Bestand (1.9 MB) - VVOG

G1229N_2009
De preconceptionele consultatie
Ethische beschouwingen
1, 2, 3
Pierre Delvoye
1. Ecole de Santé Publique de l’Université Libre de Bruxelles
2. ONE: Office de la Naissance et de l’Enfance
3. Réseau Hospitalier de Médecine Sociale
Ke y w o r D s: p r e c o n c e p t i o n care – e t h i c s – s tat e e u g e n i c s – p r i v at e e u g e n i c s – i n f o r m eD c o n s e n t – bioethics – genetic s c r e e n i n g
Het doel van een preconceptioneel consult is: vermijden dat er kinderen op de wereld worden gezet die drager zijn
van handicaps die moeilijk te verzoenen zijn met een kwaliteitsvol leven. En dan stelt zich meteen de vraag van
de eugenetica. Sinds de deviaties uit de Tweede Wereldoorlog is dit woord een taboe. Artsen kunnen – bewust
of onbewust – een zekere terughoudendheid vertonen bij het stellen van handelingen die volgens sommigen onder de
‘eugenetica’ vallen. Toch is het zinvol om een onderscheid te maken tussen staatseugenetica, opgelegd door een ideologie,
en privé-eugenetica, geïnspireerd op de filosofie van de rechten van de mens. Een preconceptioneel consult kan ingrijpende
gevolgen hebben voor het leven van een koppel: bijkomende onderzoeken bij de partner, invasieve ingrepen tijdens een
latere zwangerschap… Artsen moeten dus gewapend zijn om toekomstige ouders alle nuttige informatie te verstrekken, op
een duidelijke en nauwkeurige manier, zodat ze goed voorgelicht zijn voordat ze hun toestemming geven voor onderzoeken
of interventies. In het bijzonder gevoelige domein van de genetica heeft het Belgisch Raadgevend Comité voor Bio-ethiek
een reeks aanbevelingen geformuleerd voor de uitvoering van tests, geïnspireerd op de vier pijlers van de bio-ethiek:
autonomie, deugdelijkheid, no harm (primum non nocere), rechtvaardigheid.
De beoefening van de geneeskunde en in het bijzonder
de verloskunde, is een kunst waarin wetenschappelijke,
technische, menselijke, sociale en filosofische
aspecten samenkomen.
De ontwikkeling van de technieken, de ontwikkeling
van de predictieve geneeskunde en de talloze keuzemogelijkheden
hebben bijgedragen aan het ontstaan
van een ethisch discours, dat op zijn beurt de medische
beslissing en de diagnostische en therapeutische
keuzes beïnvloedt. Het preconceptionele consult is in
die context zo belangrijk omdat het de verschillende
dimensies van de geneeskunde combineert en de
pijnlijke vraag naar de eugenetica oproept.
De eugenetica
Van het boek van Darwin over “De evolutie van de
soorten door middel van natuurlijke selectie” (1), over
de filosofie van Galton, een naast familielid van Darwin,
tot de werken van Jean rostand (2): het probleem
van de eugenetica in de medische praktijk is een altijd
terugkerende vraag.
Sinds de ontdekking van de misdaden tegen de menselijkheid,
die de naziartsen tijdens de Tweede Wereldoorlog
begingen in naam van een bepaalde interpretatie
van de eugenetica, is het woord ‘eugenetica’
een met schande overladen taboe.
Met de technische vooruitgang die is geboekt in de
geneeskunde en het verschijnen van de predictieve
geneeskunde, ontstond ook het concept ‘nieuwe eugenetica’
of ‘democratische eugenetica’. De vraag die
zich toen stelde was: bestaat er een historische continuïteit
tussen de oude en de nieuwe eugenetica?
Bestaat er zoiets als een natuurlijke ‘gemeenschap’
en zijn de ethische criteria voor de evaluatie van de
oude en de nieuwe eugenetica dezelfde?
De ontwikkeling van een bio-ethisch bewustzijn, geinspireerd
door de filosofie van de rechten van de
mens enerzijds en het charter van de rechten van
de patiënt en het concept ‘autonomie’ anderzijds,
moest de oude eugenetica – de zogenaamde staatseugenetica
– en de nieuwe eugenetica – de privé-
eugenetica (3, 4) - duidelijk van elkaar onderscheiden.
GUNAIKEIA ■ VOL 14 Nr 7 ■ 2009 210