Inhoud en addendum
Inhoud en addendum Inhoud en addendum
- Page 2 and 3: 3de druk, 3de oplage 2004 © 2004 U
- Page 4 and 5: Leereenheid 2 55 Transformatoren 55
- Page 6 and 7: Leereenheid 4 177 Driefasige synchr
- Page 8 and 9: Bronvermelding illustraties 3E-Antw
- Page 11 and 12: Leereenheid 1 Concept De moderne di
- Page 13 and 14: Leereenheid 1 Algemene inleiding In
3de druk, 3de oplage 2004<br />
© 2004 Uitgeverij De Boeck nv, Antwerp<strong>en</strong><br />
Verantwoordelijk uitgever: Uitgeverij De Boeck nv, Lamorinièrestraat 31-37,2018 Antwerp<strong>en</strong><br />
Alle recht<strong>en</strong> voorbehoud<strong>en</strong>. Behoud<strong>en</strong>s de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzondering<strong>en</strong> mag<br />
niets uit deze uitgave word<strong>en</strong> verveelvoudigd, opgeslag<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> geautomatiseerd gegev<strong>en</strong>sbestand<br />
of op<strong>en</strong>baar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de voorafgaande <strong>en</strong> schriftelijke<br />
toestemming van de uitgever.<br />
Wettelijk depot: 0/2002/9442/552<br />
ISBN 904550552 5<br />
l'lUR 178<br />
Enkel voor klasgebruik.
<strong>Inhoud</strong><br />
Concept 5<br />
Algem<strong>en</strong>e inleiding 7<br />
Leere<strong>en</strong>heid 1 9<br />
Synchrone wisselstroomg<strong>en</strong>erator<strong>en</strong> (alternator<strong>en</strong>) 9<br />
Wegwijzer 9<br />
1.1 Bepaling 10<br />
1.2 Principewerking 10<br />
1.3 Ankerwikkeling<strong>en</strong> 13<br />
1.3.1 Principeschakeling van e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>fasige wikkeling 13<br />
1.3.2 Principeschakeling van e<strong>en</strong> driefasige wikkeling 16<br />
1.4 Het verkrijg<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> sinusvormige wisselspanning 18<br />
1.4.1 Verbred<strong>en</strong> van de spoelzijd<strong>en</strong> 18<br />
1.4.2 Vorm van de luchtspleet 19<br />
1.4.3 Verkort<strong>en</strong> van de wikkelspoed 20<br />
1.5 Elektrische groothed<strong>en</strong> 20<br />
1.5.1 Frequ<strong>en</strong>tie van de opgewekte spanning 20<br />
1.5.2 Grootte van de geg<strong>en</strong>ereerde spanning per fasewikkeling 21<br />
1.6 Gedrag van de synchrone g<strong>en</strong>erator bij belasting 23<br />
1.6.1 Ankerreactie 23<br />
1.6.2 Equival<strong>en</strong>te ket<strong>en</strong> 25<br />
1.6.3 Opbouw van het vectordiagram 27<br />
1.6.4 Spanningsdiagramm<strong>en</strong> 28<br />
1.7 Karakteristiek<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> synchrone g<strong>en</strong>erator 29<br />
1.7.1 Nullastkarakteristiek (magnetische karakteristiek) 29<br />
1.7.2 Uitw<strong>en</strong>dige karakteristiek 30<br />
1.7.3 Kortsluitkarakteristiek 31<br />
1.7.4 Regelkarakteristiek 31<br />
1.8 Vermog<strong>en</strong> <strong>en</strong> r<strong>en</strong>dem<strong>en</strong>t van wisselstroomg<strong>en</strong>erator<strong>en</strong> 32<br />
Enkel voor klasgebruik.<br />
1.8.1 Vermog<strong>en</strong> 32<br />
1.8.2 R<strong>en</strong>dem<strong>en</strong>t 32<br />
1.9 Parallel schakel<strong>en</strong> van synchrone g<strong>en</strong>erator<strong>en</strong> 34<br />
1.9.1 Parallel schakel<strong>en</strong> van e<strong>en</strong>fasige synchrone g<strong>en</strong>erator<strong>en</strong> 34<br />
1.9.2 Parallel schakel<strong>en</strong> van driefasige synchrone g<strong>en</strong>erator<strong>en</strong> 36<br />
1.10 Spanningsregeling van synchrone g<strong>en</strong>erator<strong>en</strong> 43<br />
1.10.1 Algeme<strong>en</strong>hed<strong>en</strong> 43<br />
1.10.2 Voorbeeld<strong>en</strong> van automatische spanningsregeling 44<br />
1.11 Koeling van g<strong>en</strong>erator<strong>en</strong> 46<br />
