III. POORTERS IN DE ZIJPERPOLDER - Hendrik Poorter

Poorters in de Zijperpolder 23
der Gesontheyt' van de arts Johan van
Beverwyck (1594-1647) toont aan dat er
toentertijd aan tabak een genezende
werking werd toegeschreven:
– 'Deze hitte blyckt
ghenoegh uyt de bijtende
scherpigheyt, die men in den
taback ghewaer wert, als oock
doordien hy soo geweldigh alle
vochtigheyt ende slymerigheyt
uyt het hoofd treckt. Maer
behalve dese kracht, heeft hyv
noch een verdoovende
eygenheyt, ende den roock in
'lichaem komende (in
sonderheyt in degene, die hem
ongewent zyn te drincken)
werpt de maegh om, ende
maeckt de buyck heel los, met
groote ontroeringe van 't
geheele lichaem. De taback
moet des morgens gedroncken
werden, ende als de maech
ledigh is, niet van kinders ofte
die swack van hersenen zijn
ofte die een heete ende droge
complexie hebben, maer van
degene, die sterk, kout ende
vochtig zijn, ende veel met
sinckingen gequelt werden'. –
Hieronder volgt een raadgeving voor
eerste hulpverlening bij flauwvallen,
afkomstig
reisgids:
uit de hiervoor genoemde
– 'Het komt ook
menigmaal te gebeuren, dat
iemand met een flaaute of
qualijkheid werd overvallen
gelyck het veelal aen vrouluy
komt te gebeuren: dewelke
aanstonts dient los gereegen te
worden om vooreerst wat adem
te geven. Dit niet helpende,
zoo neemt een
schorteldoeksband, brand die
en houd die de zieke onder de
neus, of neemt spiritus salis
armoniaci of olye van
barnsteen. Bind een band om
de patiënts lyf, zet een klisteer
van olie, zout en vers bier,
hangt op de borst wat
duivelsdreck met wat
beverzwyn- en barnsteen-olie.
Kittelt de neus met een
paartshairtje of steekt tabak
daarin.’ –
Op de stadsmarkt in Alkmaar of
Schagen waren vaak kruidenvrouwtjes of
kwakzalvers te vinden. Hier kon men ook
tanden en kiezen laten trekken. Volgens
de registers was in de Zijperpolder zowel
in 1674 als in 1742 geen arts aanwezig,
slechts één vroedvrouw en drie,
respectievelijk vier chirurgijns. De
chirurgijn Mr. Dirk Burger woonde echter
vlak bij Claes en Anna in 1de buurt en kon
dus gemakkelijk door hen geconsulteerd
worden. Een van zijn werkzaamheden was
het aderlaten, een handeling die eertijds
zowel voor zieken als gezonden van
essentieel belang werd geacht. Een oud
rijm luidde:
– 'Die langhe wil leven ende zijn
ghesont, Die laet aderen tsiaers vierwerf,
doe ik u condt'. –
De winters waren lang en streng; de
tweede helft van de 17e eeuw wordt tot de
Kleine IJstijd gerekend. Sloten en vaarten
konden maandenlang toegevroren zijn.
Een goede huisvrouw (met voldoende
huishoudgeld in de beurs!) zorgde er dan
ook voor dat er voorraden werden
aangelegd voor de barre wintermaanden
en de zorgelijke voorjaarstijd, wanneer er
buiten immers nog niets groeide. In de
kelder stonden vaten met boter,
ingepekelde hammen, grote Keulse potten
met ingezouten groente, tonnen rn^el en
baaltjes rijst. Aan de zoldering hingen de