Heraut #32 - Ismus

8
door Jesse Gusman
‘Met Bos ben je de klos’, een uithaal van Maxime Verhagen naar
de PvdA leider tijdens de verkiezingen van 2006. Een reactie op
het idee van Bos om de AOW te fiscaliseren om deze betaalbaar
te maken. De boodschap dat de AOW veilig is bij het CDA heeft
toentertijd een belangrijke rol gespeeld bij de verkiezingsoverwinning
van Balkende. De partijen die vervolgens een regering
vormden waren het allen over één ding eens. De AOW-leeftijd
moest niet worden verhoogd. Maar nu, drie jaar verder, is de
kogel door de kerk. De regering heeft besloten dat de AOW
leeftijd op termijn naar 67 jaar moet. Een overgrote meerderheid
in de Tweede Kamer is voor deze maatregel. Maar onder de
bevolking ligt dit anders. Aanvankelijk bleek uit verschillende
peilingen dat een grote meerderheid tegen de verhoging is. Deze
meerderheid is in de weken die volgden op de lancering van het
plan weliswaar geslonken, maar deze maatregel wekt nog steeds
veel weerstand op. Vanuit de vakbeweging zijn de eerste acties al
gehouden en staan de volgende alweer op de planning. De vraag
is of de plannen ongeschonden door kunnen gaan of dat deze
toch worden aangepast?
Het is van belang om te zien hoe de plannen er precies uit zien.
Er zijn vele verschillende scenario’s om de AOW te verhogen.
Moet de AOW in één keer omhoog? En wanneer dan? Of kan
dat beter in stappen gaan? In hoeveel stappen moet dat dan en
wanneer moet de laatste stap naar 67 worden genomen? Waar
dit onderwerp grote controversie veroorzaakt tussen voor en tegenstanders
van de maatregel, veroorzaakt de precieze vorm van
het plan controversie onder de voorstanders ervan. Tijdens het
AOW debat hadden de voorstanders uit de oppositie felle kritiek
op het plan. Het plan wat toen uiteindelijk met overgrote
meerderheid werd aangenomen is niet heel makkelijk. In twee
stappen wordt de AOW-leeftijd naar 67 jaar verhoogd. Mensen
boven de 55 jaar kunnen toch met hun 65ste met pensioen. Als
je 42 jaar hebt gewerkt mag je toch met je 65ste met pensioen,
maar je AOW-uitkering wordt wel verlaagd. Tenslotte krijgen
mensen die 30 jaar lang zwaar werk hebben gedaan het recht
op een lichtere functie. De uitvoerbaarheid van dit laatste punt
zorgt voor veel discussie. Alle voorstanders uit de oppositie hebben
een eigen idee over hoe deze maatregel beter kan worden ingevoerd.
D ’66 wil de AOW elk jaar met een maand verhogen en
geen uitzonderingen voor zware beroepen. VVD en Groenlinks
willen dat er een grote rol is voor het arbeidsverleden van iemand,
wie 40 jaar heeft gewerkt mag van de VVD op zijn 65ste
met zijn pensioen. Bij Groenlinks kan dit zelfs al op je 63ste.
Een andere belangrijke vraag is in hoeverre deze maatregel echt
nodig is om Nederland financieel gezond te houden. Is het pure
noodzaak of een ordinaire bezuinigingsmaatregel? Volgens velen,
met minister Donner voorop, moet de AOW-leeftijd wel
omhoog willen we bestand zijn tegen de hoge kosten van de
vergrijzing. Toch is niet iedereen hiervan overtuigd. Sommigen
stellen dat de stijgende AOW kosten worden opgevangen door
de extra belastinginkomsten op aanvullende pensioenen. Anderen
stellen dat oudere werknemers nu al niet aan de bak komen.
De noodzaak van 67?!
Als werknemers van boven de vijftig niet aan het werk komen
wordt het effect van de verhoging van de AOW leeftijd voor een
deel teniet gedaan, in plaats van een AOW krijgen deze mensen
langer een andere uitkering. Ook wijzen tegenstanders erop dat
Nederland, met 5,5% van het BBP, relatief weinig uitgeeft aan
het overheidspensioen. In Europa besteden alleen Luxemburg
en Ierland minder aan hun overheidspensioen. Verbon, Hoogleraar
openbare financiën, stelt ook dat het niet nodig is de AOW
leeftijd te verhogen. Volgens hem zijn de afgelopen veertig jaar
de AOW uitgaven ook verdubbeld zonder dat het aandeel in het
BBP is toegenomen, want de AOW is niet welvaartsvast aldus
deze hoogleraar. De argumenten die Donner aanvoert voor de
AOW-leeftijd verhoging snijden volgens Verbon geen hout. Hij
pleit er zelfs voor om voor sommige groepen de AOW-leeftijd te
verlagen. De AOW zou inkomensafhankelijk moeten worden.
Lage inkomens zouden eerder AOW moeten krijgen omdat zij
er minder lang van kunnen genieten en de hogere inkomens er
vaak met de leukere banen vandoor gaan. Bovendien zijn de
hoge inkomens veel beter in staat om zelf voor een vervroegd
pensioen te sparen.
‘De wens van het volk is in deze belangrijker dan de
voorkeur van een stel bureaucraten en regenten’
Het ligt dus niet perse voor de hand dat een verhoging van de
AOW-leeftijd nodig is voor de houdbaarheid. Onder experts
zijn er net zo goed tegenstanders als voorstanders . Als de AOW
omhoog gaat lijkt het dus geen economische noodzaak te zijn
maar een politieke keuze. Ook als we ervan uitgaan dat de besparing
die de verhoging van de AOW leeftijd moet opleveren, 4
miljard, nodig is, is een keuze voor deze maatregel niet noodzakelijk.
Als multinationals een deel van de belasting die ze ontduiken,
16 miljard per jaar, betalen of als de hypotheekrenteaftrek
wordt beperkt ben je er ook. De noodzaak van het verhogen van
de AOW-leeftijd is dus zeer twijfelachtig en juist daarom is het
een slechte zaak dat dit, tegen de wens van de meerderheid van
de bevolking in, toch gebeurt als het aan de regering ligt.
Natuurlijk zijn er toch goede redenen om de AOW-leeftijd,
op wat voor manier dan ook, te verhogen. Inderdaad worden
we steeds ouder. Er valt wat voor te zeggen dat het eerlijk is
als mensen die later beginnen met werken langer doorwerken
dan mensen die al op hun 18de beginnen met fulltime werken.
Maar dit zijn keuzes die moeten worden gemaakt op basis van
de waarden die een meerderheid van de Nederlandse bevolking
belangrijk vindt en niet tegen de meerderheid in op basis van de
cijfertjes die het CPB maakt. Juist omdat deze maatregel geen
economische noodzaak kent, maar een politieke keuze is, moet
de bevolking deze keuze ook kunnen maken. In plaats van het
breken van verkiezingsbeloften zouden er eerst verkiezingen
moeten komen voordat er een beslissing wordt genomen. Waar
het kan, als een maatregel geen absolute noodzaak kent, moet de
bevolking kiezen of een maatregel doorgaat of niet. De wens van
het volk is in deze belangrijker dan de voorkeur van een stel bureaucraten
en regenten. En als er moet worden bezuinigd moet
er een debat volgen om vast te stellen waarop er bezuinigd moet
worden en moet een maatregel niet valselijk als ‘noodzakelijk’
neer worden gezet.