Samenvatting HC ZL1.pdf - VETserieus.nl

www.VETserieus.nl
Beste Student,
De documenten op VETserieus.nl zijn alleen bedoeld als ondersteuning bij
het studeren. De samenvattingen worden nagekeken door studenten tijdens
het volgen van de lessen en waar nodig aangepast. Dit project heeft als doel
foutloze samenvattingen te bieden die met hun tijd meegaan, ondanks dit
streven is er altijd een kans dat er fouten in de documenten staan. Mocht je
tijdens het lezen van de samenvatting fouten vinden kun je dat doorgeven
via de contactpagina op de site of direct een mail sturen naar
vetserieus@gmail.com
De student is verantwoordelijk voor zijn of haar leermethode en voor het
uiteindelijke resultaat. Allemaal veel succes met de voorbereidingen!!
Hartelijke groet,
VETserieus.nl
1

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Hoorcollege 1 Introductie tot het vak
Het voorkomen van een ziekte:
- epidemiologie
o incidentie / prevalentie: de getallen
- etiologie
o de veroorzaker
- pathogenese
o het ontwikkelingsproces van de ziekte
De verschijnselen bij een ziekte
- verschijnselen (is niet symptomen!!)
o subjectieve uitingen van ziekte; dat wat de eigenaar waarneemt (strikt
genomen: wat de patiënt zelf voelt)
- bevindingen
o objectieve uitingen van ziekte; dat wat de dokter waarneemt
De diagnose
- essentiële gegevens
- essentieel onderzoek
o de diagnose wordt gesteld op de verschijnselen. In twijfelgevallen kan
men microscopisch onderzoek laten verrichten van materiaal uit de rand
van jonge leasies. Bewijzend zijn insluitlichaampjes of virusdeeltjes.
Hoorcollege 2 reactiepatronen van mondholte tot maag
De algemene reactiepatronen beschrijven het spectrum van morfologische veranderingen
waarmee een weefsel of orgaan(systeem) reageert op (pathogene) prikkels.
Algemene pathologische veranderingen:
- weefsel/orgaan kleiner dan normaal
o atrofie
o hypoplasie
o aplasie
- weefsel/orgaan groter dan normaal
o hypertrofie
o hyperplasie
o neoplasie (tumor)
- metaplasie
- apoptose; degeneratie/necrose (met of zonder erosies/ulcera)
- ontsteking
- ontwikkelingsstoornissen
- liggingsveranderingen en dilatatie
1

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Belangrijk:
- er is een beperkt scala van reacties van weefsels en organen op prikkels
- verschillende aandoeningen kunnen tot uitdrukking komen in eenzelfde
reactiepatroon van weefsel/orgaan
- veranderingen binnen het algemeen reactiepatroon zijn terug te voeren op
mechanismen uit algemene pathologie
- kennis van algemene reactiepatronen is van belang voor begrip van morfologische
en functionele gevolgen van een aandoening.
Wanneer je het macroscopisch beeld omschrijft, zijn de volgende aspecten van belang:
1. korte beschrijving van de laesies
- grootte
- vorm
- kleur
- distributie
- aantal
2. morfologische diagnose: een interpretatie van de belangrijkste laesies
gebruikmakend van pathologische terminologie zonder een uitspraak te doen over
de oorzaak.
Bij een inflammatoire laesie denk je aan de volgende componenten: graad,
verloop, verspreiding, type exsudaat en andere kenmerken. Bijvoorbeeld een
matige diffuse sereuse gastritis.
3. etiologie (oorzaak)
4. pathogenese: hoe zijn de laesies ontstaan?
5. naam van de aandoening
6. mogelijke Ddx op basis van anamnese en pathologie
Reactiepatroon van bovenste deel van digestiestelsel:
- Mondholte en keel
Stomatitis/gingivitis/cheilitis (cheilitis = ontsteking lippen) kunnen als volgt ingedeeld
worden:
- op basis van macroscopie
o vesiculair
o erosief en ulceratief
o papulair (moet dat niet papillair zijn…?)
o necrotizerend
- op basis van histologie
o eosinofiel
o lymfoplasmacytair
2

Ziekteleer 1 hoorcolleges
- Gebit (inclusief kaak: zie ook skelet)
Bij knaagdieren: verhoogde slijtage/verlies gebitselementen en malocclusie
Malocclusie wordt onderverdeeld in:
- afwijkende stand van gebitselementen: dentale malocclusie;
- afwijkende ontwikkeling van de kaken: skeletale malocclusie;
- combinatie van beide
Onderkaakresectie van de hond
Beschrijf de laesies: meerdere witte haarden in de onderkaak,
ondertanden staan te ver uit elkaar, waarschijnlijk door een
ruimte innemend proces.
De morfologische diagnose:
Onderkaak van een volwassen koe. Duidelijk is een ernstige
zwelling van de kaak.
Hierom is een doorsnede van de aangetaste kaak
meegezonden met ter vergelijking een doorsnede van de
normale kaak van hetzelfde dier.
Laesies: mutipele witte haarden, sterke
verdikking van de kaak.
De morfologische diagnose:
De route van besmetting: wondjes in de mond
door corpora aliena of scherpe voedseldelen.
Wat is de etiologie:
Wat is de naam van deze aandoening:
3

Ziekteleer 1 hoorcolleges
- Tong
Locaal: ontsteking, necrose of neoplasie
bijv. bij kat
- eosinofiel granuloom
- trauma
- plaveiselcelcarcinoom
Systemische aandoening: virale infectie, uremie (zoek op hoe uremie kan leiden tot
ulceraties op de tong!)
- Tonsillen
o Hyperplasie
o Ontsteking
o Neoplasie plaveiselcelcarcinoom
- Speekselklieren
- Slokdarm en krop
o Obstructie
o Verwijding
o Vernauwing
o degeneratie/necrose
o ontsteking
o neoplasie
Slokdarm van een schaap
Laesies: goed omschreven witte haarden op de
buitenzijde van de oesophagus.
De etiologie:
Slokdarm en maag van een paard. Duidelijk te zien is een toename
van het musculaire weefsel van de distale oesophagus.
Zie ook de doorsnede van de aangetaste oesophagus.
Morfologische diagnose:
Klinische betekenis van deze laesie: toevalsbevinding
4

Ziekteleer 1 hoorcolleges
- Voormagen en maag/lebmaag
Reactiepatroon voormagen:
- tympanie
- ontsteking
- neoplasie
Reactiepatroon van de maag/lebmaag:
- liggingsveranderingenen en dilatatie/overlading
- veranderingen in lumen van maag / lebmaag
bijvoorbeeld vreemde voorwerpen
- veranderingen in wand van maag/lebmaag
o slijmproductie toe- of afgenomen met of
zonder metaplasie
o regressieve veranderingen:
atrofie
degeneratie en necrose met of zonder
erosies en ulcera
proliferatie klierweefsel: toe- of
afgenomen
ontsteking
neoplasie
- circulatiestoornissen zoals bijvoorbeeld oedeem
Sectiebeeld van een hond
Laesies: een sterk vergrootte maag met een verplaatsing van de
milt.
Naam van de aandoening:
De honden waarbij deze aandoening zich vaak voordoet: Duitse
herder..?
Sectiebeeld van een paard met een sterke overlading
en ruptuur van de maag.
Hoe kan met sectie onderscheid gemaakt worden
tussen een anti- en postmortale scheur van de
maagwand ?
‘Grass sickness’ (= equine dysautonomie) als oorzaak van voortdurend recidiverende
maagoverlading. Degeneratie en necrose gevonden van neuronen in de autonome ganglia
(zoals in het ganglion coelicum) en in verschillende nuclei van de hersenstam en het
ruggenmerg.
5

