RDM Campus Magazine #04
RDM Campus Magazine #04
RDM Campus Magazine #04
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
3D-<br />
De haven als proeftuin<br />
Kenniscentrum mainport innovation<br />
nummer 04 – november 2012 – 2De jaargang – www.rDmcampus.nl<br />
technologie<br />
binnen<br />
Drie jaar<br />
mainstream<br />
lectoren Delen Kennis tijDens openbare les<br />
creating comfortable climatic cities / blue revolution<br />
heijplaat<br />
hier heb je pas echt het gevoel dat je in een havenstad woont<br />
<strong>RDM</strong> CAMPUS MAGAZINE <strong>#04</strong>
Inhoud<br />
02<br />
Made@RdM<br />
04<br />
ColuMn<br />
InnovatIe dooR adaptatIe<br />
05<br />
dnaMo 2.0<br />
06<br />
In ontwIkkelIng<br />
08<br />
3d-teChnologIe bInnen<br />
dRIe jaaR MaInstReaM<br />
10<br />
de haven als pRoeftuIn<br />
12<br />
pRoduCtIe en InnovatIe<br />
hand In hand<br />
14<br />
hIeR heb je pas eCht het gevoel<br />
dat je In een havenstad woont<br />
16<br />
leCtoRen delen kennIs<br />
tIjdens openbaRe les<br />
18<br />
weRken Met de MaChInes<br />
van MoRgen<br />
19<br />
bIobased pavIljoen<br />
bIj ICdubo<br />
20<br />
50 jaaR RdM<br />
ContaCt<br />
<strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong><br />
Heijplaatstraat 23<br />
3089 JB Rotterdam<br />
+31(0)10 794 9229<br />
office@rdmcampus.nl<br />
www.<strong>RDM</strong>CaMpus.nl<br />
hoofdRedaCtIoneel<br />
pRoeftuin vooR staD en haven<br />
De unieke combinatie van stedelijke functies en havenfuncties in het gebied<br />
<strong>RDM</strong>/heijplaat maakt dat <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong> steeds meer een levend laboratorium<br />
voor innovaties in stad en haven wordt. Deze editie van <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong> <strong>Magazine</strong><br />
illustreert deze ontwikkeling en laat zien met welke projecten en partnerships<br />
<strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong> een bijdrage levert aan havenstad Rotterdam.<br />
In het centrum van Rotterdam ervaar je nauwelijks meer dat de grootste haven van<br />
Europa aan je voeten ligt. Hoe anders is dat in Heijplaat. Buitendijks en ingeklemd<br />
tussen de Waal- en Eemhaven is dit voormalige arbeidersdorp van de <strong>RDM</strong>-werf een<br />
ideale proeftuin voor stedelijke herontwikkeling. Of het nu gaat om adaptief bouwen,<br />
verduurzaming van de bestaande woningvoorraad of het experimenteren met<br />
conceptuele woningen, op Heijplaat gebeurt het allemaal. Dit is te danken aan een<br />
unieke samenwerking tussen bewoners, (deel)gemeente, het Havenbedrijf Rotterdam,<br />
woningcorporatie Woonbron en <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong> en hun bereidheid om buiten de<br />
gebaande paden te treden. Door samen te investeren is het gelukt om tot onconventionele<br />
oplossingen te komen en perspectief te creëren voor behoud en vernieuwing van<br />
een uniek stuk Rotterdam. De eerste stappen zijn gezet en vanuit de campus zullen we<br />
actief bijdragen in het uitvoeren en monitoren van projecten in het kader van de Kennisagenda<br />
die we met de partners vastgesteld hebben.<br />
Op de campus zelf wordt in de tussentijd ook hard gewerkt om de Rotterdamse haven<br />
te ondersteunen in haar ambitie om in 2030 de meest innovatieve en duurzame haven<br />
van de wereld te zijn. Steeds meer bedrijven uit de haven en de maritieme sector vinden<br />
hun weg naar de campus en werken samen met Albeda College en Hogeschool Rotterdam<br />
aan het opleiden van technisch talent en met Dnamo aan het stimuleren van<br />
ondernemerschap in de haven. Ook het toegepaste onderzoek rond de haven wordt<br />
versterkt. Naast het reeds bestaande kenniscentrum Sustainable Solutions <strong>RDM</strong> vestigt<br />
Hogeschool Rotterdam per 1 november het nieuwe kenniscentrum Mainport Innovation<br />
op <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong>. Tevens wordt de samenwerking met andere kenniscentra<br />
uitgebreid. Een concreet voorbeeld hiervan leest u in het artikel over 3D-technologie.<br />
Met alle ingrediënten van <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong> is het begrip proeftuin geen holle frase. Dat<br />
merken wij ook aan de vele delegaties uit binnen- en buitenland die ons bezoeken.<br />
Zien is geloven. We hopen dat het u als lezer van dit magazine inspireert om ook aan<br />
te haken en samen met ons er voor te zorgen dat havenstad Rotterdam de werknemers<br />
en ondernemers krijgt die nodig zijn voor een succesvolle en duurzame MAINport.<br />
Gabrielle Muris & Bert Hooijer<br />
dIReCtIe RdM CaMpus<br />
Colofon<br />
Redactie: Frank van der Zwan grafisch ontwerp: Medamo, Rotterdam fotografie: Marijke Volkers, Marcel Vogel druk: Printvisie<br />
<strong>RDM</strong> CAMPUS MAGAZINE <strong>#04</strong> 01<br />
fotogRafIe: MaRCel vogel
<strong>RDM</strong> CaMpus is Dé<br />
loCatie vooR het<br />
ontwikkelen en testen<br />
van pRoDuCtinnovaties.<br />
oM u een iDee te geven<br />
welke MogelijkheDen<br />
De CaMpus bieDt, liChten<br />
we eR gRaag een aantal<br />
vooR u uit.<br />
02<br />
RegenwateRtank<br />
Van februari tot juli hebben 50 eerstejaarsstudenten<br />
van de opleiding Industrieel<br />
Product Ontwerpen (IPO) een<br />
project uitgevoerd voor Dragon Plastics,<br />
fabrikant van rotatiegietproducten.<br />
Rotatiegieten is een techniek waarmee<br />
met relatief lage investeringskosten middelgrote<br />
tot zeer grote holle kunststofproducten<br />
uit één stuk in serie kunnen<br />
worden geproduceerd. Denk daarbij<br />
aan producten als vloeistofcontainers,<br />
waterwegmarkeringen en wegafscheidingselementen.<br />
De opdracht aan de<br />
studenten was een regenwatertank voor<br />
particulieren ontwerpen voor een klant<br />
van Dragon Plastics. Met hun technische<br />
tekening van het eerste ontwerp zijn de<br />
studenten naar het bedrijf gegaan, waar<br />
ze nuttige feedback op hun ontwerp gekregen<br />
en het productieproces van dichtbij<br />
konden bekijken. Begin juli werden de<br />
definitieve eindresultaten tentoongesteld<br />
in Innovation Dock, met een korte pitch<br />
van elke student aan de opdrachtgever.<br />
Dragon Plastics toonde zich zeer enthousiast<br />
over de samenwerking met de<br />
eerstejaarsstudenten en kon zijn klant<br />
uiteindelijk blij maken met maar liefst 50<br />
realistische, technisch uitgewerkte ontwerpvoorstellen.<br />
Het bedrijf heeft aangegeven<br />
de samenwerking graag voort<br />
te zetten.<br />
tCC hoogvliet<br />
Training en Cursus Centrum TCC is verhuisd<br />
van Hoogvliet naar de Scheepsbouwloods<br />
op <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong>. Dit<br />
trainingscentrum is al vele jaren gespecialiseerd<br />
in het verzorgen en ontwikkelen<br />
van industriële opleidingen op het gebied<br />
van veiligheid. Hun opleidingen zijn<br />
erkend door de SOG, SIR en Deltalinqs,<br />
oftewel alle toonaangevende instituten<br />
binnen de petrochemie. De organisatie<br />
kenmerkt zich door serviceverlening en<br />
flexibiliteit. Trainingen in de avonduren,<br />
weekeinden, in meerdere talen, op maat<br />
en in-company behoren tot de mogelijkheden.<br />
Bij TCC kunnen mensen de<br />
basiscursus veiligheid (VCA) volgen of<br />
worden ze opgeleid tot mangatwacht.<br />
Ook kun je er leren om veilig te werken<br />
met heftrucks of hoogwerkers. Allemaal<br />
opleidingen die aansluiten bij de vereisten<br />
van de hedendaagse petrochemie.<br />
Daarnaast detacheert TCC ook mensen<br />
naar de petrochemie. Dit doen zij via het<br />
uitzendbureau voor de industrie, TCC<br />
Personeelsdiensten.<br />
www.tRaining-<br />
CuRsusCentRuM.nl<br />
<strong>RDM</strong> CAMPUS MAGAZINE <strong>#04</strong>
gReen Motion hybRiDs<br />
Green Motion Hybrids, gevestigd in Innovation<br />
Dock, specialiseert zich in het<br />
efficiënter en schoner maken van het verbrandingsproces<br />
in motoren van auto’s,<br />
tot wel 20%. Dit is mogelijk met behulp<br />
van waterstof. Het product produceert<br />
een gas, bestaande uit waterstof en zuurstof,<br />
en voegt deze toe aan de motor van<br />
de auto via de luchtinlaat. “Bij alle GMHprojecten<br />
