over de doodstraf - Amnesty op school - Amnesty International

DOODSTRAF

Deze informatie is samengesteld door Amnesty
International. De informatie is geschikt voor
leerlingen vanaf de brugklas. Zit je in groep 7 of 8
overleg dan met je leerkracht of ouders of je deze
informatie mag gebruiken voor jouw spreekbeurt
of werkstuk. Andere uitgaven in deze serie zijn:
Rechten van het kind, Discriminatie, Vrij om te
denken, ESC-rechten, Kindsoldaten, Kinderarbeid,
Vluchtelingen en Het werk van Amnesty.
Download via www.amnestyopschool.nl.
Of bestel via jongeren@amnesty.nl of
(020) 626 44 36.
Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door de
bijdragen van de Nationale Postcode Loterij.
Amnesty International © 2012
AMNESTY INTERNATIONAL
Postbus 1968
1000 BZ Amsterdam
T (020) 626 44 36
E jongeren@amnesty.nl
I www.amnestyopschool.nl

INHOUD
1. INLEIDING
2. ACHTERGRONDEN BIJ DE DOODSTRAF
3. UITVOERINGEN VAN DE DOODSTRAF: EXECUTIES
4. OPKOMEN VOOR DE AFSCHAFFING VAN DE
DOODSTRAF
5. EXTRA
5
6
12
14
21

1. INLEIDING
Je hebt vast wel eens het woordspelletje ‘galgje’
gespeeld. Een onschuldig spelletje... niet echt iets
om je druk om te maken. Maar in verschillende
landen op de wereld is de galg geen spelletje. Er
worden namelijk nog steeds mensen opgehangen
aan de galg. Mensen die een misdrijf hebben
begaan waar in dat land de doodstraf op staat.
In 58 landen kunnen mensen de doodstraf krijgen.
De doodstraf krijgen betekent niet dat iemand ook
meteen ter dood wordt gebracht. Iemand wordt
eerst veroordeeld en daarna kan de doodstraf tot
uitvoering worden gebracht. Dan vindt de executie
plaats. In zeker twintig landen zijn de afgelopen
vijf jaar echt mensen geëxecuteerd. Soms krijgen
zelfs kinderen de doodstraf. In 2010 executeerde
Iran een jongen die minderjarig was (jonger dan
achttien) toen hij een misdrijf pleegde. In hetzelfde
jaar werden in Pakistan, Saudi-Arabië, Sudan,
de Verenigde Arabische Emiraten en Jemen
ook minderjarigen tot de doodstraf veroordeeld.
Jongeren die in hun jeugd een (grote) misdaad
begaan, worden bestraft met de dood. Ze krijgen
geen nieuwe kans. In het internationaal recht is
dat verboden, maar helaas gebeurt het toch.
In Nederland zijn we gewend dat mensen
gevangenisstraf krijgen wanneer ze iets hebben
gedaan wat niet mag. Of ze krijgen een taakstraf of
boete. Bij heel erge misdrijven kun je zelfs voor de
rest van je leven achter de tralies belanden! Maar
de doodstraf krijg je hier niet. Het is ook wel goed
om mensen te straffen als ze dingen doen die
volgens de wet niet mogen. Wetten zijn belangrijk.
Zij zorgen ervoor dat mensen goed naast en met
elkaar kunnen leven. Zo weet iedereen wat ze wel
en niet mogen doen en zo wordt het geen chaos.
Net als op school en in het verkeer bijvoorbeeld.
Stel je voor dat iedereen zelf bepaalt of ze naar
school komen of niet, of dat iedereen door rood
gaat fietsen en rijden... Bij een overtreding van de
wet hoort dus een straf. Maar ook voor die straffen
zijn er regels.
Volgens de mensenrechten mogen er wel straffen
gegeven worden, maar geen straffen die lichamelijk
pijn doen. De mensenrechten zijn heel belangrijke
rechten die voor iedereen, overal ter wereld,
gelden. Het zijn een soort afspraken om mensen
te beschermen en te helpen. Zoals bijvoorbeeld
het recht op onderwijs, het recht op vrijheid van
meningsuiting en het recht om je godsdienst te
5

