de geWeldige Beer - CC Ter Vesten Beveren

DE
GEWELDIGE
BEER
jekino
EDUCATIE

DE
GEWELDIGE
BEER
Film en educatie…
... in het vertoningscircuit van
Lessen in het donker, in het kader van
Filmfestival Open Doek, ter gelegenheid
van een workshop verzorgd door
Jekino of van een een film in de klas...
Het medium film kreeg een
plaats in het lessenpakket van heel
wat scholen, daarom zorgen wij
graag voor een degelijke programmatie
en pedagogische omkadering.
We maken jaarlijks een pittige selectie
van een 30-tal films uit het afgelopen
seizoen, organiseren op heel
wat plaatsen vertoningen en zorgen
voor kant-en-klare lesmappen voor
een boeiende verwerking in de klas.
Daarbij spelen we in op de eindtermen
en ontwikkelingsdoelen.
In elke lesmap streven we naar
een filmtechnische en inhoudelijke
benadering van de film en focussen
we op één filmterm.
dOelgrOep
de geWeldige Beer:
vanaF 8 jaar
jekino
EDUCATIE
www.jekino.be
www.opendoek.be
www.lesseninhetdonker.be
Online FilmFicHe!
Surf naar www.filmfiches.be
en laat je (sterren)mening achter
bij de film die je zag. De fiches zijn
een digitale, meer visuele uitdieping
van deze lesmap met trailers,
foto’s en interessante achtergrondinformatie.
inHOudSOpgave
FILMFICHE _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 4
Synopsis
Technische kaart
Voor je naar de film vertrekt: Verwachtingen
WIE DE FILM MAAKTE _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 7
De regisseur
NA DE FILM: BESPREKING _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 9
Eerste reacties
Korte verhaalbespreking
VERHAALLIJN & PERSONAGES _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 13
Het verhaal
Personages
Thematische bespreking: Natuur versus cultuur
Thematische bespreking: Broer en zus
BEELDTAAL: FOCUS OP GELUID _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 27
Voorgeschiedenis van het geluid in film
Verschillende soorten geluid in film
Effecten van geluid in combinatie met beeld
TEKENINGEN _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 37
Artwork
Storyboards
FICHE VOOR DE LEERLINGEN _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 42
BIJLAGEN _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 44
FilmFicHe
Kopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn
ze meteen goed voorbereid op de voorstelling. Ook voor je collega’s die de
leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn.
P 2 P 3

FILmFIchE
SynOpSiS
Jonathan is 11 en brengt zijn vakanties
door bij opa, die aan
de rand van een reusachtig bos
woont. Dit jaar mag kleine zus
Sophie mee. Jonathan houdt haar
liefst zo ver mogelijk uit de buurt.
Tot Sophie wordt meegenomen
door een wonderlijk beest: een
gigantische, 1000 jaar oude beer.
Jonathan moet diep doordringen
in het hart van het woud om zijn
zus te bevrijden. Hij sluit een pact
met een gemene jager, die hoopt
dat de beer zijn grootste jachttrofee
aller tijden zal worden.
tecHniScHe kaart
DE GEWELDIGE BEER
Originele titel:
Den kæmpestore bjørn
Denemarken, 2011, 75 minuten
Regie: Esben Toft Jacobsen
Scenario: Jannik Tai Mosholt en
Esben Toft Jacobsen
Met de stemmen van:
Machiel Verbeek: Jonathan
Lotte Kuijt: Sophie
Ivan Pecknik: De jager
Jan Nonhof: Opa
Nederlands gesproken
Distributie: Jekino
citaten uit de perS
Een heel mooi idee. Een moreel
sprookje over een leerproces waarin
een kind dat zijn fouten heeft ingezien,
een pact sluit met een beer
tegen een vreselijke jager.
(Le Monde)
De filmmaker schetst heel eerlijk
de genadeloosheid tussen broer
en zus. Dat geeft ouders de kans
om na de film een gesprek aan te
gaan en – wie weet – ook zelf conflicten
op te lossen.
(L’ Express)
DE GEWELDIGE BEER is niet voor
doetjes: berenkwijl en – snot, gapende
kogelwonden, jagers met
harige ledematen,... dieren worden
in deze film niet gepolijst en
gestroomlijnd op mensenmaat.
Mens en dier springen niet zachtzinnig
met elkaar om, maar leven
in een haat-liefde verhouding van
jager en prooi. De ecologische
boodschap is gestoeld op respect,
niet op vertedering.
(Generiek, maart 2012)
vOOr je naar de
Film vertrekt:
verWacHtingen
Je kan de leerlingen enkele aandachtspunten
meegeven zodat ze
voorbereid zijn en gericht kunnen
kijken. Neem even de tijd voor een
korte inleiding. Daarvoor kan je
gebruik maken van de filmfiche.
Laat hen noteren wat ze van de
film verwachten. Dat kan achteraf
leuk zijn om te herlezen. Laat hen
eventueel de filmaffiche (in bijlage)
of een fotostill van de film zien
en stel er enkele vragen bij, bv:
- Wat voor soort film is het?
- Lijkt dit een vrolijke film? Een
spannende film? Een droevige
film?
- Wie is ‘de goede’? Wie is ‘de
slechte?’ Waarom denk je dat? Zijn
personages in een film altijd goed
of slecht? Kunnen ze ook ‘een
beetje van allebei’ zijn?
- In wat voor omgeving denk je dat
de film zich afspeelt?
- Wat is een genre? Welk genre
film zou dit zijn?
- Waarom zou de film zo heten?
- Kom je iets te weten over de beer
uit de titel? Wat?
P 4 P 5
- …

