TRAGE WEGEN - Regionaal Landschap Noord-Hageland

TRAGE WEGEN

TRAGE WEG
Traag gaat hier
de weg z’n gang,
z’n wandelgang.
Tussen de huizen,
tussen de weiden,
tussen de velden.
Ik loop in niemands weg.
Wandelen
is hier wegelen...
Geert De Kockere - www.buitenbeen.be
Deze brochure kwam tot stand binnen het DULOMI proefproject ‘Trage Wegen’ en met steun van de Vlaamse Overheid
(Module 15)
In dit proefproject werkten de gemeente Rotselaar, de vzw Trage Wegen en het Regionaal Landschap Noord-Hageland vzw
samen aan een herwaarderingsplan voor trage wegen in het deelgebied Wezemaal.
Meer informatie over dit project? Surf naar www.tragewegen.be
02 TRAGE WEGEN
© RLNH

INHOUDSTAFEL
1. OVER TRAGE WEGEN
Wat is een trage weg ................................................... 04
Een trage weg: juridisch bekeken ......................................... 05
Herkenbaarheid ........................................................ 07
Trage wegen en cultuurhistorie . .......................................... 08
Trage wegen en leefmilieu ............................................... 09
Trage wegen en verkeersveiligheid ........................................ 10
2. TRAGE WEGEN EN GEMEENTEN
Trage wegen en gemeenten ............................................. 11
Cluster vaste stoffen .................................................... 12
Cluster natuurlijke entiteiten ............................................. 13
Cluster mobiliteit ...................................................... 14
Concreet . ............................................................. 15
TRAGE WEGEN
03

OVER TRAGE WEGEN
WAT IS EEN TRAGE WEG?
Trage wegen zijn wegen, paden en
verbindingen voor niet gemotoriseerd
vervoer. Ze zijn in de eerste plaats
bedoeld voor wandelaars en fietsers:
rustige paadjes om van de natuur te
genieten, naar school te wandelen of
naar de bakker te fietsen.
De meest bekende trage wegen zijn
de buurtwegen uit de atlas der buurt-
04 TRAGE WEGEN
wegen. Maar ook wegen in bossen en
natuurgebieden, oude tram –en treinbeddingen,
jaagpaden behoren tot de
trage wegen. Daarnaast zijn er ook private
wegjes die op vrijwillige basis worden
opengesteld. Al deze wegen hebben
een andere juridische achtergrond.
Hierdoor is het vaak moeilijk om alle
trage wegen volgens eenzelfde stramien
te beoordelen.
© RLNH

EEN TRAGE WEG: JURIDISCH BEKEKEN
Voor trage wegen gelden allerlei
wetgevingen: het gewoonterecht uit
de tijd van de Romeinen, het Burgerlijk
Wetboek en de Wet op de Buurtwegen
zijn enkele van deze reglementeringen.
Maar ook het Bosdecreet en het Decreet
op Natuurbehoud zijn van belang.
De atlas der buurtwegen is één van de
mogelijkheden om na te gaan of er ooit
wegen op bepaalde plaatsen lagen. Het
is namelijk een boek waarin alle wegen
in eigendom van de gemeente en alle
openbare wegen met een private bedding
zijn opgenomen. De atlas dateert uit de
periode van 1843-1845 (wet van 10 april
1841).
Wat zijn nu buurtwegen en
welk juridisch karakter hebben
deze wegen?
Buurtwegen?
- Alle feitelijke gebruikte wegen die opgenomen
zijn in de atlas der buurtwegen
- Bestaande privéwegen die sedert 1845
werden erkend als buurtweg
- Nieuwe buurtwegen sinds 1845 aangelegd
- Feitelijke buurtwegen (privéwegen die
door verkrijgende verjaring een openbaar
karakter hebben gekregen)
TRAGE WEGEN
© Robin Guelinckx
05

Het kan zijn dat een privéweg onder
bepaalde voorwaarden een openbare weg
wordt. De enige voorwaarde hiervoor is
dat deze weg gedurende 30 jaar openbaar
gebruikt wordt. Dat wil zeggen dat
gedurende 30 jaar iedereen doorgang
heeft/had op deze weg zelfs zonder
uitdrukkelijke toestemming van de eigenaar.
Om deze erfdienstbaarheid te laten
gelden, moet dit 30 jaar openbaar gebruik
wel bewezen worden. Dit kan door gebruik
06 TRAGE WEGEN
te maken van kaartmateriaal, getuigenissen,
bestaande wandelfolders, ….
Wil je meer weten over deze ingewikkelde
materie, raadpleeg dan de brochure ‘onze
buurtwegen, juridisch bekeken’ op de
website van de Koning Boudewijnstichting
(www.kbs-frb.be) of neem contact op met
de vzw Trage Wegen. Via hun trage-wegenlijn
krijg je een antwoord op bijna al je trage
wegen-vragen: www.trage-wegen-lijn.be.
© Trage Wegen vzw

