Woonwagenbewoners In Nederland PRIMO 2006 - Woonwagenwijzer

6 OVERHEIDSBELEID
6.1 Het weren van woonwagens
Al telde Nederland eind negentiende eeuw slechts zo’n vierhonderd woonwagens, toch gingen er ook toen al
stemmen op om hun verblijf binnen de gemeentegrenzen aan banden te leggen. De rijksoverheid wilde geen
centrale regeling. Ze vond dat gemeenten genoeg mogelijkheden hadden om zelf oplossingen te bedenken.
In het belang van de openbare orde, zedelijkheid of gezondheid konden ze bijvoorbeeld politieverordeningen
uitvaardigen om woonwagens en -schepen te weren.
De vroegste gemeenteverordening dateert van 1879. In dat jaar kondigde Deventer een verbod af om een
wagen als woning te gebruiken en hem zonder toestemming van de politie op straat te laten staan. De politie
verleende alleen ontheffing voor een verblijf korter dan 24 uur of tijdens de jaarmarkt. Negen jaar later bleek dat
gemeenten weliswaar het recht hadden om woonwagens te weren, maar dat zij de bewoners ervan moesten
toelaten.
6.2 Het weren van ‘zigeuners’
Door hun buitenlandse herkomst zijn ‘zigeuners’ altijd onderscheiden van andere woonwagenbewoners. De
groepen ‘zigeuners’ die vanaf 1868 uit Oost-Europa naar Nederland kwamen, waren meestal op doortocht.
Sommigen bleven voor korte of langere tijd. Justitie was vanaf het begin afwijzend. Het ministerie adviseerde
lokale autoriteiten dringend om hen zo snel mogelijk de grens over te zetten.
Het negatieve beeld over ‘zigeuners’ straalde ook af op Nederlandse woonwagenbewoners. Als ingezetenen
van dit land konden ze niet de grens over worden gezet en daarom vond de overheid al aan het begin van de
twintigste eeuw dat er een ander beleid voor woonwagens moest komen. De staatscommissie van 1903, die
de regering moest adviseren over landloperij en bedelarij, kreeg al snel het verzoek om ook voorstellen te doen
over het gebruik van woonwagens en woonschepen. De commissie wist dat steeds meer mensen voor die
woonvorm kozen, maar niet om wat voor aantallen het precies ging.
Bij woonschepen onderscheidden de adviseurs vaartuigen die werden gebruikt voor het uitoefenen van een
‘eerlijk’ beroep en vaartuigen die werden bewoond door bedelaars en stropers. Bij woonwagens ontbrak
zo’n onderscheid. De commissie vond het gebruik van een woonwagen voor het uitoefenen van een beroep
waarschijnlijk per definitie overbodig, behalve voor kermisreizigers.
In de eerste decennia van de 19e eeuw was het de officiële richtlijn van Nederlandse gemeenten om
woonwagens zoveel mogelijk uit de stad te weren. In de praktijk werden ze soms gedoogd. Al in een vroeg
stadium bestond de angst dat een tolerant toelatingssysteem steeds meer woonwagenbewoners zou
trekken. De Woonwagenwet van 1918 dwong de gemeente tot het aanwijzen van een standplaats voor
woonwagens. Opmerkelijk is dat vanaf dat moment klachten van particulieren over de aanwezigheid van
woonwagenbewoners veel minder serieus zijn genomen.
6.3 De Tweede Wereldoorlog
In het eerste jaar van de bezetting waren er nog geen aparte bepalingen voor woonwagenbewoners.
De instantie waar ze tijdens de oorlogsperiode het meest mee te maken hadden, was het Centraal
Bevolkingsregister (CBR), dat zich bezighield met het registreren van mensen zonder vaste woonplaats.
Al vóór de oorlog waren er plannen ontwikkeld om rondtrekkende groepen – zoals binnenvaartschippers,
I n f o r m a t i e c d - r o m ‘ W o o n w a g e n b e w o n e r s i n N e d e r l a n d ( 1 8 8 0 - 2 0 0 6 ) ’ 4 2
▼
Index