1.12 Voorbeeld<strong>en</strong> 47<br />
1.13 Toepassing<strong>en</strong> 49<br />
1.14 Diagnostische toets 50<br />
1.15 Herhalingstak<strong>en</strong> - Basis 50<br />
1.16 Verrijkingsopdracht<strong>en</strong> 51<br />
Synthese 52<br />
231
Leere<strong>en</strong>heid 2 55<br />
Transformator<strong>en</strong> 55<br />
Wegwijzer 55<br />
2.1 Bepaling 56<br />
2.2 Principiële sam<strong>en</strong>stelling <strong>en</strong> werking van e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>fasetransformator 56<br />
2.2.1 Principiële sam<strong>en</strong>stelling 56<br />
2.2.2 Principiële werking 56<br />
2.3 Werking van de ideale transformator 57<br />
2.3.1 De ideale transformator bij nullast 57<br />
2.3.2 De ideale transformator bij belasting 59<br />
2.4 Werking van de niet-ideale e<strong>en</strong>fasetransformator 60<br />
2.4.1 De niet-ideale transformator bij nullast 60<br />
2.4.2 De niet-ideale transformator bij belasting 62<br />
2.5 Opbouw van de equival<strong>en</strong>te ket<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> transformator 64<br />
2.5.1 Principeschema 65<br />
2.5.2 Opbouw van de equival<strong>en</strong>te kring 65<br />
2.5.3 Bepal<strong>en</strong> van de elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van de equival<strong>en</strong>te ket<strong>en</strong> 66<br />
2.6 Uitw<strong>en</strong>dige karakteristiek van de e<strong>en</strong>fasetransformator 68<br />
2.7 R<strong>en</strong>dem<strong>en</strong>t van e<strong>en</strong>fasetransformator<strong>en</strong> 69<br />
2.8 Driefasetransformator<strong>en</strong> 71<br />
2.8.1 Schakel<strong>en</strong> van driefasetransformator<strong>en</strong> 72<br />
2.8.2 Parallel schakel<strong>en</strong> van transformator<strong>en</strong> 77<br />
2.9 Bijzondere schakeling<strong>en</strong> 79<br />
2.9.1 De V-schakeling 79<br />
2.9.2 De Scottschakeling 80<br />
2.10 Speciale transformator<strong>en</strong> <strong>en</strong> transformatorschakeling<strong>en</strong> 81<br />
2.10.1 De spaartransformator of autotransformator 81<br />
2.10.2 De regeltransformator 82<br />
2.10.3 De meettransformator<strong>en</strong> 83<br />
2.10.4 De veiligheidstransformator 84<br />
2.10.5 De speelgoedtransformator (kortsluitvaste transformator) 84<br />
2.10.6 De scheidingstransformator 84<br />
2.10.7 De lastransformator 85<br />
2.10.8 De impulstransformator 86<br />
2.11 Constructiebijzonderhed<strong>en</strong> bij transformator<strong>en</strong> 87<br />
2.11.1 De magnetische ket<strong>en</strong> 87<br />
2.11.2 De wikkeling<strong>en</strong> 89<br />
2.11.3 Koeling van HS-vermog<strong>en</strong>transformator<strong>en</strong> 91<br />
Enkel voor klasgebruik.<br />
2.12 Spanningsregeling bij transformator<strong>en</strong> 94<br />
2.13 Voorbeeld<strong>en</strong> 95<br />
2.14 Toepassing<strong>en</strong> 97<br />
2.15 Diagnostische toets 98<br />
2.16 Herhalingstak<strong>en</strong> - Basis 98<br />
2.17 Verrijkingsopdracht<strong>en</strong> 98<br />
Synthese 99<br />
Leere<strong>en</strong>heid 3 103<br />
Driefasige inductiemotor<strong>en</strong> 103<br />
Wegwijzer 103<br />
3.1 Beknopte omschrijving 104<br />
3.2 Draaiveld 106<br />
3.2.1 Definiëring 106<br />
3.2.2 Ontstaan van e<strong>en</strong> draaiveld 106<br />
232
3.3 Invloed van e<strong>en</strong> draaiveld op e<strong>en</strong> rotorwikkeling 108<br />
3.3.1 Bewikkelde op<strong>en</strong> rotorket<strong>en</strong> 109<br />
3.3.2 Geblokkeerde rotor met rotorwikkeling aangeslot<strong>en</strong> op<br />
weerstand<strong>en</strong> 110<br />
3.3.3 Vrijgelat<strong>en</strong> rotor met rotorwikkeling aangeslot<strong>en</strong> op weerstand<strong>en</strong> 110<br />
3.4 Slip 110<br />
3.5 Elektrisch vervangschema van de driefasige asynchrone driefasige<br />
