Heraut #32 - Ismus

door Yurre Wieken
Hervormingen in het hoger onderwijs
22 september jongstleden was er een grote studentendemonstratie
in Den Haag. Samen met enkele medestudenten heb
ik daaraan meegenomen. De reden voor deze demonstratie:
er gaat bezuinigd worden in het onderwijs. De regering vindt
dat iedereen een steentje moet bijdragen aan het opvangen
van de financiële crisis – dus ook wij als studenten.
In een parkje vlak bij het Tweede Kamergebouw verzamelden
de demonstranten zich onder leiding van Gerard Oosterwijk,
de voorzitter van de Landelijke Studentenvakbond (LSVb). Verkleed
als prostituées, met leuk gevonden slogans als “Ik betaal
anaal mijn doctoraal”, wezen enkele studentes op de financiële
bochten waarin studenten zich zouden moeten wringen, mocht
het voorstel om de basisbeurs af te schaffen erdoor komen.
De bezuinigingen zijn echter slechts een deel van wat Den Haag
voor ons in petto heeft. Minister van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap Ronald Plasterk (PvdA) lijkt vastbesloten om zijn
stempel te drukken op het hoger onderwijs en komt met een
ambitieuze reeks aan hervormingsmaatregelen.
Afschaffen onderscheid HBO en WO
Volgens Plasterk is het huidige systeem, waarin het HBO beroepsgericht
onderwijs aanbiedt en het WO zich op theorie
concentreert, uit de tijd. Het HBO behoeft ook een deel wetenschappelijke
theorie, en veel WO-opleidingen zijn juist beroepsgericht
(neem bijvoorbeeld medicijnen en rechten). Met andere
woorden: het onderscheid is al vertroebeld en kan daarom beter
afgeschaft worden. Verder vindt Plasterk dat het HBO/WOsysteem
de keuze van studenten beperkt. Hij ziet meer in een
opleiding met vier niveau’s, naar Amerikaans voorbeeld. Een
vreemd voorstel in de visie van deze redacteur, aangezien er binnen
het HBO en het WO ook al extra onderscheid in niveau’s
is aangebracht middels het uit Amerika overgewaaide bachelor/
mastersysteem. Aangezien alleen de PvdA voor dit voorstel is
heeft het vooralsnog weinig kans om gerealiseerd te worden.
De harde knip
Een ander voorstel van Plasterk is de zogenoemde “harde knip”.
Deze houdt in dat studenten pas aan hun doorstroommaster
mogen beginnen als zij daarvoor alle bachelorvakken hebben
gehaald. Al beginnen aan een master terwijl er nog bachelorvakken
openstaan leidt volgens Plasterk tot een onvoldoende
bewuste masterkeuze. Dit leidt vervolgens weer tot onnodige
studievertraging. Studentenvakbonden LSVb en ISO noemen
de harde knip “rigide” en stellen dat hij juist leidt tot méér studievertraging–
het niet halen van slechts twee kleine vakken zou
al leiden tot een studievertraging van een jaar. Om een meer
bewuste masterkeuze te bewerkstelligen stellen de bonden een
betere voorlichting voor.
Verder moeten studenten binnen twee jaar hun propedeuse halen
en binnen vijf jaar hun bachelor.
Studiefinanciering op de schop
Als bezuinigingsmaatregelmaatregel tegen de economische crisis
heeft het kabinet besloten de basisbeurs tot 2012 te bevriezen.
Hij stijgt dus niet meer mee met de collegegelden. Er wordt zelfs
over gesproken de basisbeurs in zijn geheel af te schaffen. Met dit
voorstel kwam Plasterk al in november 2007, maar toen stuitte
zijn plan op veel verzet in de Tweede Kamer. Twee jaar later is
de situatie echter anders. PvdA, CDA en VVD zijn vóór het
afschaffen van de basisbeurs, SP is tegen. D66 sluit het niet uit,
maar wil niet dat het onderwijs de dupe wordt van bezuinigingen.
D66-voorman Alexander Pechtold wees er in de Tweede
Kamer op dat Nederland nu gaat bezuinigingen op het onderwijs,
terwijl concurrerende economieën als Duitsland en Denemarken
juist investeren. Nu bezuinigen is “bijna politiek misdadig”,
aldus Pechtold.
Het voorstel is om de basisbeurs om te zetten in een lening. Een
veelgehoorde kritiek is dat studenten hierdoor bij het betreden
van de arbeidsmarkt meteen met een hoge studieschuld zitten.
Wat hierbij ook genoemd dient te worden is het feit dat Nederlandse
studenten gemiddeld minder studiefinanciering krijgen
tegen een hoger collegegeld dan studenten elders in Europa.
Nederland
Ons collegegeld voor HBO en WO bedraagt gemiddeld € 1600
per jaar. De basisbeurs bedraagt € 260 per maand.
België
In België krijgen niet de studenten studiefinanciering, maar hun
ouders. Afhankelijk van hun inkomen ontvangen zij gemiddeld
€ 1900 per jaar. Ter vergelijking: een Nederlandse thuiswonende
HBO-student ontvangt € 1100 per jaar. Het collegegeld in België
is slechts € 500 per jaar. Samengevat ontvangen Belgische
studenten meer studiefinanciering dan Nederlandse terwijl zij
veel minder collegegeld betalen.
Duitsland
Bij onze Oosterburen betalen studenten hun collegegeld niet
per jaar maar per semester. Een semester in Berlijn kost € 239,
inclusief een OV-abbonement. Een collegejaar bestaat in Duitsland
net als in Nederland uit twee semesters, dus per jaar is een
Berlijnse student slechts € 478 kwijt aan collegegeld. Er zijn overigens
ook deelstaten die per jaar € 1000 aan collegegeld vragen.
Studiefinanciering hangt in Duitsland af van het inkomen van
de ouders en kan oplopen tot € 648 per maand. Tot 2005 werd
in Duitsland helemaal geen collegegeld geheven.
Frankrijk
In la France zijn studenten per jaar € 170 tot €350 kwijt aan collegegeld.
De studiefinanciering kan oplopen tot € 4100 per jaar
(dit geldt voor 25 % van de studenten).
Even samenvatten...
Het hier geschetste beeld is op zijn minst bizar te noemen. Aan
de ene kant beoogt minister Plasterk forse bezuinigingen in het
onderwijs, direct aan het adres van de student. En dit in een
tijd waar studenten het juist financieel moeilijk gaan krijgen
als gevolg van de recessie. Tegelijkertijd komt hij met een reeks
grondige hervormingen die uiteraard in hun implementatie een
flinke smak geld gaan kosten. Is de beste bezuiniging niet gewoon
het níet uitvoeren van deze hervormingen?
En laten wij niet het advies van de commissie-Dijsselbloem vergeten:
het onderwijs is gebaat bij een afzijdige politiek die zich
niet bemoeit met de inhoud. De huidige problemen in het onderwijs
zijn juist het gevolg van overambitieuze plannen, zoals
die van Plasterk.
11