Pedagogisch beleidsplan - Chapeau Kinderwerk

1
CHAPEAU KINDERWERK
Pedagogisch beleidsplan
Een compliment voor ieder kind!
Sandra van de Laar
1-12-2012
Het pedagogisch werkplan geeft informatie over de manier van werken binnen Chapeau Kinderwerk. Het is in het dagelijks
werken een rode draad voor het begeleiden van jonge kinderen.

1.1 Voorwoord
Chapeau staat voor een positief opvoedingsklimaat. Kinderen in de kinderopvang zijn jong en kwetsbaar. Door een prettige
sfeer, een compliment en persoonlijke aandacht van de pedagogisch medewerkers zal het kind zich veilig voelen. Het is
onze taak om het kind zorgzaam, liefdevol en stimulerend te begeleiden, zodat het zich verder kan ontwikkelen tot een
evenwichtige persoonlijkheid.
1.2 Algemene Doelstelling
Chapeau Kinderwerk biedt een antwoord op vragen van ouders en verzorgers m.b.t opvang, samen leren spelen en
educatie. Ouders krijgen de mogelijkheid om de zorg en opvoeding van de kinderen te combineren met werk, een studie
en/of een andere maatschappelijke invulling.
1.3 Visie en doelstellingen
Chapeau Kinderwerk hanteert een positief opvoedingsklimaat. Kinderen worden gestimuleerd in hun gedrag door
complimenten en aanmoediging. Kinderen voelen zich hierdoor veilig en worden gestimuleerd om zichzelf verder te
ontwikkelen. De opvoeder hanteert realistische verwachtingen en is zelf een goed voorbeeld voor het kind.
Chapeau Kinderwerk stelt zichzelf als doelstelling om door een positief opvoedingsklimaat kinderen uit te dagen in hun
ontwikkeling tot zelfstandige en zelfbewuste mensen met een actieve deelname aan de maatschappij.
1.4 Visie naar praktijk
Het pedagogisch beleidsplan is een rode draad voor medewerkers van Chapeau Kinderwerk. Zij vertalen de visie en
doelstellingen tijdens de dagelijkse activiteiten naar de praktijk met de kinderen.
Daarnaast informeert het pedagogisch werkplan ouders en verzorgers over de werkwijze en invulling van de opvang.
De pedagogische visie kent op verschillende manieren een vertaling naar de praktijk:
1) Dagelijks handelen van medewerkers
2) Oudercontacten; rondleidingen, intakegesprekken, haal- en brenggesprekken
3) Informatieverstrekking; Informatieboekje, ouderavonden, workshops, nieuwsbrieven
4) Beleidsmap ouders op de locatie
Bij pedagogische vragen of problemen kan de intern begeleider van de basisschool geraadpleegd worden. Eventueel wordt
er samen met de intern begeleider gekeken naar de inschakeling van andere instanties.
1.5 Ouders
Ouders zijn en blijven eindverantwoordelijke van hun kind. De opvoeding en begeleiding wordt afgestemd waar kan met de
ouders. Tijdens de intake wordt gevraagd of ouders belangrijke opvoedingswaarden hanteren, die voort te zetten zijn
tijdens de dagopvang.
Ouders worden voorzien van digitale informatie m.b.t. pedagogisch beleid, veiligheids- en gezondheidsbeleid en huisregels
BSO. De RIV en RIG hangen op een zichtbare plaats in de hal.
Relevante beleidsstukken voor ouders liggen op een centrale plaats in de hal om in te kijken.
Verdere actuele informatie wordt opgehangen op het prikbord in de hal of op een andere centrale plaats voor informatie.
2

Hoofdstuk 2
2.1 Pedagogisch doelen
1 Bieden van emotionele veiligheid
2 Ontwikkelen van passende sociale vaardigheden
3 Ontwikkelen van persoonlijke kwaliteiten en talenten
4 Eigen maken van normen en waarden
2.1.1 Bieden van emotionele veiligheid
Het kind wordt op de opvang door vaste medewerkers begeleidt. De medewerker draagt er zorg voor dat er een
vertrouwensband wordt opgebouwd met het kind en de ouders. De medewerker vraagt iedere week aan de ouder of de
opvang naar wens verloopt. Naast het dagelijks contact zijn er nog momenten van direct contact met de ouder over de
opvang;
schriftje van het kind (kinderdagverblijf)
ouderavond
kindontwikkelings -gesprek
tevredenheidenquête
De medewerker zal zich inleven in het kind door o.a.
het kind welkom te heten bij binnenkomst,
een persoonlijk gesprek aan te gaan met het kind,
oogcontact te maken,
het kind bij zijn naam aan te spreken,
gevoelens te benoemen,
het kind ruimte te geven om emoties te uiten etc.
Vanuit een respectvolle houding wordt het kind benadert en mag het zijn wie het is.
2.1.2 Ontwikkelen van passende sociale vaardigheden
Door de opvang in de groep ervaart het kind iedere dag andere kinderen in de groep. Medewerkers zullen kinderen
stimuleren om contact te maken met andere kinderen, rekening te houden met anderen, respect te tonen voor elkaar en
elkaar een helpende hand te bieden. Het kind zal ervaren, dat het erbij hoort en mag zijn wie het is.
Door positief taalgebruik van de medewerker, door te luisteren naar het kind en door respect te tonen zal het kind de
medewerker als een voorbeeld zien.
Chapeau Kinderwerk hecht waarde aan de volgende sociale vaardigheden;
positief taalgebruik
gebruik van woorden passend bij de leeftijd van het kind
luisteren naar elkaar en elkaar laten uitpraten
gebruik van woorden als alsjeblieft en dank je wel
geen kinderen weren om mee te spelen
elkaar helpen met bijv jas aantrekken, schoenen dichtdoen etc
Tijdens o.a. het dagelijkse kringmoment, tafelmomenten en activiteiten besteedt de medewerker aandacht aan de sociale
vaardigheden op een passende manier binnen de belevingswereld van het kind.
2.1.3. Ontwikkelen van persoonlijke kwaliteiten en talenten
Ieder kind is uniek en heeft eigen unieke talenten. Door verschillende materialen en activiteiten aan te bieden zal het kind
eigen talenten en kwaliteiten leren kennen. De medewerker biedt een gevarieerd aanbod aan van ervaringen en stimuleert
deelname van het kind. Door zich optimaal in te leven in de belevingswereld van het kind, zal het kind passende activiteiten
ervaren, die het zelfvertrouwen stimuleren. De medewerker stelt open vragen aan het kind, zodat het kind uitgenodigd
wordt om een wens kenbaar te maken; Wat wil je graag doen?
Wanneer het kind het lastig vindt om dit aan te geven, zal de medewerker vanuit verschillende vaardigheden suggesties
doen. We kunnen gaan breien. We kunnen gaan voetballen. Om het samen doen te bevorderen zal de medewerker
stimuleren om samen tot een idee te komen.
De wijze waarop, wordt bepaald door de leeftijd van het kind en de mate waarin het kind zelf komt tot inspiratie voor een
activiteit.
3