Vanochtend om 03.00 uur Nederlandse tijd is Robin Lovitt geëxecuteerd.
Hij is de 1000ste niet minder. De doodstraf kost de Amerikaanse belastingbetaler meer geld dan levenslange
Amerikaan die ter dood wordt gebracht sinds in 1976 de doodstraf in opsluiting. En de doodstraf discrimineert: vooral de sociaal zwakkeren krijgen de straf.
Amerika opnieuw wordt uitgevoerd.
Natuurlijk, slachtoffers van geweldsmisdrijven verdienen rechtvaardigheid. Maar de
Robin Lovitt is niet de laatste. Komend halfjaar staan er 15 executies gepland. Samen met doodstraf is niet de manier om hen die rechtvaardigheid te geven.
Vietnam, China en Iran is Amerika verantwoordelijk voor 97% van alle executies.
In de afgelopen 15 jaar hebben 40 landen de doodstraf afgeschaft. In totaal is de doodstraf
Dit moet stoppen. Want de doodstraf is middeleeuws en iedere samenleving onwaardig. nu in 121 landen bij wet of in de praktijk afgeschaft.
De doodstraf is onomkeerbaar: gerechtelijke fouten zijn definitief.
Help mee aan de wereldwijde afschaffing van de doodstraf. Kom in actie via Amnesty’s
De doodstraf werkt niet: in Amerikaanse staten waar de doodstraf geldt, is de criminaliteit doodstrafnetwerk. Ga naar amnesty.nl en geef je op.
kiezen. Deze rechten staan in de Universele Verklaring
van de Rechten van de Mens (UVRM). In
de UVRM staat ook dat ieder mens recht heeft op
leven. Dus niemand mag gedood worden. Volgens
de mensenrechten mag de doodstraf dus helemaal
niet... Maar toch wordt de doodstraf in verschillende
landen nog gebruikt. Hoe zit dat dan?
De dood als straf. Volwassenen
en jongeren in heel de wereld,
ook in Nederland, denken er heel
verschillend over. In sommige landen
wordt de doodstraf nog uitgevoerd
maar in de meeste niet (meer).
Wat vind jij van de doodstraf? Heb
jij er een mening over?
2. ACHTERGRONDEN BIJ DE
DOODSTRAF
GESCHIEDENIS
De doodstraf bestaat al heel lang. Al sinds het Romeinse
tijdperk. Ook Nederland hoorde lange tijd
bij het Romeinse Rijk. Tijdens de Middeleeuwen
(500-1500) en de periode erna bleef de doodstraf
een normale straf voor veel misdrijven. In de
achttiende eeuw bijvoorbeeld stond in Groot-
Brittannië op ongeveer 222 misdrijven de
doodstraf. Je kon de straf zelfs krijgen voor het
stelen van vee of het zonder toestemming kappen
van een boom. Tijdens het Romeinse Rijk en de
Middeleeuwen betekende de doodstraf vaak dat
iemand zo lang en hevig mogelijk gepijnigd moest
worden als straf. Een executie vond vaak plaats op
een plek waar veel publiek was. Het moest er afschuwelijk
uitzien, zodat de toeschouwers gingen
denken: ik kan maar beter zorgen dat ik de wet
niet overtreed, anders staat me dit te wachten.
Later probeerden mensen de doodstraf
‘menselijker’ te maken. In de achttiende eeuw
werd in Frankrijk de guillotine ingevoerd om het
uitvoeren van de doodstraf zo snel en pijnloos
mogelijk te maken. In de Verenigde Staten vonden
de executies vooral plaats door ophanging. Maar
eind negentiende, begin twintigste eeuw werden
nieuwe manieren gezocht om veroordeelden
minder pijnlijk te laten sterven. Als vervanging
voor ophanging werd eerst de elektrische stoel
ingevoerd. Later werd de gaskamer ingezet voor
het uitvoeren van de doodstraf. En ten slotte vond
men de dodelijke injectie uit, die nu nog steeds
wordt gebruikt. Maar van geen van deze manieren
is bewezen dat ze pijnloos zijn.

Executie van Raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt in Den Haag in 1619. Hij werd om politieke redenen onthoofd.
Ook zijn er nog steeds landen die heel ‘onmenselijke’
manieren gebruiken, zoals het (langzaam)
ophangen, onthoofding met een zwaard en
steniging. Dit gebeurt in sommige islamitische
landen waar de ‘sharia’ (zo noem je de islamitische
wetgeving) wordt toegepast.
DOODSTRAF IN NEDERLAND
Nederland schafte de doodstraf in 1870 af. Maar in
1945 (aan het einde van de Tweede Wereldoorlog)
werd de straf weer ingevoerd. Veel mensen vonden
namelijk dat oorlogsmisdadigers de doodstraf
verdienden. In 1952 is in ons land voor het laatst
iemand geëxecuteerd. Daarna besloot men dat de
doodstraf toch echt een te erge straf was. In 1982
is de doodstraf in Nederland definitief afgeschaft.
INTERNATIONALE AFSPRAKEN OVER DE
DOODSTRAF
In de inleiding van dit boekje staat dat het tegen het
internationaal recht is om jongeren de doodstraf te
geven. Dat internationaal recht bestaat uit afspraken
tussen landen over wat wel en niet mag. Afspraken
tussen landen worden vastgelegd in verdragen. Een
voorbeeld hiervan is het Verdrag voor de Rechten
van het Kind. Volgens dit verdrag is het verboden om
mensen die tijdens het plegen van het misdrijf nog
minderjarig waren (nog geen 18) te executeren. Als
een land een verdrag ratificeert, is het verplicht zich
aan de afspraken van het verdrag te houden. Ratificeren
betekent dat het parlement van een land het
verdrag bekrachtigt. Het land neemt dan de verantwoordelijkheid
op zich ervoor te zorgen dat in de wetten
van dat land hetzelfde staat als in het verdrag.
7

