gent zuidelijke stationsomgeving campus hogeschool ...

GENT ZUIDELIJKE STATIONSOMGEVING
CAMPUS HOGESCHOOL WETENSCHAPSPARK

inleiding
locatie / situatie
uitgangspunten / opgave
verdichting campus / wetenschapspark
fasering
bebouwingsregels
ontsluiting
landschap
mogelijk eindbeeld
overzicht varianten
colofon
4-5
6-9
10-13
14-25
26-29
30-31
32-37
38-47
48-51
52-55
56-57
inhoud
3

VISIE VOOR DE ZUIDELIJKE STATIONSOMGEVING
Het gebied ten zuiden van het Sint-Pietersstation wordt door de stad Gent beschouwd als een
belangrijk onderdeel van het Ruimtelijk Structuurplan Gent. Het gebied maakt daarbij deel uit van de
zogenaamde "zuidelijke mozaïek", zijnde het zuidwestelijke randstedelijke gebied van vier woonlobben
die vasthangen aan de kernstad.
Het gebied van de zuidelijke stationsomgeving is noch stadscentrum, noch periferie. Het heeft echter
wel potentieel om inhoud te kunnen geven aan een nieuw begrip van urbaniteit. Deze kwaliteit is aan
uiteenlopende factoren te danken, zoals de ligging in de buurt van het stadscentrum, een goede
ontsluitingspotentie (zowel voor de auto als voor het openbaar vervoer), een karakteristieke menging
van historische en moderne structuren in een contrastrijke afwisseling van grote en kleine
schaalniveaus, de aanwezigheid van woon- en schoolfuncties, en de aanwezigheid van groengebied. Dit
maakt het mogelijk sterk van elkaar verschillende activiteiten in symbiose met elkaar te realiseren, in
een combinatie van culturele, alledaagse en commerciële functies die zich bewegen tussen informele
en officiële. Noch het stadscentrum, noch de periferie voldoet aan deze condities. Het stadscentrum is
als "theme-park" aan fun-shopping en ander entertainment overgeleverd en te duur. De periferie is te
anoniem, te ver weg, te één-dimensionaal, te weinig verdicht.
Een bepaalde mate van radicale functiemenging is voor het plangebied aangewezen. Ons inzicht is dat
reductie van autoverkeer om het openbaar vervoer te bevorderen, en het uit de stad weren van zg.
volumewinkels om de detailhandel te beschermen, contraproductief werkt. Het aanleggen van grote,
goed bereikbare parkeerfaciliteiten bij Intercitystations stimuleert het treingebruik. Het oude centrum
van Lille bijvoorbeeld heeft door de komst van een TGV-station en een grootschalig winkelcentrum een
ware revival ondergaan.
Het plangebied vraagt om een ontwikkelingstrategie die is gebaseerd op het regisseren van een
gefaseerde, open-ended ontwikkeling, waarin bestaande kwaliteiten, zowel op het gebied van de fysiek
structuur als op het gebied van de activiteiten, door hun wederzijdse complementariteit en verrijking,
als duurzaam kapitaal worden erkend. Dit betekent dat er een onderliggend raamwerk moet worden
opgesteld, waarin de verschillende deelopgaves zoals nieuwe infrastructuur, een gefaseerde
transformatie van de verschillende binnengebieden, de verdichting van de campus met een wetenschapspark,
de ontwikkeling van het nieuwe stationsplein als interface, en de consolidatie van het groengebied
kunnen worden ingebed.
Het gaat er daarbij om te streven naar duurzame, dynamische evenwichten tussen de verschillende
bestaande en nieuwe componenten binnen het plangebied en directe omgeving. Daartoe is, naast visie,
inzicht vereist in complexiteit, procesmatigheid en beheersmanagement voor de totstandkoming van de
meest uiteenlopende omgevingen. Ontwikkeling - of consolidatie - dient daarbij niet plaats te vinden
op basis van het individuele gebouw, maar op basis grotere eenheden; enclaves, ensembles of
corridors. Deze strategie zal een duurzame ontwikkeling van het gebied in hoge mate bevorderen.
CAMPUS HOGESCHOOL & WETENSCHAPSPARK
De opdracht omvat het onderzoek naar de mogelijkheden van ontwikkeling van de BME/CTL campus en
de verdichting met een wetenschapspark, onderzoek naar en een voorstel voor inrichting van het tracé
van de R4 met de Fabiolalaan-ontwikkeling, en onderzoek naar de bestaande natuurwaarden van het
natuurgebied Overmeersen en de inrichting ervan.
De aanleiding voor deze studie zijn een tweetal beleidsopties: enerzijds de beslissing van het Gentse
stadsbestuur de ontwikkeling van 48.000 m2 wetenschapspark op de BME/CTL campus om in het
Ruimtelijk Structuurplan Gent (RSG) op te nemen, en anderzijds de noodzaak om de ontwikkeling van
een nieuwe stadswijk op de terreinen van de NMBS ter hoogte van de Fabiolalaan bereikbaar te maken
vanaf de snelweg en de R4.
relatie met sint-pietersstation: langzaam verkeer
Door de nabijheid van het sint-Pietersstation can de gehele campusomgeving beschouwd worden als
een stationslocatie; volgens de Nederlandse normen betreft het hier een zg. A-locatie. Dit betekent
dat de mogelijkheden voor optimale loop- en fietsverbindingen dienen te worden onderzocht, waarbij
het doordringbaar maken (de zg. permeabiliteit) van de straatwand van de Voskenslaan en de Sint-
Dnijslaan belangrijk wordt. Hierdoor kan de parkeerbehoefte voor de ontwikkeling van zowel campus
als wetenschapspark worden beperkt, wat leidt tot een compacter wetenschapspark met een beperkte
grondinname.
tracé R4-Fabiolalaan
Het verbindingstracé zorgt ervoor dat de centrale, publiek toegankelijke parkeervoorziening van de
Fabiolaanontwikkeling wordt ontsloten met de E40 (via de Pégoudlaan) en de R4. Daardoor is het
tracé te beschouwen als een bovenmodale ontsluiting, niet als een lokale verbindsweg. Belangrijke
aanwezige en toekomstige ontwikkelingen zoals de BME/CTL campus en het wetenschapspark zullen
worden ontsloten via het verbindingstracé, zodat in ieder geval voor wat betreft het autoverkeer de
campus noch het wetenschapspark vanuit de omringende wijken bereikbaar zullen zijn, maar wel
vanuit de periferie van Gent.