staat de knowhow, de unieke<br />
kennis, centraal. De producten van GMH<br />
kunnen elke auto efficiënter en schoner<br />
maken, door een reductie van verbruik<br />
en uitlaatgassen. Het product lijkt simpel,<br />
maar is complex. Momenteel hebben de<br />
meeste verbrandingsmotoren een efficientie<br />
van ongeveer 25%. De producten<br />
van GMH verhogen dit percentage en<br />
verlagen de hoeveelheid giftige gassen”,<br />
aldus Arian Khamooshian, een van de<br />
oprichters. “Ik heb besloten om mij aan te<br />
sluiten bij Dnamo vanwege het feit dat het<br />
een duurzame incubator is met toegang<br />
tot de geweldige, grote werkplaats van<br />
<strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong> die alles heeft wat wij nodig<br />
hebben voor de ontwikkeling van de<br />
producten van Green Motion Hybrids.”<br />
www.gReenMotion<br />
teChnologies.CoM<br />
De alteRnatieve<br />
eneRgiewinkel<br />
Nog een nieuw bedrijf op <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong><br />
is de Alternatieve Energiewinkel, een jong<br />
en dynamisch bedrijf dat zich richt op zowel<br />
de particuliere als de zakelijke markt.<br />
De komende jaren zullen de energiekosten<br />
sterk gaan stijgen. Er wordt door het<br />
bedrijfsleven en de overheid flink geïnvesteerd<br />
in de ontwikkeling van duurzame<br />
producten. Niet alleen uit milieuoverwegingen,<br />
maar nadrukkelijk ook<br />
om de energiekosten terug te dringen.<br />
Investeren in duurzame energie werkt<br />
kostenreductie in de hand. De Alternatieve<br />
Energiewinkel levert de producten<br />
daarvoor. De aanschaf ervan wordt veelal<br />
door de overheid gesubsidieerd. Grote<br />
en kleine bedrijven zijn klant, maar ook<br />
recreanten met tuinhuizen, boten, campers<br />
en caravans. De winkel biedt een<br />
breed en gevarieerd assortiment van<br />
energie-opwekkende en energiebesparende<br />
producten, zoals zonnepanelen,<br />
zonneboilers, windmolens, warmtewisselaars,<br />
LED-verlichting voor bedrijfshallen<br />
en kantoren, watervrije urinoirs, methanolgeneratoren,<br />
omvormers, accu’s,<br />
gereedschap en nog veel meer.<br />
www.alteRnatieveeneRgiewinkel.nl<br />
MR. elevatoR<br />
Mr. Elevator heeft zicht gevestigd op de<br />
nieuwe kantoorvloer in Innovation Dock.<br />
het bedrijf, opgericht in 2002, is wereldwijd<br />
marktleider in onderhoud en reparatie<br />
van scheepsliften. Deze service is,<br />
dankzij gecertificeerde technici in meer<br />
dan 70 havens, direct, 24 uur per dag en<br />
365 dagen per jaar wereldwijd beschikbaar.<br />
Het bedrijf heeft een zorgvuldig<br />
opgebouwd wereldwijd netwerk van speciaal<br />
opgeleide lokale technici, waardoor<br />
er geen dure reizen gemaakt hoeven<br />
worden, er directe respons is en, als het<br />
nodig is, er opvolging in service is in de<br />
volgende haven die een schip aandoet.<br />
Mr. Elevator voert veiligheidsinspecties,<br />
reparaties en moderniseringen uit en is<br />
gecertificeerd voor onderhoud aan elk<br />
merk scheepsliften.<br />
www.MR-elevatoR.CoM<br />
<strong>RDM</strong> CAMPUS MAGAZINE <strong>#04</strong> 03
veel Rotterdammers weten ‘t maar we staan er zelden lang bij<br />
stil. grote delen van de stad liggen (meters) onder de zeespiegel,<br />
veilig achter de dijken. we besteden in nederland en ook in<br />
Rotterdam veel aandacht aan het veilig houden van die gebieden:<br />
de veiligheid van bewoners dient immers altijd centraal te blijven<br />
staan. bovendien, wat heeft het voor zin te investeren in een stad<br />
die qua waterveiligheid te wensen over laat. bij een dijkdoorbraak<br />
zouden delen van de stad onderlopen, met alle gevolgen van dien.<br />
De aandacht hiervoor wordt door de klimaatverandering alleen<br />
maar groter. Dat is een goede zaak.<br />
innovatie<br />
door<br />
adaptatie<br />
04<br />
Nu wonen er in Rotterdam ook ca. 40.000<br />
mensen die niet door de dijken beschermd<br />
worden. Zij wonen ‘buitendijks’. Ze wonen<br />
(een stuk) hoger omdat buitendijks gebied<br />
met het oog op de veiligheid hoger wordt<br />
aangelegd. Tot voor kort hanteerden we bij<br />
nieuwe ontwikkelingen buitendijks steeds<br />
hogere uitgiftepeilen die gebaseerd waren<br />
op nieuwe verwachtingen van de waterstanden.<br />
Langzamerhand is dat onbetaal-<br />
baar geworden. Bovendien gaat het er in<br />
ruimtelijke zin op een gegeven moment<br />
ook wel vreemd uitzien als je nieuw gebied<br />
alsmaar blijft ophogen.<br />
En dus is het tijd voor iets nieuws. Slimme,<br />
veilige oplossingen voor buitendijks gebied<br />
met een lange houdbaarheid. Veilig<br />
én aantrekkelijk. Een ideale plek voor zo’n<br />
aanpak is een gebied dat volop in duurzame<br />
ontwikkeling is en dat zich in hoog<br />
tempo aanpast aan de uitdagingen van<br />
de toekomst. Op Heijplaat wordt op een<br />
hele innovatieve manier bij de bouw van<br />
het Nieuwe Dorp en de bescherming van<br />
het bestaande gebied met waterveiligheid<br />
omgegaan. Niet klakkeloos ophogen maar<br />
een combinatie zoeken van een waterkering<br />
(geen hoge dijk!), nieuwbouw waar<br />
(heel af en toe) een laag water in de benedenverdieping<br />
kan staan zonder grote<br />
schade te veroorzaken (stopcontacten en<br />
schakelkasten komen dus niet laag bij de<br />
grond en geen parket op de benedenverdieping).<br />
En bewoners die betrokken en<br />
goed geïnformeerd zijn over waar ze wonen<br />
en hoe ze daarmee om kunnen gaan<br />
en die bij dreigende hoogwaterstanden op<br />
tijd weten welke maatregelen ze kunnen<br />
treffen. Adaptief ontwikkelen noemen we<br />
dat. Je aanpassen aan de omstandigheden.<br />
Heijplaat is een prachtig voorbeeld van<br />
vernieuwende stedelijke ontwikkeling. Een<br />
voorbeeld dat navolging verdient. Randvoorwaarde<br />
is dat iedereen uit zijn ivoren<br />
toren moet komen en bereidheid en durf<br />
toont om samen nieuwe oplossingen toe te<br />
passen. Oplossingen die afwijken van wat<br />
we gewend zijn, waar we gezamenlijk verantwoordelijkheid<br />
voor nemen en dragen<br />
en waar we niet naar elkaar wijzen met de<br />
regels in de hand. Dat geldt voor de ontwikkelaar,<br />
de gebiedsbeheerder, de bewoners,<br />
het Havenbedrijf en zeker niet in de laatste<br />
plaats de (deel)gemeente zelf. Alleen dan<br />
kunnen we de prachtige buitendijkse gebieden<br />
die Rotterdam rijk is en waarvan<br />
Heijplaat zo’n mooi voorbeeld is, zo inrichten<br />
en gebruiken dat ze een voorbeeld zijn<br />
voor de wereld. Op Heijplaat gaat het echt<br />
gebeuren. Ik ben er trots op en nodig iedereen<br />
alvast uit straks een kijkje te komen<br />
nemen.<br />
Paula Verhoeven<br />
dIReCteuR<br />
pRogRaMMabuReau duuRzaaM<br />
geMeente RotteRdaM<br />
zIe vooR MeeR InfoRMatIe oveR<br />
heIjplaat en het nIeuwe doRp<br />
het aRtIkel op pagIna 14.<br />
<strong>RDM</strong> CAMPUS MAGAZINE <strong>#04</strong>
een nieuw teaM, een nieuwe DiReCteuR, een<br />
gloeDnieuwe loCatie en een nieuwe visie op De<br />
toekoMst. oftewel DnaMo 2.0, alDus het teaM!<br />
sinDs septeMbeR zit DnaMo in het nieuwe<br />
kantooR, hangenD aan De histoRisChe<br />
ConstRuCtie van innovation DoCk. als<br />
eeRste heeft zij haaR intRek genoMen in het<br />
kantooR Dat al vanaf De ingang van De hal<br />
niet te Missen is: een oRanje gloeD stRaalt<br />
De RuiMte in, De ontMoetingsRuiMte op het<br />
balkon is al ziChtbaaR gezellig en aChteR<br />
De enoRMe glazen wanDen van het kantooR<br />
woRDt DRuk geweRkt.<br />
Het team van Dnamo en haar ondernemers zijn razend enthousiast<br />
over hun nieuwe locatie! Evenals de ondernemers<br />
uit Innovation Dock, die inmiddels gebruikmaken van de vergaderruimtes<br />
in de kantoorruimte. Een van de doelen bij het<br />
ontwerp van de kantoorvloer is dan ook geweest dat er een<br />
ontmoetingsruimte zou ontstaan. De hoek van de kantoorvloer,<br />
het deel met een balkon, is hier speciaal op ingericht en zal onder<br />
andere ook gaan dienen als gezamenlijke lunchruimte voor<br />
alle ondernemers in Innovation Dock.<br />
Gabrielle Muris, directeur <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong> en sinds juli ook directeur<br />