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Wat is de klinische betekenis van haarballen in de pens van een kalf?
Necrose en ulceratie van penswand in een rund;
Chronische rumenitis veroorzaakt door
Fusobacterium necrophorum.
Ontsteking van de maag (gastritis):
- exsudatief, afhankelijk van aard van het exsudaat onderverdeeld in:
o catarhaal
o (purulent)
o Hemorragisch
o Pseudomembraneus (soort dekentje over het weefsel) (inclusief ulceratie)
- Proliferatief
o Hypertrofisch
o Eosinofiel
o Lymfo(plasma)cellulair
Hond met membraneuze gastritis
Varken met pseudomembraneuze gastritis met ‘boutons’;
Salmonella infectie
Geringe oppervlakkige gastritis voornamelijk
subepitheliaal
Meer ernstige gastritis met plaatselijk verlies
van klierweefsel
6

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Chronische gastritis met proliferatie van bindweefsel en
verlies/destructie van klierweefsel.
Helicobacter bacterieën in slijm op oppervlakte van
Maagepitheel
Paard met Gasterophilus sp en Parascaris
equorum (spoelworm)
Parasitaire infecties met of zonder gastritis;
Gastritis (indien aanwezig) is meestal eosinofiel
en/of granulomateus
Maagcarcinoom: tumorcellen vormen kleine groepjes in
spierlaag (*). Tumorembolus in lymfevat (pijl).
Zegelringaspect (‘signet cell’) in enkele
neoplastische cellen (pijl).
Mogelijke oorzaak van oedeem in de mucosa bij de hond?
Hoorcollege 3 liggingsveranderingen van de maag
Verschillende definities:
- dislocatie: iedere verplaatsing
- torsio: draaiing van orgaan om de eigen lengte-as
- rotatio: draaiing van orgaan om andere as door het orgaan
- volvulus: draaiing van orgaan om een as buiten dit orgaan, ophangbanden
Liggingsveranderingen bij de verschillende diersoorten:
- monogastrische dieren
o varken
MDV
Maagdilatatie
Miltveranderingen
7

Ziekteleer 1 hoorcolleges
o Hond
MDV-syndroom (maagdilatatie – volvulus)
o Paard
Maagoverlading en
gevolgen. Het paard heeft
als groot nadeel dat het
niet kan braken waardoor
er ‘gemakkelijk’ een
maagoverlading kan
ontstaan met soms een
ruptuur als gevolg.
- Herkauwers
o Lebmaagdislocaties, vooral bij
hoogproducerende melkkoeien in
de eerste dagen/weken post
partum. Dit komt door meerdere
factoren:
Atonie
Hypotonie
vertraagde lediging van de lebmaag
alledrie zorgen voor ophoping gas in de lebmaag
opwaartse dislocatie
Etiologische factoren van de lebmaagdislocatie:
- voeding
o ruwvoer/krachtvoer, eiwitgehalte
- energiebalans
- Ca-stofwisseling
- Zootechnische factoren
- Ruimte/druk in abdomen post partum
- Overige aandoeningen
Lebmaagdislocatie naar links
8

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Diagnose: inspectie, palpatie, auscultatie, steelband
Lebmaagdislocatie naar rechts
Met flexio wordt bedoeld een draaiing rond een horizontale as
in de lengterichting van het dier.
Met een rotatie wordt bedoeld een draaiing
om de as, loodrecht op de curvatura
major van de lebmaag.
Een flexio-rotatio is dan vanzelfsprekend een draaiing
om 2 assen.
9

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Een torsio is een draaiing om de horizontale as, loodrecht
op verticaal vlak in lengterichting van het dier.
Hierdoor krijg je een dilatatie en in ernstige gevallen dan dus een
lebmaagdislocatie naar rechts.
Dus de lebmaagdislocaties bij de herkauwer:
- Lebmaagdislocatie naar links
- Lebmaagdislocatie naar rechts
o Flexio
o Flexio-rotatio = lebmaagvolvulus
o Lebmaagdilatatie
- Lebmaagdislocatie naar craniaal
Hoorcollege 4 parasitaire infecties van de digestietractus
Nematoda - rondwormen \
Trematoda - zuigwormen worminfecties, indeling per diersoort
Cestoda - lintwormen /
Acanthocephala - stekelsnuitwormen
Protozoa - protozoaire infectie, indeling per parasietsoort of groep protozoa
Arthropoda
Problemen van de parasieten kunnen zich om verschillende redenen voordoen:
- aantal parasieten
- excretie- en secretie producten
- levens- en voedingswijze parasiet
- overgevoeligheid gastheer
Ook de lokalisatie is van groot belang plaatje!
Worminfecties
Worminfecties digestietractus rund
Lebmaag
- Ostertagia ostertagi *****
o Bij ostertagiose zorgen met name de larven voor een probleem (komt in
NL niet meer voor!). De larven trekken in de crypten PLAATJE!
Hierdoor stijgt het pepsinogeen in het bloed, en komen er meerdere
bloedeiwitten in de maag, de pH zal daar stijgen tot 6-7.
10

Ziekteleer 1 hoorcolleges
- O. leptospicularis ** ree, maar ook rund/schaap
- Trichostrongylus axei **
Dunne darm
- Cooperia oncophora ****
- Nematodirus helvetianus ***
- N. battus *
- Strongyloides papillosus *
- Bunostomum phlebotomum *
- Moniezia spp ***
Dikke darm
- Oesophagostomum radiatum *
- Trichuris spp *
Worminfecties digestietractus schaap/geit
Lebmaag
- Haemonchus contortus *****
o Deze worm vormt met name een probleem door de voedingswijze. Deze
larven kruipen in de crypten, maar komen terug naar het lumen om daar
to ontwikkelen tot adult. Deze drinkt bloed.
- Teladorsagia circumcincta **** (O. leptospicularis)
- Trichostrongylus axei ***
Dunne darm
- Trichostrongylus vitrinus ****
- Cooperia curticei **
- Nematodirus battus ****
- N. filicollis ***
- Strongyloides papillosus **
- Bunostomum trigonocephalum *
- Moniezia spp ***
Dikke darm
- Oesophagostomum venulosum *
- Chabertia ovina **
- Trichuris spp *
Worminfecties digestietractus varken
Maag
- Hyostrongylus rubidus * trichostrongyloidea
o ppp 3 weken; direct; L3 infectieus
Beschadiging Mucosa --- zie ostertagiose rund;
Magere zeug syndroom bij varkens met weidegang; niet bij opgestalde
varkens
- Physocephalus sexalatus * spiruroidea
o ppp 6 weken; tussengastheer mestkevers; wild zwijn
- Ascarops strongylina * spiruroidea
o ppp 4 weken; tussengastheer mestkevers; wild zwijn
11

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Dunne darm
- Ascaris suum ***** (Z) ascaroidea
o ppp 6-8 weken; ei+L3
ziekte bij biggen en mestvarkens; lever (white spots) en longletsels;
groeivertraging (zie hieronder)
- Strongyloides ransomi * rhabditoidea
o ppp 4-5 dagen (melk); 6-7 dagen (percutaan); L3
- Trichinella spiralis *** (Z) trichuroidea
o ppp 2-3 dagen; direct?; L1 spier; zeldzame maar gevaarlijke zoonose
- Globocephalus urosubulatus * ancylostomatidae
o ppp 4-5 weken; direct; L3; Wild Zwijn
Dikke darm
- Oesophagostomum spp **** strongyloidea
o ppp 3-8 weken; direct; L3, Knobbeltjesworm --- nodula in slijmvlies
dikke darm + beschadiging mucosa (zie hieronder)
- Trichuris suis *** (z) trichuroidea
o ppp 6 weken; direct; ei + L1, Bloederige diarree
Cyclus en epidemiologie ascaris suum
- ei dikwandig ongeëmbryoneerd
- L3 in ei, ontwikkeling in meer dan 8 weken, buiten vrijwel alleen in
de zomer
- Eiuitscheiding zeug, dus geen infectie biggen
- Overleving ei en L3 tot 5 jaar, droogte en hitte ongunstig
- Regenwormen zijn paratenische gastheer
- Opname ei + L3 uitkomen penetratie darm circulatie lever (white
spots) longen (hoesten) trachea inslikken volwassen.
- Ppp is 6-8 weken
- Snelle ontwikkeling immuniteit
Mestvarkens: EPG belangrijk
- EPG < 1000 ca 4 wormen
- EPG tussen 1000 – 10.000 ca 8 wormen
- EPG > 10.000 ca 14 wormen
Oudere varkens niet meer betrouwbaar. Wanneer je white spots aantreft, dan is er een
infectie gedurende de laatste 6 weken geweest, bij zware vroege infecties geen white
12