inductiemotor (equival<strong>en</strong>te ket<strong>en</strong>) 112<br />
3.6 Koppel-slipkarakteristiek 115<br />
3.7 Vectordiagram 120<br />
3.7.1 Nullastvectordiagram 120<br />
3.7.2 Vectordiagram van e<strong>en</strong> belaste motor 120<br />
3.7.3 Cirkeldiagram 121<br />
3.8 Vermog<strong>en</strong> <strong>en</strong> r<strong>en</strong>dem<strong>en</strong>t 125<br />
3.8.1 Statorvermog<strong>en</strong>s 125<br />
3.8.2 Rotorvermog<strong>en</strong>s 126<br />
3.8.3 R<strong>en</strong>dem<strong>en</strong>t 126<br />
3.9 Types van driefasige inductiemotor<strong>en</strong> 128<br />
3.9.1 Schakel<strong>en</strong> van de statorspoel<strong>en</strong> 128<br />
3.9.2 Motor<strong>en</strong> met kortsluitanker (KA-motor<strong>en</strong>) 130<br />
3.9.3 Motor<strong>en</strong> met bewikkelde rotor<strong>en</strong> 132<br />
3.10 Aanlop<strong>en</strong> van driefasige inductiemotor<strong>en</strong> 135<br />
3.10.1 Algeme<strong>en</strong>hed<strong>en</strong> 135<br />
3.10.2 Direct aanzett<strong>en</strong> van driefasige motor<strong>en</strong><br />
3.10.3 Aanzett<strong>en</strong> van driefasige inductiemotor<strong>en</strong> met<br />
136<br />
aanloopstroombeperking 137<br />
3.11 Regeling van de rotatiefrequ<strong>en</strong>tie bij driefasige inductiemotor<strong>en</strong> 143<br />
3.11.1 Principiële snelheidsregelmethod<strong>en</strong> 143<br />
3.11.2 Beoordelingscriteria 149<br />
3.12 Elektrisch remm<strong>en</strong> 152<br />
3.12.1 Teg<strong>en</strong>stroomremm<strong>en</strong> 152<br />
3.12.2 Gelijkstroomremm<strong>en</strong> 153<br />
3.12.3 Remming door zelfbekrachtiging 154<br />
3.12.4 Remming door hypersynchrone werking 155<br />
3.12.5 Remming door hyposynchrone schakelwijze 155<br />
3.12.6 Remming door e<strong>en</strong>fasige aansluiting 156<br />
3.13 Bepal<strong>en</strong> van de slip 156<br />
3.13.1 Met e<strong>en</strong> draaispoel-mV-meter 156<br />
3.13.2 Met e<strong>en</strong> ampèremeter 157<br />
3.13.3 Met e<strong>en</strong> stroboscoop 157<br />
Enkel voor klasgebruik.<br />
3.14 Elektrische beveiliging van motor<strong>en</strong> 158<br />
3.15 Storing<strong>en</strong> 158<br />
3.15.1 De lagers lop<strong>en</strong> warm 158<br />
3.15.2 De temperatuur van de stator loopt te hoog op 158<br />
3.15.3 Het normale werkkoppel wordt niet bereikt 158<br />
3.15.4 De motor loopt niet aan 158<br />
3.15.5 De rotatiefrequ<strong>en</strong>tie is te klein 158<br />
3.16 Speciale driefasige inductiemotor<strong>en</strong> 159<br />
3.16.1 Remmotor<strong>en</strong> 159<br />
3.16.2 De lineaire inductiemotor 161<br />
3.17 Voorbeeld<strong>en</strong> 163<br />
3.18 Toepassing<strong>en</strong> 167<br />
3.19 Diagnostische toets 168<br />
3.20 Herhalingstak<strong>en</strong> - Basis 168<br />
3.21 Verrijkingsopdracht<strong>en</strong> 169<br />
Synthese 170<br />
233
Leere<strong>en</strong>heid 4 177<br />
Driefasige synchrone motor<strong>en</strong> 177<br />
Wegwijzer 177<br />
4.1 Principewerking 178<br />
4.2 Equival<strong>en</strong>te ket<strong>en</strong> van de synchrone motor 179<br />
4.3 Regeling van de arbeidsfactor van e<strong>en</strong> synchrone motor 180<br />
4.4 Karakteristieke kromm<strong>en</strong> 182<br />
4.4.1 De V-kromm<strong>en</strong> 182<br />
4.4.2 Het koppel 183<br />
4.5 Gedrag van de synchrone motor tijd<strong>en</strong>s de werking 184<br />
4.5.1 Onbelaste motor 184<br />
4.5.2 Belaste motor 184<br />
4.6 Verbeter<strong>en</strong> van de arbeidsfactor van e<strong>en</strong> installatie met de synchrone<br />
motor 185<br />
4.7 Aanlop<strong>en</strong> van de synchrone motor 186<br />
4.7.1 Met hulpmotor 186<br />
4.7.2 Als asynchrone motor 186<br />
4.7.3 Voedingsnet met veranderlijke frequ<strong>en</strong>tie 187<br />
