Protocol Huisbezoeken, het huisbezoek als controle ... - Minder Gedoe

PROTOCOL HUISBEZOEKEN
Het huisbezoek als controle
instrument
2007 versie 0.4

Inhoudsopgave:
1. Voorwoord bladzijde 3
2. Het huisbezoek bladzijde 4
- Redenen voor controle
- Varianten van het huisbezoek
- Gevolgen
3. Belangrijke wetsartikelen bladzijde 5 t/m 9
- Rechten van de betrokkene(n)
Artikel 8 EVRM
Artikel 10 Grondwet
- Plichten van de betrokkene(n)
Artikel 17 WWB
- Binnentreden van een woning
Artikel 1 AWOB
- Begripsomschrijvingen
Woning
Bewoner(s)
Toestemming
- Ambtelijke huisvredebreuk
Artikel 138 Wetboek van Strafrecht
Artikel 370 Wetboek van Strafrecht
4. Uitvoering van een huisbezoek bladzijde 10 t/m 11
- Inleiding
- Proportionaliteits- en Subsidiariteitsbeginsel
- Aanvang van het huisbezoek
- Afsluiting van het huisbezoek
- Beleidsregels voor het huisbezoek
5. Weigering van het huisbezoek bladzijde 12 t/m 15
- Inleiding
- Dringende redenen
- Consequenties
- Geen hersteltermijn
- informed consent (uitspraak CRvB 11-04-2007)
6. Stappenplan voor het huisbezoek bladzijde 16 t/m 23
- Uitvoering
- Veiligheid tijdens het huisbezoek
Bronvermelding bladzijde 24
Bijlage bladzijde 25
- A: Stroomschema informed consent
- B: Formulier toestemming huisbezoek
- C: Jurisprudentie:
CRvB 07-03-2005, nr. 02/3737 NABW
CRvB 14-05-2002, nr. 99/5002 NABW
CRvB 12-12-2000, nr. 98/7831 NABW
CRvB 07-09-2006, nr. AWB 06/1897 WWB

1. Voorwoord
Met de invoering van de Wet Werk en Bijstand (WWB) heeft de gemeente Kerkrade,
nog meer dan voorheen, grote financiële belangen bij het terugdringen en
voorkomen van oneigenlijk gebruik en misbruik (fraude) van een bijstandsuitkering.
De ervaring leert dat door betrokkenen regelmatig de woon- en leefvorm
anders wordt voorgesteld dan dat deze in werkelijkheid is. De bedoeling daarvan
is om een (hogere) uitkering te ontvangen of te behouden die zij, als de juiste
informatie was verstrekt, niet zouden ontvangen.
Met het huisbezoek heeft de gemeente een bijzonder effectief instrument in
handen waarmee eventuele oneigenlijk gebruik en misbruik (fraude) van een
bijstandsuitkering kan worden geconstateerd. Na constatering daarvan kan de
gemeente passende maatregelen nemen in de betreffende situatie.
Ook het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ziet het huisbezoek als
een belangrijk controlemiddel.
Bij het verrichten van een huisbezoek is het belangrijk dat er een goede
voorbereiding en een plan van aanpak is. Ook de nodige actuele wetskennis is
hiervoor noodzakelijk. Uit de praktijk blijkt het dat voor het succesvol afleggen van
een huisbezoek de nodige deskundigheid en ervaring vereist is.
De in dit protocol beschreven werkwijze geldt als verplichting voor alle huisbezoek
die door medewerkers worden afgelegd.
Dit protocol behandelt alleen de werkwijze voor huisbezoeken die medewerkers
afleggen in het kader van de Wet Werk en Bijstand (WWB) en heeft hierdoor een
bestuursrechtelijk karakter. Huisbezoeken in het kader van een strafrechtelijk
onderzoek worden alleen verricht door sociaal rechercheurs en vallen onder een
ander (hier niet nader te omschreven) regime.
Dit protocol is opgesteld om alle zaken aan de orde te stellen die nauw
samenhangen met het uitvoeren van een huisbezoek. Onderwerpen als wetskennis,
veiligheid en het onderkennen van fraudesignalen worden hierin besproken.
De in dit protocol genoemde wetteksten en de daarop berustende toelichtingen zijn niet uitputtend. Het wordt
aanbevolen om ook de besprekingen van de genoemde artikelen te raadplegen. In voorkomende gevallen dient
echter de letterlijke wetstekst te worden geraadpleegd. Deze is ook in deze reader opgenomen, maar bedacht moet
worden dat de wetstekst verouderd kan zijn zodra u deze leest.
Actuele wetsteksten kunnen door een ieder (gratis) worden geraadpleegd op de website www.overheid.nl
In dit protocol wordt in alle gevallen een mannelijke persoonsaanduiding gebruikt, omdat een hij/zij constructie de
tekst onleesbaar zou hebben gemaakt. Uiteraard kunt u overal de mannelijke vorm door de vrouwelijke vervangen.
3

2. Het huisbezoek
2.1 Redenen voor controle:
Om een huisbezoek te kunnen afleggen moet u een reden hebben. In deze
paragraaf bekijken we verschillende redenen om bij iemand een huisbezoek af te
leggen. Redenen voor een huisbezoek kunnen zijn:
Als onderdeel van de dienstverlening richting betrokkene(n), dit is o.a. in
de gevallen waarin deze door ziekte of om andere redenen niet in staat is een
bezoek aan de Sociale dienst te brengen;
Ter beoordeling van een aanvraag bijstand;
Ter beoordeling van een aanvraag bijzondere bijstand;
Als controle-instrument bij vermoedens over onrechtmatig gebruik van de
bijstandsuitkering ten aanzien van de woon- en/of leefsituatie van
betrokkene(n).
Als controle-instrument bij vermoedens over onrechtmatig gebruik van de
bijstandsuitkering ten aanzien van de inkomsten- en/of vermogenssituatie;
Dit vermoeden moet gebaseerd zijn op signalen welke kunnen zijn ontstaan naar
aanleiding van bijvoorbeeld:
- Een aanvraag voor een nieuwe uitkering;
- Een periodiek heronderzoek;
- Een fraudemelding;
- Een waarneming;
- Een uitgevoerde bestandsanalyse;
- Een risicoanalyse;
- Het gesprek met de betrokkene(n) tijdens de behandeling van de aanvraag
om bijstand/bijzondere bijstand of het heronderzoek.
2.2 Varianten van het huisbezoek
U kunt op twee manieren een huisbezoek afleggen:
- aangekondigd, of
- onaangekondigd.
Het huisbezoek is bedoeld ter verificatie en controle van de rechtmatigheid van de
uitkering.
Het beste en meest objectieve resultaat wordt bereikt met het onaangekondigd
huisbezoek. Op deze manier kan de feitelijke woon- en leefsituatie het best worden
gecontroleerd, met minimale kans op een gefingeerde situatie.
Er zijn echter enkele voorwaarden welke aan het verrichten van een aangekondigd
en het onaangekondigd huisbezoek zijn verbonden. Hierover later meer.
2.3 Gevolgen
Uit de ervaring in de praktijk en jurisprudentie blijkt dat de bevindingen opgedaan
tijdens een huisbezoek vaak doorslaggevend zijn om een uitkering al dan niet te
verstrekken, te beëindigen of aan te passen aan de hand van de feitelijke
waargenomen situatie.
4

3. Belangrijke wetsartikelen
Voordat u op huisbezoek gaat moet u weten welke regels aan het uitvoeren van een
huisbezoek zijn verbonden. Immers het uitvoeren van een huisbezoek is een
behoorlijke inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van een betrokkene.
Er zijn wel grenzen aan de toelaatbaarheid van een dergelijke inbreuk. Deze grenzen
worden bepaald door wetten op Europees en nationaal niveau.
In dit hoofdstuk behandelen we de belangrijkste artikelen uit die wetten
zodat u weet wat u wel en wat u niet mag als u een huisbezoek verricht.
Ook de rechten en plichten van de betrokkene(n) zijn hierin een belangrijke aspect,
waarvan de plichten zijn beschreven in de Wet Werk en Bijstand (WWB) en de
grondslag vormt voor het uitvoeren van het huisbezoek.
Om een duidelijk overzicht te hebben, maken we onderscheid tussen de rechten
en plichten van de betrokkene(n). Met de eerstgenoemde beginnen we.
3.1 Rechten van de betrokkene(n)
Artikel 8 Europees Verdrag van de Rechten van de Mens en de
Fundamentele Vrijheden (EVRM)
1. Een ieder heeft recht op respect voor zijn privé leven, zijn familie- en gezinsleven, zijn
woning en zijn correspondentie.
2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan in de uitoefening van dit recht, dan
voor zover bij de wet is voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk is in
het belang van de nationale veiligheid, de openbare veiligheid of het economisch welzijn
van het land, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van
de gezondheid of goede zeden of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van
anderen.
Artikel 10 Grondwet
1. Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op eerbiediging
van zijn persoonlijke levenssfeer.
2. De wet stelt regels ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer in verband met het
vastleggen en verstrekken van persoonsgegevens.
3. De wet stelt regels inzake de aanspraken van personen op kennisneming van over hen
vastgelegde gegevens en van het gebruik dat daarvan wordt gemaakt, alsmede op
verbetering van zodanige gegevens.
Uit zowel artikel 8 van het EVRM als uit artikel 10 van de Grondwet wordt duidelijk
dat een ieder recht heeft op eerbiediging van zijn persoonlijke levenssfeer.
Inbreuk op iemands privé leven kan alleen op grond van in de wet gestelde
beperkingen.
Door de Centrale Raad van Beroep is jurisprudentie gemaakt waaruit blijkt dat
het afleggen van een (on)aangekondigd huisbezoek, gezien moet worden als een
inbreuk op de persoonlijke levenssfeer.
Deze inbreuk is volgens de Centrale Raad van Beroep in bijzondere omstandigheden
gerechtvaardigd. Men doet dit op grond van artikel 8, lid 2 van het EVRM.
Ook in artikel 10 en 12 van de Grondwet, wordt de mogelijkheid geboden om
(on)aangekondigd een huisbezoek af te leggen.
5

3.2 Plichten van de betrokkene(n)
Artikel 17 Wet Werk en Bijstand (WWB)
1. De belanghebbende doet aan het college op verzoek of onverwijld uit eigen beweging
mededeling van alle feiten en omstandigheden waarvan hem redelijkerwijs duidelijk moet
zijn dat zij van invloed kunnen zijn op zijn arbeidsinschakeling of het recht op bijstand.
2. De belanghebbende is verplicht aan het college desgevraagd de medewerking te verlenen
die redelijkerwijs nodig is voor de uitvoering van deze wet.
3. Het college stelt bij de uitvoering van deze wet de identiteit van de belanghebbende vast
aan de hand van een document als bedoeld in artikel 1 van de Wet op de Identificatieplicht.
4. Een ieder is verplicht aan het college desgevraagd een document als bedoeld in artikel 1
van de Wet op de Identificatieplicht of een geldig rijbewijs dat is afgegeven op grond van de
Wegenverkeerswet dan wel een geldig rijbewijs als bedoeld in artikel 107 van de
Wegenverkeerswet van 1994 terstond ter inzage te verstrekken, voor zover dit redelijkerwijs
nodig is voor de uitvoering van deze wet.
In artikel 17 van de WWB wordt de inlichtingenplicht van belanghebbende genoemd.
Op grond van dit artikel rust op de belanghebbende de verplichting om desgevraagd
of uit eigen beweging de gemeente te informeren over alles wat van belang is voor
de verstrekking van de bijstand. Tevens dient belanghebbende op verzoek
medewerking te verlenen die nodig is voor de uitvoering van de WWB. Belangrijk
hierbij is dat het middel huisbezoek in verhouding dient te staan met het doel dat
bereikt moet worden.
3.3 Binnentreden van een woning
Artikel 12 Grondwet
1. Het binnentreden in een woning zonder toestemming van de bewoner is alleen geoorloofd
in de gevallen bij of krachtens de wet bepaald, door hen die daartoe bij of krachtens de wet
zijn aangewezen.
2. Voor het binnentreden overeenkomstig het eerste lid zijn voorafgaande legitimatie en
mededeling van het doel van het binnentreden vereist, behoudens bij de wet gestelde
uitzonderingen.
3.Aan de bewoner wordt zo spoedig mogelijk een schriftelijk verslag van het binnentreden
verstrekt. Indien het binnentreden in het belang van de nationale veiligheid of dat van de
strafvordering heeft plaatsgevonden, kan volgens bij de wet te stellen regels de verstrekking
van het verslag worden uitgesteld. In de bij de wet te bepalen gevallen kan de verstrekking
achterwege worden gelaten, indien het belang van de nationale veiligheid zich tegen
verstrekking blijvend verzet.
Artikel 12 van de Grondwet zegt dat het binnentreden in een woning zonder
toestemming van de bewoner alleen geoorloofd is in de gevallen bij of krachtens de
wet bepaald, door hen die daartoe bij of krachtens de wet zijn aangewezen.
In de Nederlandse wetgeving is geen regeling te vinden waarin de medewerkers
van de Sociale dienst de bevoegdheid hebben om ter aflegging van een huisbezoek
tegen de wil van de bewoner binnen te treden. Uitzondering zijn de sociaal
rechercheurs welke met een machtiging tot binnentreden gebruik kunnen maken van
de toegekende bevoegdheden uit het Wetboek van Strafvordering.
De voorwaarden die de Grondwet verbindt aan het betreden van een woning zijn
verder uitgewerkt in de Algemene Wet op het Binnentreden (AWOB). Daarbij gaat de
AWOB zelfs nog verder dan de Grondwet. Zo stelt de AWOB dat voorafgaande
legitimatie en mededeling van het doel van het binnentreden ook vereist zijn in het
geval dat een woning met toestemming van de bewoner wordt betreden. Zie hiervoor
onderstaand kader over de AWOB.
6

