LICHTFLITSEN - Lichtschip 12 NOORD HINDER

LICHTFLITSEN
van de “Noord-Hinder”
Jaargang 16 - nummer 1 - Juni 2012

COLOFON
Lichtfl itsen van de “Noord-Hinder” is een uitgave van de Stichting Lichtschip 12
“Noord-Hinder”. Het blad verschijnt minimaal 2 x per jaar en wordt verspreid onder de
relaties, sponsoren, begunstigers en vrienden van het Lichtschip 12 “Noord-Hinder”.
BESTUUR
Voorzitter D. van der Zee
Secretaris W. Boot
Penningmeester L.A. Koster
Beheerder a.i. W.J. Risseeuw
Coördinator Gidsen T. Pollemans
Museale zaken C. de Jong
REDACTIE
D. van der Zee - L.A. Koster - W.J. Risseeuw
DRUKWERK
Kooiman Drukwerk, Barendrecht - www.kooimandrukwerk.nl
CORRESPONDENTIE ADRES
Stichting Lichtschip 12 “Noord-Hinder”
Postbus 1014
3220 BA Hellevoetsluis
www.noordhinder.nl
E-mail: info@noordhinder.nl
Telefoon: 06 - 575 75 792
Telefoon beheerder: 06 - 207 17 701
ING Bank: 7619224

VAN DE VOORZITTER
Door DIrk van der Zee
Foto's Leo Koster
weer hebben we toch allemaal wel een meestal uitgesproken mening.
Voor de een is het te warm en voor de ander is het te koud.
Maar voor de vrijwilligers van het Lichtschip is
het niet alleen te koud maar ook veel te nat geweest.
In de planning voor de onderhoudsmedewerkers
stond het verven van het achterdek
op het programma maar daar is door de vele
regen nog niets van gekomen. Hopelijk blijft het
een tijdlang droog zodat we die werkzaamheden
ook kunnen verrichten. Voor het overige
konden de onderhoudsplannen uitgevoerd worden
zoals afgesproken. Ondermeer werd de
uitkijk onderhanden
genomen en
werd het weer (voor zover mogelijk)
teruggebracht in de authentieke staat.
Ook moesten in de Instrumentenruimte
de nodige werkzaamheden worden
verricht om daar de nieuw op maat
vervaardigde vitrines te plaatsen.
Verderop in dit blad leest u de bijzonderheden.
Daarnaast zijn er natuurlijk allerlei zaken die de nodige aandacht
verdienen en daarom ook zijn uitgevoerd. In de vorige Lichtflits berichtte
ik over de gesprekken met de gemeente over een verplaatsing
naar het Groote Dok. Maar vanwege werkzaamheden aan de
nieuw te bouwen appartementen en het vernieuwen van de Museumkade
kon een en ander vooralsnog geen doorgang vinden.
Binnenkort vindt hieromtrent een gesprek plaats met de burgemeester.
Dat zal dan tevens het laatste ambtelijk onderhoud met
Lichtflitsen - Juni 2012 - 3

het bestuur van het Lichtschip en de burgemeester zijn. Per 1 september
2012 gaat hij van een welverdiend pensioen genieten. Wij
hebben de afgelopen jaren een goed contact gehad en betreuren
zijn vertrek. Hij was en blijft naar wij hopen zeer betrokken bij het
wel en wee van het Lichtschip. Als bestuur wensen wij hem al het
goede toe en nog een fijn en gezond leven in Hellevoetsluis samen
met zijn vrouw.
Het afgelopen jaar werd door een 4-tal leerlingen van het Helinium
een maatschappelijke stage gehouden op het Lichtschip en dat is
wederzijds goed bevallen. Een goed initiatief wat ook in 2012 een
vervolg kreeg. Fijn, dat er steeds weer vrijwilligers zijn die tijd en
energie hebben om deze taak op zich te nemen. Half mei zijn ook
de laatste leerlingen van groep 6 van de basisscholen uit Hellevoetsluis
aan boord geweest. Het ligt nu even stil maar in oktober
2012 gaan de rondleidingen voor deze kinderen weer van start onder
de bezielende leiding van een aantal enthousiaste gidsen. Over
gidsen gesproken wij zijn momenteel druk bezig om een aantal
nieuwe gastheren dan wel gastvrouwen, zoals ik ze liever noem,
binnen te halen. Als alles goed gaat krijgen we er 3 of 4 nieuwe
personen bij. En dat is ook hard nodig omdat door ziekte of andere
oorzaken men niet altijd in de gelegenheid is om aan boord te ko-
Ook een succesvol weekeind, zowel qua bezoekersaantallen als
voor de bemanning. Geen ongelukken gebeurd ondanks het feit,
dat 2666 bezoekers het schip bezochten en dat in twee dagen.
Verderop leest u een verhaal hierover van Cees Tijsze. Wij hebben
afscheid genomen van Dick Dibbets als onderhoudsmedewerker
maar in zijn plaats is ook weer een nieuwe medewerker toegetreden.
Kortom het is steeds in beweging en dat is een goede zaak. In
dit nummer staat het laatste deel van Egbert van der Weide over
de Geschiedenis van de Verlichting. Een zeer lezenswaardige
reeks over ondermeer bakens en vuurtorens. Ik wens u heel veel
leesplezier toe. Ik hoop u van de zomer weer te mogen ontmoeten
aan boord van ons mooie Lichtschip.
4 - Lichtflitsen - Juni 2012