Ziekteleer 1 hoorcolleges
spots (varkens zijn dan immuun). Dus: hoge prevalentie white spots zwaar besmet
bedrijf. Lage prevalentie white spots bedrijf niet per se licht besmet!
Bestrijding
- mechanische reiniging kraamhok (stoom)
- zeug schrobben voor ze naar kraamhok gaat
- zeug behandelen met wormmiddel voor ze naar kraamhok gaat
- mesthok mechanisch reinigen voor biggen komen
- biggen behandelen voor ze naar mesthok gaan
- eventueel 2 maanden later opnieuw behandelen
- biggen betrekken van spoelwormvrije vermeerderaar
Cyclus en epidemiologie Oesophagostomum (hyostrongylus)
- dynamiek op de wei vergelijkbaar met Strongylidae paard en maagdarmwormen
bij herkauwers
- oesophagostomum nog wel op stal, hyostrongylus dus
niet
- simpele directe cycli; ppp 3-8 weken respectievelijk 3
weken, tijdens larvale ontwikkeling oesophagostomum
nodula veroorzaakt, daarom ook wel knobbeltjesworm
genoemd
Bestrijding
- hygiëne
- behandeling zeug voor kraamhok
- vroeg spenen
- geen weidegang
- geen stro bedding
- roostervloeren
- biggen behandelen voor ze naar mesthok gaan
- zie ook preventie A. suum
Worminfecties digestietractus kip
Oesophagus en krop
- Capillaria contorta *** trichuroidea
o Direct, ei+L1
- C. annulata * trichuroidea
o tussengastheer regenworm; L1
- Gongylonema ingluvicola * spiruroidea
o tussengastheer: kevers/kakkerlakken; L3
Kliermaag
- Tetrameres fissipina * spiruroidea
o tussengastheer: kevers/kakkerlakken; L3
- Dispharynx nasuta * spiruroidea
o tussengastheer: pissebedden; L3
Spiermaag
- Acuaria hamulosa * spiruroidea
13

Ziekteleer 1 hoorcolleges
o tussengastheer: sprinkhanen/kevers/wantsen/etc; L3
Dunne darm
- Ascaridia galli **** ascaroidea
o direct; ei+L3, bij zware infecties catarrale, soms hemorragische, enteritis;
obstructie; leeftijdsresistentie
- Capillaria obsignata **** trichuroidea
o direct; ei+L1
- C. caudinflata/C. bursata ***
o tussengastheer: regenworm; L1, dunne darm Capillaria is soms belangrijk;
vooral C. obsignata bij scharrelkippen (geen tussengastheer)
- Raillietina spp *** (cestoda)
o tussengastheer oa tempex kever; cysticercoid, komt algemeen voor bij
scharrelkippen
- Davainea proglottina ** (cestoda)
o tussengastheer: slakken; cysticercoid; pathogene soort
- Hymenolepis spp ** (cestoda)
o tussengastheer kevers (soorten kip); cysticercoid
Caeca
- Heterakis gallinarum **** ascaroidea
o direct + transport; ei+L3, algemeen bij scharrelkippen
Worminfecties digestietractus paard
Maag
- Gasterophilus intestinalis *** (arthropode)
- Habronema muscae *
- Trichostrongylus axei *
Dunne darm
- Parascaris equorum ****
- Strongyloides westeri ***
- Anoplocephala perfoliata ****
- A. magna; Anoplocephaloides mamillana *
Dikke darm
- Cyathostominae (> 25 spp) *****
- Strongylus vulgaris ***
- S. edentatus **
- Triodontophorus spp **
14

Ziekteleer 1 hoorcolleges
- Oxyuris equi ***
o aarsmade
Worminfecties digestietractus kat
Maag
- Ollulanus tricuspis *
Dunne darm
- Toxocara cati ***** (Z)
- Toxascaris leonina ***
- Ancylostoma tubaeforme *
- Dipylidium caninum *** (z)
- Taenia taeniaeformis ***
- Echinococcus spp * (Z)
Worminfecties digestietractus hond
Dunne darm
- Toxocara canis ***** (Z)
- Toxascaris leonina ***
- Uncinaria stenocephala ***
- Ancylostoma caninum * (import)
- Dipylidium caninum *** (z)
- Taenia spp ***
- Echinococcus granulosus *** (Z)
- E. multilocularis * (Z)
Dikke darm (caecum)
- Trichuris vulpis *** (z)
Protozoaire infecties
Giardia duodenalis (Z) verschillende genotypen
- Vooral belangrijk bij hond, kat en mens, maar komt voor bij vrijwel alle dieren
- infectie via cysten - ppp 5-16 dagen (hond)
- lumen bewoner van dunne darm
- vermeerdering door tweedeling
- malabsorbtie en Maldigestie
- chronische diarree (slijm), steathorrhea, braken, gewichtsverlies, vaak
intermitterend
- diagnose door vinden trophozoieten (verse diarree) of cysten; antigeen capture
ELISA van feces. Bij kat PCR veel gevoeliger (niet beschikbaar in Nederland)
- therapie benzimidazolen of metronidazol (3-5 dagen 1 of 2 x per dag)
Cryptosporidium parvum
- bij vrijwel alle zoogdieren
- verschillende genotypen (Zoönose)
- vooral ziekte bij kalveren, lammeren, veulens kort na de geboorte (na 1-2
weken); AIDS patiënten
15

Ziekteleer 1 hoorcolleges
- intracellulaire parasiet in borstelzoom van enterocyten van dunne en soms dikke
darm
- Oöcysten al gesporuleerd bij naar buiten komen (4 sporozoieten)
- Dunwandige en dikwandige oöcysten
- Dunwandige dringen darm gelijk binnen
Coccidiose als gevolg van Eimeria (vogels, herkauwers, konijn, varken),
Isospora (I. suis bij jonge biggen) en Cystoisospora infecties (Hond, Kat)
- Vooral belangrijk bij pluimvee, andere vogels, konijnen, jonge herkauwers en
jonge biggen (alleen I. suis). Bij hond en kat soms diarree bij jonge dieren
- zeer gastheerspecifiek
- cystoisospora spp kunnen ook asexuele cysten vormen bij transportgastheren
(knaagdieren, herkauwers)
- oöcysten moeten nog sporuleren bij naar buiten komen
- infecties zelflimiterend
- intracellulaire parasieten
- pathogeniteit soorten afhankelijk van cyclus en locatie
- meestal diarree vaak met bloed en slijm, bij herkauwers hoort persen tot de
kenmerken
- meestal geen duidelijke correlatie tussen OPG en ernst ziekte (semi-kwantitatief).
Meestal wel relatie infectiedosis—ernst verschijnselen
Toxoplasma gondii, Hammondia hammondi, Besnoitia spp (kat), Neospora caninum,
Hammondia heydorni (hond); Sarcocystis spp (vleeseters)
- Heteroxene coccidian
- Gesporuleerde oöcysten met 2 sporocysten met elk 4 sporozoieten; Bij
Sarcocystis al gesporuleerd in verse feces en bovendien sporocysten meestal al
vrij
- Zelden ziekte in eindgastheer
- Zeer gastheerspecifiek voor eindgastheer
- Meeste Sarcocystis spp en de Besnoitia spp ook gastheerspecifiek voor
tussengastheer
- Uitscheiding oöcysten Toxoplasma kort maar hevig, bij Neospora nog
onduidelijk, bij sommige Sarcocystis spp lang
- Toxoplasma, Neospora en sommige Sarcocystis spp pathogeen voor
tussengastheer
Histomonas meleagridis; veroorzaker ‘blackhead’ bij vogels, vooral kalkoenen
- Flagellaat die gebruik maakt van Heterakis; de parasiet verschuilt zich in de
wormeieren. Als deze opgenomen worden door
regenwormen kunnen ze (de eieren en Histomonas) lang
overleven
- Necrotiserende enteritis in caeca; daarnaast karakteristieke
dofgrauwe ronde of ovale necrosehaarden in de lever met
een geelwitte randzone
16