De activiteiten zijn in te delen in de volgende groepen:
sport en bewegen
creatief
expressie
ontdekken
De medewerker zal het kind stimuleren om zelf aan te geven wat het leuk vind om te doen. Het opstellen van het
vakantieprogramma van de BSO zal zoveel mogelijk gebeuren in samenwerking met de kinderen.
2.1.4. Eigen maken van normen en waarden
De medewerker geeft het juiste voorbeeld in bijv. de omgangsvormen en eetrituelen. Kinderen leren door een goed
voorbeeld. Normen en waarden worden gedurende de dag door de medewerker herhaald en toegepast. Chapeau
Kinderwerk hanteert o.a. de volgende normen en waarden;
Liefde en respect voor elkaar
Er wordt niemand buitengesloten en we doen elkaar geen pijn
Hulp vragen en kunnen ontvangen
De medewerker zal kinderen stimuleren om elkaar onderling te helpen.
Vriendelijkheid
Vriendelijkheid uit zich door o.a. ‘dank je wel’ en ‘alsjeblieft’ te zeggen, niet te schreeuwen en oprecht naar elkaar
te luisteren.
Eerlijk zijn
Eerlijk zeggen wat er is gebeurd of is gezegd in o.a. conflictsituaties
Geduldig zijn
Elkaar de tijd en ruimte te geven om zich te uiten of iets eigen te maken
2.2 Medewerkers
Medewerkers zijn zich bewust van hun essentiële rol om een positief pedagogisch klimaat te scheppen en te voldoen aan
de verwachtingen zoals de organisatie dat verwoord. Kinderen hechten zich aan medewerkers. Hierdoor treedt een
medewerker op als een vertrouwenspersoon van het kind. Medewerkers helpen het kind door o.a. gevoelens te benoemen
en te verwoorden, de helpende hand te bieden, vriendelijk te zijn en kinderen welkom te heten.
Alle medewerkers hebben een gerichte MBO opleiding met aanvullende kwaliteiten passend bij het vak kinderopvang. De
medewerkers kunnen allen een Verklaring Omtrent Gedrag overhandigen.
Alle medewerkers hebben een Kinder-EHBO diploma en een BHV diploma.
Medewerkers hebben vaste werkdagen, maar kunnen wisselende diensten hebben.
Schoolmiddagen kennen geen wisselende diensten. Een medewerker is er vanaf aanvang van de BSO tot sluiten.
Tijdens de vakantiedagen en studiedagen op de BSO kunnen er wel wisselende diensten zijn. Dit zijn dezelfde als voor de
dagen van de dagopvang.
Uitgaande van openingstijden van 7.30 uur tot 18.00 uur ziet een werkschema er als volgt uit;
Medewerker 1 7.30 uur tot 17.00 uur
Medewerker 2 9.00 uur tot 18.00 uur
Afhankelijk van het aantal kinderen en de dagindeling delen de medewerkers hun pauze in. De pauzes vinden plaats tussen
13.00 -14.30 uur. Medewerkers werken 9 uur per dag.
4

2.3 Vrijwilligers en stagiaires
Op de groep kan een vrijwilliger of stagiaire aanwezig zijn. Beide functies vallen onder de verantwoordelijkheid van de
medewerker van de groep en zullen niet alleen met een groep kinderen, buiten toezicht van de medewerkers, activiteiten
op zich nemen.
Vrijwilligers en stagiaires zijn in het bezit van een verklaring omtrent gedrag. Chapeau Kinderwerk is een erkend leerbedrijf
bij Calibris. Stagiaires worden begeleid aan de hand van hun BPV boek van school.
Vrijwilligers krijgen een vrijwilligersovereenkomst waarin staat welke taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden zij
hebben binnen Chapeau Kinderwerk.
Chapeau Kinderwerk streeft er naar om andere beroepskrachten introductie of workshops te laten aanbieden. Hierbij kan
gedacht worden aan tandarts, brandweer, kunstenaar etc. Dit aanbod zal altijd plaatsvinden in het bijzijn van een
pedagogisch medewerker van Chapeau Kinderwerk.
In de hal wordt op een centrale plaats voor ouders zichtbaar gemaakt wie er werken op de locatie.
2.4 De groepen
De groepen worden ook wel stamgroepen genoemd. Ieder kind en medewerker is verbonden aan een stamgroep. Binnen
deze stamgroep hebben kinderen een eigen bedje,eigen knuffel, kapstok, foto op de muur en hechte vriendschappen.
Alleen voor gerichte activiteiten verlaat het kind met een vertrouwde en bevoegde medewerker de stamgroep.
De BSO groep verlaat o.a. de stamgroep en het terrein van de school om op het aansluitende sportveldje bij de school sport
en spel activiteiten te doen. Dit gebeurt echter altijd met een bevoegd medewerker van het
kindcentrum.
De peuters van 3 jaar en ouder van de dagopvang verlaten hun stamgroep met een bevoegd
medewerker van het kindcentrum om passende activiteiten te doen bij het leerplein van de
school of bij de basisonderwijsgroep onderbouw.
2.5 Samenstelling van de groepen
Door de kleinschaligheid per locatie kent Chapeau Kinderwerk verticale leeftijdsgroepen.
Kinderdagverblijf 0-4 jaar 12 kinderen, 2 pedagogisch medewerkers
Kinderdagverblijf 0-4 jaar 16 kinderen, 3 pedagogisch medewerkers
Buitenschoolse opvang 4-12 jaar 10 kinderen, 1 pedagogisch medewerker
Buitenschoolse opvang 4-12 jaar 20 kinderen, 2 pedagogisch medewerkers
De locatie in Enspijk start met een samengestelde groep een maximale groepsgrootte van 12 kinderen.
Vanaf 1 maart 2013 zal de dagopvang een maximale groepsgrootte hebben van 12 kinderen met 2 medewerkers. De
buitenschoolse opvanggroep heeft maximaal 15 kinderen met 2 medewerkers.
2.6 Achterwacht
Per locatie zijn er tijdens de genoemde openingstijden 2 volwassenen aanwezig, namelijk een pedagogisch medewerker en
een vrijwilliger en/of stagiaire.
Mocht er door omstandigheden geen 2 e volwassene aanwezig zijn, dan is er een achterwacht geregeld :een leerkracht van
o.b.s. De Minzerie tel nr 0345-651424
Buren van Netstraat 3 Enspijk (telefoonnummer op locatie)
2.7 Inrichting groepsruimte en buitenruimte
De groepsruimte wordt gekenmerkt door een huiskamersfeer. Kinderen voelen zich veilig in deze ruimte en er is een
gezellige sfeer. In de huiskamer vinden allerlei activiteiten plaats omtrent eten/drinken, spelletjes en knutselen.
Hier wordt gewerkt met verschillende hoekjes, zodat kinderen elkaars spel minimaal storen.
De buitenruimte biedt mogelijkheden om je energie kwijt te kunnen en te ontdekken. Kinderen kunnen fietsen, stoep
krijten, in de zandbak spelen, maar ook bloemetjes plukken in het gras en naar de beestjes kijken.
We hebben respect voor de natuur en leren kinderen niet zomaar blaadjes of takken van de bomen te breken.
5