Artikel 1 Algemene Wet op het Binnentreden (AWOB)
1. Degene die bij of krachtens de wet belast is met de opsporing van strafbare feiten of enig
ander onderzoek, met de uitvoering van een wettelijk voorschrift of met het toezicht op de
naleving daarvan, dan wel een bevoegdheid tot vrijheidsbeneming uitoefent, en uit dien
hoofde in een woning binnentreedt, is verplicht zich voorafgaand te legitimeren en
mededeling te doen van het doel van het binnentreden. Indien twee of meer personen voor
hetzelfde doel in een woning binnentreden, rusten deze verplichtingen slechts op degene
die bij het binnentreden de leiding heeft.
2. Indien de naleving van de in het eerste lid bedoelde verplichtingen naar redelijke
verwachting ernstig en onmiddellijk gevaar oplevert voor de veiligheid van personen of
goederen, feitelijk onmogelijk is dan wel naar redelijke verwachting de strafvordering
schaadt ten aanzien van misdrijven waarvoor voorlopige hechtenis is toegelaten, gelden
deze verplichtingen slechts voor zover de naleving daarvan in die omstandigheden kan
worden gevergd.
3. Een persoon in dienst van een bestuursorgaan die zich ingevolge het eerste lid legitimeert,
toont een legitimatiebewijs dat is uitgegeven door of in opdracht van dat bestuursorgaan.
Het legitimatiebewijs bevat een foto van de houder en vermeldt diens naam en
hoedanigheid. Indien de veiligheid van de houder van het legitimatiebewijs vordert dat zijn
identiteit verborgen blijft, kan in plaats van zijn naam zijn nummer worden vermeld.
4. De persoon, bedoeld in het eerste lid, die met toestemming van de bewoner wenst binnen
te treden, vraagt voorafgaand aan het binnentreden diens toestemming. De toestemming
moet blijken aan degene die wenst binnen te treden.
Artikel 1, lid 1 AWOB schrijft voor dat wanner een medewerker een woning gaat
binnengetreden uit een genoemde hoedanigheid, dat deze zich moet legitimeren en
de bewoner moet mededelen met welk doel hij wil binnentreden. Deze verplichting
heeft de medewerker altijd en het maakt daarbij niet uit of de bewoner de
toestemming verleent of weigert.
Als twee of meer personen voor hetzelfde doel willen binnentreden moet degene
die de leiding heeft aan deze verplichtingen voldoen. Als er meerdere bewoners
aanwezig zijn hoeft de medewerker zich slechts aan één van hen te legitimeren en te
vertellen wat het doel van het binnentreden is.
Het vierde lid van artikel 1 AWOB bepaalt nog eens uitdrukkelijk dat de medewerker
voorafgaand aan het binnentreden de toestemming aan de bewoner moet vragen en
dat de verleende toestemming hem moet blijken.
3.4 Begripsomschrijvingen
Woning
Omdat de woning bij het betreden van plaatsen een aparte positie inneemt moet
duidelijk zijn wat een woning is. De minister van justitie heeft zich bij de behandeling
van diverse wetsvoorstellen daar wel over uitgelaten. Ook zijn rechterlijke
uitspraken van belang om het begrip woning te kunnen omschrijven. Het
beste kan de woning worden omschreven zoals dat in de AWOB wordt gedaan.
Een van de buitenwereld afgesloten plaats waar iemand zijn privaat huiselijk leven
leidt of pleegt te leiden, alsmede alle ter beschikking en ten gebruiken van de
bewoner staande besloten ruimten die binnenshuis gemeenschap hebben met de
woning, zonder dat daarvoor andermans gebied behoeft te worden betreden.
Bij een woning zullen veel mensen meteen denken aan een eengezinswoning, flat
of etagewoning. Hoewel dit wel voor de hand ligt zijn er ook andere ruimten die
als woning in gebruik kunnen zijn. Denk bijvoorbeeld aan woonwagens, caravans
of kajuiten op binnenvaartschepen. Het is wel een vereiste dat deze ruimten als
woning in gebruik zijn. Staat een woning leeg en deze is ook niet ingericht als
woning, dan geeft de wet deze ruimte niet de extra bescherming, omdat ze dan
aangemerkt wordt als een besloten lokaal.
7

Bewoner(s)
Als bewoner wordt aangemerkt: Elke persoon, al dan niet meerderjarig, die zich
voordoet als gebruiker.
Elk lid van het gezin, ongeacht zijn leeftijd, wordt als bewoner aangemerkt en
kan al dan niet toestemming verlenen om de woning te betreden. Het is wel van
belang dat het gezinslid kan inzien wat de gevolgen zijn van de toestemming of
weigering. Is de persoon zo jeugdig of als er een reden is om aan te nemen dat van
hem geen inzicht in de situatie verwacht mag worden, dan kan deze niet als bewoner
worden beschouwd.
Een loge en een niet inwonende huishoudelijke hulp zijn weliswaar geen bewoners
maar kunnen wel als lasthebbers van de bewoner(s) worden gezien. Deze kunnen
dus namens de bewoners toestemming geven of weigeren
Toestemming
Zijn er meerdere bewoners aanwezig, dan is in beginsel toestemming van één
bewoner voldoende. Uit die toestemming kan gerechtvaardigd worden afgeleid dat
de overige bewoners instemmen met dit binnentreden. Elke bewoner, dus ook
degene die toestemming gaf, heeft evenwel het recht om de ambtenaar de verdere
aanwezigheid in de woning te weigeren.
Indien verschillende gebruikers van de woning het over de te geven toestemming
oneens zijn, dan gaat het verbod boven de toestemming!
Het zou andersom zijn indien de zoon geen toestemming verleent over een deel van
de woning waar diens ouders hun dagelijks leven leiden.
Wanneer in een pand meerdere woningen aanwezig zijn (kamerverhuur) dan heeft
de verhuurder/eigenaar/hoofdbewoner geen recht meer om aan de ambtenaar de
toegang tot de verhuurde kamers te ontzeggen. De toestemming van de huurder
gaat in dit geval voor de weigering van de verhuurder.
Wel kan de verhuurder de ambtenaar geen toestemming verlenen om door het deel
van het pand waarin de verhuurder zelf woont naar de verhuurde kamer te gaan.
Wanneer er dus in een pand meerdere aparte verhuurde kamers bevinden
(kamerverhuur) dan dienen deze elk als woning te worden gezien en dus voor elk
aparte toestemming van de bewoner/huurder.
Wanneer er sprake is van kamerbewoning (kostganger) en de hoofdbewoner en de
kamerbewoner zijn aanwezig, dan moeten beiden toestemming verlenen tot het
betreden van de woning. Wanneer één van beiden niet aanwezig is ontstaat er een
lastige situatie. De hoofdbewoner kan wel toestemming geven voor die ruimten die
hij als bewoner gebruikt maar geen toestemming verlenen om de kamer van de
kamerbewoner te betreden. De kamer kan dan niet betreden worden.
Wanneer alleen de kamerbewoner aanwezig is kunnen alleen die ruimten betreden
worden die hij huurt en gezamenlijk gebruikt met de hoofdbewoner.
Uit een recente uitspraak van de rechtbank Alkmaar (16-03-2007, nr. 06/1995 WWB)
blijkt dat wanneer een belanghebbende zijn medewerking aan een huisbezoek
afhankelijk maakt van een voorafgaand gesprek met de hoofdbewoner schendt hij
zijn medewerkingsplicht. Het feit dat een belanghebbende voor een huisbezoek
toestemming van de hoofdbewoner moet of wil hebben komt voor risico van de
belanghebbende.
Als de hoofdbewoner de toegang tot de woning weigert en is geen belanghebbende
dan ontstaat er een lastige situatie. Wanneer de kamerbewoner er niet is dan zal er
op een ander moment nogmaals geprobeerd moeten worden. Als de kamerbewoner
8

zelf wel aanwezig is dan zal deze gewezen moeten worden op de mogelijke
consequenties. Het is aan de kamerbewoner om voor een oplossing te zorgen dat er
een huisbezoek verricht kan worden.
Een bewoner zal op duidelijke wijze kenbaar moeten maken dat hij geen bezwaar
heeft tegen het betreden van de woning. De bewoner kan dat zeggen maar kan de
toestemming ook geven door het maken van gebaren. Als het niet duidelijk is of de
bewoner de toestemming verleent, moet worden aangenomen dat de bewoner de
toestemming weigert. Over de vraag of de bewoner al dan niet toestemming verleent,
mag geen twijfel bestaan.
Bij een positieve reactie van de bewoner is doorgaans geen enkel probleem. Wanner
er door de bewoner geen toestemming wordt verleend, dan dient de bewoner op de
consequentie te worden gewezen als hij geen medewerking verleent aan het
huisbezoek. Hierover later meer.
Bij het uitvoeren van je onderzoek in de verschillende ruimten is het noodzakelijk
telkens toestemming te vragen aan de bewoner(s) voor de toegang tot die ruimten of
plaatsen. Zo zal er dus toestemming moeten worden gevraagd voor het openen van
een kamer of laden en kasten.
Elke ruimte moet volledig worden bekeken voorzover dat noodzakelijk is voor het
onderzoek.
3.5 Ambtelijke huisvredebreuk
Artikel 138 Wetboek van Strafrecht (WvSr)
1. Hij die in de woning of het besloten lokaal of erf, bij een ander in gebruik,
wederrechtelijk binnendringt of, wederrechtelijk aldaar vertoevende, zich niet op de
vordering van of vanwege de rechthebbende aanstonds verwijdert, wordt gestraft met
gevangenisstraf van ten hoogste zes maanden of geldboete van de derde categorie.
Artikel 370 Wetboek van Strafrecht (WvSr)
1. De ambtenaar die, met overschrijding van zijn bevoegdheid of zonder inachtneming
van de bij de wet bepaalde vormen, in de woning of het besloten lokaal of erf, bij een
ander in gebruik, diens ondanks binnentreedt of, wederrechtelijk aldaar vertoevende,
zich niet op de vordering van of vanwege de rechthebbende aanstonds verwijdert,
wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van de
derde categorie.
Het Wetboek van Strafrecht bevat twee misdrijven, die het wederrechtelijk
binnendringen van een woning, besloten lokaal of erf, dan wel het wederrechtelijk
aldaar vertoeven onder bepaalde voorwaarden strafbaar stelt. Dat gebeurt in artikel
370, dat een ambtsmisdrijf is en daarom ambtelijke huisvredebreuk genoemd
wordt en in artikel 138, dat een commuun delict is en dat huisvredebreuk
genoemd wordt.
Voor de medewerker is artikel 370 WvSr van belang. In dit artikel is van ambtelijke
huisvredebreuk sprake als de woning, het besloten lokaal of het erf (tegen de wil)
wordt binnengegaan met overschrijding van de bevoegdheid van de ambtenaar of
zonder inachtneming van de bij de wet bepaalde vormen.
Ook is hij strafbaar als hij wederrechtelijk in de woning vertoeft en zich dan niet
aanstonds op vordering van de rechthebbende verwijdert.
9

4. Uitvoering van een huisbezoek
4.1 Inleiding
Een medewerker zal bij elk huisbezoek dat afgelegd dient te worden in het kader van
een eerste aanvraag om bijstand of een lopende uitkering de afweging moeten
maken of een huisbezoek gerechtvaardigd en noodzakelijk is.
Consulenten RIZ kunnen voor huisbezoeken waarbij geen sprake is van een
strafrechtelijk onderzoek, gebruik maken van de ondersteuning van de preventie
medewerkers van de Sociale Recherche.
Het verzoek kan middels het formulier Recherche Informatie Melding worden
verzonden naar het speciaal hiervoor bestemde email adres.
Naar aanleiding van dit verzoek zal de toets van het proportionaliteits- en
subsidiariteitsbeginsel gedaan worden door een medewerker van de Sociale
Recherche.
4.2 Proportionaliteits- en Subsidiariteitsbeginsel
Proportionaliteit en subsidiariteit zijn twee uitgangspunten waaraan in elke (formele)
wet gehouden dient te worden.
Het Proportionaliteits- en subsidiariteitsbeginsel staan voor redelijk en gematigd. De
inbreuk moet evenredig (redelijk) zijn tot het doel, en het doel moet op de minst
ingrijpende manier (gematigd) worden bereikt.
Dit geldt ook voor de uitvoering van huisbezoek. Het huisbezoek mag geen
onevenredige inbreuk zijn in relatie tot het met het onderzoek van de verlangende
gegevens nagestreefde doel. Het doel moet verder niet op een minder ingrijpende
wijze kunnen worden bereikt.
Voor het vaststellen van het recht op en de hoogte van de bijstand is het van
wezenlijk belang dat er voldoende duidelijkheid bestaat omtrent de woon- leef en/of
inkomstensituatie. De verificatie van verstrekte gegevens is in veel gevallen niet
anders mogelijk dan door dit in de woning vast te stellen middels een huisbezoek.
De methode van het onaangekondigd huisbezoek zal gebruikt worden op het
moment dat er daadwerkelijke twijfels bestaan over de rechtmatigheid van de
uitkering of over de van belang zijnde gegevens voor de vaststelling van het recht op
uitkering. Voorwaarde is wel dat er een doel gediend wordt met het huisbezoek en
dat het voor de vaststelling van het recht op uitkering noodzakelijk is. Het moet
proportioneel zijn en de controle of verificatie moet niet op een minder belastende
manier uitgevoerd kunnen worden.
Een onaangekondigd huisbezoek kan alleen gebruikt worden bij bijzondere
rechtmatigheidsonderzoeken of eerste aanvragen om bijstand waarbij concrete
vermoedens aanwezig zijn op het onrechtmatig gebruik van de bijstandsuitkering. Op
dat moment (bijvoorbeeld bij vermoedens van woon- en/of leefvormfraude) is een
onaangekondigd huisbezoek noodzakelijk en proportioneel om het recht op bijstand
vast te kunnen stellen. Zo’n onderzoek is gediend bij een onaangekondigd
huisbezoek, daar de betrokkene(n) dan niet de mogelijkheid hebben om zich voor te
bereiden op het huisbezoek en de situatie te fingeren.
In gevallen waar geen sprake is van een bijzonder rechtmatigheidsonderzoek of een
eerste aanvraag om bijstand waarbij concrete vermoedens aanwezig zijn op het
onrechtmatig gebruik van de bijstandsuitkering, dient een huisbezoek aangekondigd
plaats te vinden. Een onaangekondigd huisbezoek zou dan disproportioneel zijn.
10

4.3 Aanvang van het huisbezoek
Voor het uitvoeren van een huisbezoek zijn er concreet een aantal verplichtingen
voor de ambtenaar.
Het zich voorafgaand legitimeren (behoudens de uitzondering van artikel 1 lid 2
van de AWOB);
Het aan de betrokkene(n) mededelen van het doel van het huisbezoek;
Het voorafgaand aan het binnentreden, toestemming vragen aan de bewoner(s)
(behoudens uitzondering van binnentreden tegen de wil van de bewoner(s) met
een machtiging tot binnentreden van de Officier van Justitie).
4.4 Afsluiten van het huisbezoek
Wanneer het huisbezoek is verricht is een kort algemeen gesprek met de
betrokkene(n)/bewoner(s) aan te raden. Dit kan door het vervolg traject even toe te
lichten of preventief advies te geven.
11