van Dnamo, is blij met de komst van het team naar Innovation<br />
Dock: “Een logische stap, Dnamo past perfect in de<br />
visie van <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong>. Onder het motto Research, Design &<br />
Manufacturing werken onderwijs en bedrijven hier samen aan<br />
duurzame en innovatieve oplossingen op het gebied van bouwen,<br />
mobiliteit, energie en in toenemende mate ook maritieme<br />
technologie. Dnamo trekt ondernemende mensen naar de<br />
campus en heeft een goed netwerk onder young professionals<br />
rubriek<br />
DnaMo<br />
2.0<br />
en financiers. Dat is van grote meerwaarde voor de verdere ontwikkeling<br />
van de campus en het creëren van economische spin<br />
off uit kennis.”<br />
Inmiddels is ook het team van Dnamo vernieuwd. Vincent Wegener<br />
is de nieuwe Incubation Manager van Dnamo en vertelt<br />
vol enthousiasme over de nieuwe visie van Dnamo: “De focus<br />
van Dnamo komt te liggen op het accelereren van innovaties<br />
van startende ondernemers in Europa’s grootste haven. Dnamo<br />
zal hierin twee programma’s aanbieden: het Dnamo Prototype<br />
Program en het Dnamo Growth Accelerator Program. Op<br />
15 november is de officiële opening van ons nieuwe kantoor en<br />
zullen wij tevens de nieuwe visie verder uiteenzetten.”<br />
Naast alle nieuwe ontwikkelingen doet Dnamo vooral nog<br />
steeds wat zij heel goed kan: het ondersteunen van startende<br />
ondernemers. Binnenkort gaat het pre-incubatieprogramma<br />
weer van start met een groot aantal enthousiaste en innovatieve<br />
potentiële ondernemers.<br />
<strong>RDM</strong> CaMpus <strong>Magazine</strong> <strong>#04</strong> 05<br />
fotogRafIe: MaRIjke volkeRs
06<br />
op <strong>RDM</strong> CaMpus woRDt<br />
op Dit MoMent onDeR<br />
MeeR geweRkt aan De<br />
volgenDe innovaties<br />
fRanklin offshoRe<br />
Multinational Franklin Offshore – met het hoofdkantoor in Singapore<br />
– vestigt zijn Europese hoofdkantoor op <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong>. Het<br />
bedrijf is een specialist in het aanmeren, vastleggen, optuigen en<br />
uitrusten van offshore vaartuigen en objecten. Franklin Offshore<br />
Europe – afkomstig uit Dordrecht – gaat vanuit Rotterdam de maritieme,<br />
olie & gas en offshore industrie bedienen. Het Nederlandse<br />
bedrijf heeft zich in afgelopen drie jaar zodanig ontwikkeld dat uitbreiding<br />
en waterontsluiting noodzakelijk zijn geworden. Het denkt<br />
binnen enkele jaren te groeien van 45 naar 200 werknemers. De<br />
komst van Franklin Offshore Europe past in het beleid van het Havenbedrijf<br />
Rotterdam om de positie van Rotterdam als offshore<br />
haven verder te verstevigen. Bovendien stimuleert het de verdere<br />
ontwikkeling van de technische opleidingen op <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong>. De<br />
vestiging van dit soort bedrijven op de campus biedt de mogelijkheid<br />
voor ideale kruisbestuiving tussen opleiding en praktijk. Franklin<br />
Offshore Europe betrekt initieel ruim 11.000m 2 in de Scheepsbouwloods<br />
en ruim 4.000m 2 buitenruimte op <strong>RDM</strong> West aan de<br />
Heysehaven (havennummer 2610).<br />
<strong>RDM</strong> CAMPUS MAGAZINE <strong>#04</strong>
esCbo<br />
Op initiatief van Siemens Nederland bouwen<br />
zeven teams van hogescholen en zakelijke<br />
partners tot de zomer van 2013 in<br />
competitieverband elektrische sportauto’s<br />
in de Electric Sports Car Build-off. Met de<br />
ESCBO wil Siemens laten zien dat werken<br />
met elektrotechniek leuk en uitdagend is.<br />
Team GTZero van Hogeschool Rotterdam<br />
is een van de teams en gaat graag de uitdaging<br />
aan! Begin oktober vond op <strong>RDM</strong><br />
<strong>Campus</strong> de aftrap van de wedstrijd plaats.<br />
Volgend jaar juni, 9 maanden later, kiest<br />
een deskundige jury de beste auto uit. Innoveren,<br />
kennisdelen, co-creëren en samen<br />
veel plezier beleven vormen de kern<br />
van de ESCBO en zijn dus factoren waar<br />
de auto bouwende studenten en young<br />
professionals hoog mee kunnen scoren in<br />
de competitie. Daarnaast let de jury, onder<br />
andere bestaande uit Wubbo Ockels (Superbus)<br />
en Guido van Woerkom (ANWB),<br />
echter ook op andere zaken. Want een<br />
sportauto hoort snel en uitdagend te zijn.<br />
En natuurlijk zijn veiligheid, actieradius<br />
builDbag<br />
Buildbag is een jong bedrijf dat zich richt op<br />
de ontwikkeling, productie en verkoop van<br />
innovatieve milieuvriendelijke bouwmaterialen,<br />
waarbij reductie van CO2-emissie<br />
en grondstofbesparing centraal staan. Het<br />
bedrijf is opgericht na de realisatie van een<br />
succesvolle patentaanvraag. Het patent<br />
bevat een concept voor zeer duurzame<br />
bouwsysteem/constructie-elementen voor<br />
de bouw van (draag)muren. Gedurende de<br />
afgelopen twee jaar is het concept (gedeeltelijk<br />
i.s.m. studenten van Hogeschool Rotterdam)<br />
doorontwikkeld en uitgebreid tot<br />
een compleet modulair bouwsysteem voor<br />
low budget woningen. Inmiddels is het bedrijf<br />
toe aan de bouw van een eerste ‘proof<br />
of concept’ modelwoning in Innovation<br />
Dock. Deze woning zal worden gebruikt<br />
voor presentaties aan NGO’s, buitenlandse<br />
handelsdelegaties, (inter)nationale bouwgerelateerde<br />
bedrijven, kennisinstellingen,<br />
studenten en vakpers. Daarnaast zal de woning<br />
permanent worden ingezet als studieobject/testlab<br />
voor hogeschoolstudenten<br />
die opdrachten uitvoeren ter verbetering of<br />
uitbreiding van het Buildbag-bouwsysteem.<br />
en energieverbruik ook belangrijke factoren.<br />
De teams krijgen allemaal een zelfde<br />
bouwpakket, bestaande uit een Citroën<br />
2CV donorauto en een bodykit van de Burton<br />
Car Company. In de sportieve eend<br />
met hoge aaibaarheidsfactor worden vernieuwende<br />
elektrische motoren gebouwd,<br />
waarbij de teams worden uitgedaagd<br />
snelle, slimme, zuinige en innovatieve ontwerpen<br />
te maken waarvoor de RDW een<br />
kenteken kan verlenen.<br />
<strong>RDM</strong> CAMPUS MAGAZINE <strong>#04</strong> 07<br />
fotogRafIe: MaRCel vogel
3D-teChnologie<br />
binnen<br />
DRie jaaR<br />
MainstReaM<br />
dooR Madelon stoele<br />
over een paar jaar print je thuis een elektronisch apparaatje uit<br />
op een 3D-printer. wat? ja, we staan aan de vooravond van een<br />
technologische revolutie. De consument wordt straks producent én<br />
ontwerper. het is bijna niet voor te stellen, maar de revolutie is zelfs<br />
al in volle gang. zonnepanelen, vliegtuigonderdelen en prothesen<br />
worden nu al via ‘additive manufacturing’ geprint. wat betekenen<br />
deze ontwikkelingen voor consumenten, producenten en voor de<br />
samenleving als geheel? en: hoe duurzaam zijn dit soort nieuwe<br />
technologieën eigenlijk?<br />
08<br />
“Additive manufacturing, het laag voor<br />
laag opbouwen van een product vanaf<br />
een digitaal bestand, is binnen een paar<br />
jaar een standaard bewerkingstechnologie.<br />
Elk ontwerpbureau heeft dan een<br />
3D-printer staan”, voorspelt Bas Flipsen,<br />
lector Duurzame productontwikkeling<br />
bij kenniscentrum Sustainable Solutions<br />
<strong>RDM</strong>. “Hierdoor zijn nieuwe, betere producten<br />
te ontwerpen en fabriceren, die via<br />
traditionele methoden onbereikbaar zijn.”<br />
Met de 3D-printer kun je lichte materialen<br />
maken, die nu al worden toegepast in de<br />
lucht- en ruimtevaart, maar ook in de zorg.<br />
Peter Troxler, lector Revoluties in de maakindustrie<br />
bij kenniscentrum Creating010:<br />
“Die technologie kenden we al in de jaren<br />
‘80 en ‘90, maar het wordt nu goedkoper,<br />
toegankelijker en anders ingezet. Naast<br />
<strong>RDM</strong> CAMPUS CaMpusMAGAZINE <strong>Magazine</strong> <strong>#04</strong> #01<br />
fotogRafIe: MaRCel vogel
additive manufacturing hebben we het ook<br />
over ‘direct digital manufacturing’; digitaal<br />
aangestuurde processen om de industrie<br />
rondom additive manufacturing te vergemakkelijken.”<br />
nieuwe MogelijkheDen<br />
“Producenten zullen met deze technologie<br />