Eleanor Roosevelt, één van de schrijfsters van de
Universele Verklaring van de Rechten van de Mens
Je hebt ook verklaringen, zoals de Universele Ver-
klaring van de Rechten van de Mens. Landen die
een verklaring ondertekenen, zeggen daarmee dat
ze het ermee eens zijn. Maar een verklaring is niet
bindend. Dat wil zeggen dat een land een verklaring
wel kan ondertekenen, maar de afspraken niet
hoeft na te komen als het dat niet wil.
De belangrijkste verklaring over de
mensenrechten is de Universele Verklaring van de
Rechten van de Mens (1948). Bijna alle landen
hebben deze verklaring ondertekend.
In de Universele Verklaring van de Rechten van
de Mens, die is aangenomen door de Verenigde
Naties, staan rechten en vrijheden die gelden
voor iedereen, in alle situaties. Dus ook voor jou!
In deze verklaring staat belangrijke informatie
over de doodstraf:
• Ieder mens heeft recht op leven, op vrijheid
en op veiligheid (artikel 3)
• Niemand zal onderworpen worden aan
folteringen, noch aan wrede of onmenselijke
behandeling of bestraffing (artikel 5)
Maar ja, het is een verklaring. Landen kunnen
deze verklaring ondertekenen en daarna toch
dingen doen die volgens de verklaring niet
8
mogen. Dat landen zich er niet aan houden,
gebeurt maar al te vaak.
CIJFERS
In 2011 werden ten minste 1923 mensen over
de hele wereld veroordeeld tot de doodstraf. Van
minstens 676 mensen weten we zeker dat ze in
dat jaar geëxecuteerd zijn, maar waarschijnlijk zijn
er in het geheim nog duizenden meer gedood. Ten
minste 18.750 terdoodveroordeelden wachtten
aan het einde van het jaar in een dodencel op
de dag van hun executie. Dit kun je lezen in
Amnesty’s rapport Doodstraffen en executies in
2011 (Death sentences and executions in 2011).
In een aantal landen, zoals China, Mongolië,
Vietnam, Singapore en Maleisië, vinden de
executies van terdoodveroordeelden in het geheim
plaats. Hoeveel mensen er daar gedood zijn, weten
we dus niet precies.
Twee regio’s zijn verantwoordelijk voor de
meeste executies: Azië en het Midden-Oosten.
China, Iran, Saudi-Arabië en Jemen voerden de
afgelopen tien jaar de meeste executies uit.
10 oktober is de internationale
dag voor de afschaffing van
de doodstraf. In de hele wereld
wordt dan aandacht aan dit
onderwerp gegeven en actie
gevoerd om de doodstraf af te
schaffen.

LANDENOVERZICHT EXECUTIES
IN 2011
CHINA
IRAN
SAUDI-ARABIË
IRAK
VERENIGDE STATEN
JEMEN
NOORD-KOREA
SOMALIË
SUDAN
BANGLADESH
VIETNAM
TAIWAN
ZUID-SUDAN
PALESTIJNSE AUTORITEIT
AFGHANISTAN
WIT-RUSLAND
MALEISIË
SYRIË
VERENIGDE ARABISCHE EMIRATEN
Duizenden
360+*
82+
68+
43
41+
30+
10
7+
5+
5+
5
5
3
2
2
+
+
1
* ‘+‘ geeft aan dat er ten minste zoveel mensen
zijn geëxecuteerd. Als er voor de ‘+’ geen cijfer
staat, weten we dat er in dat land executies
plaatsvonden, maar niet hoeveel.
China is wereldrecordhouder op het gebied van de
doodstraf. Waarschijnlijk heeft het land in 2011 duizenden
mensen geëxecuteerd, maar hoeveel het er
echt zijn weten we niet. Alleen de Chinese regering
zelf weet dat en daar doet zij heel geheimzinnig over.
DE VOORSTANDERS EN TEGENSTANDERS VAN DE
DOODSTRAF
Mensen in de hele wereld denken heel
verschillend over de doodstraf. Jij hebt er
waarschijnlijk ook wel een mening over. Er zijn
mensen die absoluut voor de doodstraf zijn of
mensen die 100 procent tegen zijn. Maar er zijn
ook mensen die twijfelen. Zij zeggen bijvoorbeeld
dat het van de situatie afhangt: meestal zijn ze
tegen de doodstraf, maar in sommige extreme
gevallen, zoals bij dictators die zelf heel veel
mensen gedood hebben, zijn ze voor. De
voorstanders en tegenstanders van de doodstraf
hebben verschillende redenen voor hun mening.
De meeste voorstanders van de doodstraf vinden
dat er maar één manier is om te voorkomen dat
iemand nog een keer een (zwaar) misdrijf pleegt:
door hem de doodstraf te geven. Dan is de pleger
van het misdrijf helemaal uit de maatschappij
9

Amnesty Internationals argumenten tegen de doodstraf
vind je op pagina 14 en 15
verdwenen en kan hij niets meer doen. Een ander
argument dat voorstanders van de doodstraf
gebruiken is dat ze vinden dat wanneer je iemand
vermoord hebt, je geen recht meer hebt om
te leven. De moordenaar heeft zijn slachtoffer
gedood, dus moet hij zelf ook maar dood (‘oog om
oog, tand om tand’ is het gezegde dat hiervoor
vaak wordt gebruikt).
Wat vind jij:
Voor moordenaars is de doodstraf een gepaste straf.’ eens oneens waarom?
In Nederland moet de doodstraf weer worden ingevoerd.’ eens oneens waarom?
De doodstraf zou overal ter wereld afgeschaft moeten worden.’ eens oneens waarom?
WAT VIND JIJ?
Wat is je reactie op de volgende uitspraken:
10
De tegenstanders van de doodstraf vinden dat de
doodstraf een schending van de mensenrechten
is. Mensenrechten zijn er voor iedereen. Ook voor
misdadigers. Daarom mag je niet iemand voor
straf doden. Ook zeggen veel tegenstanders dat
er altijd een kans is dat iemand toch onschuldig
blijkt te zijn. Dan is het helemaal gruwelijk
wanneer iemand is geëxecuteerd terwijl hij het
misdrijf toch niet heeft gepleegd.
Ik was zeventien toen ik het misdrijf pleegde waarvoor ik ter dood ben veroordeeld. Ik begon pas op mijn
twintigste na te denken over mijn leven.’ (van iemand die een doodvonnis kreeg)
Executies zijn overblijfselen van een primitieve drang naar wraak.’ (van een ex-beul)
Ik wilde niet dat die man doodging omdat mijn vader was doodgegaan. Ik wilde niet dat zijn gezin hetzelfde
moest doormaken als wij.’ (een vrouw over de moordenaar van haar vader)

