Woonwagenbewoners In Nederland PRIMO 2006 - Woonwagenwijzer

hadden een goede neus voor producten die de boeren graag ruilden voor voedsel.
Voor de meeste ‘zigeuners’ verliep de Tweede Wereldoorlog desastreus. Het grootste deel van hen werd
weggevoerd en keerde nimmer terug.
6.4 Woonwagenbeleid na de oorlog
Na de oorlog kregen woonwagenbewoners hun bewegingsvrijheid terug. De meesten trokken opnieuw in hun
oude of in een nieuwe wagen. Tijdens de jaren van de wederopbouw dreef de woningnood ook veel burgers in
een woonwagen. De bewoners vielen nog altijd onder de wet van 1918. Het stond hun dus vrij om weer rond te
trekken. Dat viel niet bij iedereen in goede aarde. Steeds luider klonk de roep om een algeheel trekverbod en
de concentratie van woonwagenbewoners op grote, regionale kampen. In 1957 maakte een wetswijziging dat
beleid mogelijk. De overheid begon zich toen ook voor het eerst serieus bezig te houden met de sociale zorg
voor woonwagenbewoners. Vóór de oorlog was dat bij uitstek het terrein geweest van liefdadigheidscomités en
kerkelijke instellingen.
Nu vond er in het woonwagenbeleid een verschuiving plaats van openbare orde naar maatschappelijke zorg. In
lijn daarmee werd de verantwoordelijkheid voor het beleid in 1957 overgedragen van het Ministerie van Justitie
naar Maatschappelijk Werk.
In 1968, een halve eeuw na afkondiging van de eerste wet, kwam er een nieuwe Woonwagenwet, die de
aanpassing van de woonwagenbevolking aan de ‘burger’-samenleving wilde bevorderen. Er werden vijftig
regionale kampen gepland, met speciale voorzieningen als een eigen school, arts en welzijnswerk. Ieder
centrum moest tussen de vijftig en tachtig woonwagens herbergen. Op verkapte wijze werd ook een trekverbod
ingevoerd: woonwagenbewoners hadden nog steeds het recht om rond te trekken, maar ze mochten niet langer
een standplaats buiten een kamp bezetten. Voor de overgang naar een ander kamp was voortaan officieel
toestemming nodig.
In de wet van 1968 werd ook het afstammingsbeginsel ingevoerd. Voor het eerst begon de overheid de
contouren van de groep te bepalen. Vanaf dat moment ging die groep een gesloten categorie vormen. Burgers
hadden niet langer het recht om een wagen te bewonen, of ze moesten introuwen. De wet maakte een
uitzondering voor mensen die konden aantonen dat zij een woonwagen nodig hadden voor de uitoefening van
hun beroep. In de praktijk waren dat alleen wegenbouwers en kermisexploitanten.
De nieuwe wet had tevens een verbetering van de maatschappelijke positie van woonwagenbewoners op het
oog. Het tegendeel werd echter bereikt. De relatie tussen woonwagenbewoners en de overheid werd danig
verziekt, omdat hun wagens vaak letterlijk – en tegen hun zin in – naar de grote kampen werden gesleept,
waar grote groepen medewagenbewoners stonden. Dat leidde gemakkelijk tot conflicten, te meer omdat de
concurrentie op zo’n kamp – met name in de autosloperijbranche – gevolgen kon hebben voor het inkomen. De
geïsoleerde ligging van de regionale centra brak de mensen ook op. Veel woonwagenbewoners raakten hun
contacten met de burgerwereld kwijt en huisbewoners voelden zich bedreigd door de grote, afgelegen kampen,
waarvan sommige al snel verpauperden. Wat woonwagenbewoners echter het diepst heeft geraakt, is het
verbod op rondtrekken. Dat tastte immers de kern van hun economische activiteiten aan. Ze voelden zich als
gevangenen die geen kant meer op konden. Dat deed hen denken aan hun positie tijdens de oorlog.
Voor het eerst in hun geschiedenis kwamen woonwagenbewoners in opstand tegen de vrijheidsbeperkingen.
Met harde acties dwongen ze de overheid het beleid kritisch door te lichten. Het resultaat was nogal
tweeslachtig. Het geplande aantal regionale centra was nog niet tot stand gekomen of de minister van CRM
sprak zich in 1973 alweer uit voor het herinrichten van kleine kampjes, met tien tot vijftien standplaatsen.
Daarmee gaf de overheid toe dat de oprichting van grote, regionale woonwagencentra niet zo’n gelukkige
maatregel was geweest.
I n f o r m a t i e c d - r o m ‘ W o o n w a g e n b e w o n e r s i n N e d e r l a n d ( 1 8 8 0 - 2 0 0 6 ) ’ 4 4
▼
Index