Ziekteleer 1 hoorcolleges
- Bij jonge kalkoenen vaak sterfte; bij oudere dieren chronische ziekte
- Probleem door verbod preventieve medicatie
Hoorcollege 5 reactiepatronen van darm en pancreas
Algemeen reactiepatroon van darmen
- congenitaal bijv atresia ani
- liggingsveranderingen
o torsio
o invaginatie
o dilatatie / volvulus
- veranderingen in lumen van darm bijv constipatie
o diverticulum
o dilatatie
o stenose
- veranderingen in wand van darm (toegespitst op darmslijmvlies)
o vlok/crypte veranderingen
slijmproductie: toe- of afgenomen
regressieve veranderingen: (vlok)atrofie, degeneratie en necrose
met of zonder erosies en ulcera
proliferatie crypten: toe- of afgenomen
o ontsteking (in de lamina propia)
o neoplasie
- circulatiestoornissen bijv oedeem
17

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Vlokatrofie
- Hyperregeneratieve vlokatrofie: agens tast de vlok aan; verhoogde mitoseactiviteit
crypte. Lange crypten, korte vlokken.
Voorbeeld: rotavirus
18

Ziekteleer 1 hoorcolleges
- Hyporegeneratieve vlokatrofie: agens tast de crypten aan, geen mitose activiteit,
geen aanvulling vlokepitheel. Korte crypten en korte vlokken.
Voorbeeld: parvovirus
Ontsteking
Een ontsteking kan exsudatief en proliferatief zijn. Om het gemakkelijker te maken kun
je ook zeggen dat bij een exsudatieve ontsteking het exsudaat macroscopisch zichtbaar is
en bij een proliferatieve ontsteking eventueel alleen histologisch.
Exsudatief
- Catarrhaal
- hemorrhagisch
- pseudomembraneus
o diffuus (dysenterie
varken)
o lokaal
Proliferatief
- granulomateus: paratuberculose
(diffuus), mycobacterium avium
spp paratuberculosis (zuurvaste
staafjes met ziehl neelsen
kleuring)
- tuberculose (haarden)
- histiocytaire ulceratieve colitis
Enteritis niet altijd diffuus, bijvoorbeeld de segmentale acute enteritis bij de kat met
panleukopenie. Hierbij zie je duidelijk aangedane stukken darm en ook gezonde delen.
Bij sectie is het heel belangrijk ook naar de andere organen te kijken, en dan met name
naar de regionale lymfeknopen.
De laesie: omschreven rode peyerse plaat. Witte
randjes.
Pathogenese, oorzaak, naam
19

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Omschrijving van laesies, pathogenese, oorzaak,
naam
acuut stadium: necrose van crypten (pijl)
Later stadium: verlies van
crypten en collapse van mucosa
chronisch stadium, verlies
van alle crypten.
Necrose en verlies van
lymfocyten in peyerse platen
De derde casus: boxer, 2,5 jaar, chronische diarree (7 maanden)
Vers bloed in faeces, gedeeltelijke blindheid met loslating retina
Sectie: vergroting mesenteriale lymfeknopen (links); verdikte wand colon (rechts)
20

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Laesies: mucosa is sterk gezwollen
Morfologische diagnose, mogelijke oorzaken, nadere diagnostische
technieken
Wanneer een uitstrijkje wordt gemaakt van de faeces blijkt dat er veel gistcellen
aanwezig zijn.
Histopathologie van colon: chronische granulomateuze transmurale colitis
met veel gistcellen.
Ook onder de retina zijn veel gistcellen aanwezig.
Deze giscellen zijn qua morfologie passend bij Prototheca
Definitieve diagnose: colitis en uveitis veroorzaakt door Prototheca sp.
Nu zijn de afwijkingen in de darmen niet altijd het gevolg van infectieuze agentia. Zo kan
er bijvoorbeeld ook een satéprikker of een stuk ijzerdraad vastlopen in het MDK. Ook
post-operatief kunnen de nodige problemen ontstaan.
Algemeen reactiepatroon van de pancreas
- Congenitaal
- Regressieve veranderingen
o Pancreas atrofie: exocriene pancreas insufficiëntie (EPI).
o Necrose bij acute hemorragische (necrotiserende) pancreatitis of trauma
Lekkage pancreas-enzymen
Vaak goed zichtbaar in vetweefsel rond pancreas
Lymfe vervoert pancreas-enzymen
Necrose van vet op andere plekken
o Chronische pancreatitis: hypertrofische; atrofische afhankelijk van
bindweefsel toename. Uiteindelijk pancreascirrose
- Progressieve veranderingen
o Hyperplasiehaarden: ouderdom
o Hyperplasie bij chronische pancreatitis, cirrose
- Ontsteking
o Acute pancreatitis
o Chronische pancreatitis: vaak met fibrose en atrofie
o Pancreascirrose
- Neoplasie
Hoorcollege 6 Ileus
Ileus betekent letterlijk darmkronkel.
Veterinair gezien is het een situatie
waarbij passage van darminhoud
belemmerd is door mechanische of
dysmotorische oorzaak.
21

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Een eenvoudige mechanische ileus kan dus door drie oorzaken ontstaan:
- Intraluminaal (obstipatie)
o Vreemd voorwerp (hond, kat)
o “fout eten”: stro, zand, haar (vaak
managementprobleem)
o Darmconcrement (vooral paard)
- Intramuraal
o Hematoom
o Abces
o tumor
- extramuraal
o hematoom
o abces
o tumor
o aandoening ander orgaan
Oorzaken paralytische ileus:
- postoperatief
o blootstelling aan koude, droge lucht
o afgekneld geweest
o zenuwen beschadigd
- intoxicaties
o plant: digitalis purpurea (vingerhoedskruid)
o medicamenteus: amitraz-intoxicatie paard
- ziekte
o darmwand-infarcten
o dysautonomie / grass-sickness
o (proximale) enteritis
Gevolgen ileus:
- pooling (ophoping) darminhoud craniaal van afsluiting
- uitzetting darm craniaal van de afsluiting
- verminderde absorptie uit darm (want de lymfevaten zijn dichgeduwd, als het
erger is, worden ook de venen dichtgeduwd en krijg je stuwing. Pas in het ergste
geval knellen ook de arteria af)
- doorgaan secretie
- verstoring vocht- en elektrolietenbalans
Verschijnselen bij Ileus:
- afhankelijk van plaats afsluiting
- hond en kat: pooling in craniale deel darm en/of maag braken!
- Paard kan niet braken maagovervulling koliek
- Rund: sequestratie vocht in lebmaag en/of pens koe “doet het niet”, koliek
treedt pas op bij strangulerend probleem
22

Ziekteleer 1 hoorcolleges
In geval van strangulatie krijg je extra
gevolgen, dan is er immers strake van
Ileus met belemmering van de veneuze
afvoer.
Gevolgen veneuze afsluiting:
- stuwing darmwand (art druk > ven
druk)
- hypoxie / ischemie
- lactaatvorming / sublethale schade
- afname darmwand integriteit
o transsudatie naar buikholte
o exsudatie naar buikholte
o endotoxinaemie
- gevaar voor “ischemia and reperfusion” daarom na oplossen probleem het
immuunsysteem proberen te onderdrukken.
Verschijnselen strangulatie:
- meestal heftiger dan bij andere vorm van ileus
- meestal korter verloop van “niet goed” naar “erg ziek”
- Alle dieren: koliek! bij hond en kat eventueel ook braken
Koliek:
- uitingen van pijn die voortkomt uit een aandoening in of in de buurt van de buik
- echte koliek: darmprobleem
- valse koliek: geen darmprobleem, maar een probleem in een ander buikorgaan
o lever
o uterus
o testikel
- schijnbare koliek: geen buikprobleem
o pleuritis
o zonnebrand
o spierpijn
o aujeszki
Verschijnselen koliek (hoeven niet allemaal aanwezig te zijn en ook niet in een bepaalde
volgorde):
- onrust (Vocaliseren (hond en kat))
- Kijken naar buik
- Meer liggen dan normaal
- Flehmen en/of overspronggedrag
- Krabben / “pawing”
- Bijten of slaan naar buik
- Buikpers
- Veel loze plaspogingen
- Rollen
23