eenvoudiger wijzigingen kunnen aanbrengen<br />
in het productieproces en er ontstaan<br />
nieuwe typen producten. Het is interessant<br />
om na te denken over het nieuwe scala<br />
aan mogelijkheden en de gevolgen die dit<br />
heeft voor de samenleving”, vindt Bas Flipsen.<br />
“Door 3D-printing verandert in elk<br />
geval de rol van de ontwerper, de producent<br />
en de consument, meent Mirjam van<br />
den Bosch, onderwijsmanager Industrieel<br />
Product Ontwerpen bij Hogeschool Rotterdam:<br />
”Je hebt straks een basisontwerp<br />
dat wordt aangepast aan de persoonlijke<br />
smaak en de wensen van de consument.<br />
Oftewel: gepersonaliseerde producten.<br />
Denk bijvoorbeeld aan een wasmachineknop.<br />
De ontwerpcriteria voor een product<br />
worden vastgelegd door de ontwerper. Zij<br />
zullen anders moeten gaan nadenken over<br />
producten. Die wasmachine bestaat dan<br />
misschien alleen nog maar uit een paar<br />
basisonderdelen die lang meegaan, de rest<br />
van de onderdelen kan de consument zelf<br />
om de paar jaar vervangen.”<br />
open souRCe<br />
Bas Flipsen: “Postindustriële productietechnieken<br />
bieden een alternatief voor<br />
massaproductie. We gaan nu veel meer<br />
toe naar een situatie van lokaal werken en<br />
open stromen.” Peter Troxler vervolgt: “Je<br />
kunt spreken van een open source tijdperk:<br />
open persoonlijke digitale ontwerpen en<br />
productie, open hardware, open uitvindingen.<br />
Daarvoor zijn nieuwe formats, systemen<br />
voor innovatie en co-creatie nodig. In<br />
de praktijk ontstaan steeds meer fablabs,<br />
die kun je zien als een soort copyshops.<br />
Hier is die digitaal aangestuurde apparatuur<br />
beschikbaar.” Mirjam van den Bosch:<br />
“Afschermen van kennis staat ook eigenlijk<br />
haaks op de werkwijze bij het kennis-<br />
centrum. Wij werken veel samen met het<br />
MKB. Juist voor deze sector is kennis delen<br />
en toegankelijk maken belangrijk. De gedachte<br />
heeft ergens ook iets idealistisch;<br />
we kunnen er samen beter van worden.”<br />
is aDDitive<br />
ManufaCtuRing<br />
DuuRzaaM?<br />
Gaan we er wat duurzaamheid betreft eigenlijk<br />
wel op voorruit? Peter Troxler: “Additive<br />
manufacturing, de logistiek en materialen<br />
zijn niet per definitie duurzaam.<br />
Daar ligt juist een uitdaging voor de studenten<br />
op <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong>.” Maar additive<br />
manufacturing biedt bedrijven wel mogelijkheden<br />
om efficiënter en duurzamer te<br />
produceren, stelt Mirjam van den Bosch.<br />
“Producten of onderdelen kunnen op elk<br />
gewenst moment (on demand) worden<br />
geproduceerd, zodat je de voorraad kunt<br />
DooR<br />
3D-pRinting<br />
veRanDeRt<br />
De Rol van De<br />
ontweRpeR,<br />
pRoDuCent en<br />
ConsuMent<br />
minimaliseren, lokale (gerecycleerde) materialen<br />
kunt gebruiken en de transportkosten<br />
kunt verlagen. Volgens mij is daar<br />
milieuwinst te behalen. Een ander aspect<br />
van additive manufacturing komt naar voren<br />
als we kijken naar de logistieke keten.<br />
Met additive manufacturing is het mogelijk<br />
om de maakindustrie terug te halen van<br />
bijvoorbeeld China naar Europa. Hiermee<br />
kun je brandstofgebruik en CO2-uitstoot<br />
beperken en je kun ook een koppeling<br />
maken naar de werkgelegenheid. Dus terug<br />
naar kleinschalig en lokaal werken. Er<br />
ontstaat een hele nieuwe bedrijfstak. Voor<br />
ontwerpers biedt deze veranderende context<br />
mogelijkheden die vertaald kunnen in<br />
een nieuwe ontwerppraktijk.”<br />
saMenweRking<br />
beDRijfsleven<br />
“Deze ontwikkelingen in productontwerp<br />
en de industrie zijn nog heel nieuw en over<br />
een paar jaar pas echt zichtbaar”, aldus<br />
Peter Troxler. “Maar we staan wel aan het<br />
begin ervan. <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong> wil met de<br />
lectoraten en de kenniscentra vooruit lopen.<br />
We kijken naar deze technologie en<br />
de consequenties ervan en vergelijken dat<br />
met de traditionele industrie.” Bas Flipsen:<br />
“<strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong> biedt fysieke ruimte.<br />
Bedrijven kunnen zich hier vestigen en<br />
experimenteren. Studenten hebben kennis<br />
nodig over de nieuwste technologie en participeren<br />
in praktijkgericht onderzoek over<br />
duurzame productontwikkeling.”<br />
<strong>RDM</strong> CaMpus CAMPUS <strong>Magazine</strong> MAGAZINE #01 <strong>#04</strong> 09
ubriek<br />
kennisCentRuM<br />
MainpoRt innovation<br />
dooR suzanne ketteRIngs<br />
“We hebben op 1 november onze deuren<br />
officieel geopend”, zegt Kees Joosten terwijl<br />
hij gebaart naar de uitnodigingskaart<br />
‘Groeten uit de Rotterdamse Haven!’.<br />
Joosten is de kersverse programmadirecteur<br />
van kenniscentrum Mainport Innovation<br />
van Hogeschool Rotterdam. “Een<br />
aantal bestaande lectoraten, zoals Ideale<br />
Haven, Logistics en Transitiemanagement,<br />
is samengebracht en op z’n minst<br />
vijf nieuwe lectoren worden geworven.<br />
Dit stimuleert een multidisciplinaire benadering<br />
van de complexe vraagstukken<br />
voor het ontwikkelen van de haven van de<br />
toekomst.”<br />
De opgaven die zijn geformuleerd in de<br />
Havenvisie 2030 vormen de onderlegger<br />
voor het praktijkgerichte onderzoek<br />
van Mainport Innovation. “Binnen het<br />
kenniscentrum zijn vier programmalijnen<br />
geformuleerd”, vervolgt Joosten.<br />
“Bijvoorbeeld ‘Innovatie in de procesindustrie’:<br />
in 2030 zijn naar verwachting<br />
Rotterdam en Antwerpen geïntegreerd<br />
10<br />
De haven als<br />
proeftuin<br />
tot een modern en duurzaam industrie-<br />
en energiecomplex. Ad de Kok, lector<br />
Groene Grondstoffen, gaat zich verdiepen<br />
in de vraag: hoe realiseren we de<br />
omschakeling van petrochemie naar biobased<br />
met hernieuwbare, groene grondstoffen?<br />
Innovatie in de procesindustrie<br />
gaat ook over het efficiënter en effectiever<br />
maken van chemische processen, dus<br />
meer voor minder (procesintensificatie<br />
en beter hergebruik van afvalstromen).<br />
Een ander thema binnen het kenniscentrum<br />
is strategisch onderhoud. De<br />
nadruk bij installaties verschuift van aanschaf<br />
naar instandhouding en dat vraagt<br />
om een slimmere onderhoudsstrategie<br />
om kosten te besparen.”<br />
‘Innovatie in de logistiek’ is een tweede<br />
programmalijn, die is onderverdeeld in<br />
Supply Chain Management en Informatie<br />
in de haven. Rotterdam is een belangrijk<br />
logistiek knooppunt en in 2030 dé<br />
Global Hub voor containers, brandstof-<br />
en energiestromen. En dat knooppunt<br />
moet optimaal functioneren om bedrijven<br />
en consumenten in Europa op tijd te<br />
KEES JOOSTEN<br />
<strong>RDM</strong> CaMpus <strong>Magazine</strong> <strong>#04</strong><br />
fotogRafIe: MaRIjke volkeRs
RotteRDaM is het gRootste logistieke en inDustRiële knooppunt van euRopa.<br />
in De haven woRDt jaaRlijks zo’n 430 Miljoen ton goeDeRen oveRgeslagen<br />
en naaR veRwaChting twee keeR zoveel in 2030. De aMbitie is oM Dat te<br />
Doen Met sleChts De helft van De huiDige Milieu-iMpaCt. Dat vRaagt oM<br />
kennis, innovatie en goeD opgeleiDe Mensen. in kennisCentRuM MainpoRt<br />
innovation weRken stuDenten, DoCenten en leCtoRen in pRaktijkgeRiChte<br />
onDeRzoekspRojeCten saMen oM bij te DRagen aan De tRansitie naaR De<br />
Meest effiCiënte, veilige en DuuRzaMe haven van De weRelD.<br />
leveren. Marcel Ludema, lector Supply<br />
Chain Management, buigt zich over de<br />
vraag: hoe gaan we de logistiek slimmer<br />
en efficiënter organiseren? Ludema: “We<br />
onderzoeken de ketenlogistiek van de haven<br />
en haar achterlandverbindingen. Een<br />
voorbeeld is het in kaart brengen van de<br />
versstromen van en naar het Westland,<br />
Barendrecht en CoolPort (onderdeel<br />
van de haven van Rotterdam). Hoe krijg<br />
je de regie over een keten met steeds wisselende<br />
ketenpartijen, waar intermodaal<br />
vervoer belangrijk is, maar informatie<br />
nog altijd gefragmenteerd is? De keten<br />
is slimmer te organiseren door beter af<br />