WIE DE FILm
mAAKTE
de regiSSeur
Esben Toft Jacobsen werd geboren
in 1977. Na zijn studies als animatiefilmmaker
werkte hij mee aan
het ontwerp van computergames
en draaide hij zijn kortfilm ‘Having
a Brother’ (eervolle vermelding op
het Berlinale Filmfestival, 2006).
DE GEWELDIGE BEER is zijn eerste
lange animatiefilm. Hij zegt
daarover:
“Het is voor mij belangrijk om onder
de huid van mijn personages
te kruipen. Zo kom ik te weten wie
ze zijn, waarom ze dingen doen en
wat daarvan de gevolgen zijn. Hun
menselijkheid boeit me. Je kan
zowel de angst als de blijdschap
van Jonathan duidelijk voelen. 3D-
films ogen vaak nogal gepolijst.
Daarom stond de tastbaarheid van
de personages en de achtergronden
centraal. De visuele expressie
creëert het gevoel dat de film
in zijn eigen wereld leeft, waarvan
het publiek deel mag uitmaken.”
P 7

NA DE FILm:
BESPREKING
eerSte reactieS
Het is belangrijk dat de leerlingen
even kunnen ontladen na de
film. Het is niet de bedoeling dat
ze een lange redevoering houden
maar snel even reflecteren over
wat zich in de film afspeelde. Laat
ze daarom hun eerste reactie kort
opschrijven. Je kan ook met een
videocamera aan de slag. Laat
de leerlingen elkaar om de beurt
filmen (close-up) terwijl ze in een
paar zinnen hun mening over de
film geven. Zo oefenen ze tegelijk
ook op het kadreren met de camera
(= in het beeldkader vatten). Bijt
zelf de spits af om een voorbeeld
te geven. Probeer te vermijden dat
ze elkaar gaan imiteren.
P 9

kOrte verHaal-
BeSpreking
Je kan het verhaal kort samenvatten
door een antwoord te geven
op de 5 W-vragen:
- Over WIE gaat het verhaal? (Jonathan
en zijn zus)
- WAAR speelt het verhaal zich
af? (ergens in een bos in het
hoge noorden)
- WANNEER speelt het verhaal
zich af? (onze tijd)
- Over WAT gaat het verhaal?
(Jonathan wil zijn zus redden
uit de klauwen van een gigantische
beer, maar komt tot inkeer
en zal de beer redden van
de jager).
- WAAROM krijgt het verhaal
een bepaalde wending (of
waardoor)? (de eerste plotwending
gebeurt als Sophie
en de beer elkaar ontmoeten.
Dit zorgt ervoor dat Jonathan
zijn reddingstocht onderneemt
en de jager ontmoet. De twee
plotwending is wanneer Jonathan
beseft dat de beer niet
de vijand is en zich tegen de
jager keert.)
Je kan de letter W op het bord
schrijven en de kinderen aan de
hand daarvan zelf de vraagwoorden
laten zoeken. Eventueel kan
een voorbeeld hen hierbij op weg
helpen. Laat de kinderen vervolgens
de vragen beantwoorden.
Zo brengen ze alle belangrijke informatie
uit de film overzichtelijk
samen.

VERhAALLIJN
&
PERSONAGES
Het verHaal
Broer en zus
Wanneer de zomervakantie aanbreekt
mag Jonathan, die in de
stad woont, bij opa gaan logeren
in zijn huis aan de rand van het
woud. Maar zijn zus Sophie zeurt
zo hard dat ze ook mee mag. Dat
is niet naar Jonathans zin, en dat
laat hij duidelijk merken.
Sophie ontdekt een klein poortje
in de tuinmuur. Wanneer ze het
opent, vindt ze een kikker. Het lijkt
wel alsof het gaat regenen als je
hem laat kwaken. Verwonderd ondervraagt
ze opa over de dieren
in het bos. Zo komt ze te weten
dat er een grote beer leeft in het
woud, dat lang geleden bewoond
was. Jonathan kan het niet laten
om haar wijs te maken dat de beer
alle mensen in het bos heeft opgegeten…
P 13