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Diagnostiek ileus:
- ziektegeschiedenis
- anamnese
- AI
- AO
- Digestie-onderzoek
o Gezelschapsdieren
Buikpalpatie
Beeldvormende technieken
Echo
Röntgen
MRI
Chirurgie (diagnostisch / therapeutisch)
o LH en Paard
Maag sonderen
Rectaal onderzoek
Eventueel echo (transcutaan / per rectum)
Buikpunctie
Chirurgie (diagnostisch / therapeutisch)
Prognose ileus:
- zonder ingrijpen: slecht
- afhankelijk van
o oorzaak
o tijdsduur probleem
o therapie
o eigenaar
kosten
ervaringen
Therapie:
- keuze afhankelijk van oorzaak en ernst
- peristaltiek of ligging darm beïnvloeden
o wandelingetje / rondhollen evenwicht para- en sympaticus herstellen
o medicamenteus (remmen/stimuleren)
- laxeren
- pijnstilling (niet te veel, pijn hoort bij ileus en anders haal je je verschijnselen
weg)
- hypovolemie bestrijden
- elektrolietendysbalans bestrijden
- clysma
o honden, katten, veulens
o opereren
o euthanaseren / slachten
24

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Conclusies:
- onbehandelde ileus heeft meestal een slechte prognose
- verschijnselen zijn sterk variërend afhankelijk van plaats en aard van de
aandoening en ook diersoortafhankelijk
- snelle diagnose is belangrijk
- snel (laten) ingrijpen is belangrijk
- vergeet infuusbeleid niet
- houdt rekening met ischemia / reperfusion.
Hoorcollege 7 virale darminfecties
Virale enteritis kan voorkomen door een lokale infectie van de darm (het virus passeert
de maag, zoals het rotavirus en het coronavirus)
Maar het kan ook voorkomen in verloop van een systemische infectie (Parvovirus bij de
hond, BVDV rund)
Transmissie:
- faeco-oraal
o direct
o indirect
omgeving, materialen, handen, voedsel, water, mens
rotavirus coronavirus Overige
Rund + + BVDV (astro, calici, torovirus)
Schaap/geit + (+) Astro, adeno
Paard +++ (+/-) (torovirus)
Varken +++ + (PEDV, TGE) Adeno
Hond (+/-) + Parvovirus ++ (calici, astro, reovirus)
Kat (+/-) + Parvovirus ++, calici, astro, reovirus
konijn ++ +++
25

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Het Rotavirus:
- diarree bij jonge dieren: 1-8 weken oud
- incubatietijd 1-3 dagen
- verloop:
o meestal herstel binnen 3-4 dagen
o sterfte als gevolg van dehydratie of secundaire bacteriële infecties (o.a.
E.coli)
- predisponerende factoren
o verminderde colostrum opname
o opname grote hoeveelheden melk (verminderde lactase activiteit)
o slechte hygiëne/ klimaatomstandigheden (kou)
o overcrowding
o Co-infectie met pathogene E.coli
Het (canine) Parvovirus:
- 25 nm in diameter,
icosahedraal
- Genoom: negatief
enkelstrengs DNA, 5.2 kb
- Vermeerdering in de kern van
delende cellen (S-fase of
vroege G2 fase)
- Zeer stabiel in milieu.
Resistent tegen de algemeen
gebruikte detergentia en
desinfectantia
- Meeste virussen
hemagglutineren rode
bloedcellen
26

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Links is (denk ik…) de pathogenese van
FPV, dus het felineparvovirus. Dit virus kan
namelijk ook in utero overgebracht worden
(CPV niet!) Dit kan bij de kat zorgen voor
cerebrale hypoplasie, wat aan de kat te zien is
door ataxie en soms foetale sterfte.
Bij een hond zie je bloederige, waterige
inhoud in de dunne darm. Dit zie je ook bij
de kat, maar bij de kat ook nog
pseudomembranen (het epitheel laat in zn
geheel, dus met hele flarden, los)
- verschijnselen
o incubatietijd 4-7 dagen
o acuut braken
o anorexie en lethargie (sloom)
o waterige, meestal hemorrhagische
diarree
o dehydratie
o leukopenie
o koorts
o volwassen honden sterven zelden
(

Ziekteleer 1 hoorcolleges
o antibiotica (normaal bij diarree niet, maar bij parvo grote kans op
secundaire infectie, dus dan wel)
- dieet maatregelen (blijven eten, belangrijk voor darmcellen)
Bestrijding, preventie:
- hygiënische maatregelen
- management
o vaccinatie
o huidvesting e.d.
De Flaviviridae:
- genus flavivirus, voornamelijk arbo-virussen
- genus pestivirus
o BVDV: bovine virus diarree
o HCV (hog cholera): varkenspest
o BDV: border disease virus
- Genus hepacivirus: hepatitis C virus
Infecties met Bovine Virus Diarree (BVDV):
- virus diarree (acute infectie)
- mucosal disease
o in immuuntolerante, persistend geïnfecteerde kalveren
o ernstige vorm van virusdiarree
o lage morbiditeit, hoge mortaliteit
o hoge koorts, anorexie, profuse waterige diarree
o ulceratieve stomatitis, neusuitvloeiing
o sterfte binnen enkele dagen tot maanden
o als gevolg van superinfectie met homologe cytopathogene stam (mutatie
van ncp naar cp stam in het dier zelf of infectie van buitenaf)
- infectie van drachtige koeien
infectie van niet-immune, niet-drachtige dieren:
- infectie per os of per inhalatie
- directe en indirecte overdracht van dier naar dier of kudde naar kudde
- persisterend geïnfecteerde immuuntolerante dragers belangrijkste infectiebron
- dieren van alle leeftijden gevoelig
- meeste infecties 6-24 maanden leeftijd
- incubatietijd 5-7 dagen (systemische infectie)
- verschijnselen:
o veelal subklinisch/mild verloop
o koorts, leukopenie
o bij sommige dieren: diarree, oog- en neusuitvloeiing, stomatitis (rode
plekken, erosies in de bek), daling melkgift
o door immunosuppressie opportunistische respiratoire en intestinale
infecties bij kalveren
28

Ziekteleer 1 hoorcolleges
o sporadisch zeer virulente stammen (vaak typell): haemorrhagisch
syndroom met trombocytopenie, bloedingen, leukopenie, koorts, diarree
en sterfte, trombocytopenie
Infectie van niet-immune, drachtige dieren
- gevolgen afhankelijk van leeftijd
foetus en eigenschappen virusstam
- vroege dracht: resorptie,
embryonale sterfte
- 80-160 dagen dracht:
o Aantasting
cellen/organogenese
o Foetale sterfte
o Laag geboortegewicht
o Congenitale defecten oog
(retina dysplasie),
huiddefecten, cerebellum
(cerebellaire hypoplasie,
hydrocephalus): ataxie, tremoren
o Persisterende infectie (infectie voor dag 125, tolerantie)
- Tweede trimester (>125 dagen dracht)
o Ontwikkeling immuunrespons in utero en eliminatie van het virus
o Al dan niet met congenitale afwijkingen
Preventie en bestrijding is gebaseerd op het opsporen en elimineren van de persisterend
geïnfecteerde dragers, quarantaine nieuwe dieren etc.
Hoorcollege 8 Salmonellose
Het genus Salmonella kent 2 species:
- S. enterica spp.
o Enterica
o Salamae
o Arizonae
o Diarizonae
o Houtenae
o Indica
- S. bongori
Hiernaast zijn er 46 serogroepen A,B,C,D en 2200 serotypen bv typhymurium, Dublin.
De bacterie Salmonella:
- Gramnegatief
- Staafkernig
- Fimbriae
- Flagellen
- Habitat: grond, water, darm
- Groeit bij 7-48˚ en pH 4-8
- Overleving in omgeving:
o Aarde: 300 dagen
o Mest: 30 maanden
o Water: 9 maanden
29