te stemmen. We kunnen protocollen ontwikkelen<br />
waarin we vastleggen hoe we<br />
met elkaar communiceren en informatie<br />
uitwisselen. De ketenpartners zijn dan<br />
flexibeler en kunnen sneller schakelen<br />
als nieuwe trends zich aandienen. Zeker<br />
bij versproducten is kwaliteit van de goederen<br />
direct gekoppeld aan de efficiëntie<br />
in de keten. Met studenten van diverse<br />
opleidingen onderzoeken we, integraal<br />
en multidisciplinair, de keten van teler<br />
tot supermarkt. Door een student op elke<br />
schakel te plaatsen, kunnen concrete<br />
praktijkoplossingen gezocht worden om<br />
de efficiëntie in de keten te vergroten. Die<br />
kunnen liggen op het vlak van economie,<br />
technologie, bedrijfskunde, recht, planologie,<br />
bereikbaarheid, duurzaamheid en<br />
sociologie.”<br />
De programmalijn ‘Maritieme innovatie’<br />
wordt nog verder uitgewerkt met Rotterdam<br />
Mainport University, de nieuwe<br />
samenwerking tussen Hogeschool Rotterdam<br />
en het Scheepvaart & Transport<br />
College. Onderzoek zal zich vooral richten<br />
op duurzaamheid in de scheepsbouw<br />
en scheepvaart, offshore constructies en<br />
maritieme werktuigbouw.<br />
Tot slot is er de programmalijn ‘Succesfactoren<br />
haven 2030’ die gaat over Transitie<br />
van de haven: de herontwikkeling<br />
van oude havengebieden, maar ook onderzoek<br />
naar de impact van maatschappelijke<br />
en technologische trends. De<br />
lector Ideale Haven richt zich vooral op<br />
het aanwakkeren van de interesse voor de<br />
rubriek<br />
haven bij studenten en docenten, creativiteit<br />
(zoals Pressure Cooker) en arbeidsmarkt.<br />
Want met de uitbreiding van de<br />
haven met Maasvlakte 2, neemt de vraag<br />
naar goed opgeleide mensen tot 2030<br />
toe met circa 10.000, waarvan een groot<br />
deel hbo’ers. Het Kenniscentrum Mainport<br />
Innovation reikt niet alleen concrete<br />
praktijkoplossingen aan, maar ook de<br />
volgende generatie havenwerkers die<br />
nieuwe kennis slim toepassen.<br />
hogesChool RotteRdaM heeft In<br />
totaal zes kennIsCentRa waaR ondeRzoek<br />
woRdt veRRICht en dIe saMenweRken<br />
bInnen het InstItuut vooR ondeRzoek<br />
en InnovatIe (IoI): zoRgInnovatIe,<br />
CReatIng010, talentontwIkkelIng,<br />
InnovatIef ondeRneMeRsChap, sustaInable<br />
solutIons RdM en MaInpoRt InnovatIon.<br />
de laatste twee zIjn gehuIsvest<br />
op RdM CaMpus en zIjn logIsChe<br />
saMenweRkIngspaRtneRs.<br />
<strong>RDM</strong> CaMpus <strong>Magazine</strong> <strong>#04</strong> 11
ij de elektrische scooterfabriek in innovation Dock rollen<br />
sinds kort de eerste e-scooters van de band. het productiewerk<br />
wordt uitgevoerd door kwetsbare jongeren, ondersteunend<br />
onderzoek en innovatie komt van opdrachtgever QwiC,<br />
hbo-opleidingen en kenniscentra.<br />
veelbelovenDe<br />
toekoMst<br />
e-Mobility<br />
kRijgt<br />
geziCht<br />
dooR sabIne sChIppeR<br />
Het is alweer vier jaar geleden dat Michiel Hartman, CEO van<br />
scooterfabrikant QWIC, samen met lector Future mobility Frank<br />
Rieck door het toen nog lege Innovation Dock liep. QWIC zocht<br />
naar mogelijkheden om met haar productie uit te wijken naar Nederland.<br />
“In China liepen we aan tegen communicatieproblemen.<br />
Daarbij wordt elk goed idee in China meteen gekopieerd.” Al pratende<br />
ontstond het idee van het koppelen van kennis aan assemblage.<br />
Omdat uiteraard ook het kostenplaatje meespeelde, bleek<br />
de combinatie van mensen opleiden én innovatieve producten<br />
maken het ei van Columbus. Toen ook Maas Leerfabrieken erbij<br />
betrokken raakte, kon concreet invulling gegeven worden aan de<br />
financiële en uitvoerende kant. Een multidisciplinaire groep excellente<br />
studenten van het I-Lab Moving@Rotterdam omarmde<br />
de ESFA als project en werkte aan een business plan, marketingstrategie<br />
en de inrichting van de fabriek. Sinds september 2012<br />
rollen de scooters van de band.<br />
Een groep van vier man houdt de fabriek draaiende. Naast directeur<br />
Hans Hoogbergen en lijnmanager Rodiën Fundador zijn dat<br />
12<br />
fotogRafIe: MaRIjke volkeRs<br />
productiemanager Lennart van der Linden, die zijn afstudeeropdracht<br />
aan Hogeschool Rotterdam deed bij de ESFA, en werkmeester<br />
Peter Blokdijk, een Heijplaat-local wiens vader en opa<br />
al bij de <strong>RDM</strong> werkten. Ze begeleiden samen een groep van rond<br />
de twintig jongeren die begin oktober 2012 van start zijn gegaan<br />
met de eenjarige opleiding Assistent Mobiliteitsbranche. Deze<br />
opleiding is ontwikkeld samen met het Centrum voor Innovatief<br />
Vakmanschap Onderhoud in Mobiliteit (CIVOM). In het CIVOM<br />
zijn ROC Zadkine, Albeda College en Hogeschool Rotterdam<br />
verenigd. Financiering voor de fabriek komt vanuit het bedrijfsleven<br />
(Havenbedrijf, branche kleinmetaal) en stichtingen.<br />
MeeR MaatweRk<br />
De werkplekken bij de ESFA zijn bedoeld voor werkloze jongeren<br />
tussen de 17 en 27, functionerend op vmbo-niveau 1. Twee dagen<br />
per week is er een medewerker van het gemeentelijk Jongerenl<br />
oket bij ESFA actief om jongeren te plaatsen en begeleiden. De<br />
jongeren beginnen hun opleiding in de ‘train lane’, waar ze leren<br />
op tijd te komen, goed te communiceren en respect te tonen.<br />
<strong>RDM</strong> CAMPUS MAGAZINE <strong>#04</strong>
PETER BLOKDIJK (LINKS) EN ADRIE SPRUIJT<br />
Daarna starten ze met eenvoudig assemblagewerk in de ‘slow<br />
lane’. Ze moeten continu hun eigen en elkaars werk controleren,<br />
dit is volgens Hoogbergen noodzakelijk. “Omdat het ongeschoolde<br />
jongeren zijn, kun je hun werk eigenlijk niet vertrouwen.” Om<br />
door te kunnen stromen naar een ‘echt’ bedrijf – het uiteindelijke<br />
doel – moeten de jongens kunnen functioneren in de ‘fast lane’,<br />
waar op productiesnelheid wordt gewerkt.<br />
Opdrachtgever QWIC is erg tevreden. Hartman: “We zijn veel<br />
flexibeler in de productie, kunnen meer maatwerk leveren. De<br />
medewerkers van ESFA worden heel gedegen opgeleid, waardoor<br />
de kwaliteit van ons product enorme stappen heeft gemaakt. En ik<br />
ga er vanuit dat ze al producerend steeds meer leren en nog beter<br />
worden.” Nu productie van de scooters is begonnen, richt QWIC<br />
zich op de introductie van nieuwe modellen e-scooters met een betere<br />
accu. Hartman: “De ontwikkeling van accu’s gaat snel, elk jaar<br />
komt er zo’n 10 tot 15 procent extra capaciteit bij. Die innovaties<br />
komen uit landen als Amerika en China, daar steken ze miljarden<br />
in accutechnologie. Nederland is daar te klein voor.”<br />
pRoDuCtieweRk en<br />
innovatie hanD in<br />
hanD in elektRisChe<br />
sCooteRfabRiek<br />
kennis aan het weRk<br />
Hogeschool Rotterdam is op verschillende manieren betrokken<br />
bij de ESFA. Het I-Lab Moving@Rotterdam, dat meewerkte aan<br />
de opzet van de fabriek, zou in eerste instantie een marketingklus<br />
voor de gemeente gaan uitvoeren. Rotterdam wilde in 2014<br />
4000 elektrische scooters in de stad laten rijden. Door omstandigheden<br />
bleek de gemeenteopdracht minder haalbaar, maar<br />
toen waren de I-Labstudenten inmiddels op de ESFA gestuit. Begeleidend<br />
docent Adrie Spruijt: “Het klikte en omdat het opzetten<br />
van de ESFA veel concreter en urgenter bleek, werd de opdracht:<br />
‘Zet maar een scooterfabriek neer’.” Alle aspecten – van marketing<br />
tot de technische inrichting – werden onder handen genomen<br />
en op het openingsfeest in juni was tout Rotterdam aanwezig. Voor<br />
een eventueel vervolg op het I-Lab is Spruijt vooral gemotiveerd<br />
om verder te borduren op het idee van in het buitenland gemaakte<br />
producten ‘terughalen’ naar Nederland. “Made@Rotterdam, dat<br />
is een droom van mij.” Vanuit het lectoraat Future mobility zegt<br />
Frank Rieck toe dat er voorbereidende plannen zijn om samen<br />
met de ESFA een nog duurzamere e-scooter en ook andere kleine,<br />
elektrische voertuigen te ontwikkelen.<br />
Hoogbergen houdt intussen een aantal hbo-studenten flink bezig,<br />
onder andere met communicatie- en marketingprojecten en het<br />
