Leren van Kinderen tot 6 jaar - Marjo Lam

Leren over leren.
Leren door jonge kinderen
in hun omgeving te observeren.
Marjo Lam
2011
Ga voor meer uittreksels en informatie over
Leren – Ontwikkelen – Organiseren
naar marjolam.nl

Aanleiding voor dit artikel:
Ik kijk om me heen en zie mensen leren. Mensen stellen vragen omdat ze
iets niet weten, mensen proberen dingen uit omdat ze iets willen leren,
mensen lezen omdat ze iets willen weten, mensen oefenen om iets nog
beter te kunnen, mensen doen dingen na als zij er van overtuigd zijn dat
het een goed voorbeeld is.
In mijn functie als kadermanager leren en ontwikkelen (onderwijsontwikkeling)
ben ik dagelijks bezig met de vraag: “Wat is leren?”. Wat zijn de
succesfactoren om te komen tot leren en wat kan de bijdrage zijn van de
school en de omgeving om dit leren zo optimaal mogelijk vorm te geven,
zowel inhoudelijk als organisatorisch. Ik lees veel over dit onderwerp zowel
vanuit de gedragswetenschappelijke hoek als vanuit de neurowetenschappen.
De kennis die ik op deze manier vergaar combineer ik met mijn
eigen ervaringen die ik opdoe door het kijken naar mensen. Ik observeer
hoe mensen leren. Dit observeren is in de afgelopen tijd een automatisme
geworden. Als oppas oma op woensdag en zaterdag ben ik volop in de gelegenheid
mijn 3 kleinkinderen te observeren. Bewust kijk ik naar de processen
die zich onder mijn ogen afspelen. Vervolgens probeer ik door logisch
na te denken, verbanden te leggen, tussen oorzaak en gevolg en ga
ik op zoek naar de succesfactoren die ervoor zorgen dat zij (onbewust) tot
leren komen. Door mijn nieuwsgierigheid gedreven, kom ik steeds meer
tot de conclusie dat kinderen van nature leergierig zijn en dat zij door invloeden
vanuit de omgeving geremd en/of gestimuleerd kunnen worden
bij deze natuurlijke ontwikkeling. De manier waarop onze hersenen zich
ontwikkelen, de manier waarop verbindingen in de hersenen tot stand
komen en de manier waarop wij ons gedragen is volgens mij het logische
gevolg van het reageren op (natuurlijke) prikkels en impulsen in een bepaalde
context.
Deze gedachte onderbouw ik in dit artikel met een aantal verhalen vanuit
de praktijk. Na elk verhaal stel ik de vraag aan mijzelf wat die observatie
betekent voor de inhoud en de vormgeving van ons onderwijs en de begeleiding
van de student. Ik ben van mening dat leren gestimuleerd wordt
als wij in staat zijn studenten in een stimulerende en uitdagende, voor
hen herkenbare omgeving te laten leren en ontdekken. Studenten moeten
kunnen inzien waarom het voor hen belangrijk is om iets te leren, zij moeten
ervaren dat zij het kunnen toepassen in hun dagelijks leven of het
toekomstig beroep. Soms is het ook gewoon noodzakelijk om het gewenste
diploma te halen. Het is belangrijk dat zij uitgedaagd worden te reageren
op prikkels vanuit hun omgeving en dat zij de noodzaak er van inzien.
Nu hoor je vaak “Waarom moet ik dat leren???????? “
Voorwaarde bij het leren en ontdekken is dat de studenten begeleid en
geholpen worden door betrokken, enthousiaste, vakbekwame en gepassioneerde
docenten en begeleiders. Het is belangrijk dat docenten de studenten
kennen dat de docenten op de hoogte zijn van de achtergrond van
de studenten, weten hoe zij leren, hoe zij gemotiveerd kunnen worden,
wat hun drijfveren zijn en wat zij voor toekomstplannen hebben. Nog een
Marjo Lam 2011 Pagina 1

elangrijk punt is dat docenten dit doen vanuit echte interesse voor de
student en dat zij inspelen op datgene wat de student wil of nog moet leren.
Docenten gaan in dialoog met de student.
Kijken en luisteren naar het spelen van jonge kinderen en naar de begeleiding
die zij daarbij ontvangen vanuit de omgeving, vormen het startpunt
van de discussie over de inhoud van het onderwijs, de vormgeving
van het onderwijs, de begeleiding en de examinering. Observaties vormen
ook de input voor dit artikel. Observaties leveren steeds nieuwe gezichtspunten
op. Dit artikel zal daarom continu verrijkt worden met nieuwe observaties
die aanzetten tot nadenken over het leren!
Wil je zelf een bijdrage leveren aan dit artikel, mail je eigen observaties.
Ze worden onder vermelding van je naam toegevoegd.
Marjo Lam
Marjo Lam 2011 Pagina 2

