Woonwagenbewoners In Nederland PRIMO 2006 - Woonwagenwijzer

woonwagenbewoners, er kwamen wel meer mensen langs die hun hongerige maag wilden vullen.
De meeste kloosters rekenden rond het middaguur op gasten die mee wilden eten. Voor de poort vormden zich
soms hele rijen. In de regel werden ze niet binnengelaten; alleen bij slecht weer mochten ze in de vestibule of
in het poortgebouw eten.
Er waren ook kloosters – een goed voorbeeld is de abdij in het Belgische Westmalle – die in het voorgebouw
een bank hadden gemetseld waarop mensen hun middagmaal konden nuttigen. Pater Bernard van de
Emmaus-communiteit van de Kapucijnen in Velp herinnert zich dat er vaak ook woonwagenbewoners bij waren.
“Maar ’s middags komen eten was haast iets waarop gerekend werd door de kok. De portier werkte dat af bij de
voordeur en in de spreekkamer: Ze mochten dus niet bij ons aan tafel in de refter: Er was soms zelfs een soort
van vaste kring, die je kende van naam. Van anderen wist de portier zelfs hoe die zijn of haar eten wilde hebben.“
Van heel andere orde is het zich toe-eigenen van zaken waar men, strikt gesproken, geen recht op heeft: het
laten grazen van paarden in de berm of in een wei, het verzamelen van kreupelhout of het rapen van een
maaltje aardappelen. Als woonwagenbewoners of ‘zigeuners’ dat deden, was de reactie al gauw: “Zie je wel,
ze zijn ook niet te vertrouwen.” Maar kleine criminaliteit, armoede en economische malaise vertonen een
duidelijke samenhang. En bedelen, smokkelen, venten zonder vergunning, vissen zonder akte en ‘oplichting
van goederen’ kwamen in de eerste helft van de vorige eeuw in brede kring voor. Aan de statistieken laat zich
goed aflezen dat zulke overtredingen bepaald niet specifiek waren voor mensen met een ambulant beroep.
De kleine delicten
Niet iedereen heeft oog voor zulke nuanceringen, een enkeling uitgezonderd. Zo herinnert de heer Murk uit
IJsselstein zich dat ‘zigeuners’ in het najaar wel eens een paar bieten uit de grond trokken voor hun paarden.
“Nou, dan was mijn vader weer blij als ze vertrokken. Toch heeft hij er nooit politiewerk van gemaakt. Dat kwam
natuurlijk omdat hij zelf ook wel eens iets deed wat zogenaamd niet door de beugel kon. Wij moesten óók eten,
dus ging hij in het wildseizoen het pad op. Hij stroopte en viste zonder vergunning. En als hij de kans kreeg om
bij de boer een kip z’n nek om te draaien, aarzelde hij niet. Precies hetzelfde dus als bij woonwagenbewoners.
Bij ons kwam het vaak voor dat de pot leeg was en mijn moeder geen geld had voor eten. Dan gingen we
met een lege maag naar school en ging mijn moeder bedelen, bij de rijkere boeren of bij de industriëlen. Net
als die zigeuners. Als ze dan een kwartje of dertig cent gebedeld had, ging ze als de bliksem naar de bakker
en bracht ze ons in het speelkwartier een snee brood. Voor een dubbeltje kon ze een oud tarwebrood kopen
voor de halve prijs. Overal werd gebedeld. De een deed het met een tasje galanterieën, met beeldjes of met
kerkboeken. En als de scharensliep niets te slijpen kreeg, vroeg hij ook om een aalmoes. Dat was bij ons
precies hetzelfde. Met Nieuwjaar belden we bij de mensen aan om ze een ‘Zalig Nieuwjaar’ te wensen. Dan
kregen we een cent, of niets natuurlijk. We zongen dan: ‘Zalig Nieuwjaar; mijn handje staat klaar en als je er
niets in wilt gooien, kan je naar de sodemieter lopen ‘. Echt, het bedelen was vrij algemeen in die tijd.“
Vermogensdelicten als berovingen, inbraken of zakkenrollerij kwamen veel minder voor. Maar als een
woonwagenbewoner of ‘zigeuner’ de dader was, werd het voorval breed uitgemeten, alsof het om een
algemeen groepskenmerk ging.
Dat is trouwens een bekend mechanisme bij minderheidsgroepen: ze komen alleen in de krant als ze het
bestaande beeld bevestigen. Dat gebeurde nog volop in de jaren zestig en zeventig. Als de politie in die
tijd – al dan niet terecht – vermoedde dat een aantal woonwagenbewoners zich met criminele activiteiten
bezighield, trad zij met groot machtsvertoon op. Tientallen bewapende politieagenten sloten het kamp af en
doorzochten alle wagens. Zulke acties werden vervolgens breed uitgemeten in de krant, met imposante foto’s
erbij. Dat bevestigde het algemene beeld dat het bij ‘die lui’ voornamelijk om halve of hele criminelen ging. In
werkelijkheid hield slechts een minderheid zich met diefstal of oplichting bezig, maar iedere misstap had z’n
weerslag op de hele groep.
I n f o r m a t i e c d - r o m ‘ W o o n w a g e n b e w o n e r s i n N e d e r l a n d ( 1 8 8 0 - 2 0 0 6 ) ’ 1 1
▼
Index