Naar een innoverend participatiebeleid - Thuis in de Stad

Een kerntaak van de overheid is om er voor te zorgen dat de rechten van
mensen beschermd en gerespecteerd worden om deel te kunnen nemen
aan de interactie met andere mensen en aan de dialogische relatie met de
overheid. Dat plaatst de overheid in een delicate positie: door haar eigen
regels en criteria kan ze mensen zelf ook uitsluiten. De overheid is dan
zowel behoeder van het fundamentele recht tot participatie als beïnvloeder
van deze rechten. Een bijzonder probleem daarbij is dat de stedelijke
overheid kan worden geconfronteerd met criteria van in- of uitsluiting die
ze zelf niet in handen heeft. Ze worden bepaald door centrale overheden
of zijn het gevolg van de introductie van marktmechanismen door Europese
of centrale overheden. De stedelijke overheid kan door haar beleid
zelf ook vormen van uitsluiting versterken of zelfs creëren.
Het begrip burgerschap was lange tijd beperkt tot het nationale niveau
(het staatsburgerschap). Het was immers in de nationale constitutie dat
traditionele burgerschapsrechten het meest werden uitgewerkt. De aandacht
voor stedelijk burgerschap is pas relatief recent opgekomen. In een
afkalvende representatiedemocratie in een afkalvende staat (door allerlei
fenomenen, gevat onder de noemer glokalisering) dient de stad zich aan
als een forum waarop op een hanteerbare manier aan de ‘republiek’ (de
Res Publica, de samenleving, het algemeen belang) kan worden gebouwd,
als basis voor een democratiemodel dat beter beantwoordt aan de kenmerken
van de moderne samenlevingen. In de omslag van een klassieke
representatiedemocratie waarbij de burger aan het einde van het verhaal
komt (inspraak) naar een deliberatieve democratie waar interacties tussen
burgers de start van het verhaal vormen (participatie), is de scène van de
stad het geschikte toneel voor organisatie van actie en interactie. Dat heeft
zowel met de problematieken van de steden te maken als met de opportuniteiten
die steden bieden. In de combinatie van beide liggen veel aanzetten
tot interactie tussen mensen, tot lokaal initiatief in allerlei vormen
en kleuren. De stedelijke context is in dit tijdsgewricht een geschikte context
voor het opbouwen van modern burgerschap dat steunt op de confrontatie
met diversiteit, de omgang met complexiteit, een dialogische relatie
tussen burgers, burgermaatschappij en overheden. 12 De stad als
maatschappelijk systeem heeft die kenmerken of beter: heeft het potentieel
om die kenmerken te ontwikkelen. Daartoe willen wij bijdragen. Als
burgerschap het product is van een concrete dagdagelijkse omgang met
dichtheid, complexiteit en diversiteit dan is de grote publieke ruimte die
12
24
ONZE VISIE OP PARTICIPATIE IN STEDEN
Boudry,L.,Cabus, P., Corijn, E., De Rynck, F., Kesteloot, C. en Loeckx, A. (2003).
De eeuw van de stad. Over stadsrepublieken en rastersteden. Witboek, Project
Stedenbeleid, Vlaamse Gemeenschap, Brussel.