4.8 Speciale driefasemotor: gesynchroniseerde asynchrone motor 187<br />
4.8.1 Principewerking 187<br />
4.8.2 Mogelijke schakeling<strong>en</strong> van rotorwikkeling<strong>en</strong> 187<br />
4.9 Toepassingsgebied 188<br />
4.10 Voorbeeld<strong>en</strong> 188<br />
4.11 Toepassing<strong>en</strong> 189<br />
4.12 Diagnostische toets 189<br />
4.13 Herhalingstak<strong>en</strong> - Basis 189<br />
4.14 Verrijkingsopdracht 190<br />
Synthese 191<br />
Leere<strong>en</strong>heid 5 195<br />
E<strong>en</strong>fasige motor<strong>en</strong> 195<br />
Wegwijzer 195<br />
5.1 De e<strong>en</strong>fasige inductiemotor: algem<strong>en</strong>e achtergrond<strong>en</strong> 196<br />
5.1.1 Sam<strong>en</strong>stelling<br />
5.1.2 Principewerking van e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>fasige inductiemotor met<br />
196<br />
e<strong>en</strong>fasige statorwikkeling gevoed door e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>fasig net<br />
5.1.3 Principewerking van e<strong>en</strong> inductiemotor met e<strong>en</strong> tweefasige<br />
196<br />
Enkel voor klasgebruik.<br />
motorwikkeling gevoed door e<strong>en</strong> tweefasig net 199<br />
5.2 E<strong>en</strong>fasige inductiemotortypes 201<br />
5.2.1 De cond<strong>en</strong>satormotor 201<br />
5.2.2 De spleetpoolmotor of veldverdringingsmotor 203<br />
5.3 Wisselstroomcommutatormotor<strong>en</strong> 204<br />
5.3.1 De seriewisselstroommotor 205<br />
5.3.2 De repulsiemotor 206<br />
5.3.3 De motor met trilcontact 207<br />
5.4 De driefasige motor gebruikt als e<strong>en</strong>fasige motor 207<br />
5.5 E<strong>en</strong>fasige synchrone motor<strong>en</strong> 209<br />
5.5.1 De synchrone motor met perman<strong>en</strong>te magneetrotor 209<br />
5.5.2 De reluctantiemotor 209<br />
5.5.3 De hysteresismotor 210<br />
Synthese 211<br />
234
Leere<strong>en</strong>heid 6 215<br />
Aanvulling<strong>en</strong> 215<br />
Wegwijzer 215<br />
6.1 Aggregat<strong>en</strong> of machineomzetters 216<br />
6.1.1 Situering 216<br />
6.1.2 Motor-g<strong>en</strong>eratoraggregat<strong>en</strong> 216<br />
6.1.3 Voorbeeld<strong>en</strong> van aggregat<strong>en</strong> 217<br />
6.1.4 Bijzondere constructie 217<br />
6.2 De magnetische versterker 218<br />
6.2.1 Bepaling 218<br />
6.2.2 Sam<strong>en</strong>stelling 218<br />
6.2.3 Principewerking 219<br />
6.2.4 Praktische constructievorm<strong>en</strong> 220<br />
6.2.5 Enkele praktische schakeling<strong>en</strong> met transductor<strong>en</strong> 221<br />
6.3 De stuurbare transformator 223<br />
6.4 Toepassing<strong>en</strong> 224<br />
6.5 Diagnostische toets 224<br />
6.6 Herhalingstak<strong>en</strong> - Basis 224<br />
6.7 Verrijkingsopdracht<strong>en</strong> 225<br />
Synthese 226<br />
Add<strong>en</strong>dum 229<br />
Enkel voor klasgebruik.<br />
235
Bronvermelding illustraties<br />
3E-Antwerp<strong>en</strong>: p. 9, p. 177, p. 196 (fig. 243), p. 215, p. 226<br />
Pauwels Trafo: p. 55, p. 90 (fig. 127), p. 91, p. 92<br />
Siem<strong>en</strong>s: p. 103, p. 104 (fig. 134a), p. 105 (fig. 137), p. 127, p. 128 (fig. 159), p. 149<br />
(fig. 205b), p. 173<br />
eET-motor<strong>en</strong>: p. 105 (fig. 135), p. 160<br />
ABB-motor<strong>en</strong>: p. 105 (fig. 136a-b), p. 133 (fig. 168a)<br />
Lafert-motor<strong>en</strong>: p. 195<br />
Enkel voor klasgebruik.<br />
236
Gebruikte symbol<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong>hed<strong>en</strong><br />
Grootheid Symbool<br />
oppervlakte A<br />
snelheid v<br />
hoeksnelheid w<br />
pi 'TT<br />
effectieve waarde van de<br />
klemspanning<br />
U<br />
mom<strong>en</strong>tele of og<strong>en</strong>blikswaarde<br />
van de spanning<br />
u<br />
elektromotorische kracht of<br />
geg<strong>en</strong>ereerde spanning<br />