het bestuur van het Lichtschip en de burgemeester zijn. Per 1 september
2012 gaat hij van een welverdiend pensioen genieten. Wij
hebben de afgelopen jaren een goed contact gehad en betreuren
zijn vertrek. Hij was en blijft naar wij hopen zeer betrokken bij het
wel en wee van het Lichtschip. Als bestuur wensen wij hem al het
goede toe en nog een fijn en gezond leven in Hellevoetsluis samen
met zijn vrouw.
Het afgelopen jaar werd door een 4-tal leerlingen van het Helinium
een maatschappelijke stage gehouden op het Lichtschip en dat is
wederzijds goed bevallen. Een goed initiatief wat ook in 2012 een
vervolg kreeg. Fijn, dat er steeds weer vrijwilligers zijn die tijd en
energie hebben om deze taak op zich te nemen. Half mei zijn ook
de laatste leerlingen van groep 6 van de basisscholen uit Hellevoetsluis
aan boord geweest. Het ligt nu even stil maar in oktober
2012 gaan de rondleidingen voor deze kinderen weer van start onder
de bezielende leiding van een aantal enthousiaste gidsen. Over
gidsen gesproken wij zijn momenteel druk bezig om een aantal
nieuwe gastheren dan wel gastvrouwen, zoals ik ze liever noem,
binnen te halen. Als alles goed gaat krijgen we er 3 of 4 nieuwe
personen bij. En dat is ook hard nodig omdat door ziekte of andere
oorzaken men niet altijd in de gelegenheid is om aan boord te ko-
Ook een succesvol weekeind, zowel qua bezoekersaantallen als
voor de bemanning. Geen ongelukken gebeurd ondanks het feit,
dat 2666 bezoekers het schip bezochten en dat in twee dagen.
Verderop leest u een verhaal hierover van Cees Tijsze. Wij hebben
afscheid genomen van Dick Dibbets als onderhoudsmedewerker
maar in zijn plaats is ook weer een nieuwe medewerker toegetreden.
Kortom het is steeds in beweging en dat is een goede zaak. In
dit nummer staat het laatste deel van Egbert van der Weide over
de Geschiedenis van de Verlichting. Een zeer lezenswaardige
reeks over ondermeer bakens en vuurtorens. Ik wens u heel veel
leesplezier toe. Ik hoop u van de zomer weer te mogen ontmoeten
aan boord van ons mooie Lichtschip.
4 - Lichtflitsen - Juni 2012

DE GESCHIEDENIS VAN DE VERLICHTING
6 - Lichtflitsen - Juni 2012
Door Egbert van der Weide
DEEL 4
De Brandaris.
In 1994 bestond de Brandaris op Terschelling vierhonderd jaar. De
eigenlijke geschiedenis van de Brandaris begint meer dan 650 jaar
geleden. De huidige vuurtoren heeft namelijk al twee voorgangers
gehad, hoewel, de tweede al voor zijn voltooiing instortte. Het was
niet in het belang van de eilandbewoners om zo'n markant baken
voor de scheepvaart op te richten. De scheepvaartbelangen waren
gevestigd in de rijke koopmanssteden aan de Zuiderzee. Van daar
kwam het geld voor de oprichting en instandhouding van de wegwijzers
langs het Vlie, de belangrijkste route tussen Zuiderzee en
Noordzee. Maar geldgebrek, verval en instortingsgevaar door dreiging
van de zee vormen de rode draad in de geschiedenis van de
vuurtorens. Hierna wordt de geschiedenis beschreven van de drie
Brandarissen tot en met de tijd van Koning Willem I, onder wiens
bewind de kustverlichting een reguliere taak van de overheid werd.
Het is 28 september 1323.
Tussen de rijke koopmansstad Kampen, die halverwege de veertiende
eeuw deel uit zou gaan maken van het Hanzeverbond, en
Terschelling wordt een overeenkomst gesloten. In deze overeenkomst,
met als titel "Vander kapen opter Schellinghe", wordt vermeld
dat er is opgericht een "voerhuijs oft eijn mercke", een bouwwerk
voor het begeleiden van de scheepvaart. De Kampenaren
hadden alle belang bij een veilige passage van het verraderlijke
Vlie, dat volgens de oorkonde al heel wat schepen en mensenlevens
had geëist. Daarom stelden zij de stenen en het hout beschikbaar,
op voorwaarde dat zij voortaan zouden zijn vrijgesteld van
het betalen van bakengeld. Als vertegenwoordigers van Terschelling
traden o.a. op ene Claes, die zichzelf "Richter vander Schellinghe"
noemt, "sinen mederichter ende dat menelant vander Schelinghe".Of
het "voerhuijs" er meteen is gekomen is in het Oud-
Kamper archief niet terug te vinden. Het is ook niet bekend of het