DELARA DARABI
1 mei 2009, 7 uur ‘s ochtends:
De 22-jarige Delara Darabi uit Iran belt haar moeder:
‘Oh moeder. Ik zie de strop van de beul voor
me. Ze gaan me executeren. Alsjeblieft, red me.’
Dan rukt de gevangenisbewaker de telefoon uit haar
hand en blaft in de hoorn: ‘We zullen uw dochter
simpelweg executeren en u kunt er niets aan doen!
Tuut, tuut, tuuuut.’ De verbinding is verbroken.
Vader en moeder Darabi rijden in paniek naar de
gevangenis en schreeuwen tegen de bewakers
dat ze hun dochter willen zien. Dan zien ze een
ambulance rijden. Waarschijnlijk ligt Delara’s
dode lichaam daarin.
Een dag ervoor nog waren ze zó blij geweest. De
ouders hadden hun dochter in de gevangenis
bezocht en zij had goed nieuws verteld. Haar
advocaat zou namelijk in beroep gaan tegen het
vonnis tegen haar, waardoor de rechter nieuw
bewijs van haar onschuld zou horen. Elf dagen
eerder was haar executie nog met twee maanden
uitgesteld. Maar nu was ze toch opgehangen.
Delara Darabi kreeg de doodstraf omdat zij een
familielid zou hebben vermoord toen zij zeventien
was. Eerst bekende ze de moord, maar later zei
ze dat ze het niet had gedaan. Waarschijnlijk
pleegde haar vriendje de moord en wilde zij hem
beschermen. Hij had haar ervan overtuigd dat hij
als negentienjarige wel de doodstraf kon krijgen,
en zij als zeventienjarige niet. Maar dat bleek niet
waar te zijn. Amnesty International vond dat het
proces tegen Delara oneerlijk verliep: nadat zij de
doodstraf had gekregen, weigerde de rechter naar
nieuw bewijs te kijken dat volgens de advocaat
haar onschuld zou bewijzen. En nu is het te laat:
Delara valt niet meer te redden, ook niet als
alsnog blijkt dat zij onschuldig is.
11

3. UITVOERINGEN VAN DE
DOODSTRAF: EXECUTIES
De doodstraf is nog lang niet in alle landen afgeschaft.
Er zijn dus zelfs nog landen waar minderjarigen
de doodstraf kunnen krijgen. Er worden
soms fouten gemaakt tijdens het proces waardoor
mensen onterecht de doodstraf krijgen. Of autoriteiten
willen dat er een schuldige wordt aangewezen
en laten het proces expres op een oneerlijke
manier verlopen. In sommige landen wordt de
doodstraf ook voor ‘vreemde’ misdrijven gegeven,
waarbij bijvoorbeeld geen geweld is gebruikt. In
China kun je de doodstraf krijgen voor afpersing en
verduistering van geld. In zeven landen ter wereld,
waaronder Saudi-Arabië, kun je geëxecuteerd worden
alleen omdat je homoseksueel bent.
EEN PAAR VOORBEELDEN
Executie van minderjarigen
Op 20 april 2011 werden in Iran twee jonge mannen
opgehangen voor een misdrijf dat zij pleegden
toen zij zeventien waren. Iran heeft wel internationale
verdragen ondertekend die het bestraffen
van minderjarigen met de doodstraf verbieden,
maar de regering trekt zich daar toch nog niet veel
van aan. Bovendien vond de executie plaats in het
openbaar, met publiek erbij. Voor degene die wordt
opgehangen is dat extra beschamend. Het is ook
nog eens afschuwelijk om te zien en er kunnen
familieleden en bekenden in het publiek staan.
Drugsbezit
Op 29 januari 2011 werd de Nederlands-Iraanse
Zahra Bahrami in Iran opgehangen. Vier weken
eerder was zij ter dood veroordeeld vanwege drugs-
12
bezit; zij zou 450 gram cocaïne en 420 gram
opium bij zich hebben gehad. Volgens haar dochter
had veiligheidspersoneel de drugs in haar bagage
gestopt om haar om politieke redenen te kunnen
executeren. Bahrami werd namelijk in december
2009 opgepakt omdat ze verdacht werd van betrokkenheid
bij demonstraties tegen de regering.
Valse bekentenis door marteling
In 1995 werd Nie Shubin in China geëxecuteerd
omdat hij een vrouw verkracht en vermoord zou
hebben. Hij is tijdens de verhoren door de politie
gemarteld en zei daarom dat hij het gedaan heeft.
Een valse bekentenis dus. In 2005 bekende
iemand anders, die opgepakt was vanwege een
ander misdrijf, dezelfde verkrachting en moord.
Hij kon het tot in de details beschrijven. Hij was
dus de echte dader en Nie Shubin is gedood voor
iets wat hij niet gedaan had. Hij was onschuldig.
Toeschouwers van een openbare ophanging van vijf
mannen in Iran © AP

