klik hier voor de bijlage bij dit bericht ... - de Aardespiegel

Kunstspiegel
Hokusai – de Hoganji Tempel in Asakusa
door Evelien Nijeboer
De Japanse meester-kunstenaar Hokusai
stierf op hoge leeftijd in 1849. Hij liet de
Japanse schilderkunst een nieuw genre na:
Ukiyo-e. Dat betekent zoiets als 'the floa-
ting world' – beelden van een wereld die op
het randje van droomachtig lijkt te balance-
ren. Een wereld van ontspanning en vrij-
heid, van natuurbeleving, mode, wijn en
poezie, kortom: het rijk der verbeelding.
Het was een populaire volkskunst – mooi,
rijk en overdadig – en werd niet gewaar-
deerd door de religieuze elite. Ukiyo-e en
Hokusai hebben grote invloed gehad op
kunstenaars als Van Gogh, Toulouse-Lau-
trec, Degas en Monet en daarmee op het
ontstaan van de Westerse moderne kunst.
Rond 1900 hield één vraag de schilders bezig: hoe komen we los, voorbij het realistische afbeelden? Vrij vertaald
– hoe komen we in het rijk der verbeelding. Hokusai toonde hen, hoe je wolken in aarde verandert, of een berg in
een wolk, hoe je van water aarde maakt en hoe een spiegeling de wereld kan dragen. Bij Hokusai is het twee-
dimensionale nooit alleen maar materieel en plat, ze bestaat uit een droomachtige, nog-niet-gedefinieerde ruim-
telijkheid. Als je dat kunt weergeven, kun je op een schilderij alles tevoorschijn halen wat je maar wilt, en terwijl
je het schildert kan het nog van betekenis veranderen. Je kunt ermee leven en bewegen in het ontstaansproces
van het beeld, wat niet alleen heerlijk is om naar te kijken, maar ook om te doen.
Ik moest aan Hokusai denken, en de invloed van zijn kunst op de kunstenaars rond 1900, vanwege
Joris Boermans uitvinding, het origami-project “van 4 naar 5”. Dat is ook een Japans-westers product. Wat de
Westerse tempelbouwers deden met passer en winkelhaak, doen de Japanners vanuit het vlak, met papier. Het is
de Japanse manier van projectieve meetkunde – of tenminste: dat heeft Joris Boermans ervan gemaakt. In Japan
was Origami gewoon een kunstvorm zoals lakwerk of theezetten. Fröbel (van de Fröbelschool) haalde begin 20e
eeuw Origami naar Europa, omdat hij het een geschikte manier vond om kinderen al spelend geometrie te laten
leren.
www.aardespiegel.nu - donderdag 12 januari 2012 - tweede jaargang Nr. 11
Hokusai was uiterst bescheiden. Kort voordat hij stierf verzuchtte hij: “Als ik vijf jaar langer had mo-
gen leven, was ik een groot kunstenaar geworden”. Op zijn vijfenzeventigste zei hij: “Pas toen ik
11 terug naar boven