2.8 Voedingsbeleid
Chapeau Kinderwerk vindt voeding een belangrijk onderdeel van de dagelijkse verzorging van de kinderen. Voeding wordt
bewust en doordacht aangeboden. Daarnaast vinden wij het belangrijk, dat door het geven van voeding de individuele
aandacht en/of het sociale aspect benadrukt wordt.
Bij de bepaling van ons beleid op dit gebied gaan we uit van een aantal basiswaarden, die wij als uitgangspunt nemen. Deze
uitgangspunten zijn de volgende:
Het eten wordt bereid volgens de richtlijnen uit het beleid Hygiënisch
handelen.
Het eten dient de gezondheid van het kind te bevorderen. Wij nemen daarom
ook de richtlijnen van het Voorlichtingsbureau voor de Voeding en de HACCPrichtlijnen
in acht.
Wij hanteren een standaard voedingspakket.
Wij spelen in op de individuele behoeftes en omstandigheden van het kind
(bijvoorbeeld een kind drinkt geen appelsap, extra drinkmomenten op warme
dagen, geen koemelk in verband met allergie).
Tijdens feestjes en andere bijzondere dagen kunnen wij afwijken van het
standaard voedingspakket. Dan wordt er soms getrakteerd op blokjes kaas,
een broodje worst, een ijsje of een plakje cake. Het aanbieden van zoetigheid zal beperkt geschieden.
Het eten dient aantrekkelijk en uitnodigend gepresenteerd te worden.
De pedagogische medewerkers eten met de kinderen mee en vervullen zo een voorbeeldfunctie (het zogenaamde
pedagogisch mee-eten).
Kinderen worden niet geforceerd/gedwongen om te eten. Wel stellen wij de ouders op de hoogte, indien het kind niet
voldoende eet of drinkt. Bij de ouders wordt gevraagd naar de thuissituatie, zodat er een lijn ontstaat tussen thuis en
de opvang.
Kinderen worden gestimuleerd om zelfstandig te eten en te drinken.
Voor baby’s hanteren wij geen gezamenlijk dagritme en wordt er rekening gehouden met de individuele wensen van
de ouders. De oudere baby’s, vanaf ongeveer 1 jaar, hebben wel een gezamenlijk dagritme.
Voor dreumesen en peuters hanteren wij, zoveel mogelijk, een gezamenlijk dagritme.
Verandering van voeding en voedingsschema’s geschiedt altijd in overleg met de ouders.
Voedingspakket;
Aanvullend kinderopvang Aanvullend BSO
Bruin brood Nutricia flesvoeding 1&2 cruesli
Vleeswaren diksap ontbijtkoek
Kaas soepstengels
Halvarine rijstewafels
Fruit, bananen appels, peer,
seizoensfruit
Magere yoghurt
Aanmaak limonade
Biscuitjes
Halfvolle melk
6

2.9 Omgaan met zieke kinderen in de opvang
Ziek zijn of je niet fit voelen is vervelend. Een rustige omgeving is dan meestal in het belang van het kind om te herstellen.
Wanneer een kind niet lekker is, zullen de pedagogisch medewerkers van Chapeau Kinderwerk de ouders informeren. In
overleg met de ouders wordt bepaald hoe er met de situatie om wordt gegaan. Hierbij kan gedacht worden aan extra
slapen, ophalen of de situatie aankijken.
Wanneer een kind niet kan meekomen in het dagritme, in een hoge mate extra aandacht vraagt van de medewerker of iets
ernstig besmettelijks heeft, dan verzoeken wij u uw kind thuis te houden of op te halen. Bij twijfel mag en kan er altijd
overlegd worden met de medewerkers van Chapeau Kinderwerk.
Ziekte Incubatietijd Symptomen Quarantaine
Koorts ..................... temperatuur > 39 graden Tot koorts weg is
Bof 2-3 weken Koorts/ Tot zwelling is
zwelling speekselklieren verdwenen
Waterpokken 2-3 weken Lichte koorts/ Tot blaasjes zijn
hangerig/hoofdpijn ingedroogd
Kleine rode bultjes waarop
blaasjes ontstaan. Blaasjes
gaan open en drogen op
Roodvonk 2-6 dagen Hoge koorts/braken Tot de koorts
na koorts kleine verdwenen is
rode vlekjes op gezicht
en hals, verspreid over
hele lichaam. Frambozen-
tong/keelpijn. Later ver-
vellen van handen/voeten
Rode Hond 2-3 weken Klieren in nek en achter Tot uitslag is
oren zijn opgezet. verdwenen
Hangerig/hoofdpijn/
koorts/ontstoken slijmvliezen
Rood gezicht, snel uitbreidend
Vijfde Ziekte 7-14 dagen Lichte koorts/ Huiduitslag Na verdwijnen
beginnend op gezicht, uitgebreid uitslag
naar romp en ledematen
Zesde Ziekte 7-17 dagen Hoge koorts/rode vlekjes op romp Na verdwijnen
uitslag
Loopoor Pus loopt uit oor Bij chronisch
loopoor met gaasje
afplakken
Diarree 0-48 uur Dunne ontlasting/ Tot diarree
misselijkheid/braken verdwenen is
Hoofdluis Als kinderen behan-
deld zijn mogen ze
weer komen
7