De keuze van de positie van het tracé wordt bepaald door twee uitgangspunten: voldoende afstand tot
en een buffering met de privé-tuinen in de omgeving, en een zichtrelatie met campus en
wetenschapspark. In overleg met de stad Gent en het verkeerstechnisch studiebureau Tritel is gekozen
voor een lichtengeregelde verbinding met het knooppunt met de R4 en de Sint-Denijslaan. In de mate
van het mogelijke is bij de positie van het tracé rekening gehouden met een inbedding in het
bestaande landschap en het behoud van de ecologisch waardevolle elementen.
Een belangrijk aspect is de relatie met campus en wetenschapspark: doordat het tracé straks letterlijk
de snelweg verbindt met het station, biedt dit mogelijkheden om de verdichting van de campus en de
ontwikkeling van een wetenschapspark te sturen zodat er een nieuwe voorkant ontstaat ter hoogte van
het tracé: nieuwe gebouwen kunnen zich visueel richten tot de nieuwe toegangsweg naar de stad,
zodat Gent er in de toekomst - tezamen met de ontwikkeling van de Handelsbeurssite - een nieuwe
aantrekkelijke toegangsweg bijkrijgt.
verdichting campus
In het RSG is op de site een verdichting met maximaal 48.000 m2 wetenschapspark voorzien. Om de
campus niet de mogelijkheden tot ontwikkeling en groei te ontnemen, stellen wij voor om het
wetenschapspark in te planten in een zone tussen de campus en het natuurgebied Overmeersen, en
hiervoor een bandvormige strook te voorzien, vertrekkende vanaf de Sint-Denijslaan. Teneinde het
natuurgebied zoveel mogelijk te sparen, wordt het merendeel van het wetenschapspark zo dicht
mogelijk ontwikkeld aan het station. Daarbij vormt de bestaande, verwaarloosde tuin van de Paters
Redemptoristen een uitstekende kans om het bandmodel door te trekken rondom de campus.
De campus behoudt hierdoor haar mogelijkheden tot inbreiding, zodat zij zich met een flexibel
programma als het ware kan heruitvinden en zich onafhankelijk van derden kan ontwikkelen. Ook de
bestaande parkeerproblematiek van de campus kan hierdoor op eigen terrein worden opgelost. Het
wetenschapspark kan zich met een beperkte parkeerfaciliteit eveneens onafhankelijk ontwikkelen.
Nieuwe gebouwen dienen zich zowel naar de bestaande site als naar het verbindingstracé te keren,
zodat er een nieuwe voorkant wordt gecreërd. Gezien de gevoeligheid van het gebied is het
stedenbouwkundig concept voor het wetenschapspark gebaseerd op een minimale bezetting van de
bodem. Daartoe wordt het plan gerealiseerd in een stelsel van clusters, waarin gebouwen los rond een
cour zijn gegroepeerd. De clusters vermijden een indruk van aaneengeslotenheid langs het tracé en
mengen zich met het omringende landschap en de aanwezige gebouwen. Voorts zorgen ze ervoor dat
het plan goed faseerbaar is en telkens in zichzelf voltooid wordt. Door de opbouw in clusters kan het
programma voor het wetenschapspark gefaseerd worden uitgevoerd. Een interne ventweg ontsluit
bestaande en nieuwe campusgebouwen en het wetenschapspark en takt aan op het verbindingstracé.
Binnen het cluster liggen de gebouwen rondom een cour, die als toegangsplein fungeert van elk
gebouw. Tussen de gebouwen onderling worden tuinen afgebakend met specifieke groencultuur,
toegankelijk voor voetgangers en gebruikers van het gebouw. Aldus ontstaat er een duurzame relatie
tussen het aanwezige natuurlijke landschap en de nieuwe 'artificiële' gebouwde omgeving, met de cour
en de clustertuinen als intermediair.
Het programma voor het wetenschapspark zal wellicht bestaan uit ICT-kantoren, (biotechnische)
laboratoria en diverse bedrijven (mengvorm van kantoren en laboratoria), ondersteunende diensten en
stedelijke functies. Wij voorzien in deze studie een verhouding van 65% kantoren, 30% laboratoria en
bedrijven en 5% diensten en stedelijke functies. Andere verhoudingen zijn natuurlijk mogelijk en
afhankelijk van de marksituatie.
Het stedenbouwkundig concept is op de mogelijkheid van een meervoudige fasering ontworpen.
Het gebied kan per cluster worden gefaseerd, te beginnen bij het aan de Sint-Denijslaan gelegen
cluster. Een cluster kan gefaseerd ontwikkeld worden synchroon met de aanleg van de ontsluiting via
de cour, de ventweg en de parkeervoorziening.
Daarnaast is het mogelijk verschillende clusters tegelijkertijd te ontwikkelen wanneer het programma
dit vraagt, met dien verstande dat zoveel mogelijk een cluster als geheel moet worden ontwikkeld.
Specifieke aspecten zoals architectonische en esthetische eisen en bebouwingsregels zijn tevens
opgenomen in deze studie.
inrichting natuurgebied Overmeersen
Er is door KCAP Arcadis Gedas allereerst een inventarisatie gemaakt van de bestaande natuurwaarden.
Dit leidde enerzijds tot het inzicht dat het gehele natuurgebied kan worden beschouwd als waardevol,
en anderzijds tot de constatering dat door de nieuwe weginfrastructuur het oostelijk gebied zodanig
versnipperd wordt dat men daar eigenlijk niet meer van een samenhangend natuurgebied kan spreken.
Dit betekent dat het natuurgebied Overmeersen worden ingekrompen tot het westelijk deel , waarbij ter
compensatie campus/wetenschapspark worden vergroend met nieuwe bomen en groen.
Dit betekent ook dat de relatie van natuurgebied met campus/wetenschapspark een voornamelijk
"groene" relatie zal worden, die voornamelijk vanuit de auto zal worden beleefd.
Als toekomstvisie op de mogelijke evolutie van het natuurgebied naar natuurpark zien wij dit - gezien
de gevoeligheid van het gebied -gebeuren met minimale ingrepen. Het kwetsbare natuurgebied vraagt
niet om zware ingrepen. De studie suggereert een aantal mogelijkheden om met beperkte middelen het
natuurgebied te verbinden met de campus en de omgeving, voornamelijk voor het langzaam verkeer.
Rotterdam 10 mei 2004
inleiding
5