E<br />
spanning van zelfinductie EL<br />
effectieve waarde van de<br />
stroomsterkte<br />
I<br />
mom<strong>en</strong>tele of og<strong>en</strong>blikswaarde<br />
van de stroomsterkte<br />
i<br />
gelijkstroomweerstand R<br />
inductantie XL<br />
capacitantie Xc<br />
impedantie Z<br />
admittantie<br />
y<br />
susceptantie B<br />
conductantie G<br />
resistiviteit p<br />
reluctantie<br />
fluxdichtheid<br />
Rm B<br />
magnetische flux 1><br />
coëfficiënt van zelfinductie L<br />
capaciteit C<br />
aantal pol<strong>en</strong> p<br />
periode T<br />
frequ<strong>en</strong>tie f<br />
tijd t<br />
aantal winding<strong>en</strong> N<br />
rotatiefrequ<strong>en</strong>tie n<br />
absolute permeabiliteit van de ft<br />
midd<strong>en</strong>stof<br />
overspanningsfactor Q<br />
golfl<strong>en</strong>gte À<br />
elektrische graad lOeI<br />
meetkundige graad<br />
la m<br />
Addel1dum<br />
E<strong>en</strong>heid Symbool<br />
vierkante meter m2 meter per seconde<br />
mis (m S-I)<br />
radial<strong>en</strong> per seconde radls<br />
onb<strong>en</strong>oemd 22/7<br />
volt V<br />
volt V<br />
volt V<br />
volt V<br />
ampère A<br />
ampère A<br />
ohm 11<br />
ohm 11<br />
ohm 11<br />
ohm 11<br />
siem<strong>en</strong>s S<br />
siem<strong>en</strong>s S<br />
siem<strong>en</strong>s S<br />
ohmmeter 11m<br />
l/h<strong>en</strong>ry VH<br />
Enkel voor klasgebruik.<br />
229<br />
weber per vierkante meter Wb/m 2 ofT<br />
of tesla<br />
weber of voltseconde Wh ofVs<br />
h<strong>en</strong>ry H<br />
farad F<br />
seconde s<br />
hertz Hz (S-I)<br />
seconde s<br />
omw<strong>en</strong>teling<strong>en</strong> per seconde omw/s (s-')<br />
h<strong>en</strong>ry per meter Hlm<br />
onb<strong>en</strong>oemd<br />
meter m
Leere<strong>en</strong>heid 1<br />
Concept<br />
De moderne didactiek <strong>en</strong> het realiser<strong>en</strong> van de vakoverschrijd<strong>en</strong>de eindterm<strong>en</strong> 'ler<strong>en</strong><br />
ler<strong>en</strong>' <strong>en</strong> 'sociale vaardighed<strong>en</strong>' vrag<strong>en</strong> de leerkracht zo veel mogelijk af te stapp<strong>en</strong> van<br />
e<strong>en</strong> uniforme klassikale aanpak om zodo<strong>en</strong>de rek<strong>en</strong>ing te kunn<strong>en</strong> houd<strong>en</strong> met de verschill<strong>en</strong><br />
die er tuss<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> bestaan. De <strong>en</strong>e leerling heeft meer voork<strong>en</strong>nis, de andere<br />
werkt vlugger; de <strong>en</strong>e kan beter zelfstandig werk<strong>en</strong>, terwijl de andere meer steun <strong>en</strong><br />
structuur nodig heeft. Het hoeft ook ge<strong>en</strong> betoog dat de <strong>en</strong>e meer aankan dan de andere.<br />
De moderne onderwijskunde geeft in dit opzicht duidelijk aan dat het r<strong>en</strong>dem<strong>en</strong>t van ons<br />
onderwijs nog aanmerkelijk kan to<strong>en</strong>em<strong>en</strong>, meer bepaald dat de succesbeleving voor de<br />
leerling<strong>en</strong> betek<strong>en</strong>isvol kan stijg<strong>en</strong> met als logisch gevolg dat het aantal mislukking<strong>en</strong><br />
gevoelig daalt.<br />
Deze inzicht<strong>en</strong> omzett<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> manier die haalbaar is in de dagelijkse praktijk, heeft<br />
e<strong>en</strong> voorstudie noodzakelijk gemaakt waarbij wij ons verdiept hebb<strong>en</strong> in verschill<strong>en</strong>de<br />
system<strong>en</strong> van differ<strong>en</strong>tiatie binn<strong>en</strong> de klas.<br />
Het systeem dat daaruit voortvloeide, werd t<strong>en</strong> slotte uitvoerig uitgetest in de reële klaspraktijk.<br />
