Handleiding voor de beginnende verzamelaar - Vereniging van ...

1. Verzamelen
Waarom verzamelt men oude economisch waardeloze effecten?
Oude effecten zijn zo boeiend om te verzamelen omdat elk stuk niet alleen iets
vertelt over de financieel-economische geschiedenis van een land, maar ook over de
politiek-economische geschiedenis. Waardeloze effecten zijn de zichtbare bewijsstukken
van de wisselvalligheden van de financiële wereld.
Begin jaren 70 van de vorige eeuw werd door de overgang naar girale effecten en
gebrek aan kluisruimte menige bankkluis geruimd. Nederlandse banken kwamen met
een gezamenlijke actie waarbij aan klanten, in ruil voor een kleine vergoeding,
gevraagd werd afstand te doen van hun oude waardeloze effecten. Grote partijen
economisch waardeloze waardepapieren werden vernietigd of kwamen via de
eigenaren op de markt.
Voornamelijk in Duitsland en USA werd rond die tijd met het verzamelen van
economisch waardepapieren begonnen. Daar ontstond voor het eerst het besef dat
aan deze papieren een geschiedenis vastzit die vaak bijzonder interessant is. Vooral
in Duitsland heeft het verzamelen van oude waardepapieren, in korte tijd, een hoge
vlucht genomen. In Nederland, waar waardeloze effecten traditiegetrouw altijd
vernietigd werden of aan de “man van het oud papier” werden meegegeven, zagen
de Duitse verzamelaars talloze kansen.
Internationaal heet de hobby Scripophily, Scripophilie of Scriptofilie (naar gelang de
taal of land). Duitsers spreken graag van Historische Wertpapiere (HWP) terwijl in
Zwitserland het begrip Non-Valeurs gebruikt wordt. Engelstaligen spreken van “old
stocks and bonds”.
De verzamelaar beperkt zich, in principe, alleen tot effecten die in het huidige
financieel economisch verkeer waardeloos zijn. Hoe kunnen deze effecten
waardeloos geworden zijn? Hieronder een korte opsomming:
• door annulatie na terugbetaling.
• door verjaring, door te vergeten de terugbetaling op te eisen.
• door beëindigen van de onderneming.
• door naamswijziging, aandeelhouders ontvangen nieuwe effecten.
• door niet uitoefenen voor de vervaldatum, zoals bij warrants.
• door faillissement, bankroet, wanbetaling, nationalisering zonder vergoeding
of door oplichterij.
• dematerialisatie: de laatste 30 jaar zijn veel landen overgestapt op girale
effecten, door de oude effecten niet tijdig om te wisselen worden effecten
waardeloos.
• internationale crises: Rusland in 1917, het failliet van het Duitse / Oostenrijkse
/ Hongaarse keizerrijk, het Ottomaanse rijk na de eerste wereldoorlog, de
betalingsstop van Roemenië in de jaren 1920, China in de jaren 1930, en van
Duitsland in 1945.
1