HERKENBAARHEID
Kerkweg: de naam spreekt voor zich. Een
wegje dat naar de kerk leidt. Vroeger had
iedere trage weg zo wel zijn naam. Op dit
moment hebben vele van deze wegen
geen naam meer of is de naam vervangen
door een nummer (bv. voetweg n°15’).
Om de wegen terug herkenbaar te
maken in het landschap heeft de vzw
Trage Wegen een logo ontworpen. Dit
logo kan alleen gebruikt worden of
gekoppeld worden aan de naam of het
nummer van de weg.
Veel gemeenten doen ook een beroep op
hun inwoners om de oude namen van
deze wegen terug te vinden.
Met deze nieuwe, herkenbare bewegwijzering
worden niet alleen trage wegen
meer zichtbaar in Vlaanderen, maar
wordt er ook een stukje cultureel erfgoed
en streekidentiteit van onder het stof
gehaald.
TRAGE WEGEN
© RLNH
07

TRAGE WEGEN EN CULTUURHISTORIE
Vaak is een trage weg op zich al een
stukje erfgoed, waar een verhaal bijhoort.
Iedereen kent waarschijnlijk in zijn buurt
wel een trage weg waar een legende of
verhaal aan verbonden is.
De geschiedenis van sommige veld-en
kerkwegels gaat terug tot in de Romeinse
tijd of zelfs vroeger.
Sommige wegen werden vroeger gebruikt
om boten verder te slepen (jaag- en
dijkpaden op de oeverstroken). Andere
trage wegen zijn vroegere beddingen van
talrijke trein- en tramverbindingen.
Niet alleen de wegen zelf hebben een
08 TRAGE WEGEN
© RLNH
rijke historische achtergrond. Langs
deze meestal onverharde paden staan
vaak veldkapelletjes. Het dichtgroeien,
in onbruik raken of afschaffen van deze
wegen leidt meestal ook tot een verwaarlozing
van deze kapelletjes.
De naam van de weg vertelt vaak ook
al een heel verhaal. Namen van trage
wegen vind je op oude kaarten of leven
verder in de dorpsmond. Zo zijn de Sint-
Jobswegen oude bedevaartswegen die
pelgrims van heinde en verre namen om
de heilige Sint-Job in Wezemaal komen
te vereren.

TRAGE WEGEN EN LEEFMILIEU
U kent ze wel, die kleine wegjes in de
dorpskernen, dwars door de velden en
bossen, de binnenwegjes in de woonwijk.
Voetgangers, fietsers of ruiters vinden
er nog rust. Verscholen achter de huizen
geven ze dikwijls een mooie kijk op het
landschap. Met hun hagen, houtkanten
en soms kleurrijke bermen zorgen ze voor
kleur in het landschap. Hun vaak nog
onverhard karakter herbergt allerlei fauna
en flora. Veel trage wegen zorgen met
hun landelijk en verkeersarm karakter
voor een ecologische verbinding tussen
natuurgebieden. Zo zijn ze stapstenen
voor veel dieren en planten.
Fietsen en wandelen langs deze trage
wegen is niet alleen goed voor de
TRAGE WEGEN
© RLNH
gezondheid, maar ook voor het milieu.
Telkens als we de auto in de garage laten
staan, dragen we ons steentje bij tot
zuiverdere lucht.
© Staf De Roover
09

TRAGE WEGEN EN VERKEERSVEILIGHEID
Trage wegen zijn ideale verbindingen
voor de zachte weggebruiker. Voor korte
afstanden bieden deze vaak verkeersarme
wegen een verkeersveilig alternatief. Heel
wat trage wegen vormen een verbinding
tussen dorpskernen en vanuit woonkernen
naar het centrum. Zo kunnen
10 TRAGE WEGEN
© gemeente Rotselaar
schoolgaande kinderen en pendelaars
deze paden gebruiken als route naar
school, werk of station. Ook vormen deze
wegen een ideaal ommetje naar de bakker.
Gemeenten kunnen een verkeersplan
opstellen waarbij ze van deze trage
wegen gebruik maken.