de geweldige beer
De volgende ochtend wil Sophie
haar broer een handje helpen bij
het opknappen van de jachthut.
Maar het loopt fout en de hut én
Jonathan storten naar beneden.
Achtervolgd door haar razende
broer kan Sophie niet anders dan
opa’s waarschuwing negeren en
door het poortje de tuin uitvluchten.
Jonathan gooit het poortje
achter haar dicht, en hoe hard
ze ook roept en schopt, hij geeft
geen krimp. Tot het plots muisstil
wordt… Als Jonathan een kijkje
gaat nemen, is zijn zus verdwe-
nen. Ongerust gaat hij naar haar
op zoek in het bos. Al snel vindt
hij een laarsje en haar knuffelbeer
Fridtjof. Maar geen Sophie. Wanneer
de nacht valt, doet hij een
ontdekking die hem met verstomming
slaat: Sophie is ontvoerd
door een enorme beer, een mastodont
zo groot dat er bomen op
zijn rug groeien. Bovendien is ze
blijkbaar vriendjes geworden met
de beer. Wat nu? Hij moet Sophie
toch redden? Opgejaagd door een
kudde mini-elanden sukkelt hij in
een val, een diepe kuil gegraven
door mensenhanden. Zijn er dan
nog mensen in dit bos?
de jacht op de beer
Weldra ontmoet hij de persoon
die valkuil heeft gemaakt: een
jager op stap met twee honden.
Hij neemt Jonathan mee naar zijn
huis in een verlaten, verwoeste
nederzetting en vertelt zijn verhaal:
hij is de laatste bewoner
van dit dorp, alle anderen zijn
gevlucht. Jaren geleden bouwden
ze het dorp, zonder te beseffen
dat in de ondergrond een
geweldige beer zijn winterslaap
hield. Toen de beer ontwaakte,
werd het dorp tot op z’n grondvesten
vernield. Sindsdien heeft
de jager gezworen om wraak te
nemen. Jonathan ziet in hem de
redder die Sophie uit de klauwen
van het monster kan bevrijden,
maar begrijpt niet hoezeer de jager
door haat verblind is.
Jonathan vindt de beer en dankzij
Sophie kan hij het vertrouwen
van het dier winnen. Ze mogen
zelfs meereizen op z’n rug. Maar
Jonathans intenties zijn niet oprecht.
Hij heeft beloofd om de
beer naar een afgesproken plaats
te lokken en Sophie en haar harige
vriend beseffen niet wat hen
te wachten staat…
P 14 P 15

een waardevolle
bondgenoot
Onderweg begint Jonathans geweten
te knagen. Hij probeert de
beer nog te waarschuwen, maar…
te laat. De jager verwondt het dier
met een schot. Wanneer de beer
de kans ziet om te vluchten, lijken
de kansen plots gekeerd: de
jager ontvoert Sophie en belooft
haar vrijheid enkel in ruil voor
de beer. Nu moeten Jonathan en
de beer hun wantrouwen voor
elkaar overwinnen, want ze heb-
P 16
ben een gemeenschappelijk doel:
het redden van Sophie. Wanneer
Jonathan het vertrouwen van de
beer wint door zijn wonde te verzorgen,
lijkt het alsof het hele bos
en al z’n vreemde bewoners zich
achter hem scharen. De natuur die
zich aanvankelijk tegen hem leek
te keren, is nu een waardevolle
bondgenoot geworden.
jager wordt prooi
Jonathan bedenkt een plan om,
samen met de bosdieren, de jager
en zijn honden te misleiden. Maar
wanneer hij samen met de beer
Sophie bevrijdt, verwoest de beer
nogmaals (onopzettelijk) het huis
van de jager. De man wordt razend.
Hij heeft nu niets meer te verliezen
en besluit definitief met de beer af
te rekenen. Kost wat kost!
Sophie en Jonathan keren terug
naar huis; hun missie lijkt volbracht.
Maar dat is buiten de jager
gerekend. Zonder acht te slaan op
de andere bosbewoners, sticht hij
een brand om de beer in een val
te lokken. Eenmaal het dier in het
nauw gedreven, legt hij aan… Dit
wordt het genadeschot. Jonathan
wilt tussenbeide komen, maar
krijgt een klap. Dat maakt de beer
zo razend dat hij zich losrukt uit
zijn benarde positie. De rollen zijn
nu omgekeerd: de jager wordt de
prooi.
Terwijl Sophie en Jonathan dankzij
talloze regenkikkers de brand kunnen
doven, hangt het leven van de
jager aan een zijden draadje. Wanneer
Jonathan de beer tot bedaren
kan brengen, lost de jager toch z’n
fatale schot. De geweldige beer
stort levenloos neer. Maar de knal
veroorzaakt een steenlawine die
de jager bedelft. En net wanneer
alle hoop voor de beer verloren
lijkt, komen de bosbewoners en
de magie van de natuur hem ter
hulp gesneld. Want het grote bos
geeft en het grote bos neemt…
P 17

perSOnageS
JONATHAN is 12
jaar. Hij is nogal op
zichzelf en is graag
alleen, maar
wordt gedwongen
om veel tijd
met zijn jongere
zus door te brengen.
Dat leidt tot
heel wat ergernis.
Als hij bij opa gaat
logeren, moet zus
ook mee. Maar hij
zou veel liever
zonder haar gaan.
SOPHIE is 6 jaar.
Ze is de zus van
Jonathan en
kijkt erg naar
hem op. Ze
vindt het geweldig
om tijd
met hem door
te brengen. In
tegenstelling tot
haar meer gesloten
broer, bekijkt
zij de wereld
heel openhartig.
P 18
De BEER is een
beest van gigantischeafm
e t i n g e n .
Waar hij
v a n d a a n
komt, lijkt
n i e m a n d
te weten.
Hij maakt
l e t t e r l i j k
en figuurlijk
deel uit van het
woud, dat zelfs op
zijn rug is verder gegroeid.
Sophie noemt hem ‘grote
Fridtjof’, naar haar popje dat ‘kleine
Fridtjof’ heet.
Hoe kan je zo’n geweldig grote
beer geloofwaardig op een
scherm laten bewegen? Dat was
een belangrijke vraag waar de
filmmakers mee kampten. Esben
Toft Jacobsen: “Het was belangrijk
om altijd de juiste verhoudingen
in acht te nemen. Als Sophie
zich tegen de berensnuit aandrukt,
moet ze ongeveer zo groot zijn als
zijn neusgat.”
De JAGER leeft eenzaam in het
grote bos, enkel vergezeld door
zijn twee jachthonden. Hij heeft
gezworen om de beer op te jagen,
zolang hij leeft. Hij haat het beest
hartsgrondig en zal niet opgeven
tot de beer dood is.
OPA leeft alleen
in een
afgelegen,
groot huis
aan de
rand van
het bos. Hij
kijkt ernaar
uit om zijn
k l e i n k i n -
deren op
bezoek te
krijgen en
tijd met
hen door te brengen. Met Jonathan
heeft hij in de tuin zelfs een
echte jachthut gebouwd.
Het BOS is niet enkel het
decor van deze film, het
vervult ook een actieve rol
in het verhaal. De legende
luidt dat er een mythisch
dier heerst over het bos, dat
sindsdien door de mensen werd
verlaten. Het is een magische plek
met vreemde fauna en flora. Het
lijkt alsof elk wezen in het bos zijn
eigen functie heeft.
VRaGEn aan
DE LEERLInGEn
• Broer en zus verschillen erg
van elkaar. Op welke manier
verschillen de karakters van
Jonathan en Sophie? Op wie
lijk jij het meest?
• Hoe zie je dat Sophie veel bewondering
heeft voor haar
broer?
• Waarom noemt Sophie de
beer ‘grote Fridtjof’?
• Waarom heeft de jager zo’n
grote haat tegen de beer?
• Gaan de kinderen graag op
bezoek bij opa? Wat doen ze
daar? Ga jij soms logeren bij
opa of oma? Wat doe jij daar?
Heeft er iemand een opa of
oma die bij een groot bos wonen?
P 19