5. Weigering van het huisbezoek
5.1 Inleiding
Hoewel de betrokkene(n) op grond van het huisrecht kan weigeren het huisbezoek
toe te staan, betekent dit niet dat zo’n weigering geen gevolgen heeft voor zijn
uitkering.
Het weigeren mee te werken aan een huisbezoek kan aanleiding zijn om de bijstand
niet toe te kennen dan wel in te trekken. De reden hiervoor is dat het in dat geval niet
of niet goed mogelijk is om het recht op bijstand vast te stellen.
5.2 Dringende redenen
Het weigeren mee te werken aan een huisbezoek heeft geen gevolgen voor het recht
op bijstand indien er sprake is van zeer dringende redenen die de onmiddellijke
uitvoering van het huisbezoek in de weg staan.
Hiervan zal zelden of nooit sprake zijn.
Bij het weigeren van de medewerking moet er aan de betrokkene(n) gevraagd
worden wat de dringende redenen zijn van de weigering!
De CRvB oordeelde dat de wens van een betrokkene om eerst contact op te nemen
met zijn advocaat, niet als zeer dringende reden kan worden aangemerkt. (CRvB 14-
05-2002, nrs. 99/5002 NABW)
Ook het feit dat een betrokkene aangeeft dat het een beetje een rotzooi is en er
niemand verblijft op de boven verdieping, is ook niet als zeer dringende reden aan te
merken, volgens het CRvB. (CRvB 07-03-2005, nrs. 02/3737 NABW)
De CRvB heeft in een specifiek geval wel geoordeeld dat de weigering wel dermate
essentieel moet zijn, dat juist als gevolg daarvan het recht op bijstand niet
vastgesteld kan worden. (CRvB 12-12-2000, nr. 98/7831 NABW)
5.3 Consequenties
Bij het weigeren van medewerking aan de uitvoering van een huisbezoek, moet de
betrokkene(n) op de consequentie van de weigering gewezen worden.
5.4 Hersteltermijn
Bij het weigeren van medewerking aan de uitvoering van een huisbezoek is het niet
nodig om een hersteltermijn te geven op grond van artikel 54 lid 1 van de WWB. Een
(on)aangekondigd huisbezoek dient onmiddellijk ten uitvoer gebracht te worden.
De betrokkene(n) zou dan immers de gelegenheid krijgen om de situatie in de
woning in strijd met de feitelijke situatie tijdelijk aan te passen. (CRvB 14-05-2002,
nrs. 99/5002 NABW)
5.5 Informed consent:
De Centrale Raad van Beroep (CRvB) heeft op 11 april 2007 uitspraak gedaan in
een aantal beroepszaken betreffende het uitvoeren van huisbezoeken respectievelijk
het verbinden van directe consequenties aan de weigering van dat huisbezoek.
Belangrijkste conclusie is dat dit hoogste rechtsprekende orgaan aangeeft dat het
huisbezoek een belangrijk en noodzakelijk controle-instrument is. Kort gezegd komt
het er op neer dat het onaangekondigd huisbezoek nog steeds gebruikt mag worden
als controle-instrument. Wel stelt de rechter daar duidelijke voorwaarden aan. Zo
moet er in beginsel een aanleiding zijn voor een huisbezoek én moet de klant
duidelijk geïnformeerd zijn over zijn rechten en plichten en toestemming geven voor
het huisbezoek.
De CRvB geeft in haar uitspraken aan wanneer een huisbezoek mag worden
afgelegd in combinatie met de mogelijkheden voor een bewoner om dit te weigeren.
12

Voor wat betreft het instellen van een huisbezoek zijn verschillende varianten
denkbaar. Daarbij valt te onderscheiden de situatie waarin (A) wél sprake is van een
concrete aanwijzing waardoor gerede twijfel ontstaat over de opgegeven
woonsituatie of (B) waarin géén sprake is van een concrete aanwijzing.
A: Wél aanwijzing:
In deze eerste situatie (wél concrete aanwijzing) kan de betrokkene de toegang nog
steeds weigeren. Hij is echter op basis van wet- en regelgeving wél verplicht zijn
medewerking te verlenen en moet rekening houden met de mogelijke directe
consequenties van die weigering (bijvoorbeeld weigering of beëindiging van de
uitkering). Het ligt voor de hand dat betrokkene in het geval van een weigering op
deze verplichting én de directe consequenties wordt gewezen.
Dit kan er toe leiden dat betrokkene de toestemming om de woning te betreden
alsnog verleent. Het kan ook leiden tot een blijvende weigering toegang te verlenen
waarop de toepasselijke consequentie(s) kan worden geëffectueerd.
Daarbij moeten overigens de gebruikelijke termijnen en bezwaar en
beroepsmogelijkheden in acht worden genomen.
B: Géén aanwijzing:
In de situatie waarin géén concrete aanwijzing is die leidt tot gerede twijfel over de
woonsituatie kan de betrokkene de toegang eveneens weigeren. Denk hierbij aan het
standaard huisbezoek bij intake; periodiek wijkbezoek in het kader van controle of
zorg. Aan de weigering kunnen dan géén directe consequenties worden verbonden
(bijvoorbeeld weigering of beëindiging van de uitkering). Wél is het mogelijk het
onderzoek naar de woonsituatie voort te zetten met andere middelen dan het
huisbezoek. De bevindingen van dit onderzoek kunnen uiteindelijk alsnog leiden tot
directe consequenties voor de betrokkene in kwestie. Ook kan een vervolgonderzoek
er toe leiden dat alsnog concrete aanwijzingen ontstaan waardoor gerede twijfel
ontstaat over de woonsituatie. Hierop kan alsnog een huisbezoek worden uitgevoerd
als bedoeld onder A.
Vastlegging instemming bewoner
Op grond van het Europese verdrag van de rechten van de mens (EVRM) is het
noodzakelijk dat bij inbreuk op het huisrecht sprake is van een zogenaamde
“informed consent”. Dit begrip houdt in dat de betrokkene/bewoner zijn toestemming
op basis van vrijwilligheid moet verlenen. Deze toestemming moet gebaseerd zijn op
volledige en juiste informatie over de reden en doel van het huisbezoek. Tevens
moeten hem de rechten en plichten rondom het huisbezoek duidelijk zijn.
De bewijslast dat sprake is geweest van een zogenaamd “informed consent” ligt bij
de controlerende organisatie i.c. de gemeente.
Het is in alle gevallen dus van belang dat de toestemming van de bewoner deugdelijk
wordt vastgelegd. Ook hierbij kunnen de eerder beschreven twee situaties worden
onderscheiden.
A: Wél aanwijzing:
Betrokkene moet allereerst geïnformeerd worden over de reden en het doel van het
onderzoek. Hem kan worden meegedeeld dat het niet meewerken aan het
onderzoek wél directe consequenties kan of zal hebben. In de praktijk zal dit ook
meestal gebeuren om een aanvankelijke weigering tot medewerking alsnog om te
zetten in toestemming. Daarnaast is het wijzen op de mogelijke directe
consequenties van belang in verband met de transparantie die naar de betrokken
burger moet worden betracht.
In deze gevallen is overigens géén sprake van een “informed consent”. De
betrokkene heeft zijn toestemming immers niet op basis van echte vrijwilligheid
13

verleend maar (mede) op basis van de mogelijke directe consequenties. Er is
simpelweg sprake van wel of geen toestemming om de woning te betreden.
B: Géén aanwijzing:
Betrokkene moet eveneens geïnformeerd worden over de reden en het doel van het
onderzoek. Hem moet worden meegedeeld dat het niet meewerken aan het
onderzoek geen directe consequenties kan of zal hebben. Slechts wanneer aan deze
voorwaarden is voldaan is sprake van een zogenaamd “informed consent” en kunnen
de uitkomsten van het onderzoek in bezwaar en beroep stand houden.
Status Risicoprofielen:
Uit de uitspraak van de CRvB blijkt dat adresonderzoeken weliswaar kunnen worden
gebaseerd op risicoprofielen maar dat dit niet per definitie leidt tot een concrete
aanwijzing op basis waarvan de woonsituatie gecontroleerd kan worden mét de
dreiging van mogelijke consequenties.
Het blijft in zijn algemeenheid echter altijd mogelijk een huisbezoek af te leggen op
basis van dergelijke risicoprofielen maar dan uitsluitend met een “informed consent”
van de betrokkene(n). Onder dezelfde voorwaarde blijft het ook mogelijk, in door de
organisatie zelf te bepalen situaties, standaard een huisbezoek af te leggen, dus los
van risicoprofielen.
Waarde risicoprofielen:
Of risicoprofielen nooit tot een concrete aanwijzing kunnen leiden waaruit gerede
twijfel ontstaat over de woonsituatie is overigens de vraag. In de recente uitspraak
van de CRvB wordt aangegeven dat het enkele feit dat iemand aan een bepaald
profiel voldeed onvoldoende was. Er zijn echter profielen denkbaar waarbij voldoen
aan het profiel wél voldoende oplevert om tot gerede twijfel over de woonsituatie te
komen. Als voorbeeld de 2 –kamerwoning met een (te) groot aatal (GBA -
ingeschreven) bewoners. Ook het profiel in combinatie met andere bij de
beoordelend organisatie aanwezige informatie kan leiden tot een concrete twijfel.
Verrijking risicosignalen:
Wanneer iemand in een bepaald risicoprofiel valt zal er dus eerst een minder zwaar
middel moeten worden ingezet. Zo kan dossieronderzoek worden gedaan en/of kan
nadere informatie elders worden opgevraagd en of betrokkene kan voor een gesprek
worden uitgenodigd, op basis waarvan een beter beeld kan worden gevormd van de
woonsituatie van betrokkene(n). De verrijking van de risicosignalen kan op die
manier leiden tot het ontstaan van een gerede twijfel over de woonsituatie op basis
van concrete feiten en omstandigheden. Dit kan de benadering van betrokkene via
een “informed consent” overbodig maken.
Uiteindelijk betekent dit dat steeds op basis van de individuele omstandigheden van
een persoon/adres beoordeeld moet worden of sprake is van gerede twijfel c.q. of in
alle redelijkheid van bepaalde instrumenten/bevoegdheden gebruik gemaakt kan,
moet en mag worden.
Tot op heden is er weinig tot geen jurisprudentie bekend waarbij een inhoudelijke
toetsing van de vraag wat nu wel en niet als een concrete aanleiding kan worden
beschouwd, heeft plaatsgevonden. Huisbezoeken vonden immers “slechts” plaats op
basis van een concrete aanwijzing waardoor al een gerede twijfel was ontstaan over
de woonsituatie. Standaard huisbezoeken bij iedere aanvraag of op basis van
risicoprofielen zijn een fenomeen van de laatste paar jaar. Waar de grens ligt om in
alle redelijkheid te twijfelen aan de juistheid van de woonsituatie op basis van
bijvoorbeeld risicoprofielen, zal de komende jaren duidelijk moeten worden uit
nieuwe jurisprudentie.
De uitspraken van de CRvB hebben zeker niet tot gevolg dat huisbezoeken niet of
nauwelijks meer mogelijk zijn. Sterker nog, zij geven aan dat een huisbezoek altijd
mogelijk is maar dan wel verbonden aan strikte voorwaarden. Ook is in de uitspraken
14

evestigd dat het huisbezoek als een geaccepteerd en belangrijk instrument wordt
gezien. De uitspraken van de CRvB verbieden het werken met risicoprofielen dus
niet. Het is vooral belangrijk de bevindingen vanuit de risicoprofielen zo te gebruiken
dat hieruit een aanleiding (onderbouwing) voor het uitvoeren van een huisbezoek
kan worden gehaald. Soms vormt de uitkomst van het toepassen van een profiel
voldoende aanleiding; soms geeft die uitkomst onvoldoende aanleiding tot een
huisbezoek maar voldoende reden om gericht naar een aanleiding op zoek te gaan
(dossieronderzoek, gesprek cliënt, bronnenonderzoek e.d.).
15

6. Stappenplan voor het huisbezoek
In dit hoofdstuk wordt stap voor stap behandeld hoe op een goede manier
een huisbezoek kan worden aflegt.
6.1 Voorbereiding
Alvorens er een huisbezoek zal worden uitgevoerd is het essentieel dat er actuele
informatie wordt ingewonnen en controle plaatsvindt van reeds voorradige informatie.
Dit om bijvoorbeeld te voorkomen dat je naar een oud adres op huisbezoek gaat.
Verder is het noodzakelijk dat je van te voren weet naar wat voor een pand je gaat.
Betreft het een flat/vrijstaande woning/kamerverhuur pand, dan is deze informatie
handig om van te voren te weten. Zo kan je op voorhand rekening houden met
aanwezige extra etages, kelders of bergruimten.
Binnen Kerkrade zijn veel soortgelijk gebouwde woning typen. Dit is dus informatie
die hierbij zeer bruikbaar is ter voorbereiding.
Ook het gebruik van luchtfoto’s (GEO Net) kan een goed beeld geven van of er nog
andere ruimten aanwezig zijn die onderdeel zijn van de woning.
Een goede voorbereiding begint bij bronnenonderzoek. Hierbij worden verschillende
bronnen geraadpleegd en de informatie daaruit gevalideerd.
Bronnenonderzoek (stap 1)
In ieder geval dient als basis nader te worden onderzocht:
- Het uitkeringsdossier;
- De gemeentelijke basisadministratie;
- De gegevens van de Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW);
- Overige open/gesloten bronnen
Het uitkeringsdossier:
Het dossieronderzoek is een essentieel onderdeel in het onderzoek naar de
woonsituatie van de betrokkene. Uit de praktijk blijkt dat in dossiers stukken zijn
opgeslagen waarvan de inhoud niet altijd de nodige aandacht heeft gekregen en die
bij nadere bestudering duidelijke fraudesignalen laat zien. Ook is het ontbreken van
een goede verslaglegging van de waargenomen fraudesignalen helaas geen
uitzondering. De informatie die tijdens het dossieronderzoek wordt verzameld, kan de
effectiviteit van het huisbezoek vergroten doordat er doelgerichter gewerkt kan
worden.
Bij het raadplegen van het uitkeringsdossier dient men te letten op het volgende:
a) Kopie van het legitimatiebewijs.
b) Afschrift van het huurcontract: geen of schimmige huurovereenkomst.
c) Is de huurder / verhuurder de ex-partner.
d) Langdurige kamer(ver)huur/kostganger.
e) Relatief lage huur voor de kamer.
f) Jarenlang dezelfde huurprijs voor de kamer / vergoeding kostgangerschap.
g) Geen huursubsidie aangevraagd.
h) Meeverhuizen (herhaaldelijk) van de kamerhuurder / kostganger.
i) De leeftijd van belanghebbende en (ver)huurder, kostganger/hospita
zijn ongeveer gelijk.
j) Niet (tijdig) reageren op oproepen;
k) Het retour komen van poststukken
l) Afschriften van bank en/of giro:
* Wordt bij alleenstaande / 1-ouder voor 2 pasjes betaald.
16