Het concept van dit gediffer<strong>en</strong>tieerde leerpakket ziet eruit als volgt.<br />
Eerst <strong>en</strong> vooral werd de leerstof ingedeeld in leere<strong>en</strong>hed<strong>en</strong>, die telk<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> afgerond<br />
leerstofgeheel vorm<strong>en</strong>. Voor elke leere<strong>en</strong>heid zijn basis- <strong>en</strong> uitbreidingsdoelstelling<strong>en</strong><br />
voorzi<strong>en</strong>. Op die manier wordt de differ<strong>en</strong>tiatie in moeilijkheidsgraad ingebracht. Het is<br />
de bedoeling dat zo veel mogelijk leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> behoorlijk resultaat hal<strong>en</strong> op de basisdoelstelling<strong>en</strong>.<br />
De idee van beheersingsler<strong>en</strong> staat daarvoor duidelijk model.<br />
E<strong>en</strong> ess<strong>en</strong>tiële pijler om e<strong>en</strong> zo groot mogelijk r<strong>en</strong>dem<strong>en</strong>t van de basis te bereik<strong>en</strong>, is het<br />
inbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> van diagnostische (formatieve) toets<strong>en</strong>. Het grote belang hiervan verantwoordt<br />
het afzonderlijke toets<strong>en</strong>boekje. Deze toets<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> beoordel<strong>en</strong>de functie,<br />
maar di<strong>en</strong><strong>en</strong> louter als hulpinstrum<strong>en</strong>t waannee de leerling zelf kan controler<strong>en</strong> in hoeverre<br />
hij de doelstelling<strong>en</strong> heeft bereikt. Aan de andere kant bied<strong>en</strong> zij ook aan de leerkracht<br />
e<strong>en</strong> duidelijker zicht op die aspect<strong>en</strong> van de leerstof die nog verder of anders<br />
moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> aangepakt. De toets<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> dus ook e<strong>en</strong> duidelijke functie als evaluatie<br />
van het gedrag van de leerkracht.<br />
Het spreekt vanzelf dat deze toets<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> voldo<strong>en</strong> aan str<strong>en</strong>ge eis<strong>en</strong> van toetsconstructie.<br />
De doelstelling<strong>en</strong>validiteit is daarin e<strong>en</strong> belangrijke factor. Daarom wordt bij ie<br />
Enkel voor klasgebruik.<br />
dere toetsvraag verwez<strong>en</strong> naar het nummer van de betrokk<strong>en</strong> doelstelling <strong>en</strong> paragraaf.<br />
Voortgaande op de bedoeling van deze diagnostische toets<strong>en</strong> is het ook logisch dat de<br />
leerling de resultat<strong>en</strong> zelf kan corriger<strong>en</strong>. De antwoord<strong>en</strong> zijn in het toets<strong>en</strong>boekje opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Het grote belang van deze toets<strong>en</strong> is dat de leerling zelf kan uitmak<strong>en</strong> welke doelstelling<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> paragraf<strong>en</strong> hij opnieuw moet instuder<strong>en</strong> <strong>en</strong> welke hij voldo<strong>en</strong>de beheerst. E<strong>en</strong><br />
analyse van deze toets <strong>en</strong> e<strong>en</strong> klassikale verbetering ervan door de leerkracht legg<strong>en</strong><br />
mete<strong>en</strong> de zwakke plekk<strong>en</strong> bloot <strong>en</strong> gev<strong>en</strong> de leerkracht aanwijzing<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> andere,<br />
nieuwe aanpak. De duidelijkheid, de structuur <strong>en</strong> de k<strong>en</strong>nis van de resultat<strong>en</strong>, bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong><br />
gezuiverd van selectiedruk, zorg<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> rustige werksfeer, waarin de leerling<strong>en</strong> zich<br />