tHematiScHe
BeSpreking:
natuur verSuS
cultuur
Onze wereld is zo rijk aan flora en
fauna dat zelfs nog niet alle planten
en dieren door de mensen gekend
zijn. De grootsheid van de
natuur maakt de mens klein en
nietig. Toch proberen we de natuur
naar onze hand te zetten: we rooien
bossen en ontginnen gebieden
om grondstoffen te winnen en
woonruimte te creëren. Dorpen
groeien uit tot steden, dieren worden
gedomesticeerd of gekweekt
om op te eten, via genetische manipulatie
kunnen we fauna en flora
naar eigen goeddunken beïnvloe-
den. Kortom, de mens wilt de natuur
temmen. Maar de natuur laat
zich niet altijd temmen. Tsunami’s,
orkanen, aardbevingen en andere
rampen zijn verschrikkingen van
de natuur. Het is de mysterieuze,
beangstigende kracht van de natuur
waar we geen grip op hebben.
Die wordt in DE GEWELDIGE
BEER heel treffend weergegeven.
De natuur speelt een hoofdrol in
de film. Het onmetelijke woud lijkt
zijn eigen regels te volgen. Hoe
dieper Jonathan het bos intrekt,
hoe meer hij zich een indringer
voelt die hier niet op z’n plaats is.
De gigantische beer is één met het
bos en zijn bewoners. Letterlijk:
hij is zo groot dat er dennenbomen
op zijn rug groeien en rotsen
in zijn pels kleven. Het hele bos
P 21

davert en dreunt onder zijn machtige
voetstap. Regisseur Esben Toft
Jacobsen: “Toen ik besloot om een
film maken in de Scandinavische
traditie, was dat het eerste beeld
dat in me opkwam: een gigantische
beer die door het bos waggelt, een
mythisch beest, een deel van het
landschap. De beer is de ultieme
synthese van de noordelijke fauna:
zowel schattig als angstaanjagend,
snoezige teddybeer versus woest
roofdier. Pure natuurkracht.”
Het is geen toeval dat de film zich
afspeelt in de Scandinavische
wouden. Hier zijn de bossen nog
zo uitgestrekt dat ze eeuwenoude
geheimen en oerkrachten kunnen
verbergen. De krachtmeting tussen
mens en natuur is er intens. Mensen
hebben er niet enkel een diep
gewortelde angst, maar ook veel
respect voor de kracht van de natuur.
In DE GEWELDIGE BEER zie
je geen zingende wasberen, geen
dansende hertjes. Je ziet een gapende
berenmuil vol kwijl, je ziet
bloed, je ziet de angst in de ogen
van een opgejaagd beest. Dieren
worden in deze film niet gepolijst
op mensenmaat en niet gestroomlijnd
tot schattige mascottes, zoals
in vele animatiefilms. Mens en dier
springen niet zachtzinnig met elkaar
om. DE GEWELDIGE BEER getuigt
van een brute kracht. De ecologische
boodschap is gebaseerd
op respect, niet op vertedering.
Het eindeloos uitgestrekte bos
herbergt nog veel meer magische
fauna en flora: de kikkers die voor
regen zorgen, de minuscule elanden
die luider kunnen brullen dan
ze groot zijn, de gekke vogels, de
boom met de geneeskrachtige
bladeren,... Het herinnert aan de
films van de grote Japanse animatiefilmer
Hayao Miyazaki (o.a.
PRINCESS MONONOKE), door
wie regisseur Esben Toft Jacobsen
beïnvloed werd. Allebei tonen ze
respect, angst en verwondering: de
onmetelijke natuur waar wij deel
van uitmaken, laat zich niet zo gemakkelijk
temmen en begrijpen.
De noordelijke landschappen en
verhalen waren een inspiratiebron
voor de Deense regisseur Esben
Toft Jacobsen, die vele vakanties
doorbracht in Zweden. “De natuur
is er verbonden met magie
en mystiek. Denk daarbij niet aan
mooi afgeboorde grasperkjes! Die
animistische kracht vind je ook in
Tove Janssons verhalen over de
‘Moomins’ of in Astrid Lindgrens
‘De Gebroeders Leeuwenhart’
en ‘Ronja de’ Roversdochter’. Als
kind was ik mateloos gefascineerd
door de dualiteit van die verhalen:
verboden maar aanlokkelijk, vertrouwd
maar ook beangstigend.
Wanneer de films op tv kwamen,
zat ik verscholen achter de zetel,
maar toch moést ik kijken.”
OpDRacht:
Maak jE EIGEn WEzEn
In de film ontmoet je heel wat
gekke beesten. Kan je opsommen
welke rare wezens er woonden in
het woud? Maar je kan vast nog
veel meer bizarre eigenschappen
van dieren combineren in één fabeldier.
Verzamel tijdschriften met dierenfoto’s
en laat de kinderen uit verschillende
foto’s stukken knippen.
Daarmee kunnen ze één nieuw,
vreemd dier maken… Hebben ze
ook een naam voor deze vreemde
diersoort?
P 22 P 23