een stenen toren was. Pas in 1559, ruim 230 jaar later vernemen
we weer iets over deze eerste Brandaris. De rol van Kampen is
dan al uitgespeeld en overgenomen door Amsterdam, dat in 1452
van Philips van Bourgondië het privilege van het "paalkistrecht"
kreeg. De Amsterdamse Vroedschap besloot op 21 september
1559, de vervallen toren op haar kosten te repareren, omdat de
"Sinte Brandaris toorn opden Scellinck de welcke een kundige
baeck van outs es gheweest in 'pericule zoude wesen te vervallen
Voorwaarde hierbij was echter wel dat de inwoners van "Ste Brandariuskercke
ofte prochie" honderd of meer wagens wier zouden leveren.
Het ging tenslotte ook om het behoud van hun kerk. De
vraag om wier wijst op een bedreiging door de zee Wier was in die
tijd een veel gebruikt materiaal tegen de oprukkende zee. Er wordt
uitdrukkelijk over een toren gesproken
en opmerkelijk is dat het dorp
"Sinte Brandarius" heet, de naam
die later over zou gaan op de toren.
Ook wordt hij nog de toren van
het dorp S. Brandarius genoemd,
op dezelfde manier als bijvoorbeeld
"de Dom van Utrecht".Het water
kwam snel dichterbij, wat de Staten
van Holland op 21 januari 1593
deed besluiten om "een stuck landewaerts" een nieuw, "principael
baeck" te bouwen. De eerste Brandaris stond aan de zuidwestzijde
van het dorp, sterk bedreigd
door de afslag van het voorland. De
hoogte van de nieuwe toren werd
gesteld op 28 vadem, zo'n 48 meter.
Men zou proberen de oude toren
in stand te houden tot de nieuwe
klaar was. Dit lukte niet, want al
een dag na bovengenoemde datum
sloeg de zee toe en ondermijnde de eerste Brandaris zodat deze
was "Omghestort en in zee ghevallen". Om ongelukken te voorkomen
besloot men om een tijdelijk baken, een houten kaap, op te
Lichtflitsen - Juni 2012 - 7

ichten Er zijn jammer genoeg geen documenten waaruit blijkt dat
deze er inderdaad gestaan heeft. Het lijkt aannemelijk, want op 17
februari 1593 zijn er berichten van het voornemen, ook naar het
buitenland. Men kan zeggen dat dit toch wel verplichtingen schept.
Tegelijkertijd wordt aangekondigd dat er een nieuwe stenen toren
zal worden gebouwd. De tweede Brandaris zal in vijf maanden
moeten worden opgeleverd, een onwaarschijnlijk korte tijd voor een
dergelijk kolossaal bouwwerk. De aannemer is Pieter Albertsz
Clock uit Medemblik
De tweede Brandaris bereikte nooit zijn voltooiing Door teveel
haast en gebruik van slechte bouwmaterialen stortte hij halverwege
de bouw in. Hierbij bleven "ses Persoonen doot". In 1594 begint de
bouw van de huidige Brandaris, onder slechte omstandigheden.
Het begin van de bouwperiode wordt gekenmerkt door meningsverschillen
over de uitvoering de bestekseisen, de fundatie en de te
gebruiken materialen. Uiteindelijk zal een geschillencommissie een
voor beide partijen bindende uitspraak doen. De aannemer verliest
de slag om de fundamenten, want de toren zal worden gebouwd op
het voetstuk van zijn ingestorte voorganger. Al in 1593 was het besluit
genomen de toren geschikt te maken om er een vuur (licht) op
te laten branden.
Op 20 februari 1597 wordt de allereerste lichtwachter aangesteld
tegen 20 ponden Vlaams ( 120) per jaar. De toren heeft een tentvormige
kap gekregen, met daarop een lantaarn. Het licht van de
lantaarn wordt gevoed door kaarsen en het zal niet erg sterk zijn
geweest. Rond 1605 wordt op kosten van de dorpsgemeenschap
een 1033 kg wegende luidklok aangebracht, om die "in tijden van
nood van enige schepen te kleppen, en door dien het volk overhoop
te vergaderen (op te roepen) om dezelve schepen, en volk, te
helpen salveren (bergen en redden) zoveel doenlijk zal wesen" Er
is ook om een uurwerk gevraagd, maar dit zal nog even duren. Al
in 1615 wordt naar voren gebracht dat de Brandaris dringend aan
een herstelbeurt toe is. Het zal echter tot 1671 duren, voordat met
de reparatiewerkzaamheden begonnen wordt. Tussentijds wordt de
toren verscheidene malen "gevisiteerd" (aan een onderzoek onderworpen)
met name door het College van de Pilotage benoorden de
8 - Lichtflitsen - Juni 2012