situatie

8
luchtfoto
woonwijk
st. pieters aaigem
flanders expo
natuurgebied
overmeersen
campus
hogeschool
st. pietersstation
woonwijk
st. pieters aalst

viaduct:
verbinding met
campus
hogeschool
klooster
paters
redemptoristen
natuurgebied
overmeersen
woonwijk
st. pieters aaigem
sporen
NMBS
locatie aan het spoor
9

uitgangspunten / opgave

12
uitgangspunten
1. verdichting campus hogeschool
ontwikkeling van wetenschapspark en campus als aparte entiteiten
programma wetenschapspark: maximum 48.000 m2 volgens Ruimtelijk Structuurplan Gent
beperkt parkeren ten behoeve van wetenschapspark (stationslocatie)
parkeren ten behoeve van campus onafhankelijk van wetenschapspark
relatie met verbindingstracé: creëren van nieuwe voorzijde
stedenbouwkundige principes nieuwbouw
2. verbindingstrace R4 met Fabiolalaan-ontwikkeling
keuze van positie tracé in functie van bestaand landschap
verbinding met knooppunt R4-Pégoudlaan (viaduct)
inbedding van tracé in landschap
relatie met campus: creëren van nieuwe voorzijde
3. natuurgebied Overmeersen
inventarisatie van bestaande natuurwaarden
toekomstvisie: relatie met campus & omgeving
potenties: mogelijke evolutie van natuurgebied naar natuurpark
4. relatie gebied met St. Pietersstation
campus & wetenschapspark als stationslocatie
mogelijke loop- & fietsverbindingen vanaf station naar projectgebied

3
2
natuurgebied
overmeersen
verbindingstracé
R4-Fabiolalaan
1
4
verdichting
campus hogeschool
relatie met
sint pietersstation
uitgangspunten
13

verdichting
campus / wetenschapspark
15

16
TYPOLOGIE WETENSCHAPSPARK
wetenschapspark mogelijk programma
Het programma voor het wetenschapspark bestaat voornamelijk uit (ICT-) kantoren, bedrijven en stedelijke functies.
Als gemiddelde wordt aangenomen : 65% kantoren / 30% bedrijven / 5% stedelijke functies
m2 aandeel
48.000 100% maximaal programma wetenschapspark
m2 aandeel
31.200 65% 31.200 m2 ICT-kantoren
14.400 30% 12.000 m2 bedrijven
2.400 5% 4.800 m2 stedelijke functies
m2 aandeel
9.125 1% 9.600 m2 parkeerplaatsen
bedrijven = gemengde ICT-kantoren & laboratoria
stedelijke functies = functies met ondersteunend & dienstverlenend karakter
parkeerplaatsen = max. aantal overdekte parkeerplaatsen op eigen terrein
365 parkeerplaatsen x 25 m2 = 9.125 m2

WETENSCHAPSPARK: PROGRAMMA & PARKEREN
MODAL SPLIT EIGEN - OPENBAAR VERVOER
oppervlakte volgens programma m2 % m2 % m2 % m2
gemiddelde
% m2 % m2 % m2
maximale oppervlakte conform RSG 48000
aandeel kantoren variabel 35% 16.800 45% 21.600 55% 26.400 65% 31.200 75% 36.000 85% 40.800
aandeel bedrijven variabel 60% 28.800 50% 24.000 40% 19.200 30% 14.400 20% 9.600 10% 4.800
aandeel stedelijke functies 5% 5% 2.400 5% 2.400 5% 2.400 5% 2.400 5% 2.400 5% 2.400
aantal m2 wetenschapspark totaal 48.000 48.000 48.000 48.000 48.000 48.000
aantal arbeidsplekken m2/ap % ap % ap % ap % ap % ap % ap
maximale oppervlakte conform RSG 48000
m2 per arbeidsplek kantoren 25 35% 672 45% 864 55% 1.056 65% 1.248 75% 1.440 85% 1.632
m2 per arbeidsplek bedrijven 50 60% 576 50% 480 40% 384 30% 288 20% 192 10% 96
aantal werkplekken totaal 1.248 50% 1.344 1.440 1.536 1.632 1.728
modal split % pp % pp % pp % pp % pp % pp
oppervlakte zonder stedelijke functies 45.600
parkeernorm A-locatie (pp / m2) 1/125
parkeerbalans (aantal pp) bij 43.200 m2 365
aandeel eigen vervoer maximaal vast 29% 365 27% 365 25% 365 24% 365 22% 365 21% 365
aandeel openbaar vervoer resterend variabel 71% 883 73% 979 75% 1.075 76% 1.171
gemiddelde
78% 1.267 79% 1.363
Het aandeel eigen vervoer wordt in deze modal split beperkt omwille van :
- de nabijheid van het Sint-Pietersstation, waardoor het wetenschapspark een zg. A-locatie wordt
- de aansluiting van de campus aan het verbindingstracé, die een beperkte verkeersstroom ten behoeve van campus en wetenschapspark toelaat
parkeren wetenschapspark
17

18
loopafstanden
800 m = 10 minuten
600 m = 7 minuten
1 km = 12 minuten
500 m = 6 minuten

P
P
P
Clusters van gebouwen met een
semi-ondergrondse parkeergarage,
een entreedek en een gebouwensemble
vormen een band langsheen een
ontsluitingsweg waaraan het parkeren
tbv. campus plaatsvindt.
+ =
Het restgebied tussen het tracé R4-Fabiolalaan en
de ontsluitingsweg van de campus wordt een langgerekt
verdichtingsgebied, waarbinnen de gebouwclusters
als inlegwerk in het landschap worden ingelegd.
Het verdichtingsgebied wordt wetenschapspark: van
negatieve ruimte zonder functie tot de nieuwe voorkant
van de campus én een nieuwe toegang naar
de stad Gent.
principe bandmodel
19

wetenschapspark overzicht
21

22
Parkeren tbv. het wetenschapspark gebeurt in principe binnen elk
gebouwencluster.
Parkeren tbv. de campus gebeurt in principe langs de ontsluitingsweg
en op eigen parkeerterreinen.
parkeersysteem

totale footprint clusters: 13.303 m2
totale oppervlakte bvo: 48.532 m2
fase 2
fase 4
fase 1
fase 3
fasering/ programma
23