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Antigenen:
- O-antigeen
- 46 O-groepen, A-Z
- determinante groepen 1,2,3,4....
- H-antigeen
- Fasewisseling H-antigeen a,b,c,1,2,3
- Vi-antigeen S. typhi, S. paratyphi C, S. Dublin
Serogroepbepaling:
- voorwerpglas agglutinatie met
o polyvalente Salmonella antisera
o groepspecifieke
antisera
Serotypering:
- bepaling van O-antigenen
- bepaling van de H-antigenen
in fase 1 en 2
- op zoeken van serogroep in
schema van Kaufmann-White
(tabel hiernaast )
- RIVM
Faagtypering:
groep serotype O-antigeen H-antigeen
Fase 1 Fase 2
A S. paratyphi 1,2,12 a [1,5]
B A. agona 1,4,12 f, g, s [1,2]
B S. typhimurium 1,4,5,12 i 1,2
D S. Dublin 1,9,12 g, p -
C S. Cholerasuis 6,7 c 1,5
E S. anatum 3,10 e, h 1,6
30

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Gastheerspecificiteit:
- gastheerspecifiek
o S. Typhi / S. Paratyphi
o S. Typhisuis
o S. Gallinarium
o S. Abortus-ovis
- Gastheer-geadapteerd
o S. Dublin
o S. Cholerasuis
- Niet-gastheer specifiek
o S. Typhimurium
o Meeste serotypen
Pathogenese:
- orale besmetting
- hechting aan en invasie van enterocyten, ook via M-cellen en tight junctions
- replicatie in vacuolen
- lamina propria macrofagen
- hypersecretie door ontstekingsmediatoren
- lymfe ductus thoracicus
- bloed
31

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Of de infectie aanslaat is afhankelijk van:
- infectiedruk (hygiene, bevolkingsdichtheid)
- virulentie Salmonella
- Stressfactoren (weer, transport, dracht, parasitaire infecties, antibiotica, operaties)
- Afweer gastheer (maagzuur, immuunsupressie, KR, leeftijd)
Klinische problemen doen zich vooral voor bij:
- mens
- rund
- paard
- duif
- soms hond en kat
Daarnaast zijn er ook dragers:
- onder pluimvee, varkens en reptielen is het percentage dragers hoog
- veel andere dieren zijn ook dragers
o actieve dragers: permanente uitscheiding
o passieve dragers: stopt als besmetting stopt
o latente dragers: intermitterend, bijvoorbeeld bij stress
Diagnostiek:
- kweek (klinische zieke dieren + dragers)
- bij rund ook:
o serologie (dragers)
o tankmelkonderzoek (certificering)
Bestrijding:
- hygiene
- zieke dieren isoleren en behandelen
- dragers opsporen en afvoeren
- risicofactoren analyseren
- aangifteplichtige ziekte!
Salmonellose bij de mens
- typhus en paratyphus
o S. typhi en S. paratyphi A, B en C
o Overdracht mens op mens; faecaal-oraal
o Besmet water, voedsel, slechte hygiene
o Septicaemie
o Koorts, algemene malaise, later enteritis, pneumonie, meningitits
o In NL alleen importziekte
- Overige salmonellosen
o 50.000 gevallen per jaar in NL
o zoonose dier - mens
o S. Typhimurium en S. Enteritidis samen 70%
o Via eten besmette voedingsmiddelen
32

Ziekteleer 1 hoorcolleges
o 60% kip (vlees 20%, eieren 40%)
o 25% varken
o 10% rund
o via direct contact met dieren (5-10%..?)
Salmonellose rund:
- 10% van de melkveebedrijven besmet
- S. Dublin kost 80 gulden (?) per aanwezige koe
- In noord-NL voornamelijk S. Dublin
o Kalf: septicaemie, pneumonie, enteritis, arthirits, osteomyelitis
o Drachtige dieren: abortus
o Oudere koeien: septicaemie, enteritis
o Vaak dragers aanwezig
o Mens: pustuleuze dermatitis
- In zuid- en west-NL voornamelijk S. Typhimurium enteritis
Salmonellose paard:
- in NL 70% S. Typhimurium
- Asymptomatisch tot peracute dood
- Koorts, koliek, later waterdunne diarree
- Typhlitis en colitis
- Diagnostiek BO 75% via ophoping
- Therapie symptomatisch + antibiotica (TMPS)
Hond en kat:
- in 1% van de diarree-gevallen
- meestal gastro-enteritis
- koorts, braken, diarree
- aantasting ileum, caecum, colon
- milde gastro-enteritis symptomatisch, in ernstige gevallen antibiotica
- zoonose
Kip:
- meestal alleen dragers
- in buitenland ook S. gallinarum
- S. enteritidis ook verticale transmissie
- S. Typhimurium
- S. Paratyphi B var. Java
Duif:
- S. typhimurium var. Copenhagen
- Infectie via ei (via ovarium en faecaal), via kropmelk en via mest
- Verspreiding door aankoop, vluchten en tentoonstellingen
- Aantasting gewrichten: kreupel en/of vleugellam
- Torticollis, diarree, vermageren, sterfte jongen
33

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Hoorcollege 9 lever: circulatiestoornissen
De lever heeft een morfologische organisatie en een
functionele.
Functioneel volgens de Acinus van Rappaport (zone I, II,
III) en de morfologische indeling naar het klassiek levelobje
van Kiernan.
links is het portale drietal. De
grootste is de v. porta, de galgang is te
herkennen aan het kubische epitheel
eromheen en de a. hepatica de is
kleinste.
Geheel rechts is de terminale v.
hepatica (centrale vene) te zien. De
ruimte ertussen zijn de 3 zones:
1. periportaal (hoogste O2, eiwitsynthese)
2. midzonal
3. centrilobulair (laagste O2, detoxificatie)
Bloedvoorziening normale lever: V. porta
bloedstroom
70-80%
Aandeel O2 voorziening
50%
Circulatie stoornissen van de lever
A. hepatica 20-30% 50%
- Verminderde bloedvoorziening in het algemeen (systemisch)
o Voedingsstoffen, hepatotrofe factoren (HGf, iL-GF) uit V. porta
atrofie en regeneratie. Bijvoorbeeld een trombose in een tak van de linker
portale vene, links zie je dan atrofie en recht compensatoire hypertrofie
(regeneratie). Of infarcering.
o acute obstructie, plotselinge daling bloeddruk O2-daling hypoxie
necrose. Zone 3 zal dan als eerst in necrose gaan, want hier is de
zuurstofspanning sowieso het laagst.
- V. porta hypoperfusie
bij uitval van de v.porta zal de pO2 gelijk gehouden worden door proliferatie van
de a. hepatica (“arteriële proliferatie”). Wel zijn er minder hepatotrofe factoren
(HGf, iL-GF) waardoor er atrofie ontstaat en slechtere regeneratie is. Tevens
ontstaat er periportale dilatatie van de sinuoïden.
o congenitale shunts
het persisteren van een enkel embryonaal vat, komt met name voor bij
hond en kat. Er zijn intra- of extrahepatische shunts. De diagnose kun je
eventueel stellen na een venoportogram.
34

Ziekteleer 1 hoorcolleges
portaal bloed omzeilt levercirculatie
lever groeit niet mee met patiënt
intermitterende symptomen, hepato-encephalopathie
collateraal vorming
hirtologie van het portaalveld:
v. porta onduidelijk/ afwezig
proliferatie arteriolae
gedilateerde lymfevaatjes
o thrombose V. Porta
- uitstroom belemmeringen (stuwing/congestie)
o oorzaken
hartfalen (rechterhart)
cardiomyopathie
thrombo-endocarditis
pericarditis
Thrombose/ compressie v. cava caudalis (vnl. rund)
Intrahepatische uitstroom belemmering
o Acute passieve congestie
Groot
Donker (bloedrijk)
Fibrine oppervlak
Bloedrijk op sneevlakte
Hyperaemie zone III/ centrolobulair
“stuwingsstraten”
Atrofie leverbalkjes
o Chronische passieve congestie
Groot
Soms donker; kan ook bleek: fibrose
Stevig
Matig – niet bloedrijk op sneevlakte
Geen collateralen
- Fibrose rond centraal vene/ zone III
- gedilateerde lymfevaten
- portale hypertensie
o oorzaken
Leveraandoeningen
Fibrose/ cirrhose
Neoplasie
Vaatveranderingen:
primaire v. porta hypoplasie
arteriportale fistula (posttraumatisch)
thrombose/ compressie (neoplasie) v. porta
35