Hoofdstuk 3
Hoofdstuk 3 Pedagogisch kader Chapeau Kinderwerk
1.Bieden van emotionele veiligheid
Het kind welkom heten
Het kind zien als individu binnen een groep
Oogcontact maken
Kind bij zijn voornaam noemen
Gevoelens benoemen
Het kind ruimte geven voor emoties te uiten
Alert op pestgedrag
3. Ontwikkelen van persoonlijke kwaliteiten en talenten
Aanbod van verschillende materialen en
activiteiten
Herkennen en erkennen en ontwikkelen van
talenten
Gebruik maken van verschillende leerstijlen
Aanbod van vernieuwende workshops
8
2. Ontwikkelen van passende sociale vaardigheden
Positief taalgebruik
Luisteren naar elkaar en elkaar laten uitspreken
Gebruik van woorden als alsjeblieft en dankjewel
Geen kinderen weren om mee te spelen
Elkaar helpen bijv. jas aantrekken
4. Eigen maken van normen en waarden
Niemand buitensluiten
Niemand pijn doen
Hulp durven vragen en kunnen ontvangen
Vriendelijk zijn
Eerlijk zijn
Geduldig zijn
3.1 Buitenschoolse Opvang
De BSO kent een verticale structuur. De kinderen in leeftijd variërend van
4-12 jaar maken allen gebruik van de BSO huiskamer en de omliggende buitenruimte.
De huiskamer heeft een gezellige en huislijke inrichting. Even praten over de dag of gewoon even ontspannen.
In de huiskamer is de gelegenheid om te lezen, te puzzelen, spelletjes te doen, te knutselen, muziek te maken, te spelen
met de auto’s en flipperkast spelen.
Buiten spelen is belangrijk voor kinderen. De kinderen spelen buiten op het plein voor de BSO of op het speelterrein achter
de BSO. Het plein achter de school wordt alleen gebruikt na toestemming van de BSO medewerker. De kinderen komen
buiten het omheinde plein wanneer er een gerichte activiteit is of met toestemming van de ouders.
Een aantal terugkerende elementen geeft structuur aan de middag, zoals bij binnenkomst iets drinken
met koek en om ± 16.30 uur fruit eten. Het kind dat de hele dag op school heeft gezeten, heeft
behoefte aan vrije tijd en vrijheid, daarom bepaalt het kind in grote mate zelf de invulling van de
middag. Er worden verschillende activiteiten aangeboden om kinderen te stimuleren in hun ontwikkeling en ervaringen. De
activiteiten worden ingepland op het whiteboard.
Tijdens vakantieopvang is er een activiteitenprogramma. Dit wordt opgesteld in overleg met de kinderen.
3.2 Rol van de pedagogisch medewerker
De pedagogisch medewerker op de buitenschoolse opvang is organiserend en voorwaardenscheppend bezig, zodat het
kind zelf kan spelen. Zij houdt afstand en stimuleert tegelijk het kind dat dit nodig heeft. Zij observeert en pikt signalen op
van het kind. De pedagogisch medewerker is hierbij alert op pesten.
Zij kent de omgeving van de buitenschoolse opvang goed en weet waar uitdagingen en gevaren zitten
voor de kinderen.
De pedagogisch medewerker geeft het kind ruimte om zijn vrije tijd zelf in te vullen. Zij zorgt voor gezelligheid en creëert
een binding tussen de kinderen. Zij zorgt ervoor dat het kind zich veilig en geborgen voelt. Zij staat open voor het bespreken
van de ervaringen van kinderen.
De pedagogisch medewerker van de buitenschoolse opvang is iemand die iets te bieden heeft voor het kind dat de opvang
bezoekt. Zij heeft specialiteiten ontwikkeld en heeft ook oog voor het oudere kind.
De rol van de pedagogisch medewerker is dat zij openstaat voor inspraak van de kinderen. Zij overlegt en discussieert met
de grote kinderen en komt samen met hen tot ideeën.
De pedagogisch medewerker is in staat op leeftijd gerichte activiteiten aan te bieden.
3.3 Intake en wennen
Als het kind nieuw op de buitenschoolse opvang komt, vindt er een intakegesprek plaats. In overleg
met de ouders worden er afspraken gemaakt over hoe de wenperiode eruit zal zien.
Naast het invullen van de kind gegevens zullen er ook afspraken gemaakt worden over de zelfstandigheid van het kind
tijdens het verblijf bij de BSO.

3.4 Indeling van de buitenschoolse tijd
Chapeau streeft ernaar dat het kind de opvang ervaart als een vorm van vrijetijdsbesteding.
Onder vrijetijdsbesteding wordt het volgende verstaan:
Het kind kan spelen of met iets bezig zijn en daaraan plezier beleven, zonder dat dit
functioneel of leerzaam hoeft te zijn.
Het kind bepaalt zelf wat hij doet en met wie hij dit doet binnen de regels en normen en waarden van Chapeau Kinderwerk.
Binnen deze vrijetijdsbesteding bestaat voor het kind de mogelijkheid om deel te nemen aan
activiteiten. De pedagogisch medewerker houdt rekening met de verschillende leeftijden en interesses van het kind.
Voor de vakantieperiode wordt van tevoren een activiteitenplan opgesteld waaraan het kind deel kan
nemen.
De pedagogisch medewerker stimuleert het kind zelfstandig te spelen en initiatieven te nemen. Naarmate het kind ouder
wordt, laat de pedagogisch medewerker het kind meer los. Het is mogelijk dat het kind afspreekt met vriendjes, zowel
binnen als buiten de buitenschoolse opvang. Dit alleen na duidelijke afspraken tussen kind, ouders en Chapeau Kinderwerk.
Over meer vrijheid (zoals alleen naar huis gaan) worden afspraken gemaakt met de ouders en deze
afspraken worden schriftelijk vastgelegd en ondertekend door ouders. Meer vrijheid voor het kind
betekent ook meer verantwoordelijkheid voor het kind.
Binnen Chapeau heeft het kind gelegenheid tot:
Binnen en buiten spelen
Deelname aan workshops, zoals toneel, muziek, creatief bezig zijn en techniek
Dagindeling schoolmiddag Dagindeling hele dag
15.15 uur plassen- handen wassen 8.00 uur Vrij spel
Aan tafel drinken en iets eten 9.30 uur Aanbod activiteit
15.30 uur Aanbod activiteiten 10.30 uur Aan tafel iets drinken/fruit
Vrij spel/buiten spelen 11.00 uur Vervolg activiteit/vrij spel
16.45 uur Aan tafel drinken en iets eten 12.30 uur Lunch
13.15 uur Middag activiteit
14.30 uur Drinken en versnapering
15.00 uur Activiteit/vrij spel
16.45 uur Drinken en versnapering
3.5 Incidentele opvang
Ouders kunnen gebruik maken van incidentele opvang. Dit betekent dat het kind losse uren afneemt door middel van een
strippenkaart. Het uurtarief van de strippenkaart is gelijk aan het reguliere uurtarief.
De factuur van de strippenkaart kan opgegeven worden bij de belastingsaangifte.
De medewerkers en ouders dragen zorg voor een goede informatieoverdracht d.m.v.een intakeformulier.
De strippenkaart geeft tevens gelegenheid aan vriendjes en vriendinnetjes om een keer te komen spelen op de BSO.
Kinderen die incidenteel worden opgevangen worden tijdens het tafelmoment geïntroduceerd, indien nodig en welkom
geheten. De afspraken die gelden op de BSO worden dan ook besproken met alle kinderen.
3.6 Televisie kijken, internet en spelcomputer
De medewerkers van de BSO stimuleren actief spelen, buiten spelen, bouwen etc. Passend bij de tijd en de interesse van de
kinderen worden er activiteiten aangeboden op het gebied van fotografie, spelcomputer en televisie kijken. Deze
activiteiten worden beperkt en afwisselend met actieve activiteiten aangeboden.
De kinderen hebben geen toegang tot internet zonder direct toezicht van een volwassene.
9