MISDAAD?
In oktober 2007 werd een
fabrieksdirecteur (75 jaar) in
Noord-Korea geëxecuteerd door een
vuurpeloton. De redenen voor zijn
doodstraf waren: onduidelijkheid
over zijn afkomst, het investeren
van geld in de fabriek, het
benoemen van zijn kinderen als
managers en het voeren van
internationale telefoongesprekken.
Wat vind jij? Is dit een misdaad?
En wat vind je van deze misdaad?
In november 2007 werd de
Egyptenaar Mustafa Ibrahim in
Saudi-Arabië onthoofd. Hij werd
beschuldigd van tovenarij.
Omgebouwde autobus
China heeft speciale bussen die ingericht zijn als
mobiele executiekamers. Ze worden vooral gebruikt
buiten de grote steden, waar de gevangenissen
niet altijd een speciale ruimte hebben voor het
geven van dodelijke injecties. De ‘dodenbus’ is een
omgebouwde autobus voor 24 personen. In de bus
staat een metalen bed, waarop de veroordeelde
wordt vastgebonden. Een politieagent drukt daarna
op een knop, waardoor de naald van de injectie in
de veroordeelde wordt geschoten.
Beelden van ophanging op YouTube
Een bekende dictator die veel misdaden op zijn
geweten had, Saddam Hussein, werd in 2006
in Irak opgehangen. Hij was onder andere aangeklaagd
voor misdaden tegen de menselijkheid.
Zijn ophanging was te zien op YouTube. Veel
mensen keken daarnaar. Ook discussieerden veel
voorstanders en tegenstanders van de doodstraf
toen weer met elkaar over de doodstraf.
Saddam Hussein
13

4. OPKOMEN VOOR DE AF-
SCHAFFING VAN DE DOODSTRAF
Amnesty International, andere mensenrechtenorganisaties
en de Verenigde Naties proberen al
heel lang de doodstraf wereldwijd af te schaffen.
Waarom voert Amnesty International actie tegen
de doodstraf?
Amnesty International is een organisatie die opkomt
voor mensenrechten. Amnesty wil een wereld
waarin iedereen profiteert van de mensenrechten.
Om dat te bereiken doet Amnesty onderzoek naar
schendingen van deze rechten en voert Amnesty
actie tegen die schendingen.
Amnesty vindt de doodstraf een schending
van de mensenrechten. Mensenrechten zijn er
voor iedereen, dus ook voor mensen die de wet
Amnesty-actie tegen de doodstraf © AI
14
overtreden. Zelfs voor heel ernstige misdadigers
zoals Hitler, Osama Bin Laden of de moordenaars
van Theo van Gogh en Pim Fortuyn.
De Universele Verklaring van de Rechten van de
Mens verbiedt ‘wrede, onmenselijke en vernederende
behandeling of bestraffing’. Dat is allemaal
van toepassing op de doodstraf, zelfs als die
zogenaamd ‘menselijk’ wordt uitgevoerd. Bovendien
heeft ieder mens volgens de Universele Verklaring
van de Rechten van de Mens het recht op leven.
De doodstraf is een schending van dit recht.
Een regering die de doodstraf uitvoert, ontneemt
iemand het leven. Niemand mag doden volgens de
wet, dus ook de regering niet.

Demonstratie tegen de executie van de Iraanse Sakineh Ashtiani, die is veroordeeld voor overspel © Susanne Keller
Wanneer iemand is geëxecuteerd, kan die straf
niet meer worden teruggedraaid. Ook niet als later
blijkt dat er tijdens het proces of door de rechter
fouten zijn gemaakt of dat het geen eerlijk proces
was. Dan kan het zijn dat een onschuldig iemand
is gedood. En dat komt voor!
In veel landen krijgen arme mensen vaker de
doodstraf dan rijke mensen. Arme mensen hebben
meestal geen geld om een goede advocaat te
betalen of om iemand om te kopen. Discriminatie
kan in een land ook een rol spelen. In Amerika
belanden verdachten met een donkere huidskleur
bijvoorbeeld veel vaker in de dodencel dan
verdachten met een lichte huid. En vermoord je
er een blanke, dan word je eerder tot de doodstraf
veroordeeld dan wanneer je een zwarte doodt.
Amnesty vindt dat je mensen die een misdrijf
gepleegd hebben niet mag straffen met de
doodstraf alleen omdat je dan zeker weet dat
diegene het niet nog een keer doet. Straffen is
nodig als er een misdaad gepleegd is, maar je
kunt niet iemand straffen voor iets wat hij nog niet
gedaan heeft.
Bovendien is het principe van ‘oog om oog, tand
om tand’ geen goede reden om de doodstraf uit te
delen. Straffen zijn volgens de wet niet bedoeld als
wraak, maar om aan anderen te laten zien dat je
straf kunt krijgen wanneer je iets doet wat volgens
de wet niet mag. Een straf is ook bedoeld om de
dader te dwingen tot verbetering van zijn gedrag.
Je moet dus wel de kans krijgen om je leven te
beteren, dat kan niet als je de doodstraf krijgt.
15