Ziekteleer 1 hoorcolleges
o symptomen
in de lever
Hyperaemie
oedeem (stuwing) portaal vaatbed
Collateraalvorming
evt. hepato-encephalopathie
ascites bij gelijktijdige hypoalbuminemie & hoge druk (albumine
wordt immers in de lever gemaakt, dit zal nu dan verlaagd zijn)
o vaatveranderingen
primaire v. porta hypoplasie
arteriportale fistula (posttraumatisch): verbinding arterie naar vene
gevolg: arteriele druk in parenchym, atrofie hepatocyten (je ziet
op de echo de vene meepulseren)
trombose v. porta
hoorcollege 10 Galweg aandoeningen & reversibele parenchym veranderingen
Gal wordt gemaakt in de hepatocyt en gaat dan achtereenvolgens door de canaliculus,
welke het kleinst is (hoort leeg te zijn), dan door de ductus/ galgang in portale driehoek,
eventueel vindt opslag plaats in de galblaas (het paard heeft immers geen galblaas) en
gaat dan via de ductus choledochus naar de darm.
Ook zijn de galwegen van belang bij de enterohepatische kringloop waarbij galzuren
weer opgenomen worden. En ook het billirubine-metabolisme is afhankelijk van de
galwegen. Billirubine wordt geconjugeerd in de lever en afgevoerd met de gal.
Galweg aandoeningen:
- Congenitaal
o Cysteus
Solitair
Polycystic
Polycystic (kidney) disease (PCKD)
o ductale plaat anomaliën
veterinair niet van belang, humaan wel
- cholestase = bilirubinostasis =
verminderde galafvoer
o Histologie: zichtbare
aanwezigheid van gal in
parenchym hepatocyten -
canaliculi (“galthrombi”) -
Kupffer cellen
Circuleren van: Eventuele symptomen:
galzuren Acholische faeces (bleek,
want de bruine kleur komt
door gal)
Geconjugeerd bilirubine Icterus
cholesterol
o intrahepatisch (cholestase kan de enig histologisch aanwezige laesie zijn)
hepatitis
reactielever
neoplasie
(autoimmune) hemolytische anemie
36

Ziekteleer 1 hoorcolleges
steroid geinduceerde hepatopathie (hond)
Leptospirose
steatose (vervetting)
sepsis
idiopatisch
o extrahepatisch
histologie acuut stadium
cholestase
zwelling portale driehoeken
o oedeem (lekkage galzuren)
o polymorfkernige granulocyten
o ductulaire reactie (regeneratie)
galinfarcten periportaal
histologie chronisch stadium
cholestase niet altijd aanwezig
vergrote portale velden
o fibrose
o ductulaire reactie (regeneratie)
o ontstekingsfiltraat (mq, lymfocyten, plasmacellen,
pmk’s)
o evt. billiaire fibrose/cirrhose
oorzaken
obstructie
o intra-luminaal
galstenen
cysteuze mucineuze hyperplasie
o extra luminaal
neoplasie
chronische ontsteking
pancreas
duodenum
ductus choledochus
- cholangitis
o neutrofiel
histologie: polymorfkernige granulocyten in epitheel of lumen
galgangen
acuut: oedeem en pmk’s in portale velden, evt. periportaal
chronisch: gemengd portaal ontstekingsinfiltraat (pmk’s,
lymfocyten, plasmacellen), portale fibrose, ductulaire
reactie
o lymfocytair (moeilijk te onderscheiden van maligne lymfoom)
etiologie: ascenderende bacteriële aandoening
histologie: lymfocyten in portale velden, portale fibrose, variabel
ductulaire reactie, variabel peri- of intraductale lymfo’s niet altijd
aanwezig.
37

Ziekteleer 1 hoorcolleges
o necrotiserend/destructief
etiologie:
viraal: hondeziekte = Carré = Morbillivirus = canine
distemper virus
toxisch: sulfonamiden (Doberman), idiosyncratische
reactie
histologie: necrose epitheel kleine galwegen, ontstekingsfiltraat
met macrofagen, pmk’s, eosinofiele granulocyten
diagnose dmv biopt
o parasitair: leverbot
etiologie: Fasciola hepatica
pathogenese: penetratie darmwand buikwand leverkapsel
kruipgangen parenchym volwassen botten
in galgangen botten leven van bloed,
veroorzaken dus schade aan de galgangen
chronische cholangitis
macroscopie: perihepatitis, galgangdilatatie
(rund: verkalkte brede buizen), driehoekslever
(zie plaatje ), leverbotjes.
Lever: parenchymateuze veranderingen
Histologische veranderingen zijn essentieel voor het stellen van de diagnose.
- Reversibele hepatocellulaire schade (na point of no return celdood)
o Degeneratie
1 e uiting van celschade membraanlekkage water vasthouden
bleke grote cellen
Degeneratie: zwelling
Hydropische degeneratie: ernstiger vorm
“feathery degeneratie: bij cholestase
Macroscopie: groot, bol, bleek
o Steroid geïnduceerde hepatopathie
Alleen bij de hond o.i.v. steroïden
Microscopie: licht cytoplasma, strookjes eosinofiel cytoplasma,
kern niet gedisloceerd
o Steatose = lipidose = vervetting
Ophoping triglyceriden/TAG in cytoplasma
Macroscopie: groot, beek, vet, bros ( complicatie: rutuur)
Microvesiculair
DM hond: centrolobulair
Juveniele hypoglycaemie hond: centrolobulair/diffuus
Macrovesiculair
gemengd
- Amyloidose \
- hepatitis - hc 12
- neoplasie /
38

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Hoorcollege 11 leverziekten
Benadering leverziekten:
- Parenchym
- Galwegen / galafvoer
o Intra hepatisch
o Extra hepatisch
- Doorbloeding
o Portaal
o Arterieel
Parenchym en galwegen
- Symptomen
o Misselijkheid:
braken, verminderde eetlust
o Gewichtsverlies
o Verminderd uithoudingsvermogen
o Polydipsie en polyurie (honden)
o Icterus
o Bij chronische gedecompenseerde ziekte
Ascites
Hepatische encephalopathie
Pijnlijk urineren
Verhoogde bloedingsneiging
- Lichamelijk onderzoek
- Laboratorium onderzoek
o Enzymen
integriteit lever en galgangcellen
Enzymen ≠ functie!
AF en ALT
o Galzuren: functie
Cholestase en portosystemische shunting
Postprandriale galzuren niet goed bruikbaar
- Echografie
o Lever grootte
o Lever structuur
Diffuus, focaal, regelmatig/onregelmatig
o Echodensiteit
Hypo, hyperechodense
o Galgangen
Dilatatie, galblaas
39