Hoofdstuk 4
4.1 Kinderdagopvang
Chapeau Kinderdagopvang heeft een verticale structuur. De kinderen in leeftijd variërend van
0-4 jaar maken allen gebruik van de groepsruimte en de aangrenzende buitenruimte.
De groepsruimte heeft een gezellige en huislijke inrichting. Samen aan tafel eten of liedjes zingen op de bank.
Buitenspelen is belangrijk voor kinderen. De kinderen spelen buiten op het aangrenzende plein voor het kinderdagverblijf.
Onder begeleiding van een pedagogisch medewerker kunnen maximaal 2 kinderen een uitstapje maken buiten het terrein.
Kinderen leren in de groep om rekening te houden met elkaar en samen te spelen en hechte vriendschappen op te bouwen.
3.2 Rol van de pedagogisch medewerker
De pedagogisch medewerker heeft een verzorgende, stimulerende en begeleidende rol op het kinderdagverblijf. De
medewerker draagt zorg voor de opvoeding en ontwikkeling van het kind. Dit doet de medewerker door het kind te zien als
individu met eigen behoeftes en een eigen persoonlijkheid binnen een groepsverband.
De medewerker verwoordt naar het kind waarom dingen gebeuren, legt zaken uit en verwoordt gevoelens. Op deze manier
begrijpt het kind wat er om hem heen gebeurt.
4.3 Intake en wennen
Drie weken vooraf aan de plaatsing vindt er een intakegesprek plaats met de ouders. Gevraagd wordt of het kind ook mee
kan komen. Op deze manier maakt het kind voor de eerste keer kennis met de nieuwe omgeving.
Het gesprek vindt plaats in de groepsruimte, zodat er een eerste beeld ontstaat van de opvangsituatie. Ook kan gezien
worden, hoe het kind reageert op de omgeving.
Tijdens de intake worden er verschillende dingen vertelt m.b.t. het beleid en algemene gebruiken op het kinderdagverblijf.
Aan de ouders wordt uitvoerig gevraagd wat het ritme is van het kind en de dingen die het kind gewend is.
Tevens wordt aan de ouders gevraagd, hoe zij de wenperiode willen invullen. Het is mogelijk dat de ouder de eerste keer op
de groep blijft voor het wennen. Op deze manier kan er een vertrouwensband opgebouwd worden met de medewerker en
de ouder.
4.4 Indeling van de dagopvang
Jonge kinderen hebben hun eigen ritme, dat vergelijkbaar is met de thuissituatie. Het kan echter altijd iets verschillen,
doordat het leven in de groep andere energie vraagt van het kind.
De oudere kinderen groeien steeds meer naar een gezamenlijk ritme toe.
Afhankelijk van de behoefte van de groep zijn de tijden van het dagritme richtlijnen.
7.30 uur Vrij spel
9.30 uur Aan tafel iets drinken/fruit Slapen
10.30 uur Activiteit
12.00 uur Lunch
13.15 uur Middag activiteit/ Slapen
14.30 uur Drinken en versnapering
15.00 uur Activiteit/vrij spel
16.45 uur Drinken en versnapering
4.5 Veilig slapen
Ter voorkoming van wiegendood hanteren we de volgende regels:
* We laten de kinderen in principe niet op hun buik en/of ingebakerd slapen.
Als de ouders dit wel willen moeten ze een verklaring ondertekenen.
* Elk kind heeft een eigen slaapzakje, dekbedden worden niet gebruikt tot 2 jaar.
Als de ouders dit wel willen moeten ze een verklaring ondertekenen.
* Elk kwartier kijken we bij elk kind in de slaapkamer.
* Er is direct contact met de slaapkamer middels een babyfoon.
* Elke dag wordt er geventileerd op de slaapkamers.
* Door middel van een thermometer wordt de temperatuur op de slaapkamer in de gaten gehouden.
* Kinderen worden niet in bed gelegd met slabbetjes, koordjes in T-shirts of doekjes op het hoofd.
10