* Na uit elkaar gaan en verhuizing wordt de bankrekening nog
steeds naar het oude adres gestuurd;
* Het voortbestaan van gezamenlijke rekeningen, na het uit elkaar gaan;
* Brandstof tanken terwijl betrokkene(n) geen voertuig op naam heeft;
* Hoge / lage energielasten;
* Afrekening van de Essent (betrokkene(n) krijgt geld terug);
* Afschrijvingen naar Essent bij een kamerhuurder of kostganger;
* Geldopnames / betalingen op plaatsen die sterk afwijken van het
adres waar de betrokkene(n) beschreven staat;
* Inkomsten / uitgaven patroon;
* Kasstortingen;
* Overboekingen naar andere (onbekende) rekeningnummers in het
bijzonder bank of giro;
* Verzekeringen / premiebetalingen;
* Lidmaatschap verenigingen;
* Betaalbewijzen van de huur.
m) Bescheiden met betrekking tot echtscheiding;
n) Verschillende telefoonnummers;
o) Echtscheidingsprocedure wordt niet in- of voortgezet;
p) Voldoet de onderhoudsplichtige aan zijn verplichtingen;
q) Komen bij geschreven stukken de handschriften overeen (denk ook
aan de rechtmatigheidsformulieren (RMF) die bij het dossier behoren);
r) Alert zijn op het betere knip- en plakwerk bij ingeleverde stukken;
s) Opgegeven vakanties (waarheen, hoelang, kosten, wijze van verblijf,
manier van reizen);
t) Fraudemeldingen.
De gemeentelijke basisadministratie (GBA):
Uit het GBA is onder andere de navolgende informatie belangrijk:
a) Welke personen staan ingeschreven op het adres van betrokkene(n)?
b) Wat is de burgerlijke staat van de betrokkene(n)?
c) Wat is de burgerlijke staat van de overige ingeschreven personen?
d) Kind wel of niet erkent/vader wel of niet bekend/wie heeft kind aangegeven?
e) Staat (oudere) betrokkene(n) bij ouders of familie ingeschreven?
f) Waar staat de ex-partner ingeschreven (schoon-familie / buren)?
g) Aantal ingeschreven personen in overeenstemming met de grootte
van de woning (plaatselijke bekendheid)?
h) Heeft betrokkene(n) een rijbewijs?
i) Is de leeftijd van betrokkene(n) en (ver)huurder, kostganger/
hospita ongeveer gelijk?
j) Meeverhuizen (herhaaldelijk) van de kamerhuurder/kostganger
De Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW):
Bij de RDW kan men onder andere inzicht krijgen in:
a) Kenteken (auto – motor – caravan) op naam van betrokkene(n).
b) Kenteken (auto – motor – caravan) geregistreerd op adres van
betrokkene(n).
(opvraagbaar bij de Sociale Recherche)
Overige bronnen:
Hierbij moet worden gedacht aan:
a) Openbronnen op Internet;
b) KvK register;
c) GEO Net;
d) Fraude Registratie Informatie Systeem (FRIS) Sociale Recherche;
e) Suwinet
17

f) Essent verbruiksgegevens;
g) Informatie Beheergroep (IBG)
h) WML verbruiksgegevens;
i) X-pol of BPS van Politie en/of Koninklijke Marechaussee;
j) Verwijs Index Personen (VIPS).
De basis van de inlichtingenplicht en gegevensuitwisseling is gelegd in de
artikelen 63 en 64 van de Wet Werk en Bijstand.
Bovenstaande bronnen a t/m h dienen doelmatig te worden geraadpleegd.
De bronnen vermeld onder i en j zijn in specifieke gevallen door de Sociale
Recherche opvraagbaar.
Het uitnodigen van betrokkene(n) (stap 2)
Uitnodigingsbrief versturen aan de betrokkene(n) om op de dienst te verschijnen voor
het verstrekken van inlichtingen.
a) Onderwerp: de toewijzing dan wel de voortzetting van de uitkering (niet
vermelden dat het om een huisbezoek gaat).
b) Aangeven hoelang het onderzoek ongeveer kan gaan duren.
c) Verzoeken tot het meebrengen noodzakelijke bescheiden.
Je kunt natuurlijk ook fase 2 overslaan en direct op huisbezoek gaan.
Uitvoeringsafspraken en informeren (stap 3)
Maak tijdig een afspraak met een consulent of een preventiemedewerker over de
geplande datum en tijdstip van het huisbezoek. Maak van te voren duidelijke
afspraken wie het woord voert en wie noteert.
Melden van het huisbezoek (stap 4)
Zorg dat bekend is bij een collega dat je op huisbezoek bent. Geef o.a. door:
- Het adres waar je op huisbezoek gaat;
- De naam van de betrokkene(n) waarbij je op huisbezoek gaat;
- Geef het tijdstip aan waarop je denkt terug te zijn;
- Vraag aan de collega op te bellen zodra je niet op het verwachte tijdstip terug
bent (zorg dat er een mobiel telefoonnummer bekend is).
6.2 Uitvoering
Houd bij de uitvoering van het huisbezoek rekening met de volgende
aandachtspunten:
- Het huisbezoek dient te worden uitgevoerd gedurende kantoortijden. Slechts
bij uitzondering kan hiervan worden afgeweken;
- Het huisbezoek wordt altijd door 2 medewerkers verricht. Blijf in de woning
steeds bij elkaar. Dit in verband met eigen veiligheid en bewijskracht;
- Bij het vermoeden dat 2 betrokkenen, die op afzonderlijke adressen
staan beschreven, een gezamenlijke huishouding voeren, verdient
het de aanbeveling om op beiden adressen gelijktijdig een huisbezoek te
verrichten. Dit kan ook indien 1 van de partijen geen betrokkene is. Echter
mocht de niet-betrokkene geen medewerking verlenen, dan kunnen
daar geen consequenties aan verbonden worden;
- Parkeer de auto uit het zicht van het adres waar je het huisbezoek gaat
verrichten;
- Kijk in de omgeving of je een auto (kenteken) ziet van een mogelijke
partner;
- Kijk welke naam of namen je op het naambordje ziet.
Opsomming daadwerkelijke uitvoering van het huisbezoek:
1) Aan bellen;
2) Degene die het pand/woning gaan betreden tonen aan de
betrokkene/bewoner die de deur opent het door de dienst verstrekte
18

legitimatiebewijs met bekend maken van de reden en het doel van het
huisbezoek.
Het is raadzaam wel eerst even de vraag te stellen aan de betrokkene of
deze woonachtig is op het adres, anders zal aan een andere bewoner de
nadrukkelijke toestemming moeten worden gevraagd om het pand/woning te
gaan betreden.
twee mogelijkheden:
Geen signalen van onrechtmatig gebruik/misbruik van de bijstandsuitkering:
3) Vraag toestemming om de woning te betreden en deel de betrokkene mede
dat het weigeren van medewerking aan het huisbezoek geen consequenties
hebben voor de aanvraag om bijstand/lopende uitkering. Verzoek de
betrokkene het formulier “toestemming huisbezoek te lezen en voor akkoord
te ondertekenen.
4) Indien de toestemming wordt geweigerd vraag of er dringende redenen of
algemene redenen zijn en leg dit vast op het formulier “toestemming
huisbezoek”
Wel signalen van onrechtmatig gebruik/misbruik van de bijstandsuitkering:
3) Vraag toestemming om de woning te betreden en deel de betrokkene mede
dat het weigeren van medewerking aan het huisbezoek geen
consequenties hebben voor de aanvraag om bijstand/lopende
uitkering. Verzoek de betrokkene het formulier “toestemming
huisbezoek te lezen en voor akkoord te ondertekenen.
4) Indien de toestemming wordt geweigerd wijs dan op de
consequenties daarvan en vraag of er dringende redenen zijn;
5) Indien de betrokkene vervolgens wel toestemming geeft, ga je naar
binnen en vang je met het huisbezoek aan. Ga dan verder met punt 10.
6) Indien de betrokkene bij zijn weigering blijft, geef dan aan betrokkene
duidelijk en bondig aan wat de consequenties zijn voor het recht op uitkering
en vraag wat de reden is van de weigering en leg dit vast op het formulier
“toestemming huisbezoek”;
7) Als de betrokkene bij zijn weigering blijft, wordt de woning verlaten;
8) Maak direct rapport op omtrent de bevindingen. De uitkering dient
middels een beschikking te worden beëindigd of te worden
afgewezen in verband met het schenden van de inlichtingen- en
medewerkingsplicht;
9) Indien de betrokkene alsnog toestemming geeft, ga je naar
binnen en vang je aan met het huisbezoek;
10) Voer het gesprek binnen en niet aan de deur omwille van de privacy
van de betrokkene(n);
11) Vraag, afhankelijk van de situatie, voordat je naar binnengaat aan
betrokkene(n) hoeveel en welke personen op dat moment in de woning
aanwezig zijn en waar deze zich bevinden;
12) Begin direct met waarnemen en het noteren van je bevindingen.
13) Tijdens het huisbezoek kom je verschillende signalen tegen die kunnen
wijzen op verschillende fraude soorten. Het is zaak deze signalen goed te
onderkennen en de betrokkene(n)/bewoner(s) daarmee direct of later bij het
opmaken van een verklaring tactisch te confronteren.
14) Begin op de begane grond. Pas als je daar klaar bent ga je naar de
volgende woonlaag en zo verder. Vergeet een eventueel souterrain,
zolder en afzonderlijke berging, schuur en/of garage niet;
15) Maak van elke aangetroffen ruimte een plattegrond en of notities en
19

vermeldt daarop de eventuele bijzonderheden. Je hebt
vaak maar 1 maal de mogelijkheid om dingen goed te bekijken.
Noteer dus wat je waar hebt aangetroffen;
16) Noteer alleen de feiten en maak geen eigen interpretaties;
17) Laat de betrokkene(n) je niet door het huis rond leiden want dan geef je de
betrokkene(n) het initiatief;
18) Bij aantreffen van kleding / schoenen is het afhankelijk van de
persoon (man/vrouw) en de norm van de uitkering waar je in het
bijzonder op moet letten. Denk aan maten, dames of heren en
jaargetijde. Is het winter en wordt door de alleenstaande vrouwelijke
betrokkene verklaard dat op dit moment een vriend voor een
weekend logeert en de kast hangt vol met heren zomerkleding dan
geeft dat te denken;
19) Let op de zogenoemde “hotspots” in een woning. Dit zijn o.a.
koelkast/voorraadkast, afvalbak, wasmand, medicijnenkastje, plaats waar de
post en administratie wordt bewaard.
20) Let goed op het gedrag van de betrokkene. Weet hij de weg in
huis. Weet hij direct de gevraagde spullen te tonen;
21) Let ook op het gedrag van in de woning aanwezige andere personen.
Bewegen die zich vrij door de woning of vragen zij om toestemming
van bepaalde zaken. Mengt hij of zij zich in het gesprek? Vraag de
overige in de woning aanwezige personen zich te legitimeren en
noteer hun gegevens;
22) Heeft betrokkene zelf de sleutels van afgesloten ruimten, of
moet hij deze eerst aan een ander vragen;
23) Vraag aan de betrokkene eerst wat er zich in een bepaalde
kamer, kast of lade bevindt alvorens hij deze gaat openen;
24) Vraag de betrokkene de kamer, kast of lade te openen. Doe dit
niet zelf tenzij hij daarvoor uitdrukkelijke toestemming heeft gegeven;
25) Vraag naar de bank- en/of giroafschriften. Loop mee naar de lade of
kast waaruit deze bescheiden worden gehaald. Kijk of er nog meerdere
rekeningen zijn dan die bij de dienst bekend zijn;
26) Vraag naar verzekeringspolissen e.d. Kijk op wiens naam deze staan
geregistreerd en vanaf welke datum. Indien er sprake is van kamerbewoning
of kostgangerschap let dan op of de administratieve gegevens
afzonderlijk van de andere bewoner worden bewaard;
27) Let op of er nog andere administratieve stukken in de woning zijn.
Kijk dan vooral aan wie het stuk is gericht, de adressering, de
afzender en de data;
28) Van wie zijn de aangetroffen goederen in de woning? Vraag naar
betalingsbewijzen en kijk op wiens naam en adres de nota is gesteld;
29) Indien zich foto’s aan de muur of op kastjes bevinden kijk dan wie
erop staan afgebeeld en de wijze waarop.Vraag de betrokkene
ernaar. Waar gemaakt, wanneer, wie staan erop, enz;
30) Wordt er wel gewoond in de woning? Voelt het warm of koud aan?
31) Staat er wel of geen water in de closetpot?
32) Zijn er wel of geen levensmiddelen aanwezig?
33) Staat de koelkast aan of uit? En zijn er levensmiddelen in aanwezig en wat is
hiervan de houdbaarheidsdatum?
34) Ligt er een grote hoeveelheid post op de mat of in de brievenbus?
35) Is de afvalbak buiten in gebruik?
36) Is er in huis wel of geen afvalbak?
37) Bij aantreffen van medicijnen. Kijk op het doosje naar de naam, de
datum en de adressering van de gebruiker. Kijk ook waar de
apotheker is gevestigd;
38) Tref je autosleutels aan en de betrokkene verklaarde eerder
geen auto te hebben. Ga dan doorvragen.
20

39) Tref je sigaretten of shag aan en de betrokkene verklaarde niet
te roken. Ga dan doorvragen;
40) Wanneer er tijdens het huisbezoek meerdere personen aanwezig zijn in de
woning, is het raadzaam de personen te scheiden om zo te voorkomen dat
gesprekken worden beïnvloed;
41) Wanneer een verklaring moet worden opgenomen van de
betrokkene(n)/bewoner(s) dan is het aan te raden dit in een rustige omgeving
te doen. Bij voorkeur op het Stadskantoor van de gemeente Kerkrade, maar
in sommige situaties is het denkbaar om dit gewoon ter plaatse te doen in de
woning;
42) Wanneer er meerdere personen tegelijk moeten worden gehoord is het
raadzaam de personen te scheiden om zo afstemming van elkaars
verklaringen of beïnvloeding van de antwoorden te voorkomen. Besloten kan
dan worden om een van de personen mee te nemen naar het Stadskantoor
van de gemeente Kerkrade.
Tot slot het volgende: de betrokkene(n)/bewoner(s) bepalen de huisregels tijdens het
huisbezoek, maar de ambtenaar bepaald de wijze waarop het huisbezoek wordt
uitgevoerd. Dit in overeenstemming met de daarvoor geldende wettelijke bepalingen
en richtlijnen.
6.3 Afsluiting van het huisbezoek
Nadat u het huisbezoek heeft gedaan, kunnen er zich drie mogelijkheden
voordoen:
1. Van fraude is geen sprake;
2. Er kan niet voldoende aannemelijk worden gemaakt dat er sprake is van
fraude;
3. Er is voldoende aannemelijk gemaakt dat er sprake is van fraude.
Mogelijkheid 1: Van fraude is geen sprake:
Aan de betrokkene kan de mededeling worden gedaan dat de zaak in
orde is bevonden en dat het advies gegeven zal worden om geen nader
onderzoek in te stellen.
Mogelijkheid 2: Niet voldoende bewijs voor fraude:
Er bestaat een vermoeden van fraude. De betrokkene ontkent te frauderen.
Betrokkene wordt voorgelicht wat de mogelijkheden van de dienst zijn.
Indien nodig kan de betrokkene geplaatst worden in een Tijdelijk intensief controle
traject, waardoor betrokkene nadere gecontroleerd zal worden.
Mogelijkheid 3: Er is voldoende bewijs om fraude aan te tonen:
Van betrokkene(n) een verklaring opnemen waarin betrokkene(n) wordt
geconfronteerd met de bevindingen van het huisbezoek. Mochten er nog
onduidelijkheden in de situatie zijn, vraag dan door. Neem geen genoegen met
ontwijkende of vage antwoorden.
Wijs de betrokkene(n) erop dat het recht dan niet vastgesteld kan
worden. Waardoor de uitkering dus niet verstrekt of gecontinueerd wordt.
Indien noodzakelijk kan het opnemen van de verklaring in de woning, maar het heeft
de voorkeur dit te doen op het Stadskantoor van de gemeente Kerkrade.
Wanneer de uitkering beëindigd zal worden gaat de normale procedure in werking
en zal aan betrokkene(n) een beschikking moeten worden toegezonden.
6.4 Rapporteren
Bij terugkomst van het huisbezoek worden de bevindingen weergegeven in een
verslag huisbezoek. De situatie zit dan namelijk nog goed in het geheugen.
In het verslag huisbezoek dient het navolgende weer gegeven te worden:
- datum/tijd/adres van het huisbezoek;
21