eindsituatie
25

26
fase1

fase 2
27

28
fase 3

fase 4
29

30
BEBOUWINGSREGELS CLUSTERBEBOUWING
V/T INDEX
Uitgaande van een maximale bebouwing van 48.532 m2 op een
terreininname van 13.303 m2, wordt een maximale V/T index van 3,65 bekomen.
STRUCTUUR / ZONERING
Elk cluster bestaat uit respectievelijk een semi-ondergrondse open
parkeergarage, met daarboven een toegangsdek, waarop de eigenlijke gebouwen
gesitueerd zijn.
De bebouwing in de clusters wordt van elkaar gescheiden door een toegangsdek,
waaraan de entrees liggen.
Per cluster kunnen de gebouwen in twee tot drie zones worden gebouwd.
De buitenhoeken van de clusters dienen steeds door bebouwing te worden
ingevuld.
De bebouwing in de clusters dient zodanig te worden gegroepeerd, dat er
minstens één doorgaande (voetgangers)verbinding door het midden van het
gehele gebied kan worden gegarandeerd.
Elk gebouw raakt met minstens 2 gevels de buitenste rooilijn van het cluster.
BOUWHOOGTES / VOLUMES
Bouwvolumes kunnen naar believen binnen het cluster worden
gerangschikt, met dien verstande dat de gebouwen een onderlinge afstand van
minimum 8 m moeten aanhouden.
De bebouwing in de clusters bestaat uit 2 tot maximaal 7 bouwlagen.
De bouwhoogte mag de 21 m boven entreeniveau niet overschrijden, met
uitzondering van kleinere volumes van maximum 15% van het grondoppervlak
van een gebouw.
bebouwingsregels
ENTREEDEK / PARKEREN
Het entreedek ligt maximaal 1 m boven maaiveld.
De minimum breedte van het dek bedraagt 8 m; de maximum breedte bedraagt
12 m.
Het dek mag boven een vrije hoogte van 5 m plaatselijk over een breedte van
maximum 24 m worden overbouwd.
Het dek dient zodanig te worden ingericht dat het een verblijfskwaliteit krijgt
(banken, verlichting, groen, terrassen, etc.).
De inrichting van het dek, alsook het entreegebied van de gebouwdelen, is
onderdeel van het totale inrichtingsplan.
Onder het dek bevindt zich een verzonken parkeerlaag, die op natuurlijke wijze
dient te worden verlucht en verlicht.
PROGRAMMA
Het programma van het wetenschapspark zal voornamelijk bestaan uit
ICT-kantoren, bedrijven (gemengde kantoren & laboratoria) en stedelijke
functies (restaurant-cafetaria, kinderopvang, etc.).
50% der gebouwen kan worden voorzien van een overdekt atrium ten behoeve
van de warmtehuishouding, eventuele interne gemeenschappelijke functies
(bv. entreehal) of stedelijke functies.
Eventuele stedelijke functies dienen direct toegankelijk te zijn vanaf het
dekniveau.
MATERIALISATIE
De materialisatie geschiedt bij voorkeur in beton, (bak)steen, glas, metaal
en hout, waarbij de natuurlijke kleur en textuur van het materiaal dient te
worden aangehouden.
De gebouwen dienen qua vormgeving en materiaal- en kleurgebruik per cluster
op elkaar te worden afgestemd.
Eventuele inpandige tuinen of atria moeten zorgvuldig worden ingericht met
aangepast groen.

kazuo sejima, woning + galerie tokio
sauerbruch hutton, fotoniek centrum, berlijn
clusterbebouwing als
gebouwensemble
gebouwen
plint: entree
dek: verblijfskwaliteit
semi-ondergrondse
parkeergarage
cepezed kart-baan
van velzen kantoor
principe clusterbebouwing, referenties
31

ontsluiting

34
verbindingstracé
2 x 1 rijbaan
lichten
lichten
ontsluiting campus/ wp
tunnel

afscherming tracé ten opzichte van
natuurgebied en privé-tuinen door
middel van nieuw groen
creëren van zichtrelatie en nieuwe
voorkant van wetenschapspark /
campus met tracé
profiel tracé
35