maken van een business case voor een nieuwe ambitie: het ondersteunen<br />
van medewerkers in het opzetten van een eigen onderneming<br />
in assemblage van kleine, elektrische voertuigen, bijvoorbeeld<br />
de vrachtfietsen van Vrachtfiets – eveneens in Innovation<br />
Dock gevestigd. Hoogbergen: “We willen op de kavel hiernaast<br />
een nieuwe fabriek inrichten en één van de door onszelf opgeleide<br />
jongens daar voor zichzelf laten beginnen. Hij zou op termijn die<br />
onderneming over kunnen nemen, onder de voorwaarde dat hij<br />
altijd een opleidingsplek blijft bieden voor kwetsbare jongeren.”<br />
QWIC-directeur Hartman heeft vertrouwen in de toekomst. De<br />
reuring die studenten creëren met hun projecten draagt zeker bij<br />
aan de zichtbaarheid van de e-scooter. “Maar we zijn er nog niet.<br />
Er is een flinke zet nodig vanuit de vraagkant.” Op dit moment is<br />
vier procent van alle verkochte scooters in Nederland elektrisch.<br />
Dat moet volgens Hartman binnen drie jaar oplopen naar 25 procent.<br />
“Het kan snel gaan, maar daar is een andere mindset voor<br />
nodig bij consumenten en bedrijven.”<br />
<strong>RDM</strong> CAMPUS MAGAZINE <strong>#04</strong> 13
Het<br />
versterken<br />
van de<br />
relatie<br />
tussen<br />
water,<br />
wonen,<br />
werken en<br />
leren<br />
14<br />
De <strong>RDM</strong>, de haven en het dorp heijplaat zijn historisch<br />
onlosmakelijk met elkaar verbonden. toen <strong>RDM</strong> eind<br />
jaren negentig haar deuren sloot, trokken mensen uit het<br />
dorp weg. De verbondenheid slonk verder door de komst<br />
van bewoners van buitenaf die geen band hadden met<br />
heijplaat en haar hechte gemeenschap, maar op zoek<br />
waren naar een goedkope woning. lange tijd was <strong>RDM</strong><br />
een afgesloten en verlaten terrein. Maar de hekken en<br />
muren verdwenen en nu is het gebied vrij toegankelijk<br />
voor iedereen. Door de inzet en samenwerking van<br />
onder andere woonbron, het havenbedrijf Rotterdam,<br />
hogeschool Rotterdam, albeda College, de gemeente<br />
Rotterdam en bewoners is het een plek waar innovatieve<br />
bedrijven en kennisinstituten neerstrijken en die<br />
pioniers aantrekt. heijplaat bruist van de ideeën die<br />
steeds meer zichtbaar worden.<br />
dooR suzanne ketteRIngs<br />
HET NIEUWE DORP, HEIJPLAAT<br />
WOONBRON | ATTIKA ARCHITEKTEN<br />
<strong>RDM</strong> CAMPUS MAGAZINE <strong>#04</strong>
“Heijplaat moet een multifunctioneel gebied<br />
worden waar de verschillende functies<br />
van wonen, werken, studeren, verblijven en<br />
ontmoeten elkaar versterken”, zegt Floor<br />
van der Kemp van Woonbron, die sinds<br />
het prille begin in 2003 betrokken is bij<br />
de herontwikkeling van Heijplaat. “Met uiteindelijk<br />
2000 inwoners, tal van bedrijven<br />
en onderwijsinstituten ontstaat er meer<br />
draagvlak voor voorzieningen. De helft van<br />
de woningen is nu afgebroken. Nieuwe bewoners<br />
kunnen kiezen om in een Collectief<br />
Particulier Opdrachtgeverschap (CPO) of<br />
een vrije kavel te bebouwen, maar ook een<br />
casco afbouwen of zelfbouw is mogelijk<br />
in het Nieuwe Dorp. We gaan hier, samen<br />
met potentiële bewoners, tweehonderd<br />
nieuwe woningen energieneutraal ontwikkelen<br />
met als centrale vraag: ‘Hoe willen<br />
mensen hier wonen?’ Binnen Concept<br />
House Village is door de TU Delft een eerste<br />
prototype gebouwd waar nieuwe woningen<br />
van afgeleid kunnen worden.”<br />
“In samenwerking met Hogeschool Rotterdam,<br />
de TU Delft en Woonbron ontwikkelen<br />
we in totaal twaalf energieneutrale<br />
woningen voor Concept House Village,<br />
een proeftuin voor duurzaam wonen”, vervolgt<br />
Bert Hooijer, directeur <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong>.<br />
“In dit ‘living lab’ worden de bewoners<br />
gedurende vijf jaar gemonitord. We<br />
onderzoeken bewonersgedrag, want de<br />
helft van de aanwezige duurzame technologie<br />
wordt vaak teniet gedaan door gedragingen<br />
van de mens. Met de resultaten van<br />
dit onderzoek gaat Woonbron op grotere<br />
schaal energieneutrale woningen bouwen<br />
op Heijplaat. Het eerste huis van het Concept<br />
House Village (CHV) in Heijplaat is<br />
sinds november 2012 bewoond.”<br />
“Zo’n duurzame innovatie als Concept<br />
House Village zorgt voor reuring en zet<br />
Heijplaat op de kaart”, zegt Maike Akkers,<br />
gebiedsmanager Heijplaat vanuit het<br />
Havenbedrijf Rotterdam. “De herontwikkeling<br />
van <strong>RDM</strong> heeft, door de komst van<br />
nieuwe werkgevers, werknemers, scholieren<br />
en bezoekers, een positieve invloed op<br />
het dorp. De haven en het dorp zijn natuurlijk<br />
niet los van elkaar te zien. Ondanks de<br />
economische crisis begint de herontwikkeling<br />
van <strong>RDM</strong> echt van de grond te komen.<br />
Het gebied groeit. Er komt meer bedrijvigheid,<br />
meer onderwijs, er rijden meer bussen<br />
en de Aqualiner vaart vaker en krijgt<br />
meer haltes. Museum Boijmans van Beuningen<br />
organiseert exposities in de Onderzeebootloods.<br />
Dan is er het Dokkaffee.<br />
Rond de kades ontstaan publieksfuncties<br />
die meerdere verbindingen met elkaar<br />
aangaan. Heijplaat is een verborgen gebied<br />
dat langzaam herontdekt wordt.”<br />
hieR heb<br />
je pas eCht<br />
het gevoel<br />
Dat je in een<br />
havenstaD<br />
woont<br />
“Dat is grotendeels te danken aan twee<br />
pioniers”, kan Van der Kemp niet genoeg<br />
benadrukken, “Hans Smits van het Havenbedrijf<br />
Rotterdam en Jasper Tuytel van<br />
Hogeschool Rotterdam geloofden onvoorwaardelijk<br />
in de ontwikkeling van dit<br />
gebied en hebben hun nek uitgestoken om<br />
hier met <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong> innovatie en onderwijs<br />
samen te brengen.”<br />
“Door de creatieve maakindustrie terug<br />
te brengen naar de <strong>RDM</strong> kunnen innova-<br />
tieve bedrijven op het gebied van building,<br />
moving en powering hier samen met het<br />
onderwijs tot innovaties komen”, stemt<br />
Hooijer in. “We willen daarbij zoveel mogelijk<br />
de mensen uit het dorp betrekken,<br />
bijvoorbeeld door het bestaande dorp te<br />
verduurzamen. Zo onderzoeken we de mogelijkheden<br />
voor een smart grid, een elektriciteitsnetwerk<br />
waarbij zonne-energie<br />
die de campus opwekt ook beschikbaar is<br />
voor de bewoners.”<br />
De meest directe manier om de verbinding<br />
tussen <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong> en het dorp te<br />
ver sterken, is door er, naast werken, ook te<br />
gaan wonen. Dat deed Hannah Frederiks.<br />
Ze werkt als onderzoeker bij het kenniscentrum<br />
Sustainable Solutions <strong>RDM</strong>. Sinds<br />
februari 2012 woont ze ‘op’ Heijplaat in<br />
een voormalige politiepost compleet met<br />
verhoorkamer, cellen en tralies voor de<br />
ramen. “We waren op zoek naar echt iets<br />
bijzonders, een apart pand. Er is hier veel<br />
mogelijk. Mensen wonen in een kerk of een<br />
oude school. Ik woonde in het centrum van<br />
Rotterdam, maar hier heb je pas echt het<br />
gevoel dat je in een havenstad woont.” Frederiks<br />
organiseerde in mei 2012 een open<br />
dag samen met Peter Blokdijk, die werkt bij<br />
de ESFA-scooterfabriek op <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong><br />
en ook op Heijplaat woont, en twee oud<br />
<strong>RDM</strong>’ers. “Dat verlaagt de drempel voor<br />
de inwoners van Heijplaat om eens een<br />
kijkje te nemen. Er is nog heel veel te ontdekken”,<br />
besluit Frederiks.<br />
kIjk vooR MeeR InfoRMatIe<br />
oveR heIjplaat op<br />
www.alleenvooReChte<br />
liefhebbeRs.nl<br />
vogel<br />
MaRCel<br />
HANNAH FREDERIKS<br />
WOONT IN DE VOORMALIGE<br />
POLITIEPOST OP HEIJPLAAT fotogRafIe:<br />
<strong>RDM</strong> CAMPUS MAGAZINE <strong>#04</strong> 15
naast het Doen van onDeRzoek is één van<br />
De Doelstellingen van kennisCentRuM<br />
sustainable solutions <strong>RDM</strong> het Delen van<br />
De opgeDane kennis. DaaRoM woRDen eR<br />
RegelMatig openbaRe lessen gehouDen<br />
DooR leCtoRen. een koRte saMenvatting<br />