- verricht door wie en in welke hoedanigheid;
- aanleiding (motivatie en signalen) voor het verrichten van het
(on)aangekondigd huisbezoek;
- legitimatie, reden en doel bekendmaken aan betrokkene(n)
- waaruit bleek de vrijwillige toestemming om de woning te betreden en
vermelding van het gebruik van het formulier “toestemming huisbezoek”
- bij weigering vermelding van het vragen naar de dringende redenen en wijzen
op de consequenties.
- wijze van vaststelling van de identiteit van de aanwezige
betrokkene(n)/bewoner(s)
- waarnemingen en bevindingen
- advies
De bevindingen dienen zo volledig mogelijk te worden verwoord, waarbij details vaak
van belang blijken te zijn. Het is hierbij van belang om dit weer te geven in redenen
van wetenschap. Dit is: Ik zag, ik hoorde, ik voelde, ik rook etc…
In het verslag huisbezoek dienen alleen feiten en omstandigheden te worden
vermeld die relevant zijn. Doe dit objectief. Schrijf geen vermoedens op.
Een handig hulpmiddel bij het opmaken van het rapport is gebruikmaking
van de 7 gouden W’s. Te weten:
Wie
Wat
Waar
Waarmee
Wanneer
Wijze waarop
Welke periode
Het verslag huisbezoek wordt gebruikt voor verschillende doeleinden. Bijvoorbeeld
om de uitkering te beëindigen of de norm te wijzigen.
Ook het bedrag van de terugvordering kan daarop mede worden gebaseerd. Verder
dient het de toets van kritiek bij een mogelijke bezwaar- en beroepsprocedure
te kunnen doorstaan. Ook kan het rapport de basis zijn van een in te stellen
bestuursrechtelijk of strafrechtelijk onderzoek.
6.5 Veiligheid tijdens het huisbezoek
Bij de uitoefening van het huisbezoek staat de veiligheid van de medewerkers
altijd voorop. Het uitgangspunt, dat bij conflictsituaties de inzet van communicatieve
vaardigheden de situatie moet normaliseren, geldt ook bij het verrichten
van een huisbezoek. Is het duidelijk dat een poging daartoe niet lukt, dan zal men
de woning zo spoedig mogelijk dienen te verlaten in verband met de eigen veiligheid.
Zo mogelijk wordt de betrokkene(n) in zo’n situatie medegedeeld dat het recht op
uitkering niet kan worden vastgesteld met de daarbij behorende consequenties.
Eerder zijn in de tekst al een aantal veiligheidsaspecten aan de orde gekomen.
Hieronder worden deze, aangevuld met nog enige andere aspecten, nog eens
op een rijtje gezet.
Het huisbezoek dient altijd met twee personen te worden uitgevoerd;
Laat aan je collega’s weten dat je op huisbezoek gaat;
Geef de naam en het adres op van de betrokkene waar je op huisbezoek
gaat;
Parkeer de auto uit het zicht van het adres waar je op huisbezoek gaat;
22

Vraag bij het naar binnen gaan wie er nog meer in de woning aanwezig zijn
en waar deze personen zich dan bevinden;
Het is verder vereist dat je bij het binnentreden van het pand/woning je de
indeling goed onthoudt. Dit voor het geval je het pand snel moet verlaten
(vluchtroute);
Zorg dat je tijdens het uitvoeren van het huisbezoek ten alle tijden oogcontact
of als de situatie dat niet toelaat, er altijd stemcontact is met je collega;
Zorg dat je ten alle tijden een veilige afstand bewaart ten opzichte van de
betrokkene(n)/bewoner(s). Kies je plaats in de ruimte zorgvuldig. Denk hierbij
aan een V vorm waarin je staat met je collega en de betrokkene(n)/
bewoner(s) of mogelijk een voorwerp/meubel tussen jou en de
betrokkene(n)/bewoner(s) heb staan.
Dit is zeker vereist wanneer een betrokkene(n)/bewoner(s) zich agressief
opstelt;
Blijf steeds goed om je heen kijken. Let daarbij vooral op voorwerpen
die eventueel als wapen tegen je gebruikt kunnen worden (mes,
schaar, schroevendraaier, overig gereedschap). Wanner er gevaarlijke
voorwerpen in een ruimte zijn, zorg dan dat je deze afschermt van de
betrokkene(n)/bewoner(s);
Blijf niet (te) lang in de keuken met de belanghebbende praten
(messen op aanrecht en in laden);
Laat de betrokkene niet als eerste en zeker niet als laatste een bepaalde
ruimte betreden. Dit om te voorkomen dat de vluchtweg wordt afgesloten of
dat jezelf wordt opgesloten in een ruimte;
Laat de betrokkene in het midden lopen bij het op- en aflopen van een trap;
Geef de betrokkene wel de gelegenheid om vragen te stellen
maar ga niet met hem in discussie;
Mocht de betrokkene of een van zijn huisgenoten overgaan tot bedreiging met
geweld of daadwerkelijk geweld gaan aanwenden doe dan altijd aangifte bij de
politie. Handel verder zoals in het agressieprotocol van de dienst is voorgeschreven.
Tijdens een huisbezoek kunnen er noodsituaties ontstaan. Hierbij valt te denken aan
een medische situatie (onwel worden van betrokkene(n)/bewoner(s) of een onveilige
situatie voor je eigen persoon.
Bij medische noodsituaties is het zaak de betreffende maatregelen te nemen ter
afwending hiervan en het in kennisstellen van de vereiste hulpdiensten.
Bij een onveilige noodsituatie is het noodzakelijk het pand direct te verlaten,
maatregelen te nemen ter afwending hiervan en het in kennisstellen van de vereiste
diensten.
Onveilige situaties kunnen zijn dat er gevaar is voor brand- of ontploffingsgevaar,
gevaar voor de gezondheid of een onmiddellijke aanranding van diens eigen lichaam
of van een ander.
23

Bronvermelding
Ter samenstelling van deze reader is gebruik gemaakt van de onderstaande
bronnen:
- Zakboek Politie - Grondwet
- Burgerlijk Wetboek - Wetboek van Strafvordering
- Wetboek van Strafrecht - Wet Werk en Bijstand
- Algemene Bijstandswet - Gemeente Tilburg
- Gemeente Kerkrade - Schulinck
- Stimulanz, Sociale Recherche - Landelijk Contact Sociale Recherche
- Regionaal Coördinatiepunt Fraudebestrijding (RCF), Zuid-Oost Nederland
24

Bijlagen
Bijlage A:
25

Bijlage B:
Sector SoZaWe (wel aanwijzingen)
SOCIALE RECHERCHE
Bezoekadres: Markt 33
Ambtenaar
FORMULIER BEVESTIGING TOESTEMMING HUISBEZOEK
Datum :
Adres :
Tijdstip betreden woning: uur
Tijdstip verlaten woning : uur
Naar aanleiding van bovenvermeld huisbezoek bevestig ik het volgende:
De medewerkers hebben zich gelegitimeerd als zijnde controleurs van de Sector Sociale
Zaken en Werkgelegenheid (SoZaWe) van de gemeente Kerkrade door het tonen van een
door de gemeente Kerkrade afgegeven legitimatiebewijs;
mij/ons is uitgelegd dat de Sector SoZaWe mij/ons bezoekt om te controleren of de door
mij/ons opgegeven woon- en leefsituatie overeenkomt met de werkelijke situatie en wat de
oorzaak is van dit onderzoek;
mij/ons is uitgelegd dat gedurende het huisbezoek steeds toestemming gevraagd zal worden
voor het betreden van tot en/of bij de woning behorende ruimten en/of het tonen van
bescheiden;
Datum :
Naam betrokkene :
Handtekening :
26

Soort en nummer getoonde ID bewijs bewoner:
Bijzonderheden:
....................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
Naar aanleiding van bovenvermeld huisbezoek bevestig ik het volgende:
U heeft mij medegedeeld dat het weigeren van medewerking aan het huisbezoek een
schending is van de medewerkings- en inlichtingenplicht, genoemd in artikel 17 van
de Wet Werk en Bijstand. U heeft mij duidelijk gemaakt dat dit mogelijk
consequenties kan hebben op mijn aanvraag om bijstand/ lopende uitkering bij de
gemeente Kerkrade. U heeft mij in de gelegenheid gesteld om hierover na te denken
en de weigering tot medewerking aan het huisbezoek te herzien. Ik blijf bij de
weigering om medewerking te verlenen aan het verrichten aan een huisbezoek op
mijn adres. De reden is:
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
Datum :
27

Naam betrokkene :
Handtekening :
Bijlage B:
Sector SoZaWe (geen aanwijzingen)
SOCIALE RECHERCHE
Bezoekadres: Markt 33
Ambtenaar
FORMULIER BEVESTIGING TOESTEMMING HUISBEZOEK
Datum :
Adres :
Tijdstip betreden woning: uur
Tijdstip verlaten woning : uur
Naar aanleiding van bovenvermeld huisbezoek bevestig ik het volgende:
De medewerkers hebben zich gelegitimeerd als zijnde controleurs van de Sector Sociale
Zaken en Werkgelegenheid (SoZaWe) van de gemeente Kerkrade door het tonen van een
door de gemeente Kerkrade afgegeven legitimatiebewijs;
mij/ons is uitgelegd dat de Sector SoZaWe mij/ons bezoekt om te controleren of de door
mij/ons opgegeven woon- en leefsituatie overeenkomt met de werkelijke situatie en wat de
oorzaak is van dit onderzoek;
mij/ons is uitgelegd dat gedurende het huisbezoek steeds toestemming gevraagd zal worden
voor het betreden van tot en/of bij de woning behorende ruimten en/of het tonen van
bescheiden;
mij/ons is uitgelegd dat het niet verlenen van toestemming voor het afleggen van het
huisbezoek geen aanleiding vormt tot het afwijzen van de aanvraag om bijstand dan wel
beëindigen van de bijstand.
28

Datum :
Naam betrokkene :
Handtekening :
Soort en nummer getoonde ID bewijs bewoner:
Bijzonderheden:
....................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
Naar aanleiding van bovenvermeld huisbezoek bevestig ik het volgende:
U heeft mij medegedeeld dat het weigeren van medewerking aan het huisbezoek een
schending is van de medewerkings- en inlichtingenplicht, genoemd in artikel 17 van
de Wet Werk en Bijstand. U heeft mij duidelijk gemaakt dat dit mogelijk
consequenties kan hebben op mijn aanvraag om bijstand/ lopende uitkering bij de
gemeente Kerkrade. U heeft mij in de gelegenheid gesteld om hierover na te denken
en de weigering tot medewerking aan het huisbezoek te herzien. Ik blijf bij de
weigering om medewerking te verlenen aan het verrichten aan een huisbezoek op
mijn adres. De reden is:
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
29

....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
Datum :
Naam betrokkene :
Handtekening :
Bijlage C:
CRvB 07-03-2005, nr. 02/3737 NABW
Met betrekking tot deze uitspraak is de volgende informatie beschikbaar:
Trefwoorden
gezamenlijke huishouding, (onaangekondigd) huisbezoek, weigering, (geen) zeer dringende
reden, rechtvaardigheidsgrond
Samenvatting
Twee sociaal rechercheurs hebben een onaangekondigd huisbezoek afgelegd bij
belanghebbende om duidelijkheid te verkrijgen over haan woonsituatie en haar recht op
uitkering. Belanghebbende heeft hierbij de sociaal rechercheurs, ook nadat zij op de
mogelijke gevolgen was gewezen, geweigerd de bovenverdieping te laten zien. Het college
heeft vervolgens het recht op bijstand beëindigd omdat als gevolg van de weigering van
belanghebbende het recht op bijstand niet langer kan worden vastgesteld.
De CRvB overweegt dat een onaangekondigd huisbezoek een inbreuk op de persoonlijke
levenssfeer als bedoeld in artikel 8 lid 1 EVRM en artikel 10 lid 1 Grondwet vormt en dat deze
inbreuk, indien bijzondere omstandigheden van het geval dit noodzakelijk maken,
gerechtvaardigd kan zijn op grond van artikel 8 lid 2 EVRM terwijl ook artikel 10 lid 1
Grondwet zich daartegen niet verzet. De CRvB ziet in de omstandigheden voldoende grond
om een toereikende basis voor een onaangekondigd huisbezoek aanwezig te achten.
De CRvB overweegt dat alleen een zeer dringende reden die aan de onmiddellijke uitvoering
van een - onaangeknodigd - huisbezoek in de weg staat, een rechtvaardigingsgrond oplevert
voor het verlenen van de vereiste medewerking. Er is in casu geen zeer dringende reden die
een rechtvaardigingsgrond oplevert voor het niet toelaten van de sociaal rechercheurs tot de
bovenverdieping.
Wetsartikelen
Deze uitspraak is (mogelijk) relevant voor de uitleg van de volgende wetsartikelen:
Abw: 65, 66
WWB: 17, 53a
EVRM: 8
Grondwet: 10
Opmerkingen:
30

Eventuele links verwijzen naar de actuele tekst van het betreffende artikel. De uitspraak ziet
mogelijk op een oudere versie van dit artikel. Deze oudere versie kan in veel gevallen worden
achterhaald door op de pagina met de actuele tekst in de blauwe balk op "toelichting" te
klikken en de historie van het artikel te volgen.
Ten aanzien van verwijzingen naar WWB-artikelen bij Abw-uitspraken geldt dat de uitspraak
mogelijk ook relevant is voor de uitleg het betreffende WWB-artikel.
Integrale tekst van de uitspraak
in het geding tussen:
[appellante], wonende te [woonplaats], appellante,
en het College van burgemeester en wethouders van de gemeente O., gedaagde.
Ontstaan en loop van het geding:
Namens appellante heeft mr. P. R., advocaat te O., hoger beroep ingesteld tegen de
uitspraak van de rechtbank ’s-Hertogenbosch van 12 juni 2002, reg.nr. 01/1239 NABW.
Gedaagde heeft een verweerschrift ingediend.
Het geding is behandeld ter zitting van 20 september 2004, waar appellante zich heeft laten
vertegenwoordigen door mr. R. en gedaagde door mr. M. R., werkzaam bij de gemeente O..
Motivering:
De Raad gaat, gelet op de gedingstukken en het verhandelde ter zitting, uit van de volgende
in dit geding van belang zijnde feiten en omstandigheden.
Appellante, met haar twee kinderen woonachtig op het adres [adres 1] te [woonplaats],
ontving sinds 8 maart 1993 een uitkering, laatstelijk ingevolge de Algemene bijstandswet
(Abw) naar de norm voor een alleenstaande ouder. Haar voormalige partner [voormalige
partner], ingeschreven op het adres van zijn moeder [adres 2] te [woonplaats], ontving tot 16
november 2000 eveneens een uitkering ingevolge de Abw. De twee kinderen van appellante
zijn door [voormalige partner] erkend.
Bij de bijstandsconsulent van [voormalige partner] was, mede op grond van binnengekomen
signalen, het vermoeden gerezen dat [voormalige partner] inkomsten zou hebben en voorts
dat hij niet zou verblijven op het door hem opgegeven adres, maar op het - in de directe
nabijheid daarvan gelegen - adres van appellante. Uit het naar aanleiding daarvan door een
sociaal rechercheur ingestelde onderzoek bleek dat [voormalige partner] zich met ingang van
16 november 2000 bij de gemeente [woonplaats] had laten uitschrijven met de mededeling
dat hij zich in de Bondsrepubliek Duitsland ging vestigen, echter zonder een bepaald adres
daar op te geven. Voorts bleek dat in verband met zijn vertrek uit de gemeente [woonplaats]
de uitkering van [voormalige partner] inmiddels was beëindigd.
Het gegeven dat [voormalige partner] geen nieuw adres had opgegeven, gevoegd bij het
gegeven dat al eerder twijfel was gerezen omtrent zijn verblijfplaats en bij het gegeven dat bij
de bijstandsconsulent van [voormalige partner] bekend was dat hij nog zeer regelmatig bij
appellante zou komen, deed bij de sociaal rechercheur het vermoeden rijzen dat appellante
en [voormalige partner] een gezamenlijke huishouding zouden voeren op het adres van
appellante. Daarop is, na overleg met het hoofd Juridische Zaken van de Sector Sociale
Zaken en Werk gemeente O., besloten een onaangekondigd huisbezoek bij appellante af te
leggen om duidelijkheid te verkrijgen over haar woonsituatie en haar recht op uitkering.
Blijkens het rapport van 7 februari 2001 hebben op 5 februari 2001 omstreeks 10.45 uur twee
sociaal rechercheurs zich bij de woning van appellante gemeld met de mededeling dat zij een
huisbezoek kwamen afleggen onder meer om de woonsituatie van appellante vast te stellen.
Appellante liet vervolgens de sociaal rechercheurs binnen in de woonkamer. Appellante gaf te
kennen dat zij alleen met haar twee kinderen in de woning woonde. Desgevraagd gaf zij aan
dat er geen omgangsregeling tussen [voormalige partner] en de kinderen was en dat hij nog
wel eens bij haar kwam en ook wel eens bij haar bleef slapen. Er zou kleding van [voormalige
31