36
fietsverbinding

hoofdlooproutes
37

landschap

40
natuurwaarden: bestaande toestand

natuurwaarden: biologische waardering
41

42
ECOLOGISCHE BESCHRIJVING EN WAARDERING NATUURGEBIED OVERMEERSEN
De Overmeersen in de wijk Sint-Pieters-Aaigem vormen een restant van het eertijds zeer
uitgestrekte meersengebied in het samenvloeiingsgebied van de Leie en de Schelde. Door de aanleg
van diverse grote infrastructuren zoals de Ringvaart, de Watersportbaan, diverse spoorlijnen en wegen
werd het gebied sterk versnipperd. Ook verstedelijking eiste een belangrijk deel van het gebied op. Een
zeer belangrijk restant (ongeveer 200 ha) wordt nog gevormd door de Bourgoyen-Ossemeersen-
Drongensemeersen. Andere deelgebieden zijn de Assels, Schoonmeersen en Blaarmeersen. Afhankelijk
van de grootte, het beheer en gebruik, de hydrologie en bodem van deze deelgebieden varieert de
ecologische waarde ervan. Het totale meersengebied heeft zowel zeer hoge flora- als faunawaarden.
Ook de landschappelijke waarden zijn zeer hoog. De meeste van deze gebieden werden op het
gewestplan dan ook aangeduid als natuur- en/of reservaatgebied. Ook het gebied Overmeersen heeft de
bestemming natuurgebied.
De waarde van deze terreinen ligt hem in het nat karakter, met in de winterperiode vaak lange
inundatieperiodes en plas-drassituaties. In de zomerperiode zakt het grondwater tot onder het
maaiveld. De bodem bestaat overwegend uit (zware) alluviale kleigronden en zandleemgronden met
drainageklassen nat tot zeer nat. Deze combinatie van abiotische factoren maakt deze gebieden zeer
bijzonder.
BESCHRIJVING GEBIED OVERMEERSEN
Aan de hand van het bodemgebruik en de habitatkenmerken werden een achttal deelgebieden
afgebakend die hierna afzonderlijk besproken worden. Het totale gebied heeft een oppervlakte van
ongeveer 17,5 ha. Een uitgebreide planteninventarisatie werd uitgevoerd half juni. In totaal werden
ruim 200 hogere plantensoorten gevonden.
1. Deelgebied OM001 : opgehoogd terrein bij campus
Ten westen van de campus en de parking ligt een eertijds opgehoogd terrein dat deels is
genivelleerd, deels ongemoeid is gelaten. Door het grotendeels uitblijven van actief beheer heeft zich
over het grootste deel van het terrein, dat ongeveer 2 ha groot is, via spontane natuurlijke successie
een gevarieerd biotoop ontwikkeld met een afwisseling in struweel, ruigte, bloemrijk grasland en
rietruigte. Ruim de helft van het terrein is begroeid met wilgenstruweel (diverse soorten) waarin
plaatselijk ook andere loofhout-soorten zoals hazelaar, zomereik, gewone esdoorn en rode kornoelje
voorkomen. Door het geaccidenteerd karakter van het terrein en plaatselijk bodemverdichting, komen
er natte zones in voor die tijdens de winterperiode plassen vormen of plas-dras staan. Afhankelijk van
de openheid van het terrein ontwikkelde zich hier een riet-en grote lisdoddevegetatie met ondermeer
ecologische beschrijving
bosrietzanger als broedvogel. De open graslandjes, die langs de kant van de parking geregeld gemaaid
worden, zijn bloemrijk en herbergen een interessante vlinderpopulatie met ondermeer Icarusblauwtje,
groot dikkopje en bruin zandoogje. Het bloemenaspect wordt er gevormd door tal van vlinderbloemigen
zoals gewone rolklaver, citroengele honingklaver, witte honingklaver, vogelwikke, voederwikke, witte
klaver, rode klaver, kleine klaver, ringelwikke, hopklaver, naast soorten als gewoon biggekruid, vertakte
leeuwentand, ruige leeuwentand, teunisbloem, slipbladige ooievaarsbek, vijfvingerkruid, scherpe
boterbloem, brunel en peen. De grazige terreintjes binnen de struweelbegroeiingen zijn vrij sterk
verruigd en vergrast met glanshaver, grote brandnetel, smeerwortel, fluitenkruid, ijle dravik, bijvoet,
gewone berenklauw, boerenwormkruid, en duinriet. Deze gaan over in braamstruweel en zoomvegetaties
met ondermeer heggendoornzaad, hop en haagwinde. In de natte depressies treffen we vochtminnende
soorten aan als valse voszegge, rietgras, watermunt, zomprus, egelboterbloem, grote lisdodde, riet,
harig wilgenroosje, grote kattenstaart, pinksterbloem, moerasrolklaver, mannagras, koninginnekruid,
zeegroene rus, wolfspoot, gewone engelwortel en zelfs zwarte zegge. In de struweelzone groeit vrij veel
brede wespenorchis.
2. Deelgebied OM002 : ruderale ruigte
Dit deelgebied, op originele bodem, dat ingesloten ligt tussen het opgehoogde campusterrein en
de waterloop werd vroeger voor het grootste deel gebruikt als volkstuintjesgebied. Enkele restanten
zoals tuinhuisjes en afsluitingen zijn nog in het gebied aanwezig. Het is ongeveer 1,8 ha groot. Tijdens
de wintermaanden staan delen van het gebied plas-dras. Centraal in het gebied ligt een vrij recent
uitgegraven poel met een vrij goed ontwikkelde oevervegetatie bestaande uit grote lisdodde,
oeverzegge, wolfspoot, moerasspirea, egelboterbloem, moeras vergeet-mij-nietje, moerasrolklaver,
watermunt, liesgras, bitterzoet, grote kattenstaart en gele lis. De poel is grotendeels omgeven door
wilgen- en elzenstruweel. Het open terreindeel is door het voormalig gebruik, zeer ruderaal en sterk
verruigd met voornamelijk grote brandnetel, akkerdistel, kleefkruid, kruipende boterbloem en andere
ruderalen. Struweelvorming met wilg, els en zomereik komt op gang. De waterloop, die in het zuiden in
functie van waterberging werd verbreed, is langs beide oevers afgeboord met oud en jong struweel met
ondermeer schietwilg, zwarte els, vlier, rode kornoelje, zomereik en braam.
3. Deelgebied OM003 : nat weiland
Het weilandcomplex vormt de kern van het gebied. Het is een laag gelegen, in de winterperiode
grotendeels plas-drasgebied op originele bodem. Het oostelijk deel bestaat uit natte zandleemgronden,
het westelijk deel ligt op zware kleigronden. Dit verschil in bodemtype is eveneens in de
detailbegreppeling af te lezen. In het westelijk deel is deze veel uitgebreider. Tijdens de winterperiode
staan deze delen plas-dras. In de zomerperiode zakt het grondwaterpeil tot onder het maaiveld. Het

