Woonwagenbewoners In Nederland PRIMO 2006 - Woonwagenwijzer

NAWOORD
Ondanks de verschillen hebben woonwagenbewoners en ‘zigeuners’ er altijd bij gehoord. Zij verdienen daarom,
net als andere groepen Nederlanders, een plaats in de vaderlandse geschiedenis. Wie de moeite neemt in hun
verleden te duiken, stuit op maatschappelijk weerbare rondtrekkende mensen. Op individuen die niet te beroerd
waren om van alles aan te pakken en die het lef hadden om hun boeltje op te pakken en hun geluk elders te
zoeken. Op mensen die het hele gezin inzetten om te overleven. Er is geen reden om het woonwagenbestaan
te romantiseren, want het was zeker niet gemakkelijk. Af en toe moest er flink worden bij geschooid om de
kinderen te kunnen voeden.
We hebben gezien dat de overheid nooit gelukkig is geweest met het ambulante bestaan van
woonwagenbewoners en ‘zigeuners’. Ook waren er nogal wat ‘burgers’ die hen niet vertrouwden. Ze
boezemden angst in, omdat ze apart stonden, al waren ze daar zelf niet altijd even blij mee. Bovendien waren
ze duidelijk zichtbaar en herkenbaar, door de wagens. De overheid zag wel dat ze een economische functie
vervulden, maar het rondtrekken van plaats tot plaats bleef haar een doorn in het oog. Aan het begin van de
twintigste eeuw ontwikkelde ze, na gemeentelijke aandrang, dan ook een speciaal beleid om het bestaan van
woonwagenbewoners aan banden te leggen. Maar de wet had een averechts effect: de woonwagenbevolking
groeide, en zou dat blijven doen. Vanaf 1918 moesten gemeenten hun komst wel toestaan, maar ze schoven
de wagens af naar de rand van de bebouwing. In sociaal en ruimtelijk opzicht kwamen de bewoners toen
nog meer apart te staan. Ze werden gedoogd, maar niet geaccepteerd. Het plaatsingsbeleid was vooral
zwalkend: nu eens aparte standplaatsen, dan weer grote centra, vervolgens terug naar kleine centra. Een
samenhangende aanpak was er nooit.
Na de oorlog is het rondtrekken stapsgewijs ingeperkt. Het kon nog wel, maar onder strikte voorwaarden. Het
afstammingsbeginsel remde de groei van de woonwagenbevolking bovendien sterk. Tot in de jaren zestig
vormde men een vrij open groep en kwamen er steeds nieuwe woonwagenbewoners bij. De wagens lijken
steeds sterker op huizen, maar de bewoners staan apart en voelen een sterke groepsband. Hun identiteit
ontlenen ze aan de wagen, aan de onderlinge familiebanden en aan het ambulante bestaan. De overheid heeft
hen als een aparte (minderheids)groep erkend, maar legt hun niettemin steeds meer beperkingen op.
Over de toekomst van woonwagenbewoners en ‘zigeuners’ in Nederland valt weinig met zekerheid te zeggen.
Economisch staan velen er sinds de jaren zeventig slecht voor: het aantal mensen met een bijstandsuitkering is
hoog. Maar er is beweging.
Toch is de kern van het woonwagenbestaan aangetast: de bewoners kunnen slechts op beperkte schaal
rondtrekken om in hun levensonderhoud te voorzien. Of het tij ooit zal keren, hangt onder meer af van de
erkenning van hun bijzondere woonvorm. Dat hun geschiedenis een kleurrijk hoofdstuk vormt in de vaderlandse
historie, valt in ieder geval niet langer te ontkennen. Nu nog die stap over de drempel, om het hardnekkige
beeld dat zij er niet bij horen voorgoed uit de wereld te helpen.
I n f o r m a t i e c d - r o m ‘ W o o n w a g e n b e w o n e r s i n N e d e r l a n d ( 1 8 8 0 - 2 0 0 6 ) ’ 4 6
▼
Index