VRaGEn aan
DE LEERLInGEn
• Heb je al vaker films over beren
gezien? Hoe worden dieren
meestal voorgesteld in
tekenfilms? Is dat ook zo in DE
GEWELDIGE BEER?
• Beschrijf de beer uit deze film.
Hoe zag hij er uit? Vond je
hem lief? Schattig? Angstaanjagend?
• Vond je dat de dieren in de
film het soms hard te verduren
kregen? Zo ja, wanneer
dan? Hoe gaat dat in het echte
leven?
• Welke dieren ontmoette je
nog in het woud? Bestaan zulke
dieren echt?
• Zijn er bij ons nog zulke uitgestrekte
bossen en wouden?
• Is het bos een goede plaats
om avonturen te beleven?
Waarom (niet)? Wat heb jij al
ooit beleefd in het bos?
• Wat versta jij onder ‘respect
hebben voor de natuur’? Heb
jij respect voor de natuur? Hoe
toon je dat?
tHematiScHe
BeSpreking:
BrOer en zuS
De haatliefdeverh
o u d i n g
t u s s e n
b r o e r s
en zussen
is een
g e k e n d
thema uit
boeken, films maar ook uit het
werkelijke leven. Vraag maar eens
in de klas wie er allemaal een
hartsgrondige hekel heeft aan zijn
/ haar broer of zus… Tot er iemand
anders bij hun gekibbel betrokken
raakt; dan zijn broers en zussen
bereid om voor elkaar op te komen
en blijkt dat ze niet zonder elkaar
kunnen. Dat thema komt ook
in DE GEWELDIGE BEER duidelijk
aan bod.
De film begint met twee spelende
kinderen. Maar zoals gewoonlijk
ontaardt dat bij broer Jonathan
en zus Sophie al snel in ruzie. Kibbelen
is hun tweede natuur. Zeker
wanneer Sophie met haar broer
mee uit logeren mag, en Jonathan
daarover zijn ongenoegen duidelijk
laat blijken: hij maakt Sophie
bang met verhalen over wilde
dieren, hij wilt zijn snoep niet delen
en zus moet haar eigen koffer
dragen. En Sophie moet goed beseffen
dat de jachthut in opa’s tuin
van hem is, en van hem alleen!
Die vakantie bij opa ligt bij Jonathan
heel gevoelig. In vroegere
jaren waren die hoogdagen enkel
voor hem: hij kreeg alle aandacht
van opa en de hele tuin was zijn domein.
Met de komst van Sofie voelt
hij zich in dat voorrecht bedreigd.
Hij moet de gunsten van opa nu
delen met zijn zus, en daar zal ze
voor boeten! Maar wanneer Sophie
door een buitenstaander – in dit geval
een gevaarlijk dier – wordt belaagd,
komt Jonathan wel in actie.
Hij voelt zich verantwoordelijk voor
zijn zus en voor het gevaar dat haar
nu bedreigt, en hij doet er alles aan
om haar te redden.
Die haat-liefde verhouding tussen
broers en zussen is een stokpaardje
van de regisseur (die het thema
al eerder behandelde in een kortfilm):
“De band tussen broer en
zus leidt onvermijdelijk tot krachtige
en conflictueuze emoties. Het is
heel verwarrend om iemand tegelijk
te haten en lief te hebben. Als
kind vocht ik soms vreselijk met
mijn oudere broer. Ik herinner me
nog de dag waarop ik besefte dat
we elkaar ook echt nodig hadden.
Dat was een openbaring.”
VRaGEn aan
DE LEERLInGEn
• Wie heeft er een broer of zus?
• Spelen jullie vaak samen?
• Hebben jullie dezelfde hobby’s?
Wissel je soms kleren
of speelgoed uit met je broer
/ zus?
• Ben je soms boos op je zus /
broer? Waarom?
• Hoe toon jij aan je broer / zus
dat je boos bent?
• Ben jij soms jaloers op je
broer / zus? Waarom?
• Als iemand je broer / zus pest,
zou jij dan tussenbeide komen?
Zou je hem / haar verdedigen?
Waarom?
• Is het leuk om de oudere broer
/ zus te zijn? Of om de jongste
van de twee te zijn?
• Kan je begrijpen dat Jonathan
boos is wanneer Sophie mee
gaat logeren bij opa? Waarom
is hij zo boos?
• Heb je soms de aandacht van
mama / papa / opa / oma /
… helemaal voor jou alleen?
Vind je dat leuk? Wat is daar
zo bijzonder aan?
P 24 P 25