weilandgebied is ongeveer 5,7 ha groot en bestaat uit twee gebruikspercelen. Het is door een
landbouwer in gebruik die er voornamelijk intensieve seizoensbegrazing met jongvee op uitvoert.
Plaatselijk werd steenpuin opgevoerd om drassige plekken berijdbaar te maken. Verder wordt het
weiland bemest en worden ongewenst plantensoorten zoals akkerdistel chemisch verdelgd. Ondanks dit
intensief gebruik, maar dankzij de bijzondere abiotische omstandigheden, bezit het terrein een zeer
hoge ecologische waarde met een goed ontwikkelde graslandvegetatie (kamgrasweide) met tal van
zeldzame soorten, op natte alluviale klei- en leemgronden met een zure bovenwatertafel. Kwelinvloeden
zijn zeer gering. Als kenmerkende soorten zijn ondermeer te vernoemen: egelboterbloem, schildereprijs,
geelgroene zegge, zeegroene rus, kale jonker, zomprus, moeras vergeet-mij-nietje, gevleugeld hertshooi,
kamgras, moeraswalstro, grasmuur, echte koekoeksbloem, beekpunge, pijptorkruid en tijmereprijs. Door
de intensieve begrazing komt veel witte klaver in het grasland voor. De greppeltjes zijn overwegend
verland met liesgras en mannagras. Plaatsen waar waterstagnatie voorkomt zijn gekoloniseerd met
geknikte vossenstaart. Verspreid langs de greppels komen restanten van kleine landschapselementen
voor zoals oude knotbomen (populier, wilg, els) en elzenhoutkanten.
Dwars door het terrein ligt een verbrede afwateringsgracht (Leebeek) die tevens als bufferbekken
(0,6 ha groot) dienst doet. De oevers ervan werden gefixeerd met grasdallen. Hiertussen vindt enige
struweelontwikkeling plaats met zwarte els, schietwilg, gewone vlier, gewone es en rode kornoelje. De
oevervegetatie is beperkt. Toch komen er enkele waardevolle soorten voor zoals hoge cyperzegge, ijle
zegge, valse voszegge, echte valeriaan, moeraspirea, koninginnekruid en waterzuring. De waterplas en
weilanden worden frequent gebruikt door Canadese ganzen, terwijl op de waterplas vrijwel steeds
kuifeend aanwezig is. Deze soort is vermoedelijk ook in het gebied broedvogel.
4. Deelgebied OM004 : opgehoogd terrein
Het betreft een vrij hoog opgehoogd terreindeel met een totale oppervlakte van ongeveer 1,3
ha. Het noordelijk deel werd vermoedelijk opgehoogd met gronden afkomstig van de uitgraving van de
waterplas (bufferbekken). Het zuidelijk talud ervan werd beplant met zwarte els en recentelijk ook met
Chamaecyparus. Door de zwaardere grond die hier gestapeld ligt komen waterstagnatieplekken voor die
recent werden gedraineerd met een drain. Het merendeel van het terrein wordt gebruikt als
paardenweide (intensief begraasd). Hierdoor komt er ook slechts een storings- en pioniersvegetatie voor
met veel echte kamille, melganzenvoet, ruw beemdgras, greppelrus, kruipende boterbloem, straatgras,
geknikte vossenstaart, witte klaver, kropaar, gestreepte witbol, moerasdroogbloem, heermoes,
knolboterbloem, smalle weegbree, vertakte leeuwentand en zilverschoon. In de randen is de vegetatie
ruiger met braamontwikkeling en bloem- en soortenrijkere begroeiingen met ondermeer Sint-Janskruid,
scherpe boterbloem, hazezegge, voederwikke en vogelwikke. Een deel van het terrein ligt braak en werd
ingeplant met Chamaecyparis. De vegetatie bestaat er voornamelijk uit glanshaver. Een ander deeltje
wordt grotendeels gebruikt als tuintje. In de rand van het gebied komen nog enkele oudere struwelen
en boomgroepen voor, maar ook is er veel afval terug te vinden (afbraakmateriaal, autowrakken,
huisvuil).
5. Deelgebied OM005 : brugtalud
De brug over de Ringvaart kent nog geen aansluiting. Het aangelegde talud loopt uit in een
natte zone aan de rand het weiland. Er komt dan ook een vegetatie voor die enerzijds gebonden is aan
droge standplaatsen en anderzijds aan natte situaties. Op het talud vinden we ondermeer veel gewone
rolklaver, maar ook biezenknoppen. Hier vinden we ook een vrij grote populatie Icarusblauwtje. Het
laag gelegen nat terreindeel is grotendeels begroeid met pitrus, moerasspirea, grote lisdodde, grote
kattenstaart, zeegroene rus, liesgras en harig wilgenroosje. Het terrein is ongeveer 0,5 ha groot.
6. Deelgebied OM006 : elzenbroekbos
Dit deelgebied van ongeveer 3 ha groot bestaat uit een dicht begroeid, nat nitrofiel
elzenbroekbos. De struweellaag bestaat uit diverse wilgensoorten, zwarte els, Gelderse roos, aalbes en
gewone vlier. Delen zijn niet begroeid met struweel. Hier komt liesgras- en rietruigte voor met soorten
als wolfspoot, watermunt, haagwinde, waterzuring, watermuur, waterpeper, bitterzoet, grote
kattenstaart, veerdelig tandzaad, scherpe zegge, grote wederik, moeraswalstro, grote lisdodde, blauw
glidkruid, gele lis, moeraskers en moeraspirea. Het winterhalfjaar staat dit gebied blank. Plaatselijk,
voornamelijk in de noordrand zijn kwelinvloeden aanwezig met ondermeer dotterbloem.
7. Deelgebied OM007 : gemengd loofbos
Dit gebiedsdeel is op te delen in een westelijk en een oostelijk deel, respectievelijk met een
oppervlakte van ongeveer 0,9 en 0,8 ha. Beiden werden in het verleden opgehoogd waarbij het
westelijk deel grotendeels niet werd genivelleerd. Hierdoor komt een sterk reliëfrijk terrein voor dat
later spontaan is verbost met voornamelijk Schietwilg. Door de ouderdom hebben ook reeds
hardhout-soorten zoals zoete kers, gewone es, gewone esdoorn, lijsterbes, zomereik en noordse esdoorn
zich in het boombestand bevestigd. In de struiklaag vinden we hazelaar, aalbes, rode kornoelje,
eenstijlige meidoorn en gewone vlier. De bodem is over belangrijke delen begroeid met klimop.
Daarnaast komen ook reeds echte bossoorten zoals geel nagelkruid, bleeksporig bosviooltje,
mannetjesvaren, robertskruid, bosandoorn en look-zonder-look voor. Andere terreindelen zijn sterk
verbraamd of verruigd met grote brandnetel. Dit heeft vaak als oorzaak het ongebreideld dumpen van
tuinafval in dit bosgedeelte.
Het oostelijk deel is minder natuurlijk en maakt deel uit van verschillende grote tuinen. Delen ervan
werden dan ook 'opgekuist'. Ook komen in dit deel meer aanplantingen van (sier)bomen voor,
ecologische beschrijving
43