TROY DAVIS: SCHULDIG?
Een van de personen voor wie Amnesty International
al vaak actie heeft gevoerd is Troy Davis. Troy werd
in 1991 ter dood veroordeeld voor de moord op
een politieagent in 1989. Hij zat ruim twintig jaar
in een dodencel, terwijl er twijfel is of hij de moord
wel heeft gepleegd. Negen getuigen zeiden dat hij
de dader was, maar toen hij eenmaal veroordeeld
was trokken zeven van hen die verklaring weer in.
Sommigen zeiden dat de politie druk op hen had
uitgeoefend om Troy te beschuldigen. De vraag is
hoeveel de verklaringen van de andere twee waard
zijn. En fysiek bewijs, zoals een moordwapen waarop
Troys DNA-sporen zitten, is nooit gevonden. Amnesty
International voerde actie voor een nieuwe
rechtszaak. Die kwam er, maar de rechter oordeelde
dat Troy zijn onschuld niet kon bewijzen. Dat is gek:
normaal moet een rechtbank bewijzen dat iemand
16
schuldig is, en niet andersom. De twijfels over zijn
schuld bleven. Amnesty en andere organisaties
bleven actie voor hem voeren. Maar op 21 september
2011 werd hij geëxecuteerd.
Troy was al een aantal keer daarvoor bijna geëxecuteerd.
Eenmaal voorkwam de rechter zijn executie
minder dan twee uur voordat die zou plaatsvinden.
Stel je voor hoe je je voelt als je denkt dat je laatste
dag is aangebroken. Troy maakte dat dus meerdere
keren mee. Sowieso is het geen lolletje om in een cel
op je dood te zitten wachten. Amnesty International
riep mensen daarom op kaartjes en brieven te sturen
naar Troy en andere terdoodveroordeelden. Troy
schreef een klas uit Pijnacker die kaarten aan hem
stuurde: ‘Ik wilde jullie even bedanken voor de zelfgemaakte
kaarten. Zij brachten een glimlach op mijn
gezicht ondanks alle ellende die mij omringt.’

SOMS ZIJN ER SUCCESSEN!
In 1977, toen Amnesty International haar
wereldwijde campagne tegen de doodstraf begon,
waren er maar zestien landen die de doodstraf
hadden afgeschaft. Nu zijn dat er 139. De laatste
tien jaar schaften 31 landen de doodstraf af.
In maart 2005 besloot de rechtbank van de
Verenigde Staten dat het verboden is de doodstraf
te geven aan mensen die minderjarig waren
toen ze hun misdaad begingen. Daardoor werd
de doodstraf van ongeveer tachtig veroordeelde
minderjarigen veranderd in levenslange
gevangenisstraf.
In 2007 hebben zes nieuwe landen de doodstraf
afgeschaft. In 2008 schaften Oezbekistan en
Argentinië de doodstraf af, in 2009 Burundi
en Togo.
In 2010 was er nog meer goed nieuws. Tijdens
een belangrijke vergadering van de Verenigde
Naties werd er gestemd over het opschorten
van executies. Dat betekent dat landen waar je
nog ter dood veroordeeld kan worden, in ieder
geval beloven dat ze gedurende een bepaalde
tijd niemand executeren. 109 Landen stemden
ervoor, 41 tegen en 35 landen stemden niet.
Dat het besluit in december 2010 met zo’n
ruime meerderheid is aangenomen, laat zien dat
afschaffing van de doodstraf in de wereld mogelijk
is. Het zal alleen nog wel wat tijd en actie kosten!
Het gaat stap voor stap.
GOUVERNEUR WEIGERT EXECUTIE
De Amerikaanse staat Oregon, in het Noordwesten
van de Verenigde Staten, kent officieel nog de
doodstraf. Er zitten ook mensen in de gevangenis
die ter dood zijn veroordeeld. Maar sinds
22 november 2011 hoeven zij voorlopig niet
meer bang te zijn te worden geëxecuteerd, De
gouverneur van Oregon, John Kitzhaber, liet toen
namelijk weten dat zolang hij gouverneur is (hij
is gekozen tot januari 2015) hij niet zal toestaan
dat er iemand in zijn staat wordt geëxecuteerd.
Hij vindt de doodstraf ‘niet eerlijk en niet
rechtvaardig’.
Kitzhaber voelde zich schuldig omdat er in 1996
en 1997, toen hij ook gouverneur was, wel twee
mensen in Oregon zijn geëxecuteerd. Nu zei hij
daarover: ‘Ik geloof niet dat die executies ervoor
gezorgd hebben dat we veiliger zijn, en ze hebben
onze samenleving er in elk geval niet nobeler
op gemaakt. Ik kan niet nog een keer meedoen
aan iets wat ik moreel slecht vind.’ Hij riep op
tot hervormingen van het strafrechtssysteem van
Oregon en zei daarbij ‘ervan te zijn overtuigd
dat we een betere oplossing voor gewelddadige
criminaliteit kunnen vinden die de openbare
veiligheid bevordert en hulp biedt aan slachtoffers
en hun familieleden.’
17

