Onderzoeksvraag Den Helder omarmt de zeewering

Stad op de Kop
Stad achter de dijk
Inleiding: Den Helder, stad aan zee
Den Helder wordt bepaald door de zee.
De ligging op de kop van Holland met de Noordzee, het
snelstromende Marsdiep en de Waddenzee aan drie kanten heeft
Den Helder gevormd. Deze ligging is doorslaggevend voor de
toekomstige ontwikkeling.
In de zestiende eeuw werd het Waddeneiland Huisduinen verbonden
met het vasteland. Aan het Marsdiep ontstond Helder als visserij en
handelsplaats. De scheepvaartroute vanuit Amsterdam ging in de
Gouden Eeuw over de Zuiderzee en tussen Texel en Huisduinen door
het Marsdiep. Vaak werd hier gewacht op een gunstige wind.
De laatste diepe kreek in de Waddenzee voordat het zeegat werd
verlaten was het Nieuwe Diep. Deze strategisch gelegen toevlucht
werd rond 1800 aangewezen als marinehaven. Ten tijde van
Napoleon ontstond het idee om van Den Helder door de strategische
ligging een “Gibraltar van het Noorden” te maken: Een versterkte
marinevestiging. Deze plannen werden na de franse bezetting
doorgezet: vanaf 1814 werd begonnen met de aanleg van de
Rijkswerf Willemsoord en met de Stelling Den Helder, zes forten
op veilige afstand. In de periode daarna groeide Den Helder hard,
mede door de aanleg van het Noord-Hollands Kanaal rond 1825 en
van een spoorverbinding. In de negentiende eeuw ontwikkelde de
haven zich ook tot koopvaardijhaven. Het Noord-Hollands Kanaal
van Amsterdam naar zee via Den Helder bleek al kort na de opening
te klein voor de grootste schepen, waardoor de vracht in Den Helder
moest worden overgeladen. De economische bloeiperiode die
daaruit volgde duurde ongeveer 50 jaar. In die tijd kreeg Den Helder
langs het Helders Kanaal zelfs een op sommige plekken Amsterdams
aandoende grachtengordel.
Het ging goed totdat het nieuwe Noordzeekanaal zorgde voor
een veel kortere en ruimere verbinding tussen Amsterdam en
de zee. Rond het jaar 1900 stagneerde de koopvaardij in Den
Helder. De militaire betekenis bleef behouden. Den Helder is in
de Tweede Wereldoorlog als militair doelwit en als onderdeel van
de Atlantikwall zwaar getroffen. De volledige bebouwing aan het
Marsdiep van Oud Den Helder tot en met de Hoofdgracht werd
gesloopt ten behoeve van schootsvelden.
Den Helder omarmt de zeewering Voorhoedeproject Deltaprogramma Kust november2012
5