Nieuwsgierigheid
De Observaties:
In het Dolfinarium in Harderwijk is een zieke orka opgevangen.
De eerste weken is de Orka te ziek en mogen bezoekers alleen naar videobeelden,
gemaakt met de webcam, kijken. Maar eindelijk is het zo ver.
Met Amy (6), Jayden (4) en Destin (3) staan we te wachten tot we de Orka
in het echt mogen zien. De kinderen staan voor het hek en de orka
zwemt in het bassin. Ze zien een personeelslid van het dolfinarium voor
de orka staan en beginnen met vragen: Hoeveel weegt hij, kan hij naar
die kant zwemmen, speelt hij met die bal, hoe oud is hij? De vragen blijven
komen en de mevrouw van het dolfinarium blijft rustig ingaan op de
gestelde vragen. Na 10 minuten komt er een verzorger met een emmer
vis. Hij gooit vissen in het water, eerst aan de ene kant van het bassin en
dan aan de andere kant. Hij loopt zelf voor het bassin langs en de orka
volgt hem. Als de verzorger voor het glas blijft staan, blijft ook de orka op
die plaats stil in het water met zijn snuit en buik naar de verzorger. Door
het glas heen raakt de verzorger de buik van de orka. De verzorger staat
nu aan de ander kant van het hek. Jayden loopt naar hem toe en vraagt
“Mag ik ook vissen gooien?. De verzorger zegt tegen hem: “Dat kan nu
niet, want de emmer is leeg.
Toen we na een half uur de orka bestudeerd hadden liepen we naar de
uitgang. Hier stond SOS dolfijnen met plastic bruinvissen. De kinderen liepen
er gelijk naar toe. Naast de vis stond een emmer met een spons. Zij
maakten de spons nat en gingen de vis natmaken. De begeleider die er bij
stond gaf hen een compliment dat ze zo goed meehielpen de vis nat te
houden.
Naast deze vis, stond een tafel met diverse attributen. De kinderen bleven
bij deze tafel staan. Er lag een bruinvis op een soort zwemvest, met banden
vastgemaakt. Amy staat te kijken en vraagt: “Waar is dat voor?”. De
begeleider vertelde dat zieke vissen soms te zwak zijn om zelf te zwemmen.
De verzorgers gaan dan met de bruinvis, die op het zwemvest ligt,
het water in zodat hij kan wennen aan het water. Amy bekijkt het zwemvest
goed en ziet dat het van hetzelfde materiaal is gemaakt als de slurven
die zij tijdens zwemles gebruikt heeft. Het zit niet helemaal goed
dicht, dus dat doet ze even. De andere twee kinderen staan erbij te kijken.
Amy is even stil en ziet dan wat onbekends liggen. Ze vraagt: “Wat is
dat?”. “Dat is een sonde”, zegt een medewerker die erbij staat. “Er zijn
zieke vissen die niet zo goed meer kunnen kauwen. We doen dan allemaal
vis in een mixer zodat het zacht wordt”. “O”, zegt Amy “een fruithapje”.
“Ja”, zegt de begeleider, “dat klopt”. “We doen dan dat hapje in de sonde
en doen het slangetje in zijn bek. We spuiten de voeding zo in de eerste
maag, want de bruinvis heeft 4 magen.” Amy is weer even stil en ziet dan
een spuitje liggen. Je raad het al, de volgende vraag werd gesteld. “Waar
Marjo Lam 2011 Pagina 3