BEELDTAAL:
FOcUS OP
GELUID
het geluid is één van de belangrijkste
bouwstenen van een film.
De invloed van het geluid op het
beeld is heel sterk, ook al zijn we
ons daar vaak niet van bewust.
Ook in DE GEWELDIGE BEER dragen
muziek en geluid bij tot de
spanning; ze bespelen onze emoties.
In dit hoofdstuk staan we stil
bij de verschillende soorten geluid
in films, hoe ze technisch gemaakt
worden en welk effect ze op ons
hebben.
vOOrgeScHiedeniS
van Het geluid
in Film
Filmmakers droomden er altijd al
van om beeld en geluid met elkaar
te kunnen combineren, maar dat
bleek niet eenvoudig. Sinds het einde
van de 19de eeuw was men op
zoek naar een manier om beeld en
geluid samen te registreren (op te
nemen), maar pas rond 1895 kwam
Thomas Edison tot een doorbraak.
Met de hulp van twee apparaten -
de fonograaf en de kinetoscoop –
slaagde hij erin om beeld en geluid
samen op te nemen.
De eerste registratie van beeld
en geluid door werknemers van
Thomas Edison.
http://www.youtube.com/
watch?v=2PPBkVTIxjo
P 27

Tegelijk opnemen, dat lukte wel.
Maar hoe kon je beeld en geluid
ook tegelijk afspelen?
Omdat het geluid en het beeld elk
op een andere drager stonden,
was het een heel waagstuk om
die samen af te spelen. Dat risico
was voor bioscopen te groot, dus
werden films voor het publiek jarenlang
zonder geluid vertoond.
Vaak werden zulke ‘stomme films’
wel begeleid door live muziek, bv
door een pianist die meespeelde
tijdens de vertoning. Zonder klank
heb je ook geen gesprekken… dus
werden de dialogen getoond op
zgn. pancartes. Tussen elk shot
kon je lezen wat de acteurs zeiden.
Denk maar aan films van bv Charlie
Chaplin.
De beroemde film SINGIN’ IN THE
RAIN (1952) vertelt in enkele leuke
scènes over de problemen bij de
overgang van stomme film naar
geluidsfilm. Want wat doe je als
je een schitterende actrice bent…
maar je hebt een vreselijke piepstem?
De eerste Dracula-film NOSFERA-
TU (1922) werd live begeleid door
muzikanten. Bij de filmkopij kregen
ze ook bijhorende partituren.
Zo wisten ze precies welke muziek
ze moesten spelen. Intussen kon
het publiek de dialogen aflezen op
de pancartes.
h t t p : / / w w w . y o u t u b e . c o m /
watch?v=rcyzubFvBsA
Maar de technologie stond niet
stil. Weldra was men in staat om
geluid en film samen op te nemen
en te vertonen, en ging de kwaliteit
van het geluid er sterk op vooruit.
Tegenwoordig staan het geluid
en de beelden op dezelfde drager,
waardoor alle zgn. synchronisatieproblemen
van de baan zijn.
chronologie van de geluidfilms:
Het eerste beeldfragment met
geluid was te horen in DICKSON
EXPERIMENTAL SOUND FILM uit
1895.
De eerste film met geluid was
DON JUAN uit 1926.
De eerste geluidsfilm mét dialoog
was THE JAZZ SINGER uit 1927.
De eerste volledige geluidsfilm
was LIGHTS OF NEW YORK uit
1928.
De eerste film met gemanipuleerd
geluid was KING KONG uit 1933.
De eerste film in stereogeluid was
FANTASIA uit 1940.
De eerste film met volledige Dolby
ruisonderdrukking was A CLOCK-
WORK ORANGE uit 1979.
P 28 P 29