partner] in de woning aanwezig zijn en appellante zou voor hem ook kleding wassen, zodat hij
als hij bij haar was altijd schone kleding had. De sociaal rechercheurs vroegen vervolgens
aan appellante of zij de kleding en de bovenverdieping mochten zien. Appellante antwoordde
dat zij dat niet wilde, omdat het “een beetje een rotzooi” was. Zij gaf ook aan dat zich
niemand op de bovenverdieping bevond. Appellante volhardde in haar weigering, ook nadat
de sociaal rechercheurs haar - andermaal - erop hadden gewezen dat op die wijze de
woonsituatie niet kon worden vastgesteld en daarmee ook niet haar recht op uitkering.
Daarop hebben de sociaal rechercheurs de woning verlaten.
Naar aanleiding hiervan heeft gedaagde bij besluit van 8 februari 2001, in bezwaar
gehandhaafd bij besluit van 9 april 2001, het recht op bijstand van appellante met ingang van
5 februari 2001 beëindigd op de grond dat als gevolg van de weigering van appellante het
recht op bijstand niet langer kan worden vastgesteld.
Bij de aangevallen heeft de rechtbank het beroep tegen het besluit van 9 april 2001
ongegrond verklaard.
Appellante heeft in hoger beroep, kort weergegeven, het volgende aangevoerd:
- Uit de rechtspraak van de Raad blijkt weliswaar dat een onaangekondigd huisbezoek ter
vaststelling van de woonsituatie in het kader van het recht op bijstand in voorkomende
gevallen een gepast controlemiddel is, maar in het geval van appellante waren er geen
deugdelijke gronden om de inzet van dit vergaande middel noodzakelijk te achten.
- Appellant had in elk geval een zeer dringende reden om de sociaal rechercheurs niet tot de
bovenverdieping toe te laten, zodat de weigering haar niet mag worden tegengeworpen.
De Raad komt tot de volgende beoordeling.
Zoals de Raad reeds heeft overwogen in zijn - nog onder de werking van de Algemene
Bijstandswet tot stand gekomen - uitspraak van 22 augustus 1995 (gepubliceerd in RSV
1996/86), vormt een onaangekondigd huisbezoek een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer
als bedoeld in artikel 8, eerste lid, van het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten
van de Mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) en artikel 10, eerste lid, van de
Grondwet. Indien de bijzondere omstandigheden van het geval dit noodzakelijk maken, kan
deze inbreuk echter gerechtvaardigd zijn op grond van artikel 8, tweede lid, van het EVRM,
terwijl ook artikel 10, eerste lid, van de Grondwet zich daartegen niet verzet. De Raad voegt
daaraan toe dat onder de werking van de Abw de vereiste wettelijke basis is gelegen in artikel
65, derde lid, van de Abw, en voorts in artikel 66, tweede lid, van de Abw in verbinding met
artikel 65, eerste lid, van de Abw.
Anders dan appellante heeft betoogd ziet de Raad, evenals de rechtbank, in de - hiervoor
weergegeven - omstandigheden voldoende grond om een toereikende basis voor een
onaangekondigd huisbezoek aanwezig te achten.
Appellante heeft de sociaal rechercheurs in haar woning toegelaten en de aan haar gestelde
vragen over de aard en de frequentie van het verblijf van [voormalige partner] in de woning
beantwoord. De door appellante gegeven antwoorden waren ook naar het oordeel van de
Raad zodanig, dat deze het - daarop gevolgde - specifieke verzoek tot het verlenen van
toegang tot de bovenverdieping eveneens rechtvaardigden.
Onder andere in zijn uitspraak van 20 oktober 1998 (gepubliceerd in RSV 1999/15) heeft de
Raad overwogen dat alleen een zeer dringende reden die aan de onmiddellijke uitvoering van
een - onaangekondigd - huisbezoek in de weg staat, een rechtvaardigingsgrond kan
opleveren voor het niet verlenen van de vereiste medewerking.
De Raad acht - met de rechtbank - in hetgeen appellante heeft aangevoerd als grond om de
sociaal rechercheurs niet ook tot de bovenverdieping toe te laten, een dergelijke zeer
dringende reden niet gelegen.
Uit het voorgaande volgt dat de aangevallen uitspraak moet worden bevestigd.
Voor een veroordeling in de proceskosten ziet de Raad geen aanleiding.
III. BESLISSING
De Centrale Raad van Beroep,
Recht doende:
Bevestigt de aangevallen uitspraak.
32

Aldus gewezen door mr. drs. Th.G.M. Simons als voorzitter en mr. H.J. de Mooij en mr.J.N.A.
Bootsma als leden, in tegenwoordigheid van mr. M.C.M. Hamer als griffier, en uitgesproken in
het openbaar op 7 maart 2005.
Noot:
Er is geen commentaar beschikbaar bij deze uitspraak.
CRvB 14-05-2002, nrs. 99/5002 NABW
Met betrekking tot deze uitspraak is de volgende informatie beschikbaar:
Trefwoorden:
Schending medewerkings- en informatieplicht, onterechte weigering medewerking bij
huisbezoek, mondelinge mededeling is geen besluit, mondelinge mededeling valt niet
(ex artikel 138 Abw) met besluit gelijk te stellen, maatregel, grondslag beëindiging,
beëindiging met terugwerkende kracht, (geen) gerechtvaardigde verwachting
Samenvatting:
Geding onder nummer 99/5002
Naar aanleiding van onderzoek naar belanghebbendes woon- en leefsituatie heeft een
sociaal rechercheur mondeling medegedeeld dat haar uitkering zou worden beëindigd en
heeft het gemeentebestuur bij besluit de uitkering beëindigd.
De Raad oordeelt dat de mondelinge mededeling van de sociaal rechercheur geen besluit
noch een met een besluit gelijk te stellen handeling als bedoeld in artikel 138 Abw is. De
Raad is verder van oordeel dat het gemeentebestuur zich terecht op het standpunt heeft
gesteld dat belanghebbende door te weigeren, aansluitend aan een onderhoud met de
sociaal rechercheur, een huisbezoek toe te staan, de wettelijke informatieplicht van artikel 30,
lid 2, ABW heeft geschonden, zodat ten gevolge daarvan niet kon worden vastgesteld of zij
nog langer verkeerde in bijstandbehoevende omstandigheden als bedoeld in artikel 1 ABW.
De aangevoerde reden om het huisbezoek te weigeren is niet vallabel. De terugwerkende
kracht van de beëindiging is terecht, nu belanghebbende geen gerechtvaardigde verwachting
kon hebben dat zij langer aanspraak op uitkering kon maken.
Geding onder nummer 99/5003
Het gemeentebestuur heeft een nieuwe aanvraag van 2 januari 1997 en 17 februari 1997
buiten behandeling gelaten respectievelijk afgewezen en de daartegen ingediende bezwaren
ongegrond verklaard onder verwijzing naar artikel 14 (oud) Abw.
De Raad stelt vast dat eventuele toepassing van het sanctie-artikel 14 (oud) Abw eerst aan
de orde kan komen, indien het recht op bijstand is vastgesteld. Nu het gemeentebestuur van
mening is dat het recht op bijstand door de gedragingen van belanghebbende niet kan
worden vastgesteld, vernietigt de Raad het bestreden besluit nu het op een onjuiste wettelijke
grondslag berust. De Raad laat de rechtsgevolgen evenwel in stand en overweegt daartoe
voor wat betreft de aanvraag van 2 januari 1997 dat het gemeentebestuur, nu
belanghebbende in de periode van 2 januari tot 17 februari 1997 wederom heeft geweigerd
daadwerkelijk medewerking te verlenen aan het huisbezoek, gerechtigd was die aanvraag bij
besluit van 24 maart 1997 af te wijzen op grond van artikel 65 in samenhang met artikel 7
Abw. De Raad overweegt voor wat betreft de aanvraag van 17 februari 1997 dat het
gemeentebestuur, nu uit het op 14 maart 1997 toegestane huisbezoek is gebleken dat
belanghebbende haar inlichtingenplicht heeft geschonden, niet in staat was het recht op
bijstand vast te stellen.
Wetsartikelen
33

WWB: 11, 17, 18, 79
Abw: 7, 14, 63, 65, 69, 138
ABW: 1, 14, 30 Awb: 1:3, 8:72
Uitspraak:
in de gedingen tussen: [appellante], wonende te [woonplaats], appellante,
en het College van burgemeester en wethouders van de gemeente G., gedaagde.
Ontstaan en loop van het geding:
Namens appellante heeft mr. R.A., advocaat te G., op bij aanvullend beroepschrift
aangevoerde gronden hoger beroep ingesteld tegen twee door de rechtbank Groningen op 15
september 1999 gewezen uitspraken, geregistreerd onder de nrs. AWB 97/891 ABW V13
respectievelijk AWB 97/1477 ABW V13, waarnaar hier wordt verwezen.
Gedaagde heeft in beide zaken een verweerschrift ingediend.
De gedingen zijn gevoegd ter behandeling aan de orde gesteld ter zitting van 2 april 2002,
waar partijen - zoals tevoren aangekondigd - niet zijn verschenen.
Motivering:
De Raad gaat bij zijn oordeelsvorming uit van de volgende feiten en omstandigheden.
Appellante is sedert 25 maart 1986 gescheiden van tafel en bed van de heer [de man]
(hierna: [de man]). Uit hun relatie zijn nadien nog drie kinderen geboren respectievelijk [in]
1987 (2x) en [in] 1988. Na haar vertrek uit [woonplaats] in 1991 heeft appellante zich met
haar drie kinderen laten inschrijven op het adres [adres] te [plaatsnaam] en is haar door
gedaagde een uitkering ingevolge de Rijksgroepsregeling werkloze werknemers (RWW)
toegekend naar de norm voor een één-oudergezin. Bij besluit van
30 september 1996 heeft gedaagde appellantes RWW-uitkering met ingang van 1 januari
1997 omgezet in een uitkering ingevolge de Algemene bijstandswet (Abw).
Op 26 november 1996 is appellante in het kader van een bijzonder onderzoek naar haar
woon- en leefsituatie door een sociaal rechercheur mondeling meegedeeld dat haar uitkering
met ingang van 1 december 1996 zou worden beëindigd. Bij besluit van
20 januari 1997 is appellantes bijstandsuitkering met ingang van 1 december 1996 beëindigd
omdat uit onderzoek zou zijn gebleken dat zij niet in de gemeente Groningen verblijft
(artikel 63, eerste lid, Abw) en bovendien geen medewerking heeft verleend aan een
huisbezoek en dit verzuim niet heeft hersteld (artikel 69, derde lid (oud), Abw).
De tegen de mondelinge mededeling van 26 november 1996 en het besluit van 20 januari
1997 ingediende bezwaarschriften heeft gedaagde bij besluit van 29 april 1997 respectievelijk
niet-ontvankelijk en (met wijziging van de wettelijke grondslag, te weten: artikel 14 en 30,
tweede lid, in verbinding met artikel 1 van de Algemene Bijstandswet (ABW) in plaats van
artikel 63 en 69, derde lid, van de Abw) ongegrond verklaard.
Het tegen het besluit van 29 april 1997 ingestelde beroep is, voorzover hier van belang, door
de rechtbank ongegrond verklaard. Daarbij heeft de rechtbank, kort gezegd, overwogen dat
de mondelinge mededeling van de sociaal rechercheur niet als een besluit in de zin van
artikel 1:3 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) is aan te merken en daar ook niet mee
kan worden gelijkgesteld, alsmede dat appellante zonder gegronde reden medewerking heeft
geweigerd aan een woningonderzoek zodat gedaagde de uitkering op goede gronden heeft
kunnen beëindigen.
Namens appellante is dit oordeel in hoger beroep bestreden.
Ondertussen had appellante zich op 2 januari 1997 en 17 februari 1997 wederom tot
gedaagde gewend met het verzoek om haar voor een uitkering ingevolge de Abw in
aanmerking te brengen. De aanvraag van 2 januari 1997 is door gedaagde bij besluit van 24
maart 1997 buiten behandeling gelaten omdat appellante nog steeds weigerde medewerking
te verlenen aan een huisbezoek, terwijl de aanvraag van 17 februari 1997 bij besluit van 24
maart 1997 is afgewezen omdat uit een zogeheten woononderzoek was gebleken dat de
kinderen van appellante niet feitelijk verbleven op het door appellante opgegeven woonadres.
De daartegen gerichte bezwaren zijn bij besluit van 30 september 1997, onder wijziging van
de wettelijke grondslag, ongegrond verklaard. Daarbij is overwogen dat het niet meewerken
34

