cn galgeniiazen zullen bevinden.
In huwelijken van Voornaamen en Rijken
gaat men zig hierin iets uit den weg, zonder
nogtans fchade te verhoeden.
Terwijl de vrouw op 't Landgoed woont,
bepaalde Biduuren houdt, en het geheele dorp
in devotie vuurig maakt, leeft de man in de
ftad , boeleert met andere vrouwen » fiijt den
tijd met banketten, doet kostelijke gefchenken,
wordt ziek, en fterft in armoede, of gaat bankrot,
laatènd» eene fchuld na van twintig duizend
gulden. Alle, die hem gekend hebben,
zeggen, het ware zekerlijk zo verre niet met
hem

JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz. 3^
hem gekomen, hadt zij zijn hoofd niet op den
hol gebragt, en hem? op de kwaadaartigfte wijze
buiten den Hemel geflooten.
Is dit de gewoone winter naa den zomer? —
Zijn dit de onfeilbaare gevolgen van tedere
huwelijken ? — Foeij! wie denkt zo ? *
Het zijn de gevolgen van eene dwaaze keuze
, van eenen droeven gedwongen koop, van
winzugtige koppelingen , verhaafte fchreden
van toornige en galzugtige gemoederen, die
zig door hunne huwelijken aan hunne bloedverwandten
wiilen wreeken.
Hier een meisje, dom en plomp cpgebragt,
van de ouders verkogt aan iemand, die geld
zoekt, of zelf in een ongelukkig of zwak uur
van een betitelden fchurk verrast; daar een
Doóter, of Advocaat, of ander.ledig gaande
Makelaar, die voor zes honderd douceurs van
dertig duizenden het jawoord haalt, en daarvoor
nog op den bruiloftsdag mêe vrolijk is;
daar eene weduwe, of anders eene van de
waereld vergeetene, die niet meer onder haare
nicht wil ftaan, en het zo kort houden van
haar Voogd volflxekt niet meer verdraagen
wil, en daarom heden nog wenkt, uitzendt,
roepen laat, of in gezelfchap gaat, en ja
zegt,

«,£ JALOEZIJ, GIERIGHEID, enz.
zegt, en anders nog veel doet, wat boven
reeds ftaat opgetekend.
Zo zouden tog de mannen zeer veel fchuld
hebben aan 't ongeluk? om dat zij
het verkiezingsrecht hebben; de meefte! ——
En zo raakten de verwijten geenzins het gansch
geflacht? ——• Waarom denkt gij zo kwaad
in uw hart!