Woonwagenbewoners In Nederland PRIMO 2006 - Woonwagenwijzer

stro en bij voorkeur niet in hooi, want dat ging broeien en kriebelen.
Over het stro werden dekens of uitgewassen juten zakken uitgespreid, waarop de familie zich te slapen legde.
Meestal bleven reizigers slechts één nacht op hetzelfde adres, om de gastvrijheid van de boer niet al te veel op
de proef te stellen.
4.2 Het volkslogement
Het logement, in de volksmond de luimkeet genoemd, was ook populair als nachtverblijf. Ze waren te vinden in
grote-stadswijken waar handelaren zich tijdelijk ophielden. Er waren logementen voor lieden in goeden doen,
maar ook volkslogementen voor de koopman met een kleine beurs.
Op voorschrift van de politie hielden de logementhouders een nachtregister bij, dat met enige regelmaat werd
gecontroleerd. De gasten moesten hun naam, geboortedatum en beroep vermelden. Er schreven zich heel
wat mensen in die later in een woonwagen gingen rondtrekken. Menig woonwagenbewoner in spe blijkt zelfs
eigenaar van een logement te zijn geweest.
Tot ná de Tweede Wereldoorlog verruilden reizigers hun wagen wel eens tijdelijk of voorgoed voor een
logement. Ze hoorden feitelijk tot de ‘sedentairen’, maar het contact met woonwagenbewoners bleef gewoon
bestaan. Een deel van hen heeft later trouwens toch weer de overstap gemaakt naar het woonwagenleven.
Niet alleen Nederlandse reizigers, ook vreemdelingen vonden hun weg naar het logement.
Tot aan de Tweede Wereldoorlog zou het slapen bij de boer en in het logement in trek blijven.
De logementen waren goedkope slaap-, eet- en drinkgelegenheden waar mensen die met eenzelfde soort
handel of ambacht hun brood verdienden elkaar konden ontmoeten. Toch beschouwden veel reizigers ze als
een noodzakelijk kwaad, omdat het met de hygiëne in de regel slecht gesteld was. Als we op Van Aalst mogen
afgaan, waren er heel wat smerige logementen en kon slechts een enkel etablissement de toets der kritiek
doorstaan.
Een logement in Haarlem had twee verschillende slaapzalen: één voor de ‘beddenbedervers’ en één voor nette
klanten. De angst voor luizen (‘grieksen’ in het bargoens) was groot, misschien niet eens zozeer vanwege
lichamelijk ongemak als bulten en jeuk, maar vooral omdat een ‘besmette’ gast weinig anders te doen stond
dan zijn onderkleding te vernieuwen. Een andere vorm van overlast vloeide voort uit de rijkelijk geschonken
alcohol, die vooral op zaterdag voor opschudding en ruzies zorgde. Zodra het alternatief van de woonwagen
zich voordeed, werd dat dus een fel begeerde mogelijkheid om werk en overnachting te combineren.
4.3 De hondenkar
Voor het vervoer van hun handel waren reizigers, behalve op hun lichaamskracht, aangewezen op karren,
soms zelfs op kinderwagens. De eerste woonwagens waren houten keten, gebouwd op een gewone hand- of
vrachtkar. De overgang van kar naar woonkar vond heel geleidelijk plaats. Eerst deden reizigers pogingen om
een kar om te bouwen tot een slaapruimte. Dat was meestal een gewone kar, die werd voortgetrokken door één
of meerdere honden.
Het gebruik van trekhonden was niet voorbehouden aan reizigers. Ook handelaren die hun waren binnen een
klein gebied verspreidden, maakten er gebruik van. Rond de eeuwwisseling stonden er in Nederland zo’n
80.000 honden gespannen voor de karren van postbodes, melkboeren, petroleumventers en kruideniers. Ze
vervoerden de vracht en soms ook hun baas. Het zware bestaan van veel trekhonden trok de aandacht van de
Dierenbescherming en leidde in 1910 tot een Trekhondenwet, die een eind moest maken aan misstanden.
I n f o r m a t i e c d - r o m ‘ W o o n w a g e n b e w o n e r s i n N e d e r l a n d ( 1 8 8 0 - 2 0 0 6 ) ’ 2 7
▼
Index