4.6 Zindelijkheid
Tijdens de dreumesfase leren de kinderen spelenderwijs het potje kennen. We vinden het van belang dit niet te forceren.
Het gezamenlijk ‘plassen’ stimuleert de kinderen. Na elke “plasronde” worden er vanuit hygiënisch oogpunt handjes
gewassen.
Rond het tweede levensjaar krijgt het kind beheersing over de darm- en blaasfunctie. Op deze leeftijd wordt het kind
zindelijk. Het krijgt belangstelling voor het plasje dat hij gedaan heeft. Het kind is er reuze trots op en het kan dan ook
uitgebreid zitten bestuderen waar dat plasje nu wel vandaan komt!
4.7 Benodigdheden van thuis voor het kinderdagverblijf
Als u uw kind voor het eerst komt brengen verzoeken wij u vriendelijk onderstaande spullen mee te nemen:
- een foto van uw kind, eventueel een geboortekaartje;
- een fles en fopspeen;
- een eigen knuffel, indien gewenst;
- een pyama en reserve kleertjes; liefst voorzien van een naam;
- een zomer- of winterslaapzak (tot 2 jaar);
- voor grotere kinderen: eventueel sloffen en laarzen.
In de fles en de fopspeen wordt de naam van uw kind gegraveerd. Heeft u er nog geen naam opgezet dan kunnen wij dat
ook voor u doen. Wij dragen er zorg voor dat de flessen en spenen regelmatig uitgekookt worden. Wij verzoeken u om zelf
regelmatig de flesspeen en eventuele fopspeen te vervangen.
4.7.1.De Speen
Wat betreft het meegeven van een fopspeen attenderen wij u erop dat een speen op het
kinderdagverblijf snel onhygiënisch is. De kinderen laten de speen vallen of ergens liggen,
stoppen de speen bij een ander kind in de mond etc.
Wij begrijpen dat sommige kinderen hun speen nodig hebben, zeker kleine baby’s met veel
zuigbehoefte en op momenten dat ze moe, ziek of verdrietig zijn. Wij proberen het gebruik van
een speen, na en in overleg met u, geleidelijk af te bouwen.
4.8 Incidentele opvang
Ouders kunnen gebruik maken van incidentele opvang. Dit betekent dat de ouder losse uren
afneemt door middel van een strippenkaart. Het uurtarief van de strippenkaart is gelijk aan het
reguliere uurtarief.
De factuur van de strippenkaart kan opgegeven worden bij de belastingsaangifte.
De medewerkers en ouders dragen zorg voor een goede informatieoverdracht d.m.v.het intakeformulier.
Kinderen die incidenteel worden opgevangen worden tijdens het tafelmoment geïntroduceerd,indien nodig en welkom
geheten.
Hoofdstuk 5
Samengestelde groep
Tijdens een opstartfase in de kinderopvang werkt Chapeau Kinderwerk soms met een samengestelde groep. Op de locatie
in Enspijk is dit aan de orde. Het gaat hier om een tijdelijke situatie.
Het werken met een samengestelde groep past binnen de huiskamersfeer van Chapeau Kinderwerk. Broertjes en zusjes
treffen elkaar in de groep, waardoor de groep nog meer overeenkomt met een thuissituatie. Kinderen leren rekening te
houden en om te gaan met kinderen van verschillende leeftijden.
5.1 Groepsgrote en samenstelling
De groep bestaat uit maximaal 12 kinderen met 2 vaste pedagogisch medewerkers.
Door de verticale leeftijdsindeling van 0-12 jaar leren kinderen veel van elkaar. Een bijkomstigheid is, dat kinderen een
eigen ritme hebben, waardoor er veel gelegenheid is voor individuele aandacht voor het kind.
11

5.2 Dagindeling
De dagindeling is een globale richtlijn voor de dag. Afhankelijk van individuele- en groepsbehoefte kan de dagindeling
afwijken.
7.30 welkom heten kinderen dagopvang
9.00 fruit eten
Verschonen/plassen
10.00 jongste kinderen slapen
Activiteit voor de overige kinderen
12.00 Broodmaaltijd
12.30 verschonen/plassen
13.00 slapen voor de oudere kinderen
13.30 drinken kinderen die opblijven
activiteit
15.15 welkom heten bso kinderen (di+do)
Gezamenlijk aan tafel drinken/koekje
15.30 gesplitste activiteit 0-4 jaar en 4-12 jaar
16.30 verschonen/plassen
16.45 gezamenlijk fruit eten
17.00 vrij spel/afsluiten van de dag
5.3 Activiteiten werkplan
Binnen de samengestelde groep doen we allerlei activiteiten passend bij de belevingswereld en het ontwikkelingsniveau
van het kind. We besteden aandacht aan sport en bewegen,creatief,expressie en ontdekken.
Voorbeelden van activiteiten zijn; verkleden, liedjes zingen, verhaaltjes lezen, poppenkast spelen, kleien,
gezelschapsspelletjes etc.
Kinderen worden ook betrokken bij alledaagse activiteiten zoals afwassen, was opvouwen en schoonmaken. Tijdens het
aanbod van activiteiten voor een specifieke leeftijdsgroep wordt extra aandacht besteed aan de veiligheid van de overige
kinderen. Bijvoorbeeld activiteiten met kleine voorwerpen worden gedaan aan de hoge tafel zonder het bijzijn van kinderen
die voorwerpen in hun mond stoppen of kruipen op de grond.
Verzorgtaken en activiteiten wisselen elkaar sterk af. Dit vraagt een goed overzicht van de werkzaamheden en
voorbereidend werk. Tijdens het geven van een fles is het belangrijk, dat de overige kinderen zelfstandig kunnen spelen.
De medewerker biedt gedurende de gehele dag activiteiten aan. Deze activiteiten vinden plaats tijdens individuele
momenten, groepsmomenten of subgroepmomenten.
Onder begeleiding van een beroepskracht kunnen kinderen de stamgroep verlaten voor een gerichte activiteit. Deze
activiteit kan plaatsvinden op het buitenterrein van de school, in school of in de nabije omgeving van het kindcentrum. De
beroepskracht heeft altijd een telefoon bij zich om direct verbinding te houden met de stamgroep.
Baby’s Samen bewegen op
de mat
Sport en bewegen creatief expressie ontdekken
stempelen Kijken in een spiegel,
voorlezen
Muziekinstrumenten
Dreumes beweegspelletjes Kleien, scheerschuim Verkleden, liedjes
zingen
Peuter fietsen Verven, tekenen Schminken,
fantasiespel
schoolkind Tikspelletjes, voetbal, Strijkkralen,
Rap maken
handwerken
musical
12
Voelen aan
materialen
Materialen verkennen
Nieuwe materialen
Materialen verwerken

