Vrijbrief 1994/1 - Libertarian.nl

Aantasting van aandeelhoudersrechten.
De term aandeelhouders zou eigenlijk afgeschaft
moeten worden. De term aandeelhouder is nl. een nogal
onpersoonlijke term en rijst bij de meeste mensen
onmiddelijk de vraag waarom aandeelhouders meer
rechten zouden moeten hebben dan werknemers, vakbonden
of consumenten. Aandeelhouders zijn eigenaren
van een bedrijf. In een vrije economie betekent dit
dat zij het volledige beschikkingsrecht hebben over hun
eigendom. Zij mogen dan met hun eigendom doen en
laten wat zij willen zolang zij lijf of goed van anderen
niet schaden. Kortom, zij dragen de verantwoordelijkheid
voor de acties van hun bedrijf, zij dragen de risico's
en zij plukken de vruchten van hun eigendom.
Naast het feit dat het vrije be,schikkingsrecht over eigendom
in de eerste plaats een ethische kw,estie is, is
het instituut van de aandeelhouder een factor van Jevensgroot
belang voor het flexibel functioneren van
een economie. Aandeelhouders hebben maar één doel
en dat is het vergroten van de waarde van hun eigendom:
het bedrijf. Om het bedrijf te besturen stelt zij
bestuurders aan, die als doel hebben om de waarde van
hun eigendom zo groot mogelijk te maken. Daar men
onmogelijk de bestuurders continu op de vingers kan
kijken, stellen de aandeelhouders een raad van commissarissen
aan die controleert of het bestuur wel in
het belang van de aandeelhouders handelt. De commissarissen
vertegenwoordigen dus enkel en alleen de
aandeelhouders. In Groot-Brittanië en de Verenigde
Staten is het bovenstaande globaal de wijze waarop het
daar geregeld is. Doordat de aandeelhouders bepalen
wat er met hun eigendom gebeurt kunnen de beschikbare
middelen efficiënt worden toegewezen aan de
meest winstgevende sectoren. Een aandeelhouder bekijkt
hoe hij het grootste rendement op zijn investering
kan krijgen en investeert zijn geld in die bedrijven die
de hoogste rendementverwachting hebben in verhouding
tot hun risico. Dit heeft tot gevolg dat geld snel
beschikbaar is voor nieuwe potentievolle sectoren in
de economie en dat overtollige capaciteit snel wordt
afgestoten. Middelen kunnen dus op deze manier efficiënt
worden toegewezen. Extreem hoge salarissen
voor het top-management en inefficiëntie i.h.a. worden
snel afgestraft. In Nederland heeft men dit fundament
van het kapitalisme zwaar verminkt. De aandeelhouder
is slechts nog iemand die geld in een bedrijf
investeert en die verder z'n mond moet houden. De
raad van commissarissen is in Nederland een'orgaan
dat de werknemers, de aandeelhouders en het algemeen
14
belang moet vertegenwoordigen. Dit wordt concreet
ingevuld door het zittende bestuur haar eigen controleurs,
de commissarissen, aan te laten stellen. De gevolgen
hiervan zijn desastreus. Het bestuur wordt op
deze wijze nl. in de gelegenheid gesteld om haar eigen
belang na te streven en niet dat van de aandeelhouders.
Het is lonend om de eigen salarissen zo hoog mogelijk
te houden en vooral om haar machtspositie te handhaven
cq. te vergroten. Door het ontbreken van de druk
van de aandeelhouders om efficiënt te werken en
meerwaarde te produceren, verschuiven de doelstellingen.
Het doel van het bedrijf wordt nu het doel van
het bestuur: het zo groot mogelijk houden van het
bedrijf. Noodzakelijke afslankingen zullen minder snel
gedaan worden en dit heeft tot gevolg dat verliesgevende
activiteiten worden aangehouden. Dit verhindert
een snelle allocatie van de beschikbare mensen en
middelen naar de potentieyolle bedrijven. Dit resulteert
in een inflexibel werkende economie en een semipermanentekern
van werklozen. Uiteindelijk ontkomt
een bedrijf natuurlijk niet aan de discipline van de markt.
Daar er niet steeds kan worden bijgestuurd door de
aandeelhouders zullen de problemen later aan de oppervlakte
komen. Bedrijven moeten grootschalig herstructureren,
er vallen massa-ontslagen en... de bestuurders
blijven zitten (zie DAF), tenzij het bedrijf natuurlijk
failliet gaat. Het (gewelds-)instrument dat door de
overheid gecreëerd is om de arbeider te beschermen
tegen de uitbuiting van de kapitalist, keert zich tegen
de arbeider.
Door de aantasting van aandeelhoudersrechten wordt
aan de ene kant geld opgesloten in inefficiënte bedrijven
en aan de andere kant komt het niet beschikbaar
voor efficiënte bedrijven. Ter illustratie van dit laatste:
het feit dat men het beschikkingsrecht van de aandeelhouder
over zijn bedrijf heeft aangetast betekent dat
dit bedrijf minder interessant wordt om in te investeren,
immers als men eenmaal geld gecommiteerd heeft
zijn er geen mogelijkheden meer om bij te sturen. Het
enige wat men nog kan doen is de aandelen verkopen.
Dientengevolge zal de waarde van aandelen bij bedrijven
waarbij de aandeelhouders geen beschikkingsrecht
hebben lager zijn dan bij gelijkwaardige bedrijven
waarbij de aandeelhouders het wel voor het zeggen
hebben. Voor startende ondernemers die eens hun
bedrijf naar de beurs hopen te brengen en daarmee
kapitaliseren op hun inspanningen maakt dit het starten
van onderneming een stuk minder interessant. Het
te lopen risico zou immers wel eens niet meer in ver-