is dat voor?” “Daar krijgen ze spuitjes mee om beter te worden. Zie je
dat slangetje, dat zit aan de naald vast. Als de vis dan beweegt dan kan
het slangetje wat buigen en breekt niet gelijk de naald af. Daarna volgde
de stethoscoop. Amy stelde de vraag of dat dezelfde was als de dokter
gebruikte en de begeleider beaamde dat. Ook lag er nog een thermometer,
waar de nodige uitleg over volgde.
“Zo, dat was dat dacht ik”. “We kunnen weer verder”. Maar er was nog
een tafel met daarop schedels van de hoofden van de vissen. Ook hier
wilde de nieuwsgierige aagjes weer van alles weten en vooral ook voelen
hoe scherp de tandjes waren.
Wat leren we hiervan?
Aansluiten op de zone van naaste ontwikkeling.
Ik zit met Amy op woensdagmiddag op de bank. Zij zit net in groep 3. Ik
vraag haar wat zij op school gedaan heeft en het gesprek komt op lezen.
“Oma”, zegt ze, ik moest van de juffrouw hakken en plakken”. Ik vraag:
“Wat is dat dan?“ “Dan moet ik zeggen v.i.s . en m.aa.n, maar dat doe
ik eeeeeeeeeeeeecht niet, ik kan al lezen, ik zeg gewoon vis en maan.”
(Amy kon al redelijk lezen, voordat zij naar groep 3 ging las zij al tweelettergrepige
woorden.)
Wat leren we hiervan?
Knutselen in het Dolfinarium
In de kerstvakantie ging ik met Amy,
Jayden en Destin naar het dolfinarium.
Het was die dag erg koud. Het
vroor en er lag sneeuw. In de grote
filmzaal had de organisatie van het
dolfinarium een springkussen neergezet
en tafeltjes met klei. Al spelend
konden de kinderen kijken naar de
beelden van orka Morgan. Dit werd
op een groot scherm geprojecteerd.
Er zaten een aantal kinderen orka‟s te
kleien en Jayden wilde er ook een
maken. Hij zat naast een meisje dat
haar orka al bijna af had. Hij had klei
in zijn handen en keek naar het meisje.
Op een bepaald moment vroeg hij
haar: “Wil je mij helpen?” “Natuurlijk”
zei het meisje en ging hem uitleggen hoe hij het beste een orka kon maken.
Toen de orka bijna af was vroeg Jayden “Hoe maak je de vinnen?”,
want die zaten er nog niet op.
Wat leren we hiervan?
Marjo Lam 2011 Pagina 4

Kinderen weten meer dan je denkt?
Ik zit na een volleybalwedstrijd te praten met een medespeelster. Zij is
leerkracht van groep 3. Zij vertelde dat zij die middag aan het nakijken
was. De kinderen moesten bij een afbeelding van een klok opschrijven
hoe laat het was, 2 uur, 4 uur enz. Bij de klok die twee uur aangaf zag de
leerkracht een 4 staan en bij de klok van 4 uur zag zij een 6 staan. Ze
stond al op het punt het rode potlood te gebruiken. Plots zag de leerkracht
dat er overal een 1 voor stond, de leerling had keurig 14 uur en 16 uur
geschreven.
De eerste gedachte van de juf was: “Maar dat horen kinderen van deze
leeftijd nog helemaal niet te weten!”
Wat leren we hiervan?
Vragen in plaats van Opdragen!
Jasper is 7 jaar en zit net in groep 4. Hij is een leergierige jongen en heeft
het in groep 3 erg naar zijn zin gehad. De moeder van Jasper signaleert
veranderingen in het gedrag van Jasper nu hij een maand in groep 4 zit.
Hij is wat stiller, hij trekt zich wat terug. In eerste instantie denk je aan
een griepje of iets dergelijks. Maar hij veranderde niet, het leek zelf nog
erger te worden. Zijn spontane, uitbundige gedrag dat hij in groep 3 vertoonde,
was volledig verdwenen. Gelukkig had zijn moeder het boek „Luisteren
naar kinderen‟ van Gordon gelezen en vond het tijd om eens rustig
met hem in gesprek te gaan.
Na een korte tijd kwam het hoge woord eruit: De juffrouw zegt: Je moet
dit doen, je moet dat doen!
In groep 3 had de juf een andere benadering: Zij vroeg: “Wil je…?” en dat
voelde voor hem heel anders aan. Nadat de moeder van Jasper met de
juffrouw in gesprek is geweest, veranderde zij haar houding ten opzichte
van Jasper en je zag hem weer veranderen in een levenslustige jongen.
Wat leren we hiervan ?
Verrassen
Oma zit even haar mail te lezen en
Destin van 3 jaar klimt op schoot.
“Oma, mag ik een spelletje doen”
vraagt hij. Ik ga naar de site spelletjes.nl
en vind daar een pagina met
kleuterspelletjes. Er staat een locomotief.
Er staan 4 gekleurde karretjes
achter. Een stem noemt een
voor een de namen op in het Engels:
Red! Destin gaat met cursor
op de rode wagon staan en klikt.
Marjo Lam 2011 Pagina 5