van De lezingen van Duzan Doepel en<br />
RutgeR De gRaaf.<br />
le c t o re n<br />
delen<br />
kennis<br />
tijdens<br />
openbare<br />
l es<br />
DRIJVENDE STEDEN OP ZEE IN<br />
COMBINATIE MET VOEDSELPRODUCTIE<br />
BIEDEN EEN OPLOSSING VOOR HET<br />
WERELDVOEDSELPROBLEEM EN HET GLOBALE<br />
RUIMTETEKORT IN DE KOMENDE EEUW.<br />
16<br />
CReating CoMfoRtable CliMatiC Cities<br />
Comfort en klimaat als instrumenten voor een gezond interieur-,<br />
architectonisch en stedenbouwkundig (her)ontwerp.<br />
Na tientallen jaren geringschattend te zijn afgedaan als de idealistische<br />
hobby van een geringe groep fanatiekelingen is Groen nu<br />
eindelijk gangbaar geworden binnen de architectonische serviceindustrie.<br />
We moeten echter constateren dat de meeste architecten<br />
en stedenbouwers nog niet optimaal zijn toegerust om de<br />
uitdagingen van klimaatverandering en de uitputting van grondstoffen<br />
en energiebronnen het hoofd te bieden. Ze zijn veelal nog<br />
niet in staat om deze facetten adequaat te verwerken in integrale<br />
duurzame oplossingen.<br />
Parametrisch Bioklimatisch Ontwerpen is een benadering die de<br />
concepten op het gebied van klimaatresponsiviteit, grondstoffenefficiëntie<br />
en comfort laat samensmelten in een ontwerp. Dit gaat<br />
zowel over oplossingen op de schaal van het gebouw als de schaal<br />
van de stad. Parametrisch Bioklimatisch Ontwerpen combineert<br />
een reeks van bestaande methodologieën en instrumenten om<br />
grip te krijgen op de ontwerpbeperkingen en -eisen, zodat een<br />
breed spectrum aan duurzaamheidskwesties meegenomen kan<br />
worden in het ontwerp. Klimaat en comfort worden uitgelijnd,<br />
zodat ze waardevolle ontwerpinstrumenten vormen die een brug<br />
slaan tussen de werkvelden van de architect, de constructeur en<br />
de bouwer. De doelstelling is om, specifiek gericht op een regio,<br />
<strong>RDM</strong> CAMPUS MAGAZINE <strong>#04</strong><br />
IllustRatIe: deltasynC
klimaatresponsieve ontwerpen te maken die door gecombineerd<br />
gebruik van bepaalde materialen, de nieuwste technieken en bestaande<br />
bouwtradities, sociaal en cultureel gezien ingebed zijn in<br />
de lokale context. In combinatie met slimme processen en handige<br />
financiële constructies zal deze benadering ontwerpers helpen<br />
om bij te dragen aan een positieve ontwikkeling van ons sociale,<br />
economische en ecologische kapitaal.<br />
Het lectoraat Sustainable Architecture and Urban (Re)Design<br />
van kenniscentrum Sustainable Solutions <strong>RDM</strong> van Hogeschool<br />
Rotterdam wordt geleid door lector Duzan Doepel. Opgeleid in<br />
Zuid-Afrika en Nederland, laat Doepel zich inspireren door ontwikkelstrategieën<br />
uit de Derde Wereld, om daarmee lokale gesprekken<br />
en discussies over duurzaamheid op gang te brengen<br />
en te voeden. Zijn bedrijf, DOEPEL STRIJKERS, streeft ernaar om<br />
het gat tussen onderzoek en ontwerp te dichten door de realisatie<br />
van integrale duurzame interieurs en architectonische projecten<br />
en de ontwikkeling van stedelijke ontwikkelstrategieën.<br />
u kunt een vIdeo van de openbaRe les van duzan bekIjken op<br />
www.<strong>RDM</strong>CaMpus.nl/nextstep<br />
daaR Is ook de bIjbehoRende publICatIe te vInden.<br />
blue Revolution<br />
Duurzame steden en voedselproductie op zee als oplossing<br />
voor de uitdagingen van de 21ste eeuw.<br />
Ongeveer 70% van het aardoppervlak wordt momenteel nog<br />
slecht benut. Op het land is bijna overal de overgang gemaakt van<br />
jagen en verzamelen naar georganiseerde landbouw. Dankzij de<br />
enorme toename in productiviteit kon een deel van de bevolking<br />
zich gaan bezighouden met het produceren van goederen, maar<br />
ook met kunst en wetenschap en het bouwen van steden. Op zee<br />
leven we echter nog in het tijdperk van jagen en verzamelen. Het<br />
is de enige plek op aarde waar nog grootschalig wordt gejaagd op<br />
wilde dieren (vissen) voor de voedselvoorziening.<br />
Het zou veel productiever zijn om op zee toe te gaan naar duurzame<br />
productie van voedsel en het bouwen van steden in plaats van<br />
de aangetaste wilde visbestanden nog verder uit te putten. Net als<br />
op het land zal deze transitie leiden tot een enorme groei van de<br />
voedselproductie en zal het een impuls vormen voor toekomstige<br />
beschavingen. Bovendien kunnen, net als op het land, reservaten<br />
worden ingericht waar niet meer gevist hoeft te worden zodat de<br />
bedreigde vispopulaties kunnen worden beschermd.<br />
Tussen oceaanplantages van zeewier, algen en duurzame viskwekerijen<br />
kunnen drijvende steden ontstaan die optimaal gebruikmaken<br />
van de CO2 en nutriënten van de steden op het land. De<br />
huidige steden op het land liggen overwegend aan de kust, in de<br />
MACUIL TOCHTLI<br />
TEQUILADISTILLEERDERIJ<br />
JALICO, MExICO<br />
[DOEPEL STRIJKERS, 2010]<br />
meest vruchtbare gebieden. Tot 2100 gaan 5 miljard extra mensen<br />
in de stad wonen. Dit zijn 150.000 mensen per dag. Het opvangen<br />
van deze bevolkingsgroei in de bestaande steden zal tot<br />
grote afname leiden van de beschikbare landbouwgrond. Door<br />
een aantal oceaansteden op het water te stichten blijft de landbouwgrond<br />
rond de bestaande steden beschikbaar. Om het geschatte<br />
ruimtetekort in 2050 op te vangen is minder dan 0,2%<br />
van het totale zeeoppervlak nodig.<br />
Door middel van duurzame oceaansteden en drijvende voedselproductie<br />
wordt het mogelijk om in 2100 10 miljard mensen een<br />
hoog welvaartsniveau te bieden en tegelijkertijd de globale ecosystemen<br />
te beschermen. Hiermee wordt een antwoord geboden<br />
op de belangrijkste uitdagingen van de 21ste eeuw.<br />
de openbaRe les blue RevolutIon woRdt op dInsdag<br />
6 noveMbeR gegeven dooR RutgeR de gRaaf, leCtoR<br />
adaptIef bouwen van kennIsCentRuM sustaInable<br />
solutIons RdM van hogesChool RotteRdaM.<br />
hIeRna Is een saMenvattIng van de lezIng en de<br />
bIjbehoRende publICatIe te vInden op<br />
www.<strong>RDM</strong>CaMpus.nl/blueRevolution<br />
<strong>RDM</strong> CAMPUS MAGAZINE <strong>#04</strong> 17
ubriek<br />
het e&i CentRuM “De bedrijven in deze regio hebben een<br />
grote behoefte aan goed geschoold technisch<br />
personeel”, vertelt Erik Boehlé. “Zij<br />
gaan al in een vroeg stadium op zoek<br />
naar geschikte mensen. <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong><br />
biedt goede opleidingen en heeft de no-<br />
weRken<br />
Met De<br />
MaChines<br />
van<br />
MoRgen<br />
18<br />
binnen <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong> is veel aandacht<br />
voor maintenance, een modern en<br />
geavanceerd vakgebied dat veel<br />
meer is dan de engelse vertaling van<br />
‘onderhoud’. het e&i Centrum is<br />
gespecialiseerd in het onderhoud aan<br />
instrumentatie van besturingssystemen<br />
en procescontrole. het centrum is<br />
een unieke samenwerking tussen het<br />
onderwijs en de industriële bedrijven<br />
in de regio Rotterdam-Rijnmond.<br />
onderwijsleider will broekhuijzen<br />
van albeda College en teamleider<br />
erik boehlé van zadkine lichten deze<br />
bijzondere samenwerking toe.<br />
dige onderwijsexpertise in huis. Bedrijven<br />
investeren daarom graag in het E&I<br />
Centrum. Zij stellen ons de nieuwste apparatuur<br />
ter beschikking, zodat wij onze<br />
studenten kunnen opleiden tot de medewerkers<br />
van de toekomst.”<br />
baangaRantie<br />
“Dat geldt overigens ook voor de huidige<br />
werknemers van die bedrijven”, vult Will<br />
Broekhuijzen aan. “Ook zij komen voor<br />
maatwerktrainingen naar ons toe. Voor<br />
onze studenten is deze samenwerking natuurlijk<br />
een geweldige kans. Bedrijven zien<br />
hen graag komen als stagiair en bieden<br />
hen zelfs een baangarantie. Omdat ze al<br />
hebben leren werken met state-of-the-art<br />
machines kunnen ze direct aan de slag.”<br />
innovatie<br />
De bevoegde docenten van <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong><br />
gaan vanzelfsprekend met de nieuwe<br />
ontwikkelingen mee. Will Broekhuijzen:<br />
“Door ons uitgebreide netwerk van industriële<br />