Maze. De hieruit voortvloeiende rapporten geven de noodzaak tot
reparatie herhaaldelijk aan, maar tot echte daden komt het niet.
Het grote meningsverschil is de vraag, wie voor de kosten moet
opdraaien. Genoemd College, opgericht in 1615 voor de verbetering
van de kwaliteit van de loodsen, stelt in 1618 vast dat de kaarsenlantaarn
op de Brandaris niet voldoet Hij kan naar de mening
van de commissie maar het beste verdwijnen, evenals de houten
kap, om voortaan op het zo ontstane plat een vuur te kunnen stoken,
net zoals op de torens van de andere zeegaten wordt gedaan.
Dat dit nooit is gebeurd, valt af te leiden uit het feit dat in het eerste
kwart van de zeventiende eeuw in de westelijke duinen een vuurboet
wordt opgericht, gestookt met steenkool. Op 20 augustus
1666, tijdens de Tweede Engelse Oorlog, wordt vrijwel heel West-
Terschelling door de Britten platgebrand. Slechts de Brandaris, de
gereformeerde kerk en zo'n dertigtal woonhuizen overleven de
"Engelse Furie".De toren staat dan nog steeds aan de noordzijde
buiten het dorp. In een bewaard gebleven journaal noemen de Engelsen
het dorp net zoals in de toen al meer dan een eeuw oude
stukken, namelijk "A Capital Town called Brandaris".Op 19 december
1668 nemen de Staten van Holland het besluit om voortaan
van 1 september tot 1 april van zonsondergang tot zonsopgang op
de torens te vuren. Op Terschelling moet een vuurboet worden onderhouden
met daarnaast een licht van kaarsen of lampen op de
Brandaris. Blijkbaar is de toren dan een dagmerk. De gebruikers
(schippers) moeten de kosten betalen, maar mogen deze doorberekenen
in de tarieven. Enkhuizen neemt het voortouw om de
Brandaris nu eindelijk eens een grondige opknapbeurt te geven.
Besloten wordt, dat de kosten hiervan zullen worden betaald uit het
vuurgeld. Een mooi initiatief, maar de opbrengsten van dat vuurgeld
blijken bij lange na niet voldoende te zijn. Pas als de ontvanger
ervan, burgemeester De Graeff van Amsterdam, bereid is een
lening te verschaffen (tegen 4% per jaar), kan er begonnen worden.
De hersteloperatie kost in totaal 11.015 gulden, 6 stuivers en
8 penningen, een voor die tijd enorm bedrag. De toren wordt dan
ook van top tot teen gerestaureerd. De kap en lantaarn zitten er
nog gewoon op, er wordt een windwijzer op aangebracht. Deze is
Lichtflitsen - Juni 2012 - 9

gemaakt in de vorm van een scheepje, wat mooi te zien is op een
tekening van P.I. Portier uit 1720
Plaats West Terschelling
Status Actief
Start bouw 1593
Opening 1594
Monument Ja, Rijksmonument sinds 1965
Karakter Schitterlicht om de 5 seconden
Lichtpatroon 0,3 seconden licht, 4,7 seconden donker
Hoogte 54 meter
Lichthoogte 55 meter
Lichtsterkte 3.500.000 candela. (1 candela = 1 kaars)
Reikwijdte 35km, of 18,9 zeemijl
Bouwmateriaal Gele steen
Radar Ja
Bemand Ja, 24 uur per dag
10 - Lichtflitsen - Juni 2012

gemaakt in de vorm van een scheepje, wat mooi te zien is op een
tekening van P.I. Portier uit 1720
Plaats West Terschelling
Status Actief
Start bouw 1593
Opening 1594
Monument Ja, Rijksmonument sinds 1965
Karakter Schitterlicht om de 5 seconden
Lichtpatroon 0,3 seconden licht, 4,7 seconden donker
Hoogte 54 meter
Lichthoogte 55 meter
Lichtsterkte 3.500.000 candela. (1 candela = 1 kaars)
Reikwijdte 35km, of 18,9 zeemijl
Bouwmateriaal Gele steen
Radar Ja
Bemand Ja, 24 uur per dag
10 - Lichtflitsen - Juni 2012

NOORDHINDER MIDDELPUNT VAN
GROTE OEFENINGEN
Door Carla Wolffenbuttel
Medewerker Opleidingen en Oefenen
Na een kleine explosie in de machinekamer van de Noordhinder is
er brand uitgebroken. Op het moment van de explosie waren de
machinist en 1 matroos in de MK/MK werkplaats aan het werk. Aan
het scheepsvlak werden reparatiewerkzaamheden uitgevoerd door
slechte stukken te vervangen. Hierdoor was er tijdelijk een open
verbinding tussen de MK en de voorpiek. Hierdoor kon de rook zich
verspreiden naar de voorpiek alwaar ook 2 personen bezig waren
met onderhoudswerkzaamheden in de voorpiek.
Toen vervolgens een explosie plaatsvond, heeft de kapitein volgens
de scheepsprocedure de waterdichte deuren op het schip
gesloten. Vervolgens heeft hij het algemeen alarm laten afgaan om
zodoende alle bemanningsleden naar de brug te krijgen voor de
alarmrol (koppen tellen). Hier bleek dat er 5 personen worden vermist.
Er werd alarm geslagen via 112 en de Brandweer was snel
ter plaatse met twee eenheden. Na opschaling kwam er aanvulling
van twee scheepsbrandbestrijdingsteams vanuit de regio, waarna
de inzet gezamenlijk onder leiding van de Hoofdofficier werd ingezet.
De Noordhinder is in de maand april drie weken achter elkaar gebruikt
door de brandweer Rotterdam-Rijnmond voor oefeningen in
Scheepsbrand-bestrijding.Oefenen is core business voor de brandweer.
Evaluaties van incidenten en oefeningen vormen weer input
voor nieuwe oefeningen.
Lichtflitsen - Juni 2012 - 13

Dankzij goede contacten
die er waren met het bestuur
en bemanning van De
Noordhinder, kunnen we
terugkijken op geslaagde
oefendagen. Vooraf hebben
we samen met de bemanning
gekeken naar de rampen
die we konden laten
plaatsvinden op het museumschip,
zonder dat wij
hierbij schade zouden berokken. Het museumschip ligt er prima
onderhouden bij en je kunt zien dat er met veel liefde en inspanning
door de vrijwilligers gewerkt wordt aan het opbouwen en onderhouden
van het schip.
Door goede afspraken te maken over wat we wel en niet zouden
doen en na elke oefening te evalueren met elkaar kunnen we terug
kijken op een geslaagde samenwerking tussen de brandweer en
alle vrijwilligers van de Noordhinder.
Geen ramp zonder slachtoffers en gelukkig waren de mensen van
de Noordhinder bereid om deze rol op zich te nemen. Voor de
meesten kwam de redding snel, maar als je opgesloten in de werkplaats
achter de machinekamer ligt achter een waterdichte deur,
die ook nog eens alleen
van bovenaf geopend kon
worden, dan begrijp je dat
dit voor de brandweermensen
een uitdaging was,
tastend in het donker,
langs de machines die kabaal
stonden te maken.
Namens Brandweer Rotterdam-Rijmond
bedanken
14 - Lichtflitsen - Juni 2012