De wagon gaat rijden en haakt zich vast aan de locomotief. Vervolgens
worden alle andere kleuren genoemd en hetzelfde proces herhaalt zich.
Vol aandacht volgt hij de wagonnetjes als ze naar de locomotief rijden.
Blue, Yellow, Green. Als het laatste wagonnetjes aangesloten is maakt het
treintje een rondje door het landschap. Destin ging staan en klapte in zijn
handen. “Oma, oma hij gaat rijden”, roept hij naar mij. “Nog een keer”,
was de reactie van Destin. Hij startte het spel zelf en ging het opnieuw
spelen Hij bleef het een aantal malen herhalen.
Wat leren we hiervan?
Van proberen kan je leren:
Jayden is 4 jaar (bijna 5) en ziet bij oma een skateboard op zolder staan.
Een professioneel skateboard van een snowboarder. Hij vraagt: “Oma
mag ik skateboarden?” Oma heeft zo haar twijfels. Het board is wel erg
groot voor zo‟n kleine jongen en bovendien is het wel erg gevaarlijk. Er
kunnen de grootste ongelukken gebeuren. Oma heeft de oplossing gevonden
en zegt: “ Skateboarden is wel heel leuk he, maar dit board is wel erg
groot. Het is eigenlijk van oom Martijn. Weet je, jij bent bijna jarig, wil je
dan een skateboard voor cadeau krijgen?” Jayden is even stil, en na enige
tijd zegt hij
Maar Oma: VAN PROBEREN KAN JE LEREN.
Ja, daar heeft hij gelijk in. Hij
verwoordt zelf de visie die oma
eigenlijk ook heeft op onderwijs.
Oma wordt wel met haar
neus op de feiten gedrukt en
moest ook inwendig vreselijk
lachen en zegt: “Ja, daar heb je
gelijk in. Zullen we samen eens
kijken wat je daar allemaal
voor nodig hebt?” Na enige tijd
zoeken op zolder was er een
helm, polsbeschermers, kniebeschermers
en elleboogbeschermers.
Oma en Jayden
gaan naar beneden en gaan
zich voorbereiden. Ze zoeken
een plek om te skaten en Jayden
doet al het beschermmateriaal
om. Hij is er helemaal
klaar voor en loopt naar het
skateboard. Oma kijkt toe, oma
wacht tot hij op het skateboard
gaat staan, maar Jayden weet
Marjo Lam 2011 Pagina 6

zelf precies de juiste manier om het te leren.
Hij gaat op zijn buik liggen, zet af met zijn voeten en gaat het hellinkje af.
Hij herhaalt dit een paar keer. Oma staat in de tuin en kijkt nu, met een
gerust hart toe. Ze ziet dat het goed gaat. Het zelfvertrouwen groeit bij
Jayden door het oefenen en hij is toe aan de volgende uitdaging. Voorzichtig
gaat hij staan. Het wiebelt nog erg en valt bijna van het board af.
Hij gaat door zijn knieën en is nu lager bij de grond. Hij zet 1 voet op de
grond, 1 voet op het skateboard en gaat nu op deze manier de heuvel af.
Ook deze manier van verplaatsen wordt een aantal malen herhaald tot hij
het tijd vond voor de volgende fase.
Jayden gaat staan op het skateboard en wil het hellinkje af. Hij valt redelijk
hard op de grond, maar op de kniebeschermer en de elleboogbeschermer.
“Het doet geen pijn”, zegt hij “ik viel op de kniebeschermer”.
Hij staat op en gaat weer verder met oefenen. Hij ziet Oom Martijn en
vraagt om hulp. Jayden krijgt wat aanwijzingen om stabiel te kunnen
staan en gaat van weer verder met proberen. Want van proberen kan je
leren. Na een uurtje oefenen lukt het Jayden om heel langzaam, maar wel
staand op het board zich voort te bewegen.
Wat leren we hiervan?
Kijk, dat doe je zo! Instructie!
Destin is 3 jaar oud en zit bij zijn oma te spelen. In de kamer staan blokjes,
een houten trein en een xylofoon. Hij zit lekker te spelen als er visite
binnen komt. Een klein neefje van anderhalf jaar komt met zijn moeder
binnen. Franco gaat bij zijn moeder op de bank zitten en kijkt naar de
spelende Destin. Na een kwartier gaat hij van de bank af en loopt naar
Destin toe. Hij gaat naast hem zitten.
Destin vraagt “Wil je ook spelen?”. Hij heeft het stokje van de xylofoon in
zijn hand en speelt op de xylofoon. “Kijk” Franco zegt hij, “zo moet het”
en maakt muziek. Hij geeft het stokje aan Franco en zegt: “nu jij”. Franco
slaat met het stokje steeds op dezelfde toets. Destin pakt het stokje uit
zijn hand en zegt: “Nee Franco”, niet zo. “Kijk, je moet het zo doen.” Hij
geeft vervolgens de stok weer over aan Franco. Franco slaat op de xylofoon
en slaat nu op verschillende toetsen
Wat leren we hiervan?
Imiteren, kunst afkijken.
Ik heb een nieuwe iPad en zit er op de bank wat mee te spelen Destin van
3 jaar zit aan de andere kant naast mij aandachtig te kijken. Ik vergroot
de letters om het betere te kunnen lezen (dat deed ik 1 keer). Na een tijdje
wil Destin even kijken. Zonder zich te bedenken zet hij duim en wijsvinger
naast elkaar en zet ze uit elkaar. De letters vergroten. Aan het eind
van de dag komt mijn zoon de kinderen ophalen. Ook mijn zoon wil de i-
Marjo Lam 2011 Pagina 7