verScHillende
SOOrten geluid
in Film
In films onderscheiden we verschillende
soorten geluiden. De stemmen
en dialogen zijn ‘direct geluid’;
je hoort wat je ziet. Daarnaast zijn
er ook omgevingsgeluiden (bv regen
of auto’s), geluidseffecten (bv
explosies) en muziek. De geluiden
worden in verschillende fases opgenomen
en achteraf in de studio
samengevoegd. Daar wordt alles
gemixt tot één geheel.
OPDRACHT:
GELUIDEN HERKENNEN
Laat de kinderen een fragment
horen zonder beeld. Laat ze opschrijven
wat ze allemaal horen.
Bespreek samen wat ze gehoord
hebben. Het kan best dat ze soms
de bal volledig misslaan.
Toon achteraf hetzelfde fragment
mét beeld. Wat hadden ze correct
gehoord?
Soorten geluid:
1. DIREct GELuID
Dit is het geluid
dat op de filmset
samen met
het beeld wordt
opgenomen. De
stemmen van de
acteurs en het
geluid van hun
handelingen zijn
het meest opvallend.
Maar om
de kwaliteit van de klank te verbeteren,
wordt dit geluid soms nog
nagesynchroniseerd in de studio:
de acteurs spreken voor een microfoon
opnieuw hun tekst in. Bij
anderstalige films worden soms
andere acteurs ingehuurd om de
stemmen in hun eigen taal op te
nemen. Bij DE GEWELDIGE BEER
hebben enkele Nederlandse acteurs
alle dialogen in het Nederlands
ingesproken. Dat heet dubbing
of nasynchronisatie.
OPDRACHT
Op de online filmfiche vind je de
trailer in de originele Deense taal.
Toon deze aan de kinderen zodat
ze het verschil horen. Bespreek
hun reacties.
2. OMGEVInGSGELuID
Verder hoor je in een film ook omgevingsgeluiden,
bv de regen op
de achtergrond, auto’s die voorbijrijden,
het openen van een deur,
hoefgetrappel van paarden, een
opstijgend vliegtuig,… Al die geluiden
dragen bij tot (het realisme
van) de scène. Soms worden
ze achteraf digitaal toegevoegd
vanuit een geluidsdatabank. Of
soms komt er een zgn. foley artiest
of bruiteur aan te pas. Dat is
iemand die de geluiden in de studio
opneemt met de meest uiteenlopende
voorwerpen. Zo bootst
men o.a. de voetstappen van de
acteurs na, de geluiden van meppen
als er gevochten wordt, een
auto die plots remt,… In het fragment
uit de film JURASSIC PARK
(1993) op http://www.youtube.
com/watch?v=Dp7aJ6zoLXY zie je
In de oorspronkelijk
Duitstalige film WIN-
NETOONS, spreekt
de acteur Roel Vanderstukken
de Nederlandse
stem in van
het hoofdpersonage.
hoe een bruiteur ‘de geboorte van
een dinosaurus’ van geluid voorziet.
Vertaal het fragment in grote
lijnen voor je leerlingen.
OPDRACHT:
MAAK JE EIGEN GELUIDEN
Laat de kinderen het geluid verzorgen
bij een filmfragment naar
keuze. Zorg voor een heleboel
uiteenlopende materialen, hoe
gevarieerder hoe beter. Toon het
fragment eerst met geluid. Deel
materiaal uit waarmee de kinderen
muziek of geluiden kunnen
maken. Toon het fragment zonder
geluid en probeer met de kinderen
om de beurt bijpassende geluiden
te maken. Die kan je eventueel
opnemen op de pc met het gratis
programma Audacity.
P 30 P 31

3. GELuIDSEffEctEn
Als aanvulling op de omgevingsgeluiden
gebruikt men ook vaak
geluidseffecten. Dit zijn gemaakte
of bestaande geluiden die digitaal
worden vervormd. De klank
van laserwapens, explosies, lichtzwaarden,
… zijn enkele voorbeelden
van zulke effecten.
4. MuzIEk
Muziek kan als geen ander onze
emoties sturen. De juiste muziek
kan aan een scène het juiste gevoel
verlenen.
De muziek wordt voor, tijdens
of na het filmen gecomponeerd.
Soms worden bestaande muziek
of liedjes gebruikt.
Wist je dat sommige regisseurs
de muziek op de set laten horen
tijdens het filmen? Zo kunnen de
acteurs zich beter inleven in de
scène.
VERVOLGOPDRACHT: DE
VERSCHILLENDE GELUIDEN
Toon hetzelfde fragment (met
beeld) als bij de opdracht ‘geluiden
herkennen’. Laat de kinderen
de verschillende soorten geluid nu
invullen bij de juiste categorie. Je
vindt het werkblaadje in bijlage.
eFFecten van geluid
in cOmBinatie
met Beeld
De kracht van geluid in film wordt
vaak onderschat. Hoe vaak laten
we geen traan wanneer op het
einde van een romantische film de
violen aanzwellen? Hoe vaak drijven
enge omgevingsgeluiden ons
niet op het puntje van onze stoel
bij een thriller? Geluiden kunnen
ook bijdragen tot een bepaalde
interpretatie van beelden. Onze
zintuigen staan niet los van elkaar,
maar beïnvloeden elkaar.
GELuID IS StERkER
Dan BEELD
Soms kan je het ene zintuig versterken
door het andere niet te
gebruiken, bv door naar muziek te
luisteren met je ogen toe. Je hoort
beter alle subtiele nuances in de
muziek, omdat onze hersens zich
beter kunnen toespitsen op één
ding dan hun aandacht in twee te
verdelen.
Dit principe zorgt ook voor samenhang
in een film: verschillende
beelden die elkaar afwisselen (gemonteerd
zijn) kunnen d.m.v. geluid
als lijm bij mekaar gehouden
worden. Zoals in een videoclip:
enkel dankzij het geluid vloeien de
beelden naadloos in mekaar over.
Maar geluid kan ook als voorbode
dienen voor beelden die even later
volgen. In DE GEWELDIGE BEER
hoor je vaak al spannende geluiden
of dramatische muziek nog
voor er iets gebeurt. Dat verhoogt
alvast de spanning… De kijker
weet dat er iets te gebeuren staat.
MuzIEk StuuRt
OnzE EMOtIES
Muziek kan mensen in een bepaalde
stemming brengen. Daar maken
regisseurs dankbaar gebruik
van. Dankzij de muziek worden
onze emoties geleid in de richting
die de regisseur kiest. Enkel op die
manier ‘voelen we wat we moéten
voelen’.
Op de online filmfiches vind je
eenzelfde fragment met verschillende
soorten muziek. Bekijk dit
met de leerlingen. Bespreek hoe
de muziek een verschil kan maken.
VRaGEn aan
DE LEERLInGEn
• Wat viel je op aan de muziek
in de film?
• Hoe voelde je je tijdens het
kijken?
• Vond je de muziek spannend?
P 32 P 33