44
ondermeer Catalpa, populier en tamme kastanje. Langs de oever van de watergang die de beide
deelgebieden scheidt, groeit veel reuzenbalsemien en reuzenberenklauw.
8. Deelgebied OM008 : voormalige volkstuintjes-elzenbroekbos
Ook dit deelgebied (0,8 ha) dat tijdens de winterperiode nat tot zeer nat is, is op te splitsen in
een zuidelijk en noordelijk deel. Het zuidelijk deel bestaat uit een voormalig gebied met volkstuintjes.
Deze zijn allen verlaten en in verval waardoor het gehele terrein bezaaid ligt met allerlei rommel. Het
terrein verbost echter zeer snel met zwarte els, Gelderse roos, gewone vlier en diverse wilgensoorten.
De kruidlaag bestaat uit ruigtesoorten met voornamelijk grote brandnetel, braam, kleefkruid, gewone
smeerwortel, haagwinde, glanshaver, pitrus en vochtminnende soorten zoals echte valeriaan, gele lis,
moerasspirea, mannagras en bitterzoet. Het terrein kan beschouwd worden als nitrofiel elzenbroekbos
in ontwikkeling. Het noordelijk deel bestaat uit oud elzenbroekbos waarin een vrij goed ontwikkelde
kruidlaag voorkomt met veel speenkruid, ijle zegge, geel nagelkruid, hop, bosveldkers, pinksterbloem,
klimop en gele dovenetel. In de struiklaag staan hazelaar, aalbes en gewone vlier. Plaatselijk wordt
tuinafval gestort wat zorgt voor sterke verruiging van de vegetatie.
9. Deelgebied OM009 : bosje langs R4
Langs de R4 ligt achter de gebouwen van het MPI en het Textielinstituut een bosgebiedje. Het
betreft een eertijds opgehoogd terrein dat braak blijven liggen is en waarop zich een wilgenstruweel
(ondertussen bos) heeft ontwikkeld (ongeveer 20 jaar oud ?). De struiklaag is er ondertussen ook vrij
goed ontwikkeld met gewone esdoorn, roos spec., zomereik, haagbeuk, ruwe berk, gewone lijsterbes,
gewone vlier, sneeuwbes, aalbes, boskers, geoorde wilg en zwarte els. De kruidlaag is ruderaal en wordt
gedomineerd door grote brandnetel en braam, met plaatselijk veel klimop. Verder komen er
ruigtekruiden voor zoals hondsdraf, kleefkruid, robertskruid, kropaar, haagwinde, akkerdistel,
vogelmuur, gewone hennepnetel, heggedoornzaad, speerdistel en akkerkool. Enkele bossoorten zijn geel
nagelkruid en brede wespenorchis. Plaatselijk ook enkele soorten van nattere bodemsituatie zoals
echte valeriaan, gele lis, moerasrolklaver, bitterzoet en harig wilgenroosje. Vooral in de noordrand wordt
vrij veel tuinafval gestort. Door het bos werd een zware afsluiting geplaatst rond de terreinen van het
MPI.
10. Deelgebied OM010 : domein paters Redemptoristen
Ingesloten tussen de gebouwen van het CTL, het Ateneum en woonblokken ligt het terrein van
de paters Redemptoristen. Het bestaat uit verschillende onderdelen zoals moestuin, bloementuin, bos,
struweel, parking en siertuin. Door gebrek aan middelen heeft het terrein echter zijn beste tijd gehad
ecologische beschrijving
en verschillende delen zijn dan ook aan het verwilderen. Bij de inkom ligt een siertuin met vijver (A).
Deze is echter door jarenlange bladopstapeling sterk verland. Gele lis, watertorkruid, grote
waterweegbree, kroos en bitterzoet zijn soorten die er voorkomen. Er omheen staan parkbomen
(zomereik, Catalpa, treurbeuk, plataan, paardekastanje, zomerlinde) en ligt een klein grasveldje. Van
hieruit vertrekt een beukendreef die door het achterliggende gemengd loofbos loopt. Het oostelijk
bosgedeelte (B) bestaat uit gemengd loofhout met zowel een boom- als struiketage bestaande uit
hazelaar, plataan, hulst, zomereik, gewone esdoorn, veldiep, tamme kastanje, haagbeuk, beuk,
Amerikaanse eik, robinia, buxus en allerlei sierstruiken in de rand. Klimop vormt de voornaamste
bodembedekker. Het westelijke deel (C) is ruderaal, nat populierenbos met gewone vlier, zwarte els,
ruwe iep, éénstijlige meidoorn en gewone esdoorn in de struiklaag. De kruidlaag bestaat uit grote
brandnetel, brede stekelvaren, ijle zegge, kruipende boterbloem, robertskruid, bosveldkers, kleefkruid,
wolfspoot, watermunt, klimop, gele lis, braam en rietgras. Centraal in het gebied ligt een met een hoge
muur omsloten oude moes- en bloementuin (D) met achter de congregatiegebouwen een grote, met
steenslag verharde parking (E). Deze wordt geregeld bespoten om onkruidvrij te houden. De begroeiing
ervan staat dan ook uit soorten van stenige milieus met ondermeer brunel, viltige basterdwederik, grote
weegbree, echt duizendguldenkruid, moerasdroogbloem, hopklaver, teunisbloem, koningskaars, stijve
klaverzuring, … Achter de parking ligt rechts een kippenren en verwilderde boomgaard op nat terrein.
De begroeiing bestaat uit ruderale soorten zoals akkerdistel, kleefkruid, kruipende boterbloem, grote
brandnetel, zevenblad, grote kattenstaart, echte valeriaan, gewone berenklauw, haagwinde, gestreepte
witbol, mannagras, pitrus, harig wilgenroosje. Het terrein rechts van het laantje met Italiaanse populier
dat naar het kruis leidt, wordt gevormd door nat populieren- en deel elzenbos. Ook hier is de vegetatie
ruig met grote kattenstaart, rietgras, veenwortel, ijle zegge, robertskruid, kleefkruid, grote brandnetel,
ruw beemdgras, wolfspoot, engelwortel, braam, wolfspoot, gewone hennepnetel.