pad wel even zien. Ik vraag aan Destin: “Laat jij even aan papa zien hoe
de letters groter gemaakt kunnen worden?”. Zonder zich een moment te
bedenken zet hij zijn vingers op het scherm en vergroot de letters.
Wat leren we hiervan?
Zwemles Differentiatie
Amy Jayden en Destin zitten
op zwemles. In een
groep zitten ongeveer 10
kinderen. Na elke periode
kijken de badmeesters of
de kinderen al naar een
volgende groep kunnen. De
groepssamenstelling verandert
regelmatig. Zo komt
het voor dat kinderen na
een jaar het zwemdiploma
halen en anderen er anderhalf
of twee jaar over doen
voordat zij het felbegeerde
diploma bezitten
Veiligheid. Vertrouwen.
Mijn eerste baan was peuterleidster in een buurthuis in Utrecht. Bij het
nadenken over leren heb ik ook een aantal observaties vanuit die periode
beschreven. Ik weet nog heel goed hoe kinderen voor de eerste keer de
speelzaal binnen kwamen. Sommigen gingen gelijk spelen, anderen bleven
aan de kant zitten en keken vooral naar de anderen die aan het spelen
waren.
Deze kinderen kregen van mij altijd extra aandacht, samen praten, samen
spelen. Soms was ook contact krijgen moeilijk, maar met behulp van een
poppenkastpop lukte het eigenlijk altijd om de peuters te laten reageren.
Pas op het moment dat de peuters echt contact hadden met mij, begonnen
zij te spelen. Dit spelen beperkte zich vaak in eerste instantie nog tot
een puzzel, of knutselen aan de tafel. Al spelend aan tafel keken deze
peuters om zich naar de andere peuters. Op het moment dat zij daar aan
toe waren, gingen zij van de tafel af en zochten contact met andere kinderen.
Zodra de situatie veranderde, bijvoorbeeld doordat er opgeruimd
moest worden, veranderde het gedrag van deze kinderen. Zij stonden
weer te kijken naar de rest.
Wat leren we hiervan?
Marjo Lam 2011 Pagina 8