aan een huisbezoek respectievelijk het verstrekken van onjuiste inlichtingen over de feitelijke
verblijfplaats van appellante en haar kinderen als een zeer ernstige gedraging in de zin van
artikel 14, vierde lid (oud), van de Abw moet worden aangemerkt.
Het daartegen ingestelde beroep is door de rechtbank ongegrond verklaard, onder de
overweging dat gedaagde bevoegd was appellante met toepassing van artikel 14, vierde lid
(oud), van de Abw de verzochte bijstand te weigeren.
Ook tegen deze uitspraak heeft appellante zich in hoger beroep gekeerd.
De Raad overweegt het volgende.
Met betrekking tot het geding onder nr. 99/5002 NABW
De Raad stelt voorop dat voorzover het hoger beroep zich richt tegen het oordeel van de
rechtbank, inhoudende dat de mondelinge mededeling van de sociaal rechercheur van 26
november 1996 niet als een besluit in de zin van artikel 1:3 van Abw kan worden aangemerkt,
de Raad dit oordeel onderschrijft. Hieraan wordt nog toegevoegd dat die mondelinge
mededeling evenmin kan worden beschouwd als een handeling in de zin van artikel 138 van
de Abw.
De Raad is voorts met de rechtbank en onder verwijzing naar de in de aangevallen uitspraak
genoemde feiten en omstandigheden, van oordeel dat op 26 november 1996 voldoende
grond bestond voor het afleggen van een huisbezoek ter controle en verificatie van het door
appellante opgegeven woonadres aan de [adres] te [plaatsnaam].
Vaststaat dat appellante geweigerd heeft aan een huisbezoek haar medewerking te verlenen.
De door appellante voor die weigering aangevoerde reden, namelijk dat zij eerst contact wilde
opnemen met haar advocaat, is door gedaagde en de rechtbank terecht niet als zeer
dringende reden (die aan onmiddellijke uitvoering van het huisbezoek in de weg zou staan)
aangemerkt. De Raad acht daarbij mede van belang dat uitstel tot een nadere datum in die
gevallen waarin een onaangekondigd huisbezoek is aangewezen, al snel met zich zal
brengen dat de effectiviteit van dit (onderzoeks)middel tot nul of althans in zeer sterke mate
wordt gereduceerd.
Voor de Raad staat op grond van de gedingstukken tevens vast dat appellante vanwege
gedaagde genoegzaam is gewezen op de consequenties van het niet verlenen van
medewerking aan een huisbezoek. Wat hieromtrent namens appellante in hoger beroep is
gesteld, kan dan ook niet worden gevolgd.
Hetgeen namens appellante in hoger beroep nog naar voren is gebracht met betrekking tot
vermeende strijd met een of meer beginselen van behoorlijk bestuur en het Europees
Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden acht de
Raad dermate vaag en algemeen gesteld dat daarin geen grond voor vernietiging van het
bestreden besluit kan zijn gelegen.
Het vorenstaande leidt de Raad tot de slotsom dat gedaagde zich terecht op het standpunt
heeft gesteld dat appellante door te weigeren, aansluitend aan een onderhoud met de
sociaal rechercheur, een huisbezoek toe te staan, de wettelijke informatieplicht van artikel 30,
tweede lid, van de ABW heeft geschonden, zodat ten gevolge daarvan niet kon worden
vastgesteld of zij nog langer verkeerde in bijstandbehoevende omstandigheden als bedoeld in
artikel 1 van de ABW.
De bijstandsuitkering van appellante is dan ook terecht met ingang van 1 december 1996
beëindigd. De Raad neemt daarbij nog in aanmerking dat appellante, gelet op de schending
van artikel 30, tweede lid, van de ABW èn de vooraf gedane mededeling van de sociaal
rechercheur terzake een op handen zijnde beëindiging van de uitkering, geen
gerechtvaardigde verwachting kon hebben dat zij ook vanaf 30 november 1996 nog
aanspraak kon maken op een bijstandsuitkering.
De aangevallen uitspraak onder nr. AWB 97/891 ABW V13 komt derhalve voor bevestiging in
aanmerking.
Met betrekking tot het geding onder nr. 99/5003 NABW:
De Raad stelt allereerst vast dat, gegeven de systematiek van de Abw, eventuele toepassing
van het sanctie-artikel 14 (oud) van de Abw eerst aan de orde kan komen, indien het recht op
35

ijstand is vastgesteld. Aangezien gedaagde van mening is dat juist vanwege het niet
meewerken aan een huisbezoek respectievelijk vanwege de schending van de
inlichtingenplicht (na het huisbezoek) het recht op bijstand niet kan worden vastgesteld, moet
worden geoordeeld dat het bestreden besluit - nu dit is gebaseerd op artikel 14, vierde lid
(oud), van de Abw - op een onjuiste wettelijke grondslag berust.
Dit betekent dat het bestreden besluit en de aangevallen uitspraak onder nr. AWB 97/1477
ABW V13, waarbij deze grondslag is overgenomen, reeds daarom voor vernietiging in
aanmerking komen.
De Raad zal vervolgens bezien of er grond is met toepassing van artikel 8:72, derde lid van
de Awb, de rechtsgevolgen van het te vernietigen besluit geheel of gedeeltelijk in stand te
laten. Hij overweegt daaromtrent het volgende.
Vaststaat dat appellante ook in de periode waarop het besluit op de aanvraag van 2 januari
1997 betrekking heeft, te weten van 2 januari 1997 tot 17 februari 1997, wederom heeft
geweigerd daadwerkelijk medewerking te verlenen aan een huisbezoek. Ook toen was
gedaagde, op grond van dezelfde overwegingen als hierboven vermeld, gerechtigd
medewerking van appellante te verlangen voor het afleggen van een huisbezoek en bij
weigering daarvan tot afwijzing van de aanvraag over te gaan, aangezien aldus door toedoen
van appellante het recht op bijstand niet kon worden vastgesteld. De Raad wijst hierbij op
artikel 65 in samenhang met artikel 7 van de Abw.
Met betrekking tot het bestreden besluit naar aanleiding van de aanvraag van 17 februari
1997 overweegt de Raad het volgende.
Blijkens de stukken heeft uiteindelijk eerst op 14 maart 1997 vanwege gedaagde met
toestemming van appellante een huisbezoek/woononderzoek in de woning op het adres
[adres] plaatsgevonden. Gelet op de daar aangetroffen situatie, bezien in samenhang met de
overige feiten en omstandigheden zoals die uit de gedingstukken naar voren komen, moet
ook naar het oordeel van de Raad worden vastgesteld dat ten tijde in geding een feitelijk en
duurzaam verblijf aldaar van appellante en haar drie kinderen niet aannemelijk was. De Raad
heeft daarbij met name acht geslagen op de onbewoonde indruk die de woning tijdens het
huisbezoek maakte, het vastgestelde extreem lage energieverbruik van de woning, het feit
dat de kinderen reeds geruime tijd (vanaf 1994/1995) naar de gemeentelijke
basisadministratie van [woonplaats] waren overgeschreven en in die plaats de school
bezochten, het geconstateerde verblijf van de kinderen bij [de man] respectievelijk de
schoonouders van appellante op het adres [adres 2] en [adres 3] te [woonplaats], de
tegenstrijdige verklaringen omtrent het verblijf van de kinderen bij appellante in de weekends
en appellantes in eerste instantie afgelegde eigen verklaring dat zij sinds enige tijd bij haar
schoonouders te [woonplaats] verbleef.
Nu een en ander niet strookte met de gegevens die appellante aan gedaagde had
opgegeven, moet worden geconcludeerd dat appellante ten tijde in geding de op haar
rustende inlichtingenplicht heeft geschonden. Gegeven het belang van de feitelijke woon- en
leefsituatie voor de vaststelling van bijstandsaanspraken, was gedaagde ten gevolge van de
schending van de inlichtingenplicht niet in staat het recht op bijstand van appellante vast te
stellen.
Het vorenstaande leidt de Raad tot de slotsom dat de rechtsgevolgen van het te vernietigen
besluit geheel in stand kunnen blijven.
De Raad acht, ten slotte, termen aanwezig om gedaagde te veroordelen in de proceskosten
van appellante in beroep en in hoger beroep, voorzover gericht tegen het besluit op bezwaar
van 30 september 1997. Deze kosten worden in beroep begroot op € 644,-- en in hoger
beroep op € 322,-- wegens verleende rechtsbijstand.
Beslissing:
Met betrekking tot het geding onder nr. 99/5002 NABW
Bevestigt de aangevallen uitspraak.
Met betrekking tot het geding onder nr. 99/5003 NABW
Vernietigt de aangevallen uitspraak van 15 september 1999 nr. AWB 97/1477 ABW V13;
Verklaart het inleidend beroep gegrond en vernietigt het bestreden besluit van 30 september
36

1997;
Bepaalt dat de rechtsgevolgen van het vernietigde besluit geheel in stand blijven;
Veroordeelt gedaagde in de proceskosten van appellante in beroep en hoger beroep van in
totaal € 966,--, te betalen door de gemeente G.; Bepaalt dat de gemeente G. aan appellante
het door haar betaalde griffierecht van in totaal € 102,10 (f 225,--) vergoedt.
Aldus gewezen door mr. Th.C. van Sloten als voorzitter en mr. drs. Th.G.M. Simons en mr.
R.H.M. Roelofs als leden, in tegenwoordigheid van B.M. Biever-van Leeuwen als griffier, en
uitgesproken in het openbaar op 14 mei 2002.
CRvB 12-12-2000, nr. 98/7831 NABW
Met betrekking tot deze uitspraak is de volgende informatie beschikbaar:
Trefwoorden:
Beëindiging Abw-uitkering, opschortingsbesluit ontbreekt, gezamenlijke huishouding, (geen)
schending medewerkingsplicht
Samenvatting:
Het gemeentebestuur heeft de Abw-uitkering beëindigd aangezien belanghebbende heeft
geweigerd inzage te geven van de tenaamstelling van papieren. In bezwaar is als grond voor
beëindiging primair genoemd artikel 69 Abw en subsidiair (zoals de Raad deze grond
verstaat) op de grond dat belanghebbende een gezamenlijke huishouding als bedoeld in
artikel 3, tweede lid, oud, van de Abw voerde met C. en samen met hem over voldoende
middelen beschikte om in de noodzakelijke kosten van het bestaan te voorzien.
De Raad stelt, onder verwijzing naar het bepaalde in artikel 69 Abw, vast dat, aangezien aan
het beëindigingsbesluit geen opschortingsbesluit is voorafgegaan, waarin belanghebbende op
haar verzuim is gewezen en een termijn is gesteld waarbinnen dit verzuim dient te worden
hersteld, artikel 69, vierde lid, van de Abw geen grondslag kan bieden om tot beëindiging over
te gaan. Het besluit is in strijd met de Abw.
De Raad overweegt met betrekking tot de subsidiair aangevoerde grond dat op grond van de
thans beschikbare gegevens niet kan worden vastgesteld dat C. doorgaans het merendeel
van de nachten en zijn vrije tijd in de woning van belanghebbende in B. doorbracht en aldaar
zijn hoofdverblijf had. De feitelijke situatie van samenwoning ondanks het aanhouden van een
afzonderlijke woonruimte door C. is niet voldoende aannemelijk gemaakt. Het besluit is in
strijd met artikel 7:12 Awb.
Tijdens de zitting is van gemeentezijde aangevoerd dat de beëindiging zou kunnen
geschieden op basis van de artikelen 65 en 7 van de Abw. Dit is naar het oordeel van de
Raad niet het geval. De enkele weigering om bij het huisbezoek medewerking te verlenen
door de verificatie te belemmeren van haar mededeling dat zich in een kastje geen
waardepapieren van C. bevonden, was niet zo essentieel dat juist daardoor het recht op
bijstand van belanghebbende niet langer kon worden vastgesteld. De Raad merkt in dit
verband onder meer op dat het gemeentebestuur op grond van de toegezonden
bankafschriften heeft kunnen vaststellen dat de bankafschriften van C. aan zijn adres in D.
waren geadresseerd en dat de bankafschriften van beiden geen relevante aanwijzingen voor
financiële verstrengeling lieten zien.
Wetsartikelen
Deze uitspraak is (mogelijk) relevant voor de uitleg van de volgende wetsartikelen:
WWB: 3, 11, 17, 54
Abw: 69, 3 (oud), 65, 7
Opmerkingen:
Eventuele links verwijzen naar de actuele tekst van het betreffende artikel. De uitspraak ziet
mogelijk op een oudere versie van dit artikel. Deze oudere versie kan in veel gevallen worden
achterhaald door op de pagina met de actuele tekst in de blauwe balk op "toelichting" te
klikken en de historie van het artikel te volgen.
Ten aanzien van verwijzingen naar WWB-artikelen bij Abw-uitspraken geldt dat de uitspraak
mogelijk ook relevant is voor de uitleg het betreffende WWB-artikel.
37

Integrale tekst van de uitspraak in het geding tussen:
A., wonende te B., appellante, en het College van burgemeester en wethouders van de
gemeente Z., gedaagde.
Ontstaan en loop van het geding:
Namens appellante heeft mr P. J., advocaat te Zaandam, op bij een aanvullend beroepschrift
aangegeven gronden hoger beroep ingesteld tegen een door de Arrondissementsrechtbank
te Haarlem op 13 oktober 1998 tussen partijen gewezen uitspraak, waarnaar hierbij wordt
verwezen.
Gedaagde heeft een verweerschrift ingediend.
Het geding is behandeld ter zitting van 31 oktober 2000, waar appellante in persoon is
verschenen, bijgestaan door mr J. voornoemd, en waar gedaagde zich heeft doen
vertegenwoordigen door mr Ph. A., werkzaam bij de gemeente Z..
Motivering:
Appellante ontving laatstelijk een uitkering ingevolge de Algemene bijstandswet (Abw) naar
de norm voor een alleenstaande ouder.
Bij besluit van 1 april 1998 is deze uitkering met ingang van 18 maart 1998 beëindigd op de
grond dat appellante heeft geweigerd om inzage te geven van de tenaamstelling van
papieren die van belang zijn voor de hoogte en duur van de uitkering, waardoor niet langer
kan worden beoordeeld of appellante nog recht heeft op uitkering.
Bij besluit van 22 juni 1998 heeft gedaagde de namens appellante tegen het primaire
beëindigingsbesluit van 1 april 1998 ingediende bezwaren ongegrond verklaard op grond van
de volgende motivering:
"De primaire grond voor ons besluit is artikel 69 lid 4 van de Algemene bijstandswet.
Subsidiair is ons besluit gebaseerd op artikel 7 lid 1 en artikel 26 lid 1 onder b van de
Algemene bijstandswet. Immers wij stellen ons op het standpunt dat u samen met de heer C.
een gezin vormt en dat u met hem over voldoende middelen van bestaan beschikt.".
De rechtbank heeft het tegen het besluit van 22 juni 1998 ingestelde beroep ongegrond
verklaard.
De Raad overweegt het volgende.
Het bestreden besluit berust primair op het bepaalde in artikel 69, vierde lid, van de Abw.
Blijkens dit besluit en de door gedaagde ter zitting daarop gegeven toelichting had het
huisbezoek bij appellante tot doel om vast te stellen of C. hoofdverblijf had in de woning van
appellante. In verband daarmee werd van belang geacht of de administratie van C. zich in
haar woning bevond. Volgens gedaagde was het in dit geval gerechtvaardigd om onmiddellijk
toepassing aan artikel 69, vierde lid, van de Abw te geven.
Ingevolge artikel 69 van de Abw, voorzover hier van belang, schorten burgemeester en
wethouders het recht op bijstand op, indien de belanghebbende de voor de verlening van
bijstand van belang zijnde gegevens of de gevorderde bewijsstukken niet, niet tijdig of
onvolledig heeft verstrekt en hem dit te verwijten valt, dan wel indien de belanghebbende
anderszins onvoldoende medewerking verleent aan het onderzoek (lid 1). Burgemeester en
wethouders doen aan de belanghebbende mededeling doen van de opschorting en nodigen
hem uit binnen een door hen te stellen termijn het verzuim te herstellen (lid 2). De bijstand
wordt beëindigd met ingang van de eerste dag van de periode waarover de bijstand is
opgeschort, indien de belanghebbende het verzuim niet herstelt binnen de daarvoor gestelde
termijn (lid 4).
De Raad stelt vast dat artikel 69, vierde lid, van de Abw uitsluitend een rechtsgrond biedt voor
beëindiging van de bijstandsverlening, indien het verzuim om inlichtingen te verstrekken
binnen de in een eerder genomen opschortingsbesluit gestelde termijn niet wordt hersteld.
Aangezien aan het beëindigingsbesluit van 1 april 1998 geen opschortingsbesluit vooraf is
gegaan, waarin appellante op haar verzuim is gewezen en een termijn is gesteld waarbinnen
dit verzuim dient te worden hersteld, kan artikel 69, vierde lid, van de Abw geen grondslag
bieden om tot beëindiging van de bijstandsverlening aan appellante over te gaan. De door
gedaagde gestelde omstandigheid dat het verzuim in het onderhavige geval niet te herstellen
zou zijn en het nemen van een opschortingsbesluit geen zin had, maakt dit niet anders.
38