gemotiveerder gedrag<strong>en</strong>.<br />
De tekst<strong>en</strong> in het tekstboek zijn uiteraard per leere<strong>en</strong>heid gerangschikt.<br />
De tekst van iedere leere<strong>en</strong>heid wordt voorafgegaan door e<strong>en</strong> wegwijzer die bedoeld is<br />
als eerste k<strong>en</strong>nismaking met de leere<strong>en</strong>heid. Hoewel de leerling<strong>en</strong> de voorgestelde wegwijzer<br />
nog niet in alle consequ<strong>en</strong>ties verstaan, br<strong>en</strong>gt dat toch e<strong>en</strong> voorafgaandelijke<br />
5
Synchrone wisselstroomg<strong>en</strong>erator<strong>en</strong> (alternator<strong>en</strong>)<br />
structurering van de te behandel<strong>en</strong> leerstof tot stand. Leerpsychologisch gezi<strong>en</strong> is dit e<strong>en</strong><br />
belangrijk voordeel.<br />
De tekst van e<strong>en</strong> leere<strong>en</strong>heid is opgedeeld in paragraf<strong>en</strong>, die telk<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> duidelijk afgelijnd<br />
onderwerp behandel<strong>en</strong>. Iedere paragraaf draagt e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong>de titel <strong>en</strong> wordt<br />
voorafgegaan door de doelstelling(<strong>en</strong>). Overal waar er toepassingsmogelijkhed<strong>en</strong> zijn,<br />
word<strong>en</strong> eerst voorbeeld<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong> waarbij opgeloste opdracht<strong>en</strong> voorgesteld word<strong>en</strong>.<br />
Pas daarna moet<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> zelf initiële toepassing<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>. Op dat og<strong>en</strong>blik zijn<br />
de leerling<strong>en</strong> klaar voor de diagnostische toets. De leerling<strong>en</strong> die de basis voldo<strong>en</strong>de beheers<strong>en</strong>,<br />
gaan over naar de verrijkingsleerstof, die in het tekstboek aangeduid is met e<strong>en</strong><br />
grijs raster in de marge. Zij loss<strong>en</strong> ook de verrijkingsopdracht<strong>en</strong> op die gerangschikt zijn<br />
in volgorde van moeilijkheidsgraad. Vanzelfsprek<strong>en</strong>d gebeurt dit in de vorm van zelfstandig<br />
werk, ev<strong>en</strong>tueel in groepjes van twee of meer leerling<strong>en</strong>. Tegelijk ler<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong><br />
beter communicer<strong>en</strong> met elkaar <strong>en</strong> verwerv<strong>en</strong> ze ook de nodige vaardighed<strong>en</strong> om<br />
binn<strong>en</strong> groep<strong>en</strong> zinvol te functioner<strong>en</strong>.<br />
De leerling<strong>en</strong> die de basis niet voldo<strong>en</strong>de beheers<strong>en</strong>, herhal<strong>en</strong> de betrokk<strong>en</strong> paragraf<strong>en</strong>,<br />
die rechtstreeks uit de nummering van de toetsvrag<strong>en</strong> af te leid<strong>en</strong> zijn. Zij loss<strong>en</strong> ook de<br />
herhalingstak<strong>en</strong> op die door de leerkracht w<strong>en</strong>selijk word<strong>en</strong> geacht. De herhalings- <strong>en</strong><br />
verrijkingsfase bied<strong>en</strong> de mogelijkheid te differ<strong>en</strong>tiër<strong>en</strong> naar tempo <strong>en</strong>, als de leerkracht<br />
dat w<strong>en</strong>st, naar verwerkingsmethode (groepjes, e<strong>en</strong> dia, e<strong>en</strong> leestekst, e<strong>en</strong> schema, e<strong>en</strong><br />
gesprek met e<strong>en</strong> vluggere leerling <strong>en</strong>z.). Elke leere<strong>en</strong>heid sluit af met e<strong>en</strong> bondige synthese.<br />
Ze bevat de noodzakelijke elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die bepal<strong>en</strong>d zull<strong>en</strong> zijn voor het succesvol<br />