AMNESTY IN ACTIE!
Amnesty wil dat de wetten in landen aangepast
worden, maar zolang ze dat nog niet zijn voert
Amnesty ook actie voor sommige mensen.
Wanneer een doodvonnis is uitgesproken en
iemand geëxecuteerd zal worden, probeert
Amnesty om het vonnis om te laten zetten in
bijvoorbeeld (levenslange) gevangenisstraf.
Amnesty doet dat door te praten met regeringen.
Voor mensen die een doodvonnis hebben gekregen
en in hun cel wachten tot het vonnis wordt
uitgevoerd, organiseert Amnesty schrijfacties.
Amnesty probeert dan zoveel mogelijk mensen
brieven te laten schrijven en opsturen en
verzamelt zoveel mogelijk handtekeningen onder
petitielijsten om de regering te overtuigen van
haar ongelijk. Zo’n enorme stapel post uit alle
windstreken maakt indruk. Amnesty vraagt ook
andere organisaties, zoals kerken en vakbonden,
om mee te helpen aan acties tegen de doodstraf.
Amnesty International is altijd en overal tegen de
doodstraf en voert actie om de doodstraf in alle
landen af te schaffen. Dat lukt dus nog niet overal.
Er is veel steun en actie voor nodig.
WAT KUN JIJ DOEN?
Natuurlijk kun jij ook actievoeren tegen de
doodstraf. In de wereld zijn veel mensen actief
tegen de doodstraf en het is goed als je meedoet!
Amnesty in actie op Pinkpop
Schrijven is de oudste en bekendste actiemethode
van Amnesty International. Deze methode heeft
nog steeds succes. Leden van Amnesty over de
hele wereld bestoken presidenten, ministers
en ambassadeurs met stapels brieven, faxen
en e-mails. En dat werkt! Je krijgt als regering,
minister of ambassadeur erg veel negatieve
publiciteit als er over jouw land actie gevoerd wordt
omdat je de mensenrechten schendt. Regeringen
zullen daarom vaak hun gedrag verbeteren als ze
merken dat de hele wereld meekijkt.
Op www.amnestyopschool.nl vind je de
schrijfacties. Je kunt ervoor zorgen dat er veel
brieven of kaarten gestuurd worden door een
‘write for rights’ schrijfactie te organiseren op
school. Bijvoorbeeld als maatschappelijke stage.
Vaker iets doen voor de mensenrechten? Word
gratis lid van Amnesty’s Jongeren Actienetwerk. Je
ontvangt dan één keer per maand per e-mail een
overzicht van de schrijfacties en online petities.
Kijk op www.amnestyopschool.nl, daar vind je allerlei handige informatie
over Amnesty en de mensenrechten. Op www.mas.amnesty.nl
vind je informatie over maatschappelijke stages bij Amnesty.
19

5. EXTRA
WEBSITES OVER DE DOODSTRAF
Voor meer informatie over de doodstraf kun je de
volgende websites bezoeken:
• www.amnesty.nl/mensenrechten/
themas/doodstraf
Amnesty Nederland over de doodstraf.
• www.amnesty.org
Internationale Amnesty-website met veel
informatie over de doodstraf (Engels).
• www.amnesty-usa.org/abolish
Website over de doodstraf van Amnesty
Verenigde Staten (Engels).
• www.aivl.be
Website van Amnesty Vlaanderen.
• www.cuadp.org
Citizens United for Alternatives to the Death
Penalty is een Amerikaanse organisatie die
actievoert voor de afschaffing van de doodstraf
in de Verenigde Staten (Engels).
• www.journeyofhope.org
Journey of Hope from Violence to Healing is
opgericht door nabestaanden van vermoorde
personen. Zij zijn ondanks hun verdriet tegen
de doodstraf (Engels).
• www.acatnederland.nl
Website van de Vereniging van Christenen voor
de afschaffing van Martelen en de Doodstraf.
• www.worldcoalition.org
World Coalition Against the Death Penalty
(Engels).
• www.derechos.org/dp
Veel links naar doodstrafsites (Engels).
21

SONGS
Tupac 16 on Death Row
The Offspring Beheaded
Elvis Presley Green Green Grass of Home
Bruce Springsteen Dead Man Walking
Nick Cave &
The Bad Seeds The Mercy Seat
Johnny Cash 25 Minutes to Go
Aerosmith Hangman Jury
Metallica Ride the lightning
The Doors The Unknown Soldier
Tindersticks Girl on Deathrow
Pearl Jam The Long Road
22
STEVE EARLE
OVER YONDER
De Amerikaanse singer-songwriter Steve
Earle is niet alleen bekend om zijn rock- en
countrymuziek, maar ook om zijn politieke
teksten. Hij schreef bijvoorbeeld liedjes tegen de
oorlog die de Verenigde Staten en Groot-Brittannië
in 2003 in Irak begonnen. En tegen de doodstraf.
Steve Earle heeft Bob Dylan als zijn grote
voorbeeld. Hij probeert het geweten van mensen te
‘raken’ met zijn muziek. Een speciaal nummer van
Earle gaat over de doodstraf van Jonathan Nobles.
Hij schreef ‘Over Yonder’ nadat hij in 1998 de
executie van Jonathan Nobles had bijgewoond.
Earle: ‘Een executie is afschuwelijk, een vreselijk
emotionele gebeurtenis. Kijk, ik weet dat Jonathan
op brute wijze twee vrouwen heeft vermoord en ik
weet dat hij het verdient om gestraft te worden,
maar die man was echt veranderd. Dat is een van
mijn grootste bezwaren tegen de doodstraf. Ik ben
namelijk zelf totaal veranderd, vergeleken met zes
jaar geleden ben ik een totaal ander mens. De urn
met de as van die jongen heeft achttien maanden
bij mij op de schoorsteenmantel gestaan. Zo lang
heeft het geduurd voordat ik een overlijdensakte
loskreeg van de staat Texas. Jonathan had haast
geen familie meer en hij wilde graag begraven
worden in een land waar de doodstraf niet bestaat.
Ik heb zijn as overgebracht naar Engeland. Na
Jonathans executie ben ik als een bezetene gaan
werken, acht uur per dag. In twee maanden heb
ik onder andere vier songs geschreven. Om het te
verwerken.’ (uit Humo, 2000)