5.4 Accommodatie
Een samengestelde groep kent uiteenlopende behoefte aan activiteiten en spelmateriaal. De groepsruimte kent
grotendeels hoekjes, zodat kinderen elkaar minimaal storen in het spel.
De ruimte wordt gekenmerkt door een huislijke sfeer.
De ruimte beschikt over een huiskamer, toiletgroep met verschillende doelgroep toiletten, 2 slaapkamers en een
aangrenzende buitenruimte.
5.5 Personele inzet
Ondanks de beperkte groepsgrote heeft het de sterke voorkeur om met een 2 e medewerker op de groep, zodra de kinderen
van de BSO zich toevoegen aan de groep. Op deze manier kunnen er leeftijdsgerichte activiteiten aangeboden worden aan
de kinderen.
Gedurende de hele dag is er een hoge inspanning om 2 volwassenen op een groep in te zetten. Dit kan zijn een pedagogisch
medewerker met een stagiaire of vrijwilliger. Op deze wijze is de groep en de groepsleiding het minst kwetsbaar en voldoen
wij aan vierogenprincipe vanuit Rapport Gunning.
Mochten er ondanks alle inspanningen opmerkingen of klachten zijn, dan vernemen wij dat graag van u. Opvang waar
ouders en kinderen zich welkom en gehoord voelen is ons streven.
Chapeau Kinderwerk is aangesloten bij Stichting Klachten Kinderopvang (SKK). Tevens is
Chapeau Kinderwerk lid van de Branchevereniging Kinderopvang.
Bijlage 1 Ontwikkelingsbijlage
Om de ontwikkeling te beoordelen wordt een kind geobserveerd en wordt nagevraagd wat het zoal
doet of kan. Bij jonge kinderen is de motorische functieontwikkeling het meest spectaculair, de
geestelijke en zintuiglijke vermogens blijken op de achtergrond ook van groot belang. We spreken in
combinatie over psychomotorische ontwikkelingen.
In de eerste weken van een baby treden spontane en reactieve bewegingen op; er is nog geen sprake
van bewuste en planmatige activiteit. Daarna volgt een spectaculaire ontwikkeling van lachen, teuten,
grijpen, rollen, zitten, staan en lopen. Deze functies worden als het ware vanzelf verworven, ieder
normaal kind zal ze gaan vertonen zonder dat het aangeleerd hoeft te worden. Bij het ene kind gaat
de ontwikkeling sneller dan bij het andere, bij een en hetzelfde kind komt de ene functie sneller dan de
andere, soms gaat de ene fase van een functieontwikkeling sneller dan een volgende en soms ook
wordt er teruggevallen op een vorige fase. Functieontwikkeling kent oneindig veel variaties, die het
gevolg zijn van het samenspel van aanleg en omgevingsfactoren. De aanleg bepaalt de grenzen, de
omgevingsfactoren bepalen in hoeverre de mogelijkheden van de aanleg benut worden. Door
motivatie en stimulatie ontwikkelt een kind zich vlotter. Naarmate het kind ouder wordt is er meer
invloed van buitenaf nodig om nieuwe functies te ontwikkelen: functies als fietsen, schaatsen, fluiten
en schrijven komen niet vanzelf, maar moeten geleerd worden. Eenmaal verworven verdwijnen deze
functies niet makkelijk.
Er zijn nog gecompliceerdere vaardigheden, zoals bijvoorbeeld pianospelen,
die weer verdwijnen als ze niet onderhouden worden. Hier wordt ook de grens bereikt van de normaal
door iedereen te verwerven vaardigheden.
De als het ware vanzelf ontwikkelende voorgeprogrammeerde functies vormen de basis voor de later
aan te leren vaardigheden. Er gaat een selectief gebruik gemaakt worden van de uitgebreide variatie
aan uitvoeringsmogelijkheden, die vervolgens zoveel mogelijk geautomatiseerd worden.
13

Ontwikkelingsschema 0 -4 jaar
3 -4 weken weinig vloeiend, fixeert en volgt met
ongericht de ogen 45°
ingesteld op 20 cm
afstand; ziet diepte
en ziet kleur
9 weken tilt ongericht hoofd op
in buiklig
grote symmetrische bewegingen
volgt met ogen
90°; kan tot 75 cm volgen
lachen op contact
hoofd mee bij volgen
14 weken hoofd en borst op in kraaien bij pret pret maken bij
buiklig contact
20 weken begint te grijpen; trap kijkt
naar handen;
pelt; hoofdbalans kan instellen tot op
1½ meter
26 weken grijpt, pakt over oriënteert naar gemaakt
a-klanken reageert op
luid en brabbelt bekend/onbekend
30 weken begint om te rollen en toenemend
steunt op handen onderscheid
35 -40 weken ‘kruipt’ met behulp lokaliseert geluid ‘jargon’-gesprekvan
armen en zit met ken
rechte rug
45 weken "dada", "pappa", imitatiespellebegrip
van
"mamma" (ongericht)
tjes woordbetekenis
begint
52 weken pincetgreep; kan 3
dingen tegelijk
vasthouden; zit los,
gaat zitten, gaat
staan, soms los;
"pappa", "mamma"
met betekenis; leert snel meer woorden
Onthoudt waar voorwerp verstopt was
begint langslopen
18 maanden staat los; loopt los;
kruipt op handen en knieën
2 jaar oprapen in hurkzit; 2-woordzinnetjes; exploreert
hollen; begin traplopen
passieve woordenschat
50 -100
3 jaar klimt en klautert; holt zegt "ik"; actieve begint te
wendbaar; driewielert; woordenschat vragen
vangt en gooit bal; 1000; redelijk
loopt op tenen; tekent verticale lijn na
verstaanbaar benoemt
14