Dankzij goede contacten
die er waren met het bestuur
en bemanning van De
Noordhinder, kunnen we
terugkijken op geslaagde
oefendagen. Vooraf hebben
we samen met de bemanning
gekeken naar de rampen
die we konden laten
plaatsvinden op het museumschip,
zonder dat wij
hierbij schade zouden berokken. Het museumschip ligt er prima
onderhouden bij en je kunt zien dat er met veel liefde en inspanning
door de vrijwilligers gewerkt wordt aan het opbouwen en onderhouden
van het schip.
Door goede afspraken te maken over wat we wel en niet zouden
doen en na elke oefening te evalueren met elkaar kunnen we terug
kijken op een geslaagde samenwerking tussen de brandweer en
alle vrijwilligers van de Noordhinder.
Geen ramp zonder slachtoffers en gelukkig waren de mensen van
de Noordhinder bereid om deze rol op zich te nemen. Voor de
meesten kwam de redding snel, maar als je opgesloten in de werkplaats
achter de machinekamer ligt achter een waterdichte deur,
die ook nog eens alleen
van bovenaf geopend kon
worden, dan begrijp je dat
dit voor de brandweermensen
een uitdaging was,
tastend in het donker,
langs de machines die kabaal
stonden te maken.
Namens Brandweer Rotterdam-Rijmond
bedanken
14 - Lichtflitsen - Juni 2012

EXPOSITIERUIMTE
Door Roel Brouwer
De instrumentenruimte aan boord van het lichtschip heeft een ware
metamorfose ondergaan. Een aantal losse voorwerpen en apparaten
zijn er uit verwijderd en voor zover van waarde elders aan
boord opgeslagen. Hierdoor ontstond er ruimte om vitrinekasten te
laten vervaardigen en daar te plaatsen.
Onlangs zijn er twee nieuwe vitrines geplaatst. Een schitterende
aanwinst.
Het is de bedoeling om in deze vitrines min of meer permanente
exposities in te richten over zaken die met het lichtschip en haar
geschiedenis verband houden.
KNMI
In het linkerdeel van de grote
vitrinekast zijn de instrumenten
tentoongesteld, die aan boord
van koopvaardijschepen en op
het lichtschip gebruikt werden
bij het opstellen van de weerrapporten.
Deze werden enkele
keren per dag radiografisch in
code naar het KNMI verzonden.
Voor het KNMI was het lichtschip
NOORD HINDER een
belangrijke voorpost. Mede op
basis van die weerrapporten
werd nog tot in de 70er jaren
van de vorige eeuw het dagelijks
weerbericht samengesteld.
Lichtflitsen - Juni 2012 - 17

Plaatsbepaling op zee
De belangrijkste functie van lichtschepen in het algemeen was het
dienen als herkenningspunt voor de scheepvaart. Met het licht en
het radiobaken was het voor de zeevarende een belangrijk hulpmiddel
om zijn plaats op zee te bepalen, in het bijzonder op die
plaatsen langs de kusten die gevaarlijk waren door ondieptes.
De expositie toont de instrumenten die zeevarenden in het verleden
gebruikten om hun plaats op zee te kunnen bepalen. Met de
huidige satellietnavigatie zijn die instrumenten, min of meer in onbruik
geraakt.
Dat geldt in het bijzonder ook voor de lichtschepen, die nagenoeg
van de zeeën zijn verdwenen.
Verlichting
In de nieuwe glazen vitrine zijn weer de lampen geplaatst, zoals
deze in de loop der tijd in vuurtorens en dus ook aan boord van
lichtschepen in gebruik waren.
De lichtexpositie in de bestaande vitrines, die in 2011 werd ingericht
als onderdeel van de expositie over de Franse tijd en over Augustin
Jean Fresnel, de uitvinder van het lenzensysteem in verschillende
toepassingen, is eveneens nog aanwezig.
Elders in deze Lichtflitsen is een artikel over de expositie in de uitkijk
over de tocht naar Chatham in het kader van het thema
De exposities zijn zodanig ingericht dat de belangstelling bij bezoekers
wordt opgewekt om meer te weten te komen over de Nederlandse
maritieme geschiedenis en over de achtergronden die daarbij
een rol hebben gespeeld.
Het internet geeft een uitgebreid scala aan mogelijkheden om daar
meer over te weten te komen.
Uiterste inleverdatum kopij voor de volgende
lichtflitsen
15 november 2012
18 - Lichtflitsen - Juni 2012

Elektrotechnische Installaties
Beveiligingsinstallaties
Communicatiesystemen
Mechanische Ventilatiesystemen
Systeemplafonds
DISTELSTRAAT 19A - TEL (0181) 31 34 88 - HELLEVOETSLUIS
E-MAIL: INFO@BARENDRECHTELEKTRA.NL
WEBSITE: WWW.BARENDRECHTELEKTRA.NL