GEtROuWhEID
Van GELuID
Als het geluid goed in een film geintegreerd
is, mag het eigenlijk niet
opvallen. We aanvaarden bepaalde
geluiden snel als ‘echt’. Denk
maar aan science-fictionfilms: wie
weet er hoe een ruimteschip, lichtzwaard
of cyborg eigenlijk klinkt?
Toch ervaren we die geluiden in
een film als ‘echt’. De klappen in
een vechtpartij op het scherm klinken
volgens ons heel realistisch.
Toch worden ze gemaakt door de
foley artiest of bruiteur die bv met
een knuppel op een zak zand slaat.
Dit is de ‘getrouwheid van het geluid’.
De klank valt pas op als hij
niet getrouw is aan zijn bron.
Op de online filmfiches vind je
eenzelfde fragment met verschillende
soorten geluid. Bekijk dit
met de leerlingen. Bespreek hoe
het geluid een verschil kan maken.
De Russische regisseur Sergei
Eisenstein was zich sterk bewust
van het effect dat muziek heeft
op een film. Daarom wou hij elke
tien à twintig jaar nieuwe, meer
eigentijdse muziek laten maken
bij zijn film PANTSERKRUISER
POTEMKIN (1925), om zo telkens
een nieuwe generatie kijkers aan
te spreken.
P 34 P 35

TEKENINGEN
artWOrk
Voor men daadwerkelijk begint
te filmen, wordt de film eerst in
een voorfase ontworpen. In het
verhaal (scenario) staat wat er allemaal
zal gebeuren… maar niet
hoe alles eruit zal zien! Hoe zullen
de personages er uitzien? Hoe
zal de beer er uitzien? Hoe zal het
decor, het bos er uitzien? Daarom
worden op voorhand schetsen gemaakt.
Zo krijgen alle betrokkenen
(ook de producenten en geldschieters)
al op voorhand een beeld van
het artwork van de film.
StOryBOardS
Als het verhaal en het artwork
klaar zijn, kan het filmen beginnen.
Een goed hulpmiddel hierbij
zijn de storyboards. Die kan je
vergelijken met een stripverhaal.
Het verhaal is getekend zodat iedereen
weet wat, en vanuit welk
camerastandpunt er gefilmd moet
worden.
OPDRACHT
Op volgende pagina’s vind je storyboards
van DE GEWELDIGE BEER.
Druk ze af en deel ze uit in de klas.
Op www.filmfiches.be vind je het
bijhorend filmfragment. Bekijk het
samen met de leerlingen. Vergelijk
de storyboards met de scène
uit de film. Welke grote verschillen
zijn er? Welke gelijkenissen zijn er?
P 37

STORYBOARDS VAN DE GEWELDIGE BEER

Fiche voor de leerlingen:
Op de volgende pagina vind je een fiche voor de leerlingen. Daarop staan
een aantal trefwoorden, citaten en vragen die met de film te maken hebben.
Je kan deze fiche gebruiken als leidraad tijdens de bespreking van
de film.

Wist je dat de film door Nederlandstalige
acteurs is ingesproken? In de studio spreken
ze de stemmen in van alle figuren. Dat
heet ‘dubbing’. In de originele film werd
Deens gesproken. Kijk maar eens naar de
originele trailer op de online filmfiches!
Vond jij de film spannend of
saai? Waarom? Welk stukje of
personage vond je het meest
spannend?
Weet jij hoe film werkt? Een film is eigenlijk
niet meer dan heel veel foto’s die heel snel
na mekaar getoond worden! Zo ontstaat er
beweging. Probeer maar eens twee foto’s
snel te laten bewegen. Zo lijkt het alsof het
één foto is. Vraag aan de juf of meester of
ze dat kunnen tonen met de hulp van een
thaumatroop!
Heb jij al gehoord over de Yeti, de verschrikkelijke
sneeuwman? Of over het monster van
Loch Ness? Zoek maar eens op Wikipedia wie
ze zijn! Komt er in DE GEWELDIGE BEER ook
zo’n heel bijzonder beest voor?
Wist je dat je voor een
film van 90 minuten
meer dan 3 miljoen
foto’s (beelden) nodig
hebt!! Als je ze achter
elkaar zou leggen (dus
de hele film zou afrollen)
is dat bijna 2,5 kilometer
lang!
Heb jij muziek gehoord
in de film? Wat
voor muziek? Was het
droevige muziek? Of
heel spannende muziek?
Of heel vrolijk?
Filmklap!
De filmklap is het bordje
waarmee bij het begin
van elke filmopname
wordt geslagen. De knal
van die filmklap wordt
gebruikt om later het geluid
te synchroniseren.
Dat betekent: zorgen dat
beeld en geluid precies
gelijk lopen. Anders zie
je bv de mond van de
acteur bewegen en hoor
je pas later wat hij zegt.
Dat klopt natuurlijk niet!
Weet jij welke soorten geluid
je in een film kan horen?
Kan je ze opnoemen?
Fiche voor de
leerlingen
Online filmfiche!
Surf naar www.filmfiches.be en
laat je (sterren)mening achter bij
de film die je zag. De fiches zijn
een digitale, meer visuele uitdieping
van deze lesmap met trailers,
foto’s en interessante achtergrondinfo.

Bijlage
WERKBLAD BIJ DE OPDRACHT: DE VERSCHILLENDE GELUIDEN
Plaats het geluid dat je hoorde in de juiste categorie:
DIRECT GELUID
(DIALOOG)
OMGEVINGSGELUIDEN &
GELUIDSEFFECTEN
MUZIEK