Ziekteleer 1 hoorcolleges
o Bloedvaten
Vena porta
Collateralen
Echografie - Chronische hepatitis met ascites (te klein, diffuus onregelmatig, echodens)
- Histologie
- Definitieve diagnose:
o Lever biopsie
Stolling bepalen
Locale anesthesie vereist
Echogeleid
True cut, 14 Gauge naald
“blind”
Menghini 14 G naald, aspiratie biopsie
Dus de diagnostiek van leverziekten in het kort:
Verschijnselen en/of lichamelijk onderzoek passend bij leverziekte bloed
(leverenzymen en galzuren): een of beide afwijkend echografie leverbiopsie (geleid
of blind) na stolling
Primaire versus secundaire leverziekten:
- niet specifieke reactieve hepatitis
o symptomen passende bij het primaire proces
o diarree is niet het hoofdverschijnsel van een primaire leverziekte; het
suggereert een niet specifieke reactie op een primair maagdarmprobleem
- steroid geïnduceerde hepatopathie
- steatosis (lipidosis)
Er zijn verschillende parenchymale ziekten:
- hepatitis
- steatosis / lipidosis
- niet-specifieke ontstekingsreactie
- tumoren
- hypoxie
Bij de hond zijn er dan ook weer verschillende soorten hepatitis:
- niet-specifieke reactieve hepatitis
- fullminante hepatitis (adenovirus)
- acute hepatitis
- lobular dissecting hepatitis (“juveniel)
- chronische hepatitis (begint in de portale gebieden: apoptose en rondkernige
ontstekingscellen met cholestase. Eindstadium: levercirrhose)
o idiopathisch
o koperstapelingsziekten / koper toxicose
40

Ziekteleer 1 hoorcolleges
- eosinofiele hepatitis
- leptospirosis
cholestase
- intrahepatische cholestase
o bij elke leverziekte
- extrahepatische cholestase
o galgang obstructie
o ontsteking van de galwegen
Cholestase veroorzaakt een ontstekingsreactie (toxische galzuren) en uiteindelijk ook
cirrhose (billiaire cirrhose).
Ziekte van de galwegen worden vaak gediagnosticeerd met behulp van echografie, soms
gecombineerd met een leverbiopsie en eventueel een galpunctie (cholangitis).
Shunting van de vena porta
- verschijnselen
o HE
Intermitterend karakter!
o Pu/pd
o Braken
Endotoxines
- Bloedonderzoek
o Ammoniak is de enige specifieke manier om portosystemische shunting
aan te tonen of uit te sluiten
o ATT: ammoniak tolerantie test. NH4Cl diep rectaal, na 20-40 minuten
opnieuw NH3 bepalen.
o Galzuren
o Postprandriale galzuren
- Specifieke diagnose met behulp van echografie
- Histologie (biopsie) zelden nodig, alleen in hele speciale gevallen
Bij levershunts kan de lever overleven dankzij de toegenomen arteriële doorbloeding
Hypoperfusie vena porta:
- kronkeling arteriolen
- hyperplasie arteriolen
- ruimte voor vena porta verkleint
- +/- billiaire hyperplasie
- Dilatatie sinussen (periportaal)
- Atrofie parenchym (+/- lipogranuloma’s)
41

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Hoorcollege 12 parenchymateuze veranderingen
Lever: parenchymateuze
veranderingen
- reversibele hepatocellulaire
schade (hc 10)
- amyloidose
- hepatitis
- neoplasie
Amyloidose lever
- pathogenese: eiwitafzettingen in de ruimte van Disse belemmering contact
hepatocyten met serum atrofie hepatocyten dysfuntie lever
- vormen
o primair (genetisch: siamese kat)
o secundair
chronische ontsteking
neoplasie (plasmacytoom)
- macroscopie: groot, bol, bleek/grijsgeel, bros (grote kans op ruptuur!)
hepatitis
1. celdood hepatocyten
a. apoptose (geprogrammeerde celdood)
b. necrose
i. coagulatie (gebakken ei)
ii. colliquatie (vervloeiing)
1. collaps reticuline skelet lever
2. opvullen defect door erytrocyten
3. ceroid beladen mq
2. ontsteking
a. infiltraat: mononucleair (lymfo, plasma, mq) of gemengd
b. stadium: acuut/chronisch
3. regeneratie
a. ductulaire reactie
i. lokale progenitorcellen; als hepatocellilaire proliferatie is geremd
(hepatitis, tumor); regulatie onder andere door stellaatcellen
4. fibrose – cirrhose
De diagnose van een hepatitis gaat op grond van histologie, deze bevat
- activiteit (ontstekingsinfiltraat, apoptose/necrose)
- stadium (acuut/chronisch: fibrose – cirrhose)
- etiologie (indien mogelijk)
42

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Uiteindelijk zijn de sinusoidale veranderingen de oorzaak van de functiestoornis:
Activering Kupfferse cellen activering stellaatcellen (verantwoordelijk voor de
overmatige productie van littekenweefsel, is HSC in plaatje hieronder) afzetting
collageen (fibrose) verlies microvilli hepatocyten en verlies endotheelvensters
dysfunctie hepatocyten.
De patronen van celdood/necrose:
- multifocaal (viraal/bacterieel)
- confluent (grotere gebieden(
- bridging
o porto-portaal
o porto-centraal
o centro-centraal
- panlobulair en massief
piece-meal necorse = interface hepatitis
Cirrhose:
- histologie
o fibrose, ombouw door regeneratieve noduli, porto-centrale vasculaire
anastomosen
- macroscopie
o micronodulair: < 3 mm, grootte van 1 lobje
o macronodulair: ≥ 3 mm
Lobular dissecting hepatitis is een bijzondere vorm van micronodulaire fibrose want bij
neonaten of juveniele dieren voorkomt en dan vooral bij de hond. Hierbij vindt men
fibrose rondom individuele hepatocyten of kleine celgroepjes en splitst lobuli.
43

Ziekteleer 1 hoorcolleges
Etiologie hepatitis:
oorzaak Zoals Ziekte
Niet infectieus
metabool Koper intoxicatie
Hemochromatose
Voeding Cobalt / vit B12
Vit E/selenium
toxinen Phenobarbital
Koper
pyrolyzidines Senecio
(jacobskruiskruid)
amanitium (groene
knolamaniet)
aflatoxinen Beschimmeld voer
Blauw-groene algen Warme zomers
Auto-immuun
ischemie hartfalen
infectieus
viraal adenovirus HCC
herpesvirus EHV1, Aujesky
circovirus Wasting ds
bacterieel Brucella
Clostridium piliformis Tyzzer’s ds
Arcanobacterium necorphorum Primair proces
elders
Listeria, salmonella, yersinia
schimmels Aspergillus
mucor
parasieten helminthen Fasciola, ascaris
protozoa Toxoplasma
Hepatitis: koper
- erfelijk bij de Bedlington-terriër, bij het schaap nutritioneel; overbelasting
koperopslag
- pathogenese: vrij koper in hepatocyt oxidatieve stress apoptose en necrose
hepatitis
- complicatie: hemolyse (schaap). Koperpiek acute hemolyse prehepatische
icterus en anemie centrolobulaire ischemische levernecrose en acute tubulaire
degeneratie nier (bruine urine door hemoglobinurie) samen: plotselinge sterfte
Hemochromatose:
- etiologie: ijzerstapeling. Bij rund erfelijk, bij paard waarschijnlijk nutrioneel
- klinisch: leverfalen inclusief HE
- macroscopie: groot, donkerbruin, micronodulaire fibrose
44

Ziekteleer 1 hoorcolleges
hepatitis: pyrrolizidinen
- omzetting tot giftige electrofiele pyrrol esters binden aan eiwit en DNA
remt replicatie
- microscopie: megalocytosis, atrofie, micronodulaire cirrhose
hepatitis: adenovirus
- hond en hondachtigen: canine adenovirus 1 hepatitis contagiosa canis
(entingen!!), in het engels inf. canine hepatitis (ICH)
- klinische vormen: peracuut, acuut, subacuut, chronisch
- symptomen: overlijden, iridocyclitis, DIS, krampen, icterus
- macroscopie: galblaasoedeem en DIS
- histologie lever: eosinofiele intranucleaire insluitlichaampjes
hepatitis: arcanobacterium necrophorum
- metastatisch vanuit primair proces elders:
o mastitis
o enometritis
o navelontsteking
o rumenitis na pensacidose
o traumatische reticulitis (scherp-in)
o tussenklauwontstekingen
o larynxdifterie
levertumoren
- primair
o hepatocellulair
o cholangiocellulair
o haemangiosarcoom (complicatie: ruptuur)
- metastasen
o maligne lymfoom
o insulinoom
o e.v.a.
hoorcollege 13
45

Ziekteleer 1 hoorcolleges
46