HET THEMA voor 2012 voor de in Hellevoetsluis gevestigde museale
instellingen.
De eerste gedachte die bij je opkomt is, wat moeten we als licht-
Tijdelijk
terug naar Londen, trok mijn aandacht. In aanwezigheid van
prins Willem Alexander werd de fraaie van grenenhout gemaakte
spiegelversiering met de afmeting van 277x378 cm. afkomstig van
Deze historische oorlogstrofee wordt na 345 jaar tijdelijk, tot het
voorjaar van 2013, uitgeleend aan het Maritiem Museum van Londen
om daar als topstuk deel uit te maken van een tentoonstelling.
20 - Lichtflitsen - Juni 2012
HELLEVOETSLUIS OP DE KAART
Hoezo, Hellevoetsluis op de kaart.
Door Cees de Jong - Roel Brouwer
Hellevoetsluis staat feitelijk al 345 jaar op de kaart.
De verklaring hiervoor voert ons terug naar het jaar 1667. Nederland
was destijds in oorlog met Engeland. In totaal werden met Engeland
vier oorlogen gevoerd. Om de druk bij de vredesonderhandelingen
in de 2 de Engelse oorlog op te voeren werd besloten een
aanval op de Engelse kust
te doen.
Admiraal Michiel de Ruyter
besloot, na aan boord van
zijn vlaggenschip de Zeven
Provinciën op 25 mei 1667
krijgsraad te hebben gehouden
met alle commandanten,
de gewaagde operatie
uit te voeren. Al op 27

mei koos een vloot van 45 oorlogsschepen onder bevel van Michiel
de Ruyter zee. De vloot vertrok vanaf de rede van Hellevoetsluis,
zeilend door het Goereese Gat op weg naar het rendez-vous op de
rede van Texel.
De oorlogsvloot was op de rede van Texel toegenomen tot 80 oorlogsbodems.
Er waren 18.500 matrozen en mariniers samengebracht, men had
de beschikking over 3300 stukken geschut. Voor die tijd een geweldige
logistieke organisatie, zonder de moderne communicatiemiddelen
die we tegenwoordig hebben.
De vloot werd in drie eskaders verdeeld. De bevelhebbers waren
Michiel de Ruiter, Aert van Nes en Willem-Joseph van Ghent. De
Ruyter had het opperbevel en werd daarin bijgestaan door Cornelis
de Witt, die zijn plaatsvervanger en gevolmachtigde was. Op 7 juni
1667 vertrok de vloot richting Theems.
Op 18 juni voer van Ghent met 17 kleine schepen en 1000 zeesoldaten
(mariniers) onder dekking van grotere schepen de Theems
op, richting Chatham, een belangrijke Engelse oorlogshaven gelegen
aan de Medway, een zijrivier van de Theems. Als eerste werd
door de mariniers het belangrijke fort Chernesse ingenomen.
Op 22 juni gaf Cornelis de Witt, die met van Ghent meevoer, het
sein tot de aanval. In de voorste linie voer ook kapitein Jan van
Brakel mee ten aanval.
Michiel de Ruyter werd gevraagd ook richting Chatham te varen
om het moreel te versterken. Over de rivier die toegang gaf tot
Chatham was als versperring een stalen ketting gespannen. Wie
de ketting kapot voer, viel in het strijdrumoer niet goed vast te stellen.
Was het van Ghent of van Brakel of waren het de mariniers die
aan wal waren gezet en de ketting onklaar hadden gemaakt. Eén
ding was duidelijk, de weg naar Chatham lag open
De belangrijke Engelse marinewerf werd verwoest en een deel van
de Engelse vloot werd in brand gestoken. Een ander deel van de
vloot werd buitgemaakt. De schade die aan de Engelsen werd toegebracht
was zeer groot. Ook het Engelse moreel kreeg een geduchte
klap. Na de geslaagde operatie koos de vloot van Michiel
de Ruiter weer zee. Het vlaggenschip de Royal Charles werd als
Lichtflitsen - Juni 2012 - 21

oorlogsbuit meegenomen naar Hellevoetsluis. Vanaf zee zagen de
Hollanders een Engels leger opdoemen dat echter niet bij machte
was iets te doen, hun schepen waren voor het grootse deel verbrand.
Ze hadden het nakijken.
22 - Lichtflitsen - Juni 2012
De Royal Charles in Hellevoetsluis
Op 6 juli 1667 werd de trots van de Engelse marine met de neergehaalde
Engelse vlag en met de Hollandse driekleur in top gehesen
de haven van Hellevoetsluis binnengebracht. Het veroverde vlaggenschip
de Royal Charles was een op en top bezienswaardigheid
en bracht destijds een grote
stroom toeristen (toen een onbekend
woord) op de been.
We spreken hier van duizenden
nieuwsgierigen die het
schip wilden bezoeken en
daarvoor entree betaalden en
daarnaast ook kleine onderdelen,
die tot het schip behoorden,
als souvenir kochten. Het
spreekt vanzelf dat met al die
nieuwsgierigen ook de herbergen
(de horeca) goede zaken deden. Kortom de Royal Charles
was een ware attractie geworden en leverde ook nog geld op,
weliswaar tot grote ergernis van de Engelsen. Het Engelse koningswapen,
dat nog steeds de spiegel van het schip sierde, was in
die omstandigheden voor de
zegd, aanstootgevend.
Uit toeristisch oogpunt gezien
zette de Royal Charles toen
Hellevoetsluis al op de kaart,
daarnaast was de verovering
van de Royal Charles een symbool
voor de macht van de Re-