Aanwijzingen geven aan leeftijdsgenootjes,
Amy, Jayden en Destin zitten achter de laptop te spelen. Op school tv en
spelletjes.nl vinden zij al zelfstandig hun weg. Om de beurt mogen ze achter
de computer. De anderen kijken mee. Na Amy kroop Destin achter de
computer. Hij ging aan de slag, maar op een bepaald moment zegt Amy:
“Nee Destin, dat moet niet zo, maar zo”. En Destin doet het gelijk goed
na en blijft het gedurende het spel verder op de goede manier doen.
Wat leren we hiervan?
Na doen, belonen of successen vieren bij zindelijkheidstraining.
Zindelijkheidstraining begint soms al op jonge leeftijd. Belangrijke voorwaarde
voor het zindelijk worden blijft natuurlijk wel dat de peuters er
aan toe zijn. Het is belangrijk dat zij hun sluitspier kunnen beheersen en
dat zij begrijpen wat je zegt.
Wat zijn nu goede hulpmiddelen om kinderen te stimuleren zindelijk te
worden. Vanuit observaties zie ik twee voorbeelden:
Amy, mijn kleindochter, ziet het toilet en wil er op zitten. De eerste keren
gebeurt er niets. We praten met elkaar over het toilet en de luier. Op de
bank lees ik haar het boekje voor van de prinses die op het potje wil,
maar haar potje kwijt is en van luiereend, een voelboekje.
Na een aantal keren doet zij een plas op het toilet. Zij kijkt in de wc pot
en mag het daarna doortrekken. Wat een feest. De volgende keer perst ze
net zo lang om te kunnen plassen, want ze wil de wc doortrekken. Thuis
plakt de moeder van Amy een papier op de wc deur. Elke keer als zij naar
de wc is geweest krijgt ze een mooie sticker op het vel.
Een tweede voorbeeld komt vanuit de periode dat ik peuterleidster was.
Voordat we buiten gingen spelen werd er altijd gevraagd wie er nog moest
plassen. Veel kinderen wilden dan nog even naar het toilet. Vaak kwamen
ook kinderen die nog een luier omhadden ook naar mij toe om te plassen.
Zij zagen de anderen het doen en wilden ook op de wc plassen. “Ik wil ook
groot zijn” zeiden ze dan tegen mij. Dit was vaak het startpunt van het
zindelijk worden
Wat leren we hiervan?
Vragen:
Vragen staat vrij? Dit wordt veel gezegd, maar wordt er veel gevraagd of
ervaren wij vragen als dom en zoeken we het liever zelf uit. Hoe komt het
dat wij het vragen stellen verleren?
Vragen is zo natuurlijk. Iedereen weet dat je soms moe wordt van het gevraag
van jonge kinderen. Een heel duidelijk voorbeeld is de „Waarom fase‟.
Waarom doe je dat, waarom gaan we weg, waarom is dat rood, waarom,
waarom, waarom..
Marjo Lam 2011 Pagina 9

Ze vragen niet alleen naar het waarom maar ook naar het hoe! “Hoe moet
dat oma?”, is een vraag die ik tijdens elk bezoek van de kinderen te horen
krijg.
Waarom stoppen wij deze natuurlijke drang om te vragen terwijl dit de
bron van het leren vormt!
Wat leren we hiervan?
Vragen
Ik was met Amy (6), Jayden (5) en Destin(3) in Dolfinarium. We keken bij
een show van de bruinvissen. Na de show zei de trainer dat kinderen die
vragen hadden, mochten blijven staan. Amy bleef staan. “Ik heb een
vraag” zei ze tegen mij. Ik had geen idee wat ze wilde vragen. De trainer
kwam eraan en ze vroeg: “Hoe lang kunnen bruinvissen onder water blijven?”
“Vijf minuten” was het antwoord. Daarna vroeg ze wie de baby
bruinvis was. Na de bruinvissen gingen we op weg naar de dolfijnenshow.
De show was afgelopen en we wilden naar buiten lopen. “Oma”, zegt ze,
“Ik heb nog een vraag” en ze liep richting trainer die aan de rand van het
bad stond. “Hoe diep is dit water? Hebben dolfijnen oren?”
Wat leren we hiervan?
Ontdekken
“Oma mogen we verven?” Natuurlijk mogen ze dat. Ik had nog een grote
rol behang liggen. Voor ieder knipte ik een stuk van de rol af. Het papier
krulde op. We legden samen iets zwaars op de punten. De verf deed ik op
schoteltjes en ze gingen aan het werk. Jayden (5) kreeg ik de gaten dat
het behang niet meer krulde als er verf op zat. Hij ontdekte ook dat blauwe
en gele verf door elkaar groen werd.
Deze ervaring riep natuurlijk weer
nieuwe vragen op: “Oma, hoe maak je
rood?”
Jayden had twee grote stukken behang
geverfd. Een stuk behang was helemaal
blauw, donkerblauw en lichtblauw. “Dat
is de zee”, zei Jayden. “Oma, mag ik
daar zeedieren op plakken?” Hij ging
boven het knutselboek van de zeedieren
halen en knipte deze uit. Hij plakte
de bodemdieren onderop en anderen
verspreidt over het blad. Ook zaten er
wat vogels in het knutselboek. Deze
plakte hij helemaal boven aan het blad.
Het andere vel dat hij geverfd had was
geel en groenig. Dit is voor de dinosau-
Marjo Lam 2011 Pagina 10