TRAGE WEGEN
EN GEMEENTEN
Gemeenten kunnen met de Vlaamse
Overheid een Samenwerkingsovereenkomst
afsluiten rond allerhande milieumaatregelen.
In ruil voor inspanningen die de gemeente
levert, ontvangt ze subsidies van het Vlaamse
Gewest.
Deze samenwerkingsovereenkomst (SO)
kan ook gebruikt worden als instrument
bij de herwaardering van trage wegen.
Het opmaken van een herwaarderingsplan
voor deze wegen vereist voldoende
inspraak van de lokale bevolking en heeft
ook een integrale en sectoroverschrijdende
aanpak nodig.
De samenwerkingsovereenkomst
bevat verschillende “clusters”. In dit deel
overlopen we in welke clusters trage
wegen aan bod kunnen komen. En hoe
andere gemeenten dit ook in hun samen-
IN ROTSELAAR?
Bijvoorbeeld in het proefproject
Rotselaar bestond de stuurgroep uit
een aantal vrijwilligers van onder
andere de lokale culturele kring,
buurtcomités en jeugdverenigingen.
Ook de duurzaamheidsambtenaar,
mobiliteitsambtenaar en toeristisch
ambtenaar kunnen deel uit maken
van deze stuurgroep. In Rotselaar
zaten ook de schepen van leefmilieu,
het Regionaal Landschap Noord-
Hageland vzw en de vzw Trage Wegen
in de werkgroep.
werkingovereenkomst kunnen inpassen
aan de hand van voorbeelden uit Rotselaar.
TRAGE WEGEN
© Staf De Roover
11

CLUSTER VASTE STOFFEN
In deze cluster kan de gemeente een
voorbeeldrol opnemen door op een
verantwoorde manier te kiezen voor
bepaalde producten en procédés voor
het onderhoud, herstel en aanleg van
trage wegen. Concreet gaat dit om het
pesticiden- en herbicidenvrij onderhoud
van deze wegen, het vermijden van
milieuonvriendelijke verhardingen of
half-verhardingen (vb geen dolomiet
in een kalkarm biotoop) en het gebruik
van duurzaam geëxploiteerd hout bij
12 TRAGE WEGEN
© RLNH
bruggen, vlonderpad ed.
Ook sensibilisatie rond thema’s als sluikstorten,
sluikstoken en zwerfvuil langs
trage wegen kan een aandachtspunt zijn
binnen een duurzaam tragewegenbeleid.
Zo kan er bijvoorbeeld samen met de
jeugdverenigingen een opruim-dag
georganiseerd worden.
IN ROTSELAAR?
Eén van de acties in de gemeente
Rotselaar is het Biocideplan
‘Zonder is gezonder’. Dit betekent
dat de gemeente zoveel mogelijk
bestrijdingsmiddelen wil vermijden.
Deze vernieuwde aanpak toont
aan de bevolking hoe bestrijdingsmiddelen
vermeden kunnen worden
en welke alternatieven er zijn.
Een andere actie in Rotselaar is de
zwerfvuilactie. Hierbij ondersteunt de
gemeente bewonersdiensten, scholen
en verenigingen door het aanbieden
van afvalcontainers, vuilzakken en
handschoenen.

CLUSTER NATUURLIJKE ENTITEITEN
De cluster natuurlijke entiteiten verweeft
trage wegen met natuur en landschap.
Enkele mogelijkheden waarbij er een
meerwaarde voor natuur en landschap
ontstaat en dus subsidieerbaar zijn in
deze cluster:
- Heraanleg/opnieuw in gebruik nemen
van trage wegen
- Aanleg en herstel van kleine landschapselementen
(KLE’s). Vb. haag, houtkant,
bomenrij, … .
- Herstel van klein historisch erfgoed
IN ROTSELAAR?
In 2002 is de gemeente van start
gegaan met de herwaardering en verbetering
van kerkwegels. Zo ontstaan
er veilige verbindingen waar fietsers
en voetgangers van de natuur en
landschap kunnen genieten.
De kerkwegeltjes die op dit moment
al verbeterd zijn worden regelmatig
gebruikt door zowel schoolkinderen als
volwassenen op weg naar het werk of
in de vrije tijd. Door de herwaardering
- Opmaak en uitvoering bermbeheersplan
langs trage wegen (gericht op natuurgericht
beheer)
- Aankoop van een strook grond voor de
duurzame aanleg van een onverharde
trage weg.
blijft ook de cultuurhistorische waarde
van deze wegen bestaan.
Bij grote verkavelingen wordt aan de
verkavelaar opgelegd een trage weg
te voorzien zodat ook zachte weggebruikers
veilige en korte verbindingen
kunnen maken.
Voor enkele gemeentelijke holle wegen
bestaan er beheerplannen opgemaakt
door het RLNH vzw in samenspraak
met de gemeente. Deze beheerplannen
worden uitgevoerd door de INL-teams
van IGO Leuven.
TRAGE WEGEN
© Natuurpunt – Pieter Abts
13