oorlogsbuit meegenomen naar Hellevoetsluis. Vanaf zee zagen de
Hollanders een Engels leger opdoemen dat echter niet bij machte
was iets te doen, hun schepen waren voor het grootse deel verbrand.
Ze hadden het nakijken.
22 - Lichtflitsen - Juni 2012
De Royal Charles in Hellevoetsluis
Op 6 juli 1667 werd de trots van de Engelse marine met de neergehaalde
Engelse vlag en met de Hollandse driekleur in top gehesen
de haven van Hellevoetsluis binnengebracht. Het veroverde vlaggenschip
de Royal Charles was een op en top bezienswaardigheid
en bracht destijds een grote
stroom toeristen (toen een onbekend
woord) op de been.
We spreken hier van duizenden
nieuwsgierigen die het
schip wilden bezoeken en
daarvoor entree betaalden en
daarnaast ook kleine onderdelen,
die tot het schip behoorden,
als souvenir kochten. Het
spreekt vanzelf dat met al die
nieuwsgierigen ook de herbergen
(de horeca) goede zaken deden. Kortom de Royal Charles
was een ware attractie geworden en leverde ook nog geld op,
weliswaar tot grote ergernis van de Engelsen. Het Engelse koningswapen,
dat nog steeds de spiegel van het schip sierde, was in
die omstandigheden voor de
zegd, aanstootgevend.
Uit toeristisch oogpunt gezien
zette de Royal Charles toen
Hellevoetsluis al op de kaart,
daarnaast was de verovering
van de Royal Charles een symbool
voor de macht van de Re-

24 - Lichtflitsen - Juni 2012
UITJE EN AFSCHEID DICK DIBBETS
Door Dirk van der Zee
Op zaterdag 10 maart 2012 vond het jaarlijkse uitje plaats voor alle
vrijwilligers van het Lichtschip. Zoals in het verleden onze hoofdstad
Amsterdam werd aangedaan gingen wij ook op deze zaterdag
naar Amsterdam. Het doel van de reis was een bezoek aan het
Scheepvaartmuseum. In 1656 liet de Marineleiding in Amsterdam
een groot magazijn bouwen. Dit zeemagazijn diende als opslagplaats
voor touwen, zeilen, wapens en munitie. Hiermee kon de
Marine snel een oorlogsvloot uitrusten. Dit Zeemagazijn is sinds
1973 het onderkomen voor het Nederlands Scheepvaart Museum.
Het Scheepvaartmuseum
laat de bezoeker
ontdekken hoe onze
cultuur is gevormd
door de zee. Dit is te
zien en te bewonderen
tijdens tentoonstellingen
en voorstellen, die
verhelderen, prikkelen
en inspireren. Het
werd een ontdekkingstocht
door het Maritieme
verleden en heden
van Nederland. Het is
recentelijk grootscheeps gerestaureerd en gemoderniseerd en voor
het publiek geopend. De binnenplaats heeft een glazen overdekking
gekregen waar het ook bij slecht weer goed toeven is. Vanaf
dit overkapte plein konden wij naar de tentoonstellingen, attracties
en het restaurant. Natuurlijk werd er door de vrijwilligers een bezoek
gebracht aan een replica VOC- schip Amsterdam. Na nog
een bezoek te hebben gebracht aan de binnenstad van Amsterdam
werd de koers weer richting Hellevoetsluis gezet. Zoals in de loop

der jaren ook een goede
traditie is geworden
nees restaurant You Yi
een lopend buffet gepresenteerd.
Circa 45
vrijwilligers met hun
partners waren aanwezig.
Tijdens deze bijeenkomst
werd onze
vrijwilliger van het Lichtschip
Dick Dibbets benoemd
tot Vriend voor het Leven van het Lichtschip. Dick heeft zich
meer dan 10 jaren als vrijwilliger ingezet. En als vrijwilliger bij het
lei werkzaamheden te verrichten. Dick hield zich vooral bezig met
electra. Aan het eind van 2011 heeft Dick aangegeven, gelet op
zijn gezondheid, het met ingang
van 2012 te stoppen met zijn vrijwilligerswerk
voor het Lichtschip.
Namens het bestuur werd hij recht
hartelijk bedankt voor zijn inzet.
Dick werd nog een cadeaubon
overhandigd en voor zijn vrouw,
die hem vele uren heeft moeten
missen, was er een prachtig boeket
bloemen. Dick wij hopen je nog
vaak aan boord te treffen samen
het bijzonder op prijs, dat de oudvrijwilligers
die na hun vertrek ook
Vriend voor het Leven werden zich
nog regelmatig laten zien aan
boord en bij allerlei activiteiten en
festiviteiten hun gezicht laten zien.
Lichtflitsen - Juni 2012 - 25

Deltahaven 13
3251 LC Stellendam
T. 0187 492 489
F. 0187 492 806
E. info@ijtama.nl
I. www.ijtama.nl