ussen. Hij haalde ook dat knutselboek van boven en knipte de plaatjes uit
en plakte de plaatjes op zijn ondergrond.
Wat leren we hiervan?
Leren vanuit de context, vanuit het geheel.
Aan de fruitbomen hangen nog veel bramen en appels. Ik ga naar de winkel
en koop geleisuiker om jam te maken. Amy, Jayden en Destin zijn bij
mij. Ik vraag of ze samen met mij jam willen maken. “JAAAAAAA” roepen
ze in koor.
We gaan op de bank zitten en met elkaar praten we over wat we allemaal
nodig hebben om jam te kunnen maken. Al snel hebben ze veel dingen
genoemd, fruit, een pan, een lepel, een jampot. “Wat moeten we nu
doen”, vraag ik. “Naar de tuin en bramen en appels plukken.” Dat gingen
we doen. We deden het fruit op een dienblad en gingen naar binnen. “Wat
gaan we nu doen” vroeg ik. “Nu moeten we het in de pan doen.” Helaas
was dat nog niet helemaal de bedoeling, want het fruit was niet helemaal
schoon. “Kijk eens wat hier zit”, vroeg ik. “Zand”, zeiden de kinderen.
“Wat moeten we dan eerst doen?”. “We moeten het wassen!” Zo gezegd
zo gedaan. Nu was het schoon, maar de schilletjes en de steeltjes zaten er
nog aan. “Wat zie je hier?” vroeg ik aan ze. “Zie je dat in de jam zitten?”
De kinderen begonnen met het schoonmaken van het fruit. Ik was inmiddels
de appels aan het schillen. De kinderen maakten er kleine stukjes
van. Nu kon het in de pan.
De kinderen gooiden alle stukjes in de pan. De pan ging op het fornuis. Ik
zette stoelen voor het fornuis zodat ze konden helpen. Samen gooiden ze
de suiker in de pan en samen bleven ze roeren terwijl het fruit warmer
werd. Na een paar minuten was het klaar en moest het in de jampotten.
“De jam is dun”, zei Jayden. Ik legde uit dat het dikker werd als de jam
weer koud werd en dat we even moesten wachten tot het zover was. Ik
had etiketten gepakt om hun naam op te zetten. De kinderen wilden de
etiketten versieren. Ik pakte de kleurpotloden en stiften en ze maakten
elk hun eigen etiket voor op de pot jam.
Aan het eind van de middag was de jam afgekoeld. Ze plakten hun etiketten
op de jampot. Ze smeerden zelf een boterham en deden daar hun eigen
gemaakte jam op. Toen papa kwam kreeg hij gelijk de jampotten te
zien. Het maken van jam had ook een nadeel. Mama wilde thuis koekjes
met ze bakken, maar ze wilden jam maken, net als bij oma!
Wat leren we hiervan?
Overdaad schaadt
Vanuit de periode dat de kleinkinderen nog in de box lagen herinner ik mij
ook iets wat aandachtspunten biedt bij het aanbieden van onderwijs. Als
de box vol met speelgoed ligt weet de baby niet wat hij moet pakken. Hij
Marjo Lam 2011 Pagina 11