CLUSTER MOBILITEIT
Trage wegen bevinden zich op het raakvlak
tussen mobiliteit en milieu. Beide
thema’s hebben afzonderlijk een duidelijke
meerwaarde, maar zijn tegelijkertijd
moeilijk van elkaar los te koppelen.
Trage wegen kunnen als insteek gebruikt
worden voor een milieuvriendelijk mobiliteitsbeleid.
Enerzijds zijn er de ecologische
en landschappelijke kwaliteiten
van trage wegen en anderzijds zijn deze
wegen een verkeersveilig alternatief voor
14 TRAGE WEGEN
© Staf De Roover
drukke verkeerswegen.
Verder kunnen enkele negatieve aspecten
rond mobiliteit verminderd worden door
een aangepast beleid. Zo verminderen de
uitstootgassen door het stimuleren van
het gebruik van trage wegen voor kleine
dagelijkse verplaatsingen. Het gebruik van
onverharde of halfverharde wegen zorgt
voor een afname van versnippering en
wateroverlast.

IN ROTSELAAR?
Er wordt in deze gemeente veel aandacht
besteed aan de herwaardering
en verbetering van kerkwegels. Door de
perfecte ligging van deze wegen zijn ze
uitermate geschikt als verkeersveilige
verbinding. Ze zijn vaak ontoegankelijk
voor gemotoriseerd verkeer, waardoor
zachte weggebruikers weinig risico
lopen.
Zo werd op 1 september 2004 een
fiets – bereikbaarheidsplan verdeeld
onder alle schoolgaande kinderen van
Rotselaar. Op dit plan staan alternatieve
routes voor de zachte weggebruikers
aangegegeven. Te vermijden routes
en routes wel geschikt voor fietsers
en voetgangers staan op deze kaart
aangeduid. De gemeente hoopt op
CONCREET
deze manier meer en meer mensen
aan te zetten tot een duurzaam
verplaatsingsgedrag.
Ook sensibilisatiecampagnes passen
binnen dit kader: de gemeente neemt
jaarlijks deel aan verschillende sensibilisatiecampagnes.
In 2006 neemt ze
reeds voor de vijfde maal deel aan de
actie ‘Met belgerinkel naar de winkel’.
Ook de campagne ‘Korterittencontract’
is een voorbeeld van dergelijke actie.
Het doel van beide campagnes is om
nog meer inwoners te overtuigen om
gebruik te maken van de fiets.
Concreet worden ook nieuwe trage
wegen aangelegd met als doel veilige
fietsverbindingen/trage wegen te
creëren tussen 2 straten. Zo kwam
onlangs de verbinding tussen de
Langestraat en Groeneweg tot stand.
Gemeenten die aan de hand van deze voorbeelden inspiratie hebben opgedaan om via de
samenwerkingsovereenkomst hun trage wegen op te waarderen, kunnen contact opnemen
met de gemeente Rotselaar of de vzw Trage Wegen. Zij staan klaar om je op weg te helpen.
Hun contactgegevens vind je op de achterzijde van de folder.
TRAGE WEGEN
15

MEER INFO?
VZW Trage Wegen
• Vooruitgangstraat 323 / 10
Brussel
• Tel.: 02/204 09 70
• Fax.: 02/204 09 79
• E-mail: info@tragewegen.be
• Website: www.tragewegen.be
Gemeente Rotselaar
• Provinciebaan 20
3110 Rotselaar
• Tel.: 016-44 14 40,
• Fax.: 016-44 14 79
• E-mail: info@rotselaar.be
• Website: www.rotselaar.be
Regionaal Landschap Noord-Hageland vzw
• Gelrodeweg 2
3200 Aarschot
• Tel.: 016 – 63 59 54
• Fax.: 016 – 63 10 60
• E-mail: info@RLNH.be
• Website: www.RLNH.be
Colofon
Het proefproject Trage Wegen is een project van het Regionaal Landschap Noord-Hageland vzw en de gemeente
Rotselaar in samenwerking met vzw Trage Wegen.
Het Regionaal Landschap Noord Hageland vzw werkt met financiële steun van:
Het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (Agenschap Voor Natuur en Bos)
en van AROHM (afdeling Monumenten en Landschappen),
De Provincie Vlaams-Brabant en
De aangesloten gemeenten:
Aarschot, Begijnendijk, Bekkevoort, Diest, Holsbeek, Lubbeek, Rostelaar, Scherpenheuvel-Zichem en Tielt-Winge.
V.U. Julien Delauré
D/2006/8144/1
Vormgeving: AdScripta
Druk: Tuerlinckx nv
Foto cover: Staf De Roover
Oplage: 1250 exemplaren
Deze brochure werd gedrukt op 100% gerecycleerd papier.
Waarde 1,50 EUR - gratis in de gemeenten van het RLNH vzw.