OVER YONDER (JONATHAN’S SONG)
The warden said he’d mail my letter
The chaplain’s waitin’ by the door
Tonight we’ll cross the yard together
Then they can’t hurt me anymore.
I am going over yonder
Where no ghost can follow me
There’s another place beyond here
Where I’ll be free I believe.
Give my radio to Johnson
Thibodeaux can have my fan
Send my Bible home to Mama
Call her every now and then.
I suppose I got it comin’
I can’t ever pay enough
All my rippin’ and a runnin’
I hurt everyone I loved.
The world’ll turn around without me
The sun’ll come up in the east
Shinin’ down on all of them that hate me
I hope my goin’ brings ‘em peace.
FILMS
The trials of Darryl Hunt (2006)
Documentaire, 106 minuten. Vanaf 12 jaar
In 1984 werd in
North Carolina
(VS) een jonge
blanke vrouw
verkracht en
vermoord. Een
‘getuige’, een
voormalig lid
van de Ku Klux
Klan, wees een
19-jarige zwarte
man, Darryl Hunt,
aan als dader. Behalve deze verklaring was er geen
bewijs tegen Hunt. Toch vond de blanke jury dat hij
schuldig was. Hunt werd veroordeeld tot levenslang.
In 1994 bleek uit DNA-tests dat hij onschuldig
was. Toch duurde het nog eens tien jaar voordat
hij vrijgelaten werd. The Trials of Darryl Hunt laat
het verloop van deze bizarre rechtszaak zien aan
de hand van exclusief materiaal en persoonlijke
getuigenissen. De documentaire maakt daarmee
inzichtelijk hoe racisme in Amerika doorwerkt in de
rechtspraak.
Darryl Hunt startte na zijn vrijlating ‘The Darryl
Hunt Project for Freedom and Justice’
(zie www.darrylhuntproject.org).
23

Bart Stapert, advocaat (1999)
Documentaire. Engels, Nederlands ondertiteld,
15 minuten. Vanaf 12 jaar. Verkrijgbaar bij
Amnesty International.
Bart Stapert (de latere voorzitter van Amnesty
Nederland) verleent juridische bijstand aan
terdoodveroordeelden in de Verenigde Staten.
Hij heeft zijn kantoor in Saint Thomas, een zwarte,
arme buurt van New Orleans. Ongeveer de helft
van de zaken die hij behandelt, zijn moordzaken.
Stapert is niet tegen zware straffen, maar wel
tegen de doodstraf. Volgens hem zitten niet de
grootste misdadigers op Death Row, maar wel de
armste en politiek minst gewenste. Het zijn vaak
zwarte veroordeelden of mensen die een blanke
om het leven hebben gebracht.
La veuve de Saint-Pierre (2000)
Speelfilm. Frankrijk, Canada, 110 minuten.
Vanaf 16 jaar.
Terdoodveroordeelde
wacht in een
dorpje in Canada op
de aankomst van de
guillotine waarmee
hij geëxecuteerd
zal worden. Tijdens
het lange wachten
verandert de mening
over hem. De
mensen in het dorp
twijfelen of hij wel of niet onthoofd moet worden.
24
True crime (1999)
Speelfilm, Verenigde Staten, 127 minuten.
Vanaf 12 jaar.
Steve Everett
(Clint Eastwoord)
is journalist.
Hij probeert de
automonteur
Beechum (Isaiah
Washington) die
op het punt staat
geëxecuteerd te
worden, vrij te
krijgen.
The life of David Gale (2003)
Speelfilm, Verenigde Staten, 130 minuten.
Vanaf 12 jaar.
Antidoodstrafactivist
belandt in
de dodencel. Met
Kevin Spacey als
terdoodveroordeelde
en Kate Winslett
als verslaggever die
overtuigd is van zijn
onschuld. Ze heeft
24 uur voordat hij
wordt terechtgesteld.

Monster’s ball (2001)
Speelfilm, Verenigde Staten, 111 minuten.
Vanaf 16 jaar.
Nadat de man van
Leticia (Halle Barry)
de doodstraf heeft
gekregen, krijgt de
racistisch opgevoede
Hank (Billy Bob
Thornton) gevoelens
voor haar. Ze weet
niet dat Hank bij de
executie van haar man
betrokken was.
The Green Mile (2000)
Speelfilm. Engels, Nederlands ondertiteld,
188 minuten. Vanaf 16 jaar.
Paul Edgecomb is
gevangenbewaarder
op de beruchte Death
Row (deel van de
gevangenis waar terdoodveroordeelden
zitten) van de Cold
Mountain-gevangenis.
Hij is daar verantwoordelijk
voor het
bewaken van vier
terdoodveroordeelden. Eén van hen, John Coffy,
wacht de elektrische stoel omdat hij twee kleine
meisjes vermoord zou hebben. Paul begint te
twijfelen aan Johns schuld.
In Prison My Whole Life (2007)
Documentaire, Verenigd Koninkrijk, Verenigde
Staten, 90 minuten. Vanaf 15 jaar.
Journalist en
Black Panteractivist
Mumia Abu
Jamal wordt op 9
december 1981
in Philadelphia
gearresteerd voor
de moord op een
politieagent. Op
dezelfde dag wordt
duizenden kilometers
verderop William Francome geboren. Bijna een
kwart eeuw later doet William onderzoek naar de
zaak van de ter dood veroordeelde Mumia, die
beweert onschuldig te zijn. Met zijn geschriften
en radio-uitzendingen geeft Mumia een stem aan
de 3.350 mensen die in de Verenigde Staten in
afwachting zijn van hun executie. Met interviews
met Snoop Dogg, Angela Davis, Noam Chomsky,
Mos Def en vele anderen.
25

AMNESTY INTERNATIONAL WIL EEN WERELD WAARIN
IEDEREEN PROFITEERT VAN DE MENSENRECHTEN. OM
DAT TE BEREIKEN DOET AMNESTY ONDERZOEK NAAR
SCHENDINGEN VAN DEZE RECHTEN, EN VOERT AMNESTY
ACTIE TEGEN DIE SCHENDINGEN.