kan geen keuze maken. Hij stoot tegen speelgoed aan en dan weer tegen
een ander speelgoedje. Telkens ging de aandacht weer ergens anders
naar uit. Als in een box een selectie aan speelgoed ligt gaat de baby verder
onderzoeken. In de box lagen een bal, een rammelaar en een lieveheersbeestjes
knuffel. De baby stoot tegen de bal en de bal rolt een stukje
weg. De baby probeert richting bal te bewegen om de bal weer aan te raken.
Ditzelfde is van toepassing op de rammelaar en de knuffel. De baby
stoot tegen de rammelaar en hoort een geluidje. Hij kijkt naar de rammelaar
en herhaalt zijn gedrag. Weer hoort hij hetzelfde geluidje. Aan het
lieveheersbeestje zaten vleugeltjes van plastic. Hij krijgt een vleugeltje te
pakken en heeft het lieveheersbeestje in zijn hand. Hij stopt het vleugeltje
in zijn mond. Hij haalt het weer uit zijn mond en ligt naar het beestje te
kijken.
Wat leren we hiervan?
Keuze mogelijkheden
Ik vraag op een woensdagmiddag aan de kleinkinderen: “Wat zullen we
vanmiddag gaan doen?” Zij denken na en komen moeilijk tot een plan.
Een andere woensdagmiddag vraag ik: Zullen we vanmiddag naar het bos
gaan of naar de speeltuin. Zij reageren direct en willen naar het bos.
Wat leren we hiervan?
Oefenen
Er staat een doos blokken op de grond. Jayden wil een toren bouwen. Hij
pakt blokjes uit de doos en stapelt ze op elkaar. Hij zet de blokjes op elkaar,
maar de toren wordt steeds schever en valt al snel om. Hij begint
weer opnieuw. De blokjes worden iets rechter op elkaar gestapeld en de
toren wordt iets langer. “Goed zo”, zeg ik, “de toren wordt steeds hoger”.
De toren valt weer om en Jayden blijft het
steeds opnieuw herhalen. De toren wordt
steeds hoger. Telkens laat hij het resultaat
zien.
Wat leren we hiervan?
Lezen
Het is een warme zaterdagmiddag en ik ga
met de kinderen naar Sporting Harderwijk.
Lekker midgetgolven en in het peuterbad spetteren.
Van al die inspanning krijg je trek in
iets lekkers. Ik ga met Destin van 4 jaar naar
de kiosk. Ik vraag hem: “Wat wil jij?”. Hij kijkt
op het blad met de ijsjes en zegt: “Ik wil een
Marjo Lam 2011 Pagina 12

oombeker.” Ik kijk naar hem en vraag: “Heb jij wel eens een roombeker
gehad?” Destin zegt: “Nee.”. Ik vraag: “Hoe weet je dan dat het een
roombeker is?” Hij antwoordt: “Dat kan ik toch lezen.”
Dit verhaal vertel ik aan zijn ouders. Twee avonden later is Jasper, de vader
van Destin, boven de was aan het ophangen terwijl de kinderen al in
bed liggen. Hij hoort Destin een boek lezen. Eerst spellen (hakken) T. R .E
.I .N. gevolgd door het hele woord: trein. En zo een aantal woorden achter
elkaar. Ook op school kwam ter sprake dat Destin al veel met letters en
woorden bezig is. De juf ging woorden met hem lezen. Destin vertelde
thuis dat hij maar 1 letter niet wist.
Wat leren we hiervan?
Oefenen
Het is Kinderboekenweek 2011. Ik ben met Amy (7), Jayden (6) en Destin
(4) in de bibliotheek. In het kader van de Kinderboekenweek is er een
theatervoorstelling. Kinderen zitten en hangen op zitzakken voor een podium.
Het verhaal gaat over een prinses en een ridder. De prinses is verdrietig,
want ze kan niet zelf al die prachtige boeken lezen. Ik kan alleen
maar de plaatjes bekijken zegt ze. De ridder weet raad: “dan moet je spinazie
eten”. “Nee!”, roepen de kinderen in koor. “Oh nee”, zegt hij: “dan
moet je spruitjes eten”. “Nee!” roepen alle kinderen weer. De kinderen
zeggen: “Dat moet je leren op school”. “Oh ja”, zegt de ridder en zegt dan
tegen de prinses: “dan ga je gewoon 1 dagje naar school en dan kan je
lezen”. “Nee,”‟ roepen de kinderen, “dat kan niet in een dag, dan moet je
heeeeeeeeeel veeeeeeeel oefenen.”. “Oefenen??” vraagt de ridder. “Ja,
heel veel zeggen”, de kinderen want: “van proberen kan je leren !!!
Wat leren we hiervan?
Verbindingen leggen. Vragen stellen
Amy zit buiten in de Jacuzzi. Lekker te bubbelen. Aan de zijkanten van de
jacuzzi zitten twee watervallen. Deze twee watervallen spuiten steeds water
in het bad. Amy zit er naar te kijken en vraagt mij: “Waarom stroomt
het bad niet over?”
Wat leren we hiervan?
Marjo Lam 2011 Pagina 13

Marjo Lam 2011 Pagina 14