Voorzover het bestreden besluit is gebaseerd op artikel 69, vierde lid, van de Abw, is dit dan
ook in strijd met de wet.
Gelet op de gedingstukken en de ter zitting gegeven toelichting verstaat de Raad de
subsidiair aan het bestreden besluit ten grondslag gelegde motivering aldus dat appellante
een gezamenlijke huishouding als bedoeld in artikel 3, tweede lid, oud, van de Abw voerde
met C. en samen met hem over voldoende middelen beschikte om in de noodzakelijke kosten
van het bestaan te voorzien.
De Raad overweegt daaromtrent dat op grond van de thans ter beschikking staande
gegevens niet kan worden vastgesteld dat C. doorgaans het merendeel van de nachten en
zijn vrije tijd in de woning van appellante in B. doorbracht en aldaar zijn hoofdverblijf had.
Appellante heeft tijdens het huisbezoek op 18 maart 1998 verklaard dat C. niet meer dan drie
dagen per week bij haar thuis was en regelmatig naar D. ging. Ter zitting van 16 juli 1998
heeft appellante verklaard dat C. aan de P.straat in D. een gemeubileerde kamer heeft. Dat is
volgens haar het adres waar zich zijn persoonlijke eigendommen bevonden. Zij heeft tevens
aangegeven dat hij veel bij familie en vrienden verbleef. De verklaringen van C., die niet
alleen als schoonmaker in B. maar tevens in Limburg als rondreizend kapper actief was, zijn
daarmee in overeenstemming.
De door gedaagde overgelegde lijst van observaties is beperkt gebleven tot een aantal
waarnemingen in de omgeving van appellante en biedt, ook wanneer deze in samenhang
worden bezien met hetgeen tijdens het huisbezoek in die woning is waargenomen,
onvoldoende basis om te oordelen dat ondanks het aanhouden van afzonderlijke woonruimte
door C. toch een feitelijke situatie van samenwoning bestond doordat slechts de woning van
appellante door hen werd gebruikt.
Reeds hierom kon de beëindiging van de uitkering van appellante evenmin worden
gebaseerd op de grond dat appellante en C. een gezamenlijke huishouding als bedoeld in
artikel 3, tweede lid, oud, van de Abw voerden. Hiervan uitgaande voldoet het bestreden
besluit wat de subsidiaire grondslag betreft niet aan het bepaalde in artikel 7:12, eerste lid,
van de Algemene wet bestuursrecht (Awb).
Partijen hebben in dit geding uitvoerig gedebatteerd over de vraag of de beëindiging van de
uitkering van appellante alsnog zou kunnen worden gestoeld op het bepaalde in artikel 65 in
samenhang met artikel 7, eerste lid, van de Abw. Om proceseconomische redenen zal de
Raad ook hierop ingaan. Dienaangaande merkt de Raad op dat appellante in zoverre geen
medewerking heeft verleend aan het huisbezoek, dat zij op dat moment de verificatie heeft
belemmerd van haar mededeling dat zich in een kastje van haar woning geen papieren van
C. bevonden. De Raad ontkent niet dat die verificatie mogelijk enig licht had kunnen werpen
op de vraag of C. in die woning zijn hoofdverblijf had.
Naar het oordeel van de Raad kan echter niet worden gezegd dat die enkele weigering zo
essentieel was dat juist daardoor het recht op bijstand van appellante niet langer was vast te
stellen. De Raad merkt in dit verband op dat appellante voor het overige wel de medewerking
heeft verleend die bij het huisbezoek van haar werd verlangd en bovendien heeft
aangeboden om al haar stukken in kopie op de sociale dienst te laten zien. Zij heeft
vervolgens eigener beweging niet alleen haar bankafschriften maar ook die van C. aan
gedaagde doen toekomen. Aldus heeft gedaagde ten minste kunnen vaststellen dat de
bankafschriften van C. aan zijn adres in D. waren geadresseerd en dat de bankafschriften
van beiden geen relevante aanwijzingen voor financiële verstrengeling lieten zien. Aan de
tijdens het huisbezoek aanwezige C. zijn slechts enkele vragen gesteld. Afgezien van de
ziektekostenverzekering zijn hem toen geen vragen gesteld over de (tenaamstelling en
adressering van) andere administratieve gegevens.
In het voorgaande ligt besloten dat het besluit van 18 juni 1998 en ook de aangevallen
uitspraak, waarbij dit besluit in stand is gelaten, voor vernietiging in aanmerking komen.
Gedaagde zal een nieuw besluit op bezwaar dienen te nemen met inachtneming van hetgeen
de Raad heeft overwogen.
Namens appellante is in het aanvullend beroepschrift om schadevergoeding verzocht, in ieder
geval bestaande uit de wettelijke rente over de alsnog uit te betalen uitkering. Omdat de
omvang van de schade mede afhangt van de vraag hoe het nieuwe besluit op bezwaar zal
luiden, ligt het thans niet op de weg van de Raad om zich daarover uit te spreken. De Raad
39

acht het aangewezen dat gedaagde zich bij het nemen van het nieuwe besluit op bezwaar
tevens beraadt over de vraag in hoeverre er termen zijn om schade te vergoeden.
Gezien het voorgaande acht de Raad termen aanwezig om op grond van artikel 8:75 van de
Awb gedaagde te veroordelen in de proceskosten van appellante in beroep en hoger beroep.
Deze kosten worden begroot op ƒ 1.420,-- in eerste aanleg en op ƒ 1.420,-- in hoger beroep,
wegens verleende rechtsbijstand.
Beslissing:
De Centrale Raad van Beroep, Recht doende:
Vernietigt de aangevallen uitspraak;
Verklaart het inleidend beroep gegrond en vernietigt het bestreden besluit;
Bepaalt dat gedaagde een nieuw besluit op bezwaar zal nemen met inachtneming van deze
uitspraak;
Veroordeelt gedaagde in de proceskosten van appellante tot een bedrag groot ƒ 2.840,--, te
betalen door de gemeente Z.;
Gelast de gemeente Z. aan appellante het gestorte recht van ƒ 55,-- in beroep en ƒ 160,-- in
hoger beroep (totaal ƒ 215,--) te vergoeden.
Aldus gewezen door mr G.A.J. van den Hurk als voorzitter en mr Ch. de Vrey en mr drs N.J.
van Vulpen-Grootjans als leden, in tegenwoordigheid van I.J.M. Peereboom-Nieuwenburg als
griffier, en uitgesproken in het openbaar op 12 december 2000.
Noot:
Er is vooralsnog geen commentaar beschikbaar bij deze uitspraak.
CRvB 07-09-2006, nr. AWB 06/1897 WWB Rechtbank Amsterdam (met
noot mr. Karolien van de Laar)
Trefwoorden
inlichtingenplicht, onaangekondigd huisbezoek, inbreuk op de persoonlijke levenssfeer,
onrechtmatig verkregen bewijs.
Samenvatting
Het college heeft het recht op bijstand ingetrokken omdat belanghebbende zijn
inlichtingenplicht heeft geschonden door geen melding te maken van de tijdens een
(onaangekondigd) huisbezoek aangetroffen softdrugs en de inkomsten uit de handel in deze
drugs. De rechtbank oordeelt ten aanzien van de rechtmatigheid van het huisbezoek dat een
onaangekondigd huisbezoek ter vaststelling of het recht op uitkering bestaat een inbreuk
vormt op de persoonlijke levenssfeer als bedoeld in artikel 8 lid 1 EVRM en artikel 10 lid 1
Grondwet. Indien de bijzondere omstandigheden van het geval dit noodzakelijk maken, kan
deze inbreuk echter gerechtvaardigd zijn op grond van artikel 8 lid 2 EVRM, terwijl ook artikel
10 lid 1 Grondwet zich daartegen niet verzet (zie CRvB 07-03-2005, nr. 02/3737 NABW). De
rechtbank constateert dat de jurisprudentie van de CRvB met betrekking tot
onaangekondigde huisbezoeken in het algemeen betrekking heeft op noodzakelijk te achten
huisbezoeken. Hierbij concludeert de rechtbank dat het begrip “noodzakelijk” duidt op de
situaties waarin een specifieke aanleiding bestaat voor de inzet van het middel van
huisbezoek. Die aanleiding kan bestaan uit aanwijzingen omtrent mogelijke (verzwegen)
omstandigheden die relevant zijn voor het vaststellen van het recht. In casu is er sprake van
“niet-noodzakelijke” huisbezoeken, waarin er geen bijzondere aanleiding was om juist de
woning van belanghebbende te bezoeken. De rechtbank oordeelt dat niet is gebleken van
een objectieve grond om te twijfelen aan de woonsituatie noch van bijzondere
omstandigheden die de inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van belanghebbende
noodzakelijk maakten of rechtvaardigden. Voorts acht de rechtbank ondubbelzinnige
40

toestemming van de belanghebbende om de woning te betreden zodanig noodzakelijk en van
wezenlijk belang dat daarover geen misverstand mag bestaan. Hetzelfde geldt voor de
bekendheid van belanghebbende met de gevolgen bij weigering die toestemming te verlenen.
De rechtbank concludeert dat de tijdens het huisbezoek aangetroffen bewijsmiddelen door
het college zijn verkregen op een wijze die zodanig indruist tegen hetgeen van een behoorlijk
handelende overheid mag worden verwacht dat dit gebruik onder alle omstandigheden
ontoelaatbaar moet worden geacht.
Noot
In deze zaak moet de rechtbank twee wezenlijke vragen beantwoorden.
Ten eerste of het (onaangekondigde) huisbezoek rechtmatig is. In het onderhavige geval is
sprake van een onaangekondigd huisbezoek bij een lopende bijstandsuitkering, zonder
bijzondere aanleiding. Naar vaste jurisprudentie van de CRvB vormt een onaangekondigd
huisbezoek een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer als bedoeld in artikel 8 lid 1 EVRM en
artikel 10 lid 1 Grondwet, maar, indien bijzondere omstandigheden van het geval dit
noodzakelijk maken, kan deze inbreuk gerechtvaardigd zijn. De rechtbank oordeelt dat zo’n
inbreuk niet gerechtvaardigd is als er geen bijzondere reden is waarom het college het
huisbezoek wil verrichten. Dit oordeel lijkt mij juist. Een huisbezoek bij wijze van steekproef
verdraagt zich immers ook niet met de jurisprudentie van de CRvB (zie CRvB 03-09-2002, nr.
00/178 NABW waarin een objectieve grond om te twijfelen aan de woonsituatie werd
verlangd, voordat mocht worden overgegaan tot een huisbezoek).
Ten tweede gaat het hier om de toelaatbaarheid van het bij het onaangekondigde huisbezoek
verkregen bewijs. Bij het huisbezoek was belanghebbende onder invloed van marihuana en
verklaarde sedert 2003 te handelen in softdrugs. Nu het huisbezoek als zodanig niet door de
beugel kon, moet de vraag beantwoord worden of de bij dit huisbezoek verkregen informatie
wel mag worden gebruikt.
In het strafrecht wordt dan gesproken van onrechtmatig verkregen bewijs. Dergelijk bewijs
mag niet in een strafproces worden gebruikt. ln het bestuursrecht ontbreekt een algemene
regeling van het bewijsrecht. Dat wil echter niet zeggen dat bewijzen in het bestuursrecht
normloos is. De verdeling van de bewijslast, bewijsmiddelen en bewijswaardering is primair
overgelaten aan de rechter (vrije bewijsleer). De bestuursrechter velt een eigen oordeel over
de rechtmatigheid en de toelaatbaarheid van het bewijs. In het bestuursrecht wordt de
beoordeling ten aanzien van de bewijsvoering beheerst door de algemene beginselen van
behoorlijk bestuur.
Het gebruik van bewijsmiddelen is volgens vaste rechtspraak slechts dan niet toegestaan
indien deze zijn verkregen op een wijze die zozeer indruist tegen hetgeen van een behoorlijk
handelende overheid mag worden verwacht, dat gebruik onder alle omstandigheden
ontoelaatbaar moet worden geacht. In de praktijk oordeelt de CRvB niet snel dat dit het geval
is (zie bijvoorbeeld CRvB 03-01-2006, nr. 04/2827 NABW en CRvB 13-01-2004, nr. 01/2690
NABW, waarin de CRvB geen betekenis hechtte aan het feit dat de auto van belanghebbende
zonder toestemming van de Officier van Justitie was doorzocht, respectievelijk aan het feit dat
de zoon van belanghebbende niet was gewezen op zijn verschoningsrecht.) De Hoge Raad is
mogelijk iets strenger dan de CRvB (zie HR 12-03-1997, nr. 30478 (gepubliceerd in FED
1997, 621), waarin het feit dat bepaalde stukken waren verkregen door middel van schending
van het (afgeleid) verschoningsrecht, maakte dat zij ook in een fiscaalrechtelijke procedure
niet meer mochten worden gebruikt).
41

De rechtbank constateert dat het huisbezoek in strijd was met het recht op privacy en dat
deze inbreuk niet gerechtvaardigd was en voorts dat er ook geen ondubbelzinnig duidelijke
toestemming was verleend om de woning te betreden. Daarmee komt de rechtbank tot het
oordeel dat deze bewijsmiddelen zijn verkregen op een wijze die zozeer indruist tegen
hetgeen van een behoorlijk handelende overheid mag worden verwacht, dat dit gebruik onder
alle omstandigheden ontoelaatbaar moet worden geacht.
In tegenstelling tot het oordeel van de rechtbank zou ik verwachten dat hiervan in het
onderhavige geval geen sprake is, gezien de (vele) voorbeelden uit de jurisprudentie van de
CRvB waarin het gebruik van ‘onrechtmatig verkregen’ bewijs werd toegestaan (waaronder
de hierboven genoemde uitspraken CRvB 03-01-2006, nr. 04/2827 NABW en CRvB 13-01-
2004, nr. 01/2690 NABW).
Naar mijn mening zou dit anders zijn als er in een soortgelijk geval ondanks een uitdrukkelijke
weigering van belanghebbende, een huisbezoek heeft plaatsgevonden.
De rechtbank geeft echter ook aan dat als zij in dit geval het bewijs niet had uitgesloten, het
recht op eerbieding van de persoonlijke levenssfeer voor belanghebbende een loze letter zou
zijn. Ook daar wil ik een kanttekening bij plaatsen. Het recht op privacy brengt immers mee
dat een belanghebbende kan weigeren mee te werken aan een steekproefsgewijs
huisbezoek zonder dat hem vervolgens een schending van zijn medewerkings- en/of
inlichtingenplicht ingevolge artikel 17 WWB kan worden tegengeworpen.
42