BIOLOGISCHE WAARDERING
Op basis van de uitgevoerde uitgebreide planteninventarisatie werden de verschillende
deelgebieden en percelen gewaardeerd naar hun ecologische waarde (zie kaart biologische waardering).
Deze werd vergeleken met de verschillende ecologische waarderingen die in het verleden reeds werden
uitgevoerd (BWK 1978 en 1997, Stad Gent 1999). Uit deze vergelijking blijkt dat er grote verschillen
voorkomen die naar onze mening vermoedelijk te wijten zijn aan het onvoldoende gedetailleerd
inventariseren van het gebied. De waardetoekenning wordt bepaald door het biotooptype, de intactheid,
kwaliteit, kwetsbaarheid, zeldzaamheid en vervangbaarheid ervan. Volgens de huidige uitgevoerde
inventarisatie krijgen de oudere nitrofiele elzenbroekbossen (deelgebieden OM006 en noordelijk deel
deelgebied OM008), samen met het grootste deel van het centrale nat weilandgebied en het
opgehoogde terrein langs de campus, de hoogste waardering (biologisch zeer waardevol). Alle overige
terreinen, met uitzondering van een deel van deelgebied OM009 (het bosje langs de R4) worden nog
als biologisch waardevol gewaardeerd vermits ze deel uitmaken van een ecologische eenheid, maar
door niet aangepast beheer (nog) niet de intrinsieke waarde en volledigheid hebben van de zeer
waardevolle percelen. Deelgebied OM005, het brugtalud, werd buiten beschouwing gelaten. Het terrein
van de paters Redemptoristen kan deels als ecologisch waardevol gewaardeerd worden.
VERGELIJKING VAN DE VERSCHILLENDE SCENARIO'S
Met betrekking tot de inrichting van de campusterreinen en de aanleg van de verbindingsweg
werden verschillende scenario's en varianten gemaakt. Deze werden met betrekking tot de
oppervlakte-inname met elkaar vergeleken (benaderende oppervlakten daar er nog geen detailplannen
beschikbaar zijn en tevens de werfzone niet helemaal gekend is). Zowel de inname biologisch
waardevol, biologisch zeer waardevol, als natuurgebied werden in de vergelijking meegenomen (zie
onderstaande tabel). De begrenzing van het natuurgebied op het gewestplan volgt niet overal de
perceelsgrenzen. Dit is vooral het geval in het noorden en langs de campus in het oosten. Bij deze
oppervlaktevergelijking werd uitgegaan van de totale in te nemen oppervlakte, dus met inbegrip van de
reeds geplande en kortelings uit te voeren aansluiting van de brug op de R4. Hierbij wordt ongeveer
2,6 ha natuurgebied en overwegend biologisch zeer waardevol terrein ingenomen.
SCENARIO/VARIANT OPPERVLAKTE-INNAME OVERMEERSEN IN HA
Biologisch waardevol gebied Biologisch zeer waardevol gebied Natuurgebied
uitgangspunten [ha] 1,7 2 3
bandmodel [ha] 2,2 2,3 4,2
Niet enkel naar oppervlakte-inname kan een vergelijking worden gemaakt tussen de
verschillende varianten, ook naar de structurele aantasting van het gebied en het verder ecologisch en
landschappelijk functioneren ervan kan dit gebeuren. Vooraf dient toch gezegd dat de impact van de
aanleg van de verbindingsweg en het af- en oprittencomplex een zeer grote impact heeft op de
natuur- en landschapswaarden van het meersengebied. Vrijwel alle ecologisch meest waardevolle
percelen gaan in gelijk welke variant verloren. De ecologische waarde van de rest van het gebied zal
zeer sterk afhankelijk zijn van het behoud van de zeer specifieke hydrologische omstandigheden die er
thans voorkomen en waaraan de meeste waardevolle vegetatietypes gebonden zijn. Ook landschappelijk
zal de aansluiting in elk scenario een grote impact hebben. De belevingswaarde van het gebied zal
steeds sterk dalen door ondermeer de inkrimping in oppervlakte van het gebied en de geluidsoverlast.
SCENARIO/VARIANT STRUCTUURAANTASTING GEBIED
Uitgangspunten: De westelijke helft van het gebied blijft intact, het volledige oostelijke deel
gaat, op enkele restgronden na, verloren. Ecologisch en landschappelijk worden deze restgebiedjes
volledig geïsoleerd van het westelijk deelgebied en hebben daardoor een geringe ecologische en
landschappelijke waarde. Ze kunnen ingeschakeld worden als buffergroen. De natuurbehoudswaarde
van het westelijke deel kan bewaard blijven en deels hersteld worden mits grote zorg voor de
hydrologische randvoorwaarden en het uitvoeren natuurherstelmaatregelen. Mits groene inkadering van
de weg behoud het gebied nog een vrij grote belevingswaarde.
Bandmodel: Vrijwel de volledige oostelijke helft van het gebied wordt ingenomen door
verkeersinfrastructuur en campusgebouwen en -infrastructuur. In het westelijk deel kunnen via
natuurherstelmaatregelen natuurwaarden verhoogd worden. Mits groene inkadering van de weg en de
infrastructuur behoud het gebied nog een vrij grote belevings- en woonwaarde. Enkele restgebiedjes
binnen het wegencomplex kunnen als buffergebied ingericht worden. Verdichting van de campus vindt
plaats in het bosje langs de R4. Specifieke belevingswaarden en ecologische verbindingsstructuren
gaan hierdoor niet verloren.
ecologische beschrijving
45

46
natuurgebied Overmeersen
- maximaal behoud van aanwezige natuurwaarden
- ontwikkeling tot natuurpark via minimale ingrepen
- verbinding met omgeving via een voetgangersroute van
oost naar west doorheen mini eco-vallei (fietstunnel)
campus & wetenschapspark
- maximaal behoud van aanwezige natuurwaarden in functie van
ontwikkeling campus & wetenschapspark
- vergroening door middel van boom aanplant
verbinding landschap
natuurpark Overmeersen
eco-vallei
caqmpus &
wetenschapspark

zitbanken
evolutie van natuurgebied naar natuurpark
verlichting
brug over water
- ontsluiting via een voetgangersroute doorheen het park in oost-westelijke richting
- minimale ingrepen zoals verhard wandelpad, brug over waterplas, etc.
- zorgvuldige inrichting van accessoires zoals verharding, banken, verlichting, vuilnisbakken, etc.
vuilnisbakken
inrichtingsprincipes
47

eindbeeld 49

eindbeeld wetenschapspark
51

ontwikkeling varianten

pegoudlaan
R 4
R 4
ringvaart
sint denijslaan
P
voskenslaan
1
Alternatief 2.1
september_03
ecologisch
stadspark
brug/
ecovallei
maximale aantal parkeerplekken
binnen de boulevard - 384 pp
campusboulevard
bestaande parkeergarages
geplande
nieuwbouw
laden/ lossen
entreé -
gebouw
MPIGO
de oase
P
sportveld
campus
hogeschool/
wetenschap
textielinstituut
stadstuin
4
ontwikkeling in varianten
3B
55

alle luchtfoto’s:
copyright Henderyckx fotografie
colofon
57

Zuidelijke Stationsomgeving Gent KCAP ARCADIS Gedas mei 2004