bedrijven blijven we hiervan<br />
steeds op de hoogte. Innovatie staat in<br />
ons werk voorop.”<br />
veiligheiD en Milieu<br />
“Tijdens de opleidingen besteden wij veel<br />
aandacht aan veiligheid en milieu. De<br />
studenten leren vanaf dag één hoe ze veilig<br />
moeten omgaan met de geavanceerde<br />
machines in het E&I Centrum. We gebruiken<br />
hier ook geen extreem hoge druk<br />
of gevaarlijke stoffen. Onze machines zijn<br />
duurzaam en energiezuinig, sterker nog:<br />
CO2-neutraal. Duurzaamheid is sowieso<br />
de rode draad binnen de maintenance;<br />
wanneer de machines binnen je productieprocessen<br />
perfect onderhouden zijn,<br />
werken ze optimaal en met de minste<br />
kans op vervuiling.”<br />
paRaDepaaRDje<br />
Erik Boehlé: “Onze nauwe samenwerking<br />
met bedrijven en hun belangenorganisatie<br />
Deltalinqs maakt dat we binnen het<br />
E&I Centrum weten wat er leeft en nodig<br />
is op de werkvloer. Wij horen alle wensen<br />
op het gebied van maintenance uit de<br />
hele regio Rotterdam-Rijnmond. Tel daar<br />
onze hightech apparatuur, ervaren docenten<br />
en gemotiveerde studenten bij op<br />
en je begrijpt waarom het E&I Centrum<br />
één van de paradepaardjes is van <strong>RDM</strong><br />
<strong>Campus</strong>.”<br />
<strong>RDM</strong> CaMpus <strong>Magazine</strong> <strong>#04</strong><br />
fotogRafIe: anna boukeMa
Het volledig uit gebruikte houten latten<br />
opgebouwde BioBased Paviljoen, gerealiseerd<br />
in samenwerking met de Stichting<br />
Agrodome, <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong> en ICDuBo,<br />
komt voort uit het Noordwest-Europese<br />
samenwerkingsprogramma CAP’EM. Dit<br />
programma bundelt de expertise van elf<br />
partnerorganisaties om de productie, verspreiding<br />
en het gebruik van ecomaterialen<br />
te bevorderen. De permanente tentoonstelling<br />
is de grootste van Nederland en bestaat<br />
uit een bloemlezing van biobased materialen:<br />
materialen gemaakt van oneindig<br />
beschikbare (natuurlijke) grondstoffen en<br />
grondstoffen die ook op de langere termijn<br />
ruim beschikbaar zijn.<br />
Een ‘biobased economy’ gaat verder dan<br />
de toepassing van biobased materialen.<br />
Het betekent dat we op een andere manier<br />
tegen processen moeten aankijken<br />
en meer rekening moeten houden met het<br />
sluiten van kringlopen. Dat is uiteraard ook<br />
waar toekomstige generaties (studenten)<br />
BioBased Paviljoen<br />
bij ICDuBo<br />
op 19 september werd in het innovatie<br />
Centrum Duurzaam bouwen (iCDubo) op<br />
<strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong> het biobased paviljoen geopend<br />
door wethouder alexandra van huffelen van<br />
de gemeente Rotterdam (duurzaamheid,<br />
binnenstad, buitenruimte) en pieter van essen<br />
(projectdirecteur haven voor het Rotterdam<br />
Climate initiative).<br />
mee te maken krijgen. De betrokkenheid<br />
van <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong> is naast de praktische<br />
inzet van mbo-studenten bij de bouw van<br />
het paviljoen ook inhoudelijk. In 2013<br />
wordt er een symposium georganiseerd<br />
over biobased in het congrescentrum van<br />
<strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong>. In de toekomst kunnen lectoren<br />
en studenten gebruikmaken van het<br />
paviljoen.<br />
In 2011 is door ICDuBo en <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong><br />
een raamovereenkomst getekend voor verregaande<br />
samenwerking tussen de onderwijsinstellingen<br />
op de campus en ICDuBo<br />
en haar deelnemers. De partijen hebben<br />
afgesproken hun krachten te bundelen bij<br />
ontwikkeling, design, prototyping en productie<br />
van innovatieve producten, bij het<br />
doen van toegepast onderzoek, het delen<br />
van de opgedane kennis tijdens bijeenkomsten<br />
en het gebruikmaken van elkaars<br />
netwerk, kennis en faciliteiten. De bouw en<br />
inrichting van het BioBased Paviljoen is<br />
hiervan het laatste voorbeeld.<br />
<strong>RDM</strong> CAMPUS MAGAZINE <strong>#04</strong> 19<br />
fotogRafIe: MaRCel vogel
twintig jaaR of MeeR bij DezelfDe<br />
weRkgeveR koMt niet vaak MeeR vooR.<br />
wiM bank, stafMeDeweRkeR bij albeDa<br />
College, gaat eR zelfs RuiMsChoots<br />
oveRheen. weliswaaR stRikt genoMen<br />
niet bij DezelfDe weRkgeveR, MaaR wel<br />
op hetzelfDe aDRes: na 50 jaaR neeMt<br />
wiM afsCheiD van De <strong>RDM</strong>.<br />
In september 1962, nog net geen 15 jaar oud, begon hij zijn<br />
opleiding aan de bedrijfsschool van de Rotterdamsche Droogdok<br />
Maatschappij. Na twee jaar werd hij bankwerker (what’s in<br />
a name) op de afdeling scheepsreparatie, waar hij zich al snel<br />
opwerkte tot maat- en kwaliteitscontroleur. “In die functie was ik<br />
betrokken bij reparaties en onderhoud van schepen als de Rotterdam<br />
en de Nieuw Amsterdam, maar ook van tankers, vrachtschepen<br />
en zelfs onderzeeërs.”<br />
In reparatie en onderhoud was genoeg werk. Soms zoveel dat<br />
Wim zelfs 24 uur achter elkaar moest doorwerken zodat het schip<br />
zo snel mogelijk weer in de vaart kon. Alles leek goed te gaan bij<br />
de <strong>RDM</strong>, tot 1983… Toen ging de <strong>RDM</strong>, inmiddels onderdeel<br />
van het RSV-concern, failliet en 1370 mensen verloren hun baan.<br />
Daar was Wim, die juist zou promoveren tot werkmeester, er één<br />
van. “Het was echt een ramp voor het dorp; de ene helft had nog<br />
wel werk, de andere niet. De beide groepen durfden elkaar niet<br />
eens meer aan te kijken. Het was een hele zware tijd.”<br />
Wim zat een half jaar thuis, maar werd eind ‘83 gevraagd te solliciteren<br />
naar de functie van leermeester bankwerker bij de bedrijfsschool<br />
van de <strong>RDM</strong>. Die school ging steeds meer om- en bijscho-<br />
20<br />
ling in de metaaltechniek aanbieden aan bedrijven uit de regio.<br />
Wim werd in 1992 stafmedewerker en heeft in die functie heel wat<br />
bedrijven ‘binnengehaald’ en zo een groot netwerk opgebouwd.<br />
Hoewel de bedrijfsschool goed liep, ging het met de doorgestarte<br />
<strong>RDM</strong> zelf minder goed en na diverse reorganisaties overleefd te<br />
hebben, werd Wim in 1996 voor de tweede keer door de <strong>RDM</strong><br />
ontslagen omdat het bedrijf van de bedrijfsschool af wilde.<br />
Samen met Peter Otting, een andere oud-<strong>RDM</strong>’er en nog steeds<br />
zijn collega bij Albeda College, is hij toen op zoek gegaan naar<br />
een nieuwe eigenaar voor de succesvolle maar ongewilde <strong>RDM</strong>bedrijfsschool.<br />
Die vonden ze bij Start Uitzendbureau, waarna<br />
een periode van groei aanbrak; steeds meer bedrijven vonden<br />
hun weg naar de <strong>RDM</strong>. In 2002 wilde Start op zijn beurt van de<br />
bedrijfsschool af en werd door het duo Otting/Bank de huidige<br />
eigenaar gevonden. Bij Albeda College wisten zij het contractonderwijs<br />
verder uit te bouwen, in eerste instantie letterlijk vanaf zolder,<br />
vanaf 2009 – de start van <strong>RDM</strong> <strong>Campus</strong> – vanuit Innovation<br />
Dock. Ook gaf Wim nog regelmatig zelf les aan de leerlingen van<br />
het Albeda om de leermeesters te ontlasten.<br />
“Ik heb het hier 50 jaar naar mijn zin gehad. De <strong>RDM</strong> was en is<br />
een plek waar je met eigen initiatief ver kunt komen. Naast de collega’s<br />
zal ik het werken met de jongeren het meeste gaan missen.”<br />
Ook al gaat hij nu met pensioen, Wim is niet iemand om alle dagen<br />
thuis te zitten. “Naast mijn hobby modelbouw kan ik nu meer tijd<br />
besteden aan mijn zes kleinkinderen. Ook ben ik al ingeschakeld<br />
voor diverse verbouwingen bij mijn kinderen en word ik examinator<br />
op het gebied van veiligheid bij het Nationaal Exameninstituut.”<br />
En ook al neemt hij na 50 jaar afscheid van <strong>RDM</strong>, hij zal hier<br />
nog regelmatig te vinden zijn voor het geven van rondleidingen en<br />
om zijn opvolger te helpen. “Ze mogen me altijd bellen!”<br />
<strong>RDM</strong> CAMPUS MAGAZINE <strong>#04</strong><br />
fotogRafIe: MaRIjke volkeRs
<strong>RDM</strong> CAMPUS MAGAZINE <strong>#04</strong>