verwerk<strong>en</strong> van de kom<strong>en</strong>de leerinhoud<strong>en</strong>.<br />
Oplossing<strong>en</strong> van toepassing<strong>en</strong>, herhalingstak<strong>en</strong> <strong>en</strong> verrijkingstak<strong>en</strong> zijn als los katern bij<br />
het tekstboek gevoegd. Als de leerkracht dat w<strong>en</strong>st, kunn<strong>en</strong> de leerling<strong>en</strong> zelf de oplossing<strong>en</strong><br />
raadpleg<strong>en</strong>. Anders kan de leerkacht ze ter beschikking houd<strong>en</strong>.<br />
Er is voor de leerkracht ook e<strong>en</strong> handleiding voorzi<strong>en</strong>. Daarin word<strong>en</strong> de diagnostische<br />
toets<strong>en</strong> opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> wordt het onderwijskundige concept nader toegelicht <strong>en</strong> gemotiveerd.<br />
Ook de uitwerking<strong>en</strong> van de vraagstukk<strong>en</strong> zijn erin terug te vind<strong>en</strong>. Die handleiding,<br />
die alle<strong>en</strong> aan leerkracht<strong>en</strong> wordt verstrekt, heeft betrekking op zowel het deel gelijkstroommachines<br />
als op het deel wisselstroommachines.<br />
Op het inhoudelijke vlak moet erop gewez<strong>en</strong> word<strong>en</strong> dat de behandeling van de leerstof<br />
uitgaat van het nu algeme<strong>en</strong> aanvaarde SI-e<strong>en</strong>hed<strong>en</strong>stelsel.<br />
De gebruikers van dit gediffer<strong>en</strong>tieerde leerpakket zull<strong>en</strong> wel begrijp<strong>en</strong> dat ook deze uitwerking<br />
nog niet honderd proc<strong>en</strong>t af is. We zi<strong>en</strong> dan ook dankbaar alle suggesties ter<br />
verbetering tegemoet.<br />
Enkel voor klasgebruik.<br />
6<br />
K. S.
Leere<strong>en</strong>heid 1<br />
Algem<strong>en</strong>e inleiding<br />
In aansluiting op deel 3A (gelijkstroommachines), wordt in dit deel de theorie van de<br />
wisselstroommachines behandeld. De leere<strong>en</strong>hed<strong>en</strong> zijn geord<strong>en</strong>d volg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> logisch<br />
criterium, nl. de elektrische <strong>en</strong>ergieproductie <strong>en</strong> de distributie van deze <strong>en</strong>ergievorm.<br />
In leere<strong>en</strong>heid 1 komt het g<strong>en</strong>erer<strong>en</strong> van wisselspanning (de wisselstroomg<strong>en</strong>erator of<br />
synchrone g<strong>en</strong>erator of alternator) aan bod.<br />
Leere<strong>en</strong>heid 2 handelt over de transformator. De transformator is het logische verbindingselem<strong>en</strong>t<br />
tuss<strong>en</strong> de synchrone g<strong>en</strong>erator (productie) <strong>en</strong> het HS-verdeelnet (distributie)<br />
in c<strong>en</strong>trales. Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> di<strong>en</strong>t hij ook als verbindingselem<strong>en</strong>t tuss<strong>en</strong> het HS-verdeelnet<br />
<strong>en</strong> de distributie op laagspanning (verbruikers).<br />
Het producer<strong>en</strong> <strong>en</strong> verdel<strong>en</strong> van elektrische <strong>en</strong>ergie heeft tot doel verbruikers te voed<strong>en</strong>.<br />
Dit br<strong>en</strong>gt ons tç>t de leere<strong>en</strong>hed<strong>en</strong> 3, 4, 5 <strong>en</strong> 6, waarin achtere<strong>en</strong>volg<strong>en</strong>s de asynchrone<br />
motor, de synchrone motor, de speciale motor<strong>en</strong> <strong>en</strong> bijzondere toepassing<strong>en</strong> behandeld<br />
word<strong>en</strong>. Technologische bijzonderhed<strong>en</strong> die van groot nut lijk<strong>en</strong>, zull<strong>en</strong> bij de bespreking<br />
van de onderscheid<strong>en</strong> machines toegelicht word<strong>en</strong>.<br />
Enkel voor klasgebruik.<br />
7
Enkel voor klasgebruik.