DORDT IN STOOM
Door Kees Tijsze
Het was ongeveer vijf over negen op vrijdag 1
Juni toen de telefoon in de auto ging. Het was
afgesproken om rond half tien aan boord te
komen en klaar te maken voor vertrek. Enkele
minuten later stapte ik aan boord en daar
zag ik tot mijn verbazing al de gehele bemanning
staan. Om ongeveer half tien gooide Dirk
van der Zee en Wim Boot de trossen los en
de reis naar Dordrecht was begonnen. Het
was bewolkt, wat klammig en koel weer en er
stond een lichte bries. Onderweg werd nog
het een en ander schoongemaakt en voor de
Haringvlietbrug hebben we geruime tijd liggen dobberen. Via Hollands
Diep en Dordtse Kil ging de sleep verder naar de spoorbrug
bij Dordrecht waar wij ook even moesten wachten. Aangekomen bij
het Groothoofd in Dordrecht was er grote publieke belangstelling bij
het afmeren. Aan het begin van de avond kwamen de twee sleepboten
weer vastmaken voor de vlootschouw. Het licht draaide en in
de weerschijn van
de gebouwen was
de lamp duidelijk
te zien, wat een
mooi gezicht
moest zijn voor
de vele bezoekers
op de wal.
De zaterdag was
een heerlijke zonovergoten
dag
Lichtflitsen - Juni 2012 - 27

met in totaal 1612 bezoekers aan boord, een drukte van belang.
Zondag begon de dag wat druilerig, gelukkig klaarde het later behoorlijk
op waardoor het bezoekersaantal welliswaar wat minder
was maar toch stond de teller bij sluiting op 1054. Totaal waren er
2666 bezoekers aan boord geweest, een geweldig mooi resultaat.
langrijk is, dat er totaal niets gebeurd is. Geen onregelmatigheden
maar ook geen ongelukken met bezoekers aan boord, ondanks het
feit dat het met name op de toren dringen was. Het leek de Efteling
wel op een drukke zomerdag. De wachttijd was soms opgelopen
tot 30 minuten.
Maandagmorgen vroeg lagen de sleepboten weer klaar om vast te
maken voor de terugreis. Het was een nare regenachtige dag met
veel wind en het voelde guur aan. Terug in Hellevoetsluis was het
weer wat opgeklaard en werd de Noord Hinder door de sleepboten
netjes op zijn plaats gelegd en werden de trossen vastgemaakt.
Het is weer een geweldig weekend geweest met nadien veel posi-
28 - Lichtflitsen - Juni 2012

COLLECTIEAANWINSTEN
Door Cees de Jong
In de afgelopen periode werd de collectie aangevuld met de volgende
boekwerken die op aanraden van het KNMI werden aangeschaft:
A treatise on Meteorological Instruments door Negretti
Barometers in beeld door Bert Bolle
Leerboer der Meteorologie door Dr. W. Bleeker
The history of the barometer door W.E. Knowles Middleton
Meteorologische codes door K.N.M.I.
Een bezoek van twee bestuursleden aan het KNMI leverde ons ook
op de ophangbeugel voor de kwikbarometer waarmee kwikbarometer
cardanisch kan worden opgehangen en ook een ophangbeugel
waarmee de barograaf verend kan worden opgehangen, zoals gebruikelijk
was aan boord van schepen.
Daarnaast kwamen we ook in het bezit van
Wolkenatlas door Prof. Dr. W. Bleeker
Wolken Wolkencodes door H.G. Cannegieter
Atlas Mercator (replica)
Zeekaarten door P. van Leunen en J.E.W. Smith
Lichtflitsen - Juni 2012 - 29

Het doden van een albatros brengt ongeluk;
Een kat, een vrouw, een non of een priester
ontmoeten voor het inschepen is een slecht
voorteken;
Een militair ontmoeten voor het inschepen is
een goed voorteken;
op prijs gesteld;
Op vrijdag uitvaren moet vermeden worden;
Men mag tijdens de vaart geen zout morsen;
Men dient steeds zout bij zich te hebben;
Aan boord niet fluiten, anders gaat de wind liggen;
Als men kleren aan boord herstelt, naait men de
wind vast;
As of brandende kolen mag men niet overboord
werpen;
Door een geldstuk overboord te gooien, koopt men de wind;
Een geldstuk onder de mast leggen brengt geluk;
Een schip mag men geen andere naam geven.
30 - Lichtflitsen - Juni 2012
BIJGELOOF VOOR ZEELUI
Door Roel Brouwer

OPENINGSTIJDEN
Het schip is regelmatig geopend voor bezichtiging. U kunt er altijd terecht op
dinsdag en donderdag van 10:00 uur tot 16:00 uur.
Mei en juni ook op zaterdag.
Juli en augustus alle dagen behalve maandag van 13:00 tot 17:00 uur.
Op verzoek op alle dagen voor groepsbezoek Inlichtingen tel.: 06 57 57 57 92
Toegangsprijs volwassenen 1 euro.
Kinderen tot 12 jaar gratis onder begeleiding.
Voor meer informatie: www.noordhinder.nl.
COMITÉ VAN AANBEVELING
C.J. Kleywegt, burgemeester van Hellevoetsluis
drs. A. van den Ban, historicus
C.J. Clement, ondernemer
A. van Hoorn, ondernemer
B. van den Wollenberg, ondernemer
Steun onze activiteiten en wordt
Vriend van de Noord-Hinder
Onze stichting staat geregistreerd als een ANBI onder dossiernummer
58.153. Onder voorwaarden zijn de donaties fi scaal aftrekbaar.
Postbus 1014 • 3220 BA Hellevoetsluis
informatie: info@noordhinder.nl

Stichting Lichtschip 12 “Noord-Hinder”
Postbus 1014
3220 BA Hellevoetsluis