4 jaar eet en kleedt zichzelf;
goed evenwicht;
tekent kruis na
goed verstaanbaar
speelt constructief;
vraagt veel;voert opdrachten uit
Per leeftijdsfase volgen hieronder kenmerken van de sociaal-emotionele ontwikkeling.
0 -5 maanden: de autistisch-symbiotische fase
Het kind is puur op zichzelf gericht en maakt nog geen onderscheid tussen zichzelf en de buitenwereld.
De moeder (of belangrijkste verzorger) wordt wel gezien, maar het kind ervaart haar als een deel van
zichzelf. Aanwezigheid van de moeder (voeding, warmte, gezicht, stem) betekent dat het kind zich prettig
voelt.
5 -10 maanden: de differentiatiefase
Het kind begint onderscheid te maken tussen zichzelf en zijn moeder (verzorger). Het experimenteert
met onderzoeken van haar gezicht, wegglijden uit de arm en wegkruipen.
Ook ziet het kind steeds meer het verschil tussen vertrouwde gezichten (vader, moeder, vaste verzorger)
en vreemden.
De bekende eenkennigheid is vaak het meest zichtbare gevolg.
In deze fase krijgen andere vaste verzorgers naast de moeder een meer belangrijke rol.
Het steeds weer experimenteren met weggaan en kunnen terugkeren bij de vertrouwde verzorger legt
de basis voor een gevoel van veiligheid.
10 -18 maanden: de oefeningsfase
Het kind oefent steeds meer in zelf de wereld te ontdekken, ook los van de moeder. Het kind gebruikt
hiervoor vaak een knuffel e.d. als hulpmiddel om de angst voor de scheiding te verzachten.
18 -22 maanden: de toenaderingsfase
Het kind begint te begrijpen dat het echt los van de moeder bestaat en dat er ook concurrenten zijn
(bijv. andere kinderen). Je ziet dan ook dat het kind zich weer vast gaat klampen aan de ouders en ook aan
de leid(st)er. Veel ouders maken zich ongerust en raken beklemd door het gevoel dat hun kind weer zo
afhankelijk wordt.
Deze periode van afhankelijkheid duurt echter niet lang. Doordat de spraak zich ontwikkelt krijgt het
kind weer nieuwe hulpmiddelen om zijn omgeving te verkennen en te controleren.
Het geheugen ontwikkelt zich nu. Hierdoor kan het kind de goede ervaring met de vertrouwde ouder
en de leid(st)er langer vasthouden. Voor de verdere ontwikkeling tot zelfstandigheid van het kind is het erg
belangrijk dat het kind ook 'goede' ervaringen opdoet. Dat wil zeggen de ouder/verzorger moet er zijn als het
pijn/verdriet heeft. Het kind moet niet afgewezen worden.
2 -3 jaar: bevestiging van de individuatie
Het kind begint zich steeds meer aan te sluiten bij andere mensen dan de moeder. Het wordt een
individu.
Motorisch is het kind ook steeds beter in staat om zich vrij te bewegen en letterlijk afstand te nemen.
Het kind leert NEE
zeggen. Het krijgt steeds meer controle over zijn omgeving. Duidelijk zichtbaar is de
ontwikkeling tot individu wanneer het kind ik
kan zeggen. Ook het spel van het kind verandert.
Het zet niet zomaar wat blokken op elkaar. Nee, het bouwt een huis. Het kind kan het spel nu gebruiken
om iets na te spelen, iets te vertellen, z'n fantasie te uiten.
15

3 -4 jaar
De eerder ingezette lijn naar zelfstandigheid zet zich door. Het kind kijkt niet alleen naar anderen. Het
begint ook andere kinderen na te doen. Ook leert het kind te spelen met andere kinderen. Het kind kan nu
gedurende een langere periode gescheiden zijn van z'n ouders en leid(st)er zonder frustraties.
Ontwikkeling 4-12 jaar
Groei en ontwikkeling zijn processen die van nature een vooropgesteld plan volgen. Iedereen
groeit en ontwikkelt volgens dezelfde weg. Op die weg staan ontwikkelingsmijlpalen. De
volgorde daarvan ligt ongeveer vast, het tempo waarin ze bereikt worden is verschillend. Wel
is aan te geven binnen welke leeftijdsgrenzen het merendeel van de kinderen ze bereikt.
Groei is het proces van toename in aantal en grootte van cellen en van de lichaamsstoffen
buiten de cellen. Uit één bevruchte eicel ontstaat uiteindelijk een compleet volwassen
individu.
Dat individu bestaat uit heel veel verschillende soorten cellen met verschillende functies die
met elkaar verbonden zijn en samenwerken. Dit is het resultaat van specialisatie, rijping en
integratie van cellen, organen en orgaansystemen, samengevat onder de term
ontwikkeling.
Lengte en gewicht
Voor een optimale groei is het nodig dat er voldoende bouwstoffen in de voeding
aanwezig
zijn en dat deze stoffen goed verwerkt en benut worden. Vertering, stofwisseling
en
hormonale systemen moeten dus goed werken.
Om de groei te beoordelen worden kinderen regelmatig gemeten en gewogen.
Naarmate een kind langer is zal het ook zwaarder zijn. Na een jaar is een baby
ongeveer drie maal zo zwaar en anderhalf maal zo lang als toen deze geboren
werd. De groeisnelheid van 25 cm in het eerste jaar neemt af tot 8 cm in het
vierde jaar. Als de indruk bestaat dat een kind opvallend groot, klein, dun of dik is,
heel hard of juist bijna niet groeit, is het goed dit met de ouders te
bespreken en te adviseren de groei extra in de gaten te houden. Het kan zijn dat het kind onvoldoende of verkeerde
voeding krijgt, voeding niet verteert of een probleem in de hormoonhuishouding heeft.
In de basisschoolperiode neemt de groeisnelheid af van ± 8 cm per jaar in het vierde levensjaar tot ± 5 cm per jaar bij
meisjes van ongeveer 10 jaar en jongens van ongeveer 12 jaar.
Problemen met de groei kunnen optreden bij opmerkelijk snelle of juist trage groei en het opvallend dik of mager zijn. De
groei hangt af van erfelijke factoren (lengte van de ouders) en van omgevingsfactoren en leefstijl (voeding en
eetgewoonten). Zijn er bijzonderheden waar te nemen voor wat betreft de groei van het kind, dan is het goed dit met de
opvoeders te bespreken en het oordeel van de jeugdarts te vragen.
In de bovenbouw begint er een grotere variatie in de lengte van leerlingen op te treden. Dit is
het gevolg van het intreden van de groeispurt. De groeispurt is een groeiversnelling gedurende
1 à 2 jaar met een topsnelheid van gemiddeld 10 cm per jaar bij jongens en gemiddeld 9 cm
per jaar bij meisjes. Bij de meisjes zet de groeispurt in op de leeftijd van ongeveer 10 jaar, bij
de jongens vanaf 12 jaar. Na de groeispurt daalt de groeisnelheid geleidelijk tot nul in een
periode van 1 à 2 jaar. Jongens groeien 2 jaar langer door voordat de eindspurt in de groei
aanvangt. Dat verklaart voor een belangrijk deel het lengteverschil tussen volwassen mannen
en vrouwen.
Er is een variatie in moment van inzet, duur en snelheid van de groeispurt die samen met de
duur van de restgroei na de spurt de volwassen lengte verder bepaalt. Een verschijnsel dat
vaak aan de groeispurt voorafgaat is een vetspurt: de kinderen worden eerst dikker voordat ze
in de lengte schieten. Na de groeispurt in de lengte vindt er ook nog uitbouw in de breedte
(bot-en spiermassa) plaats, waardoor de verhoudingen veranderen. Tegelijkertijd krijgt ook
de geslachtelijke rijping zijn beslag, met de bijbehorende lichamelijke veranderingen.
16

Deze processen en verschillen roepen vaak veel vragen op en veroorzaken soms problemen.
De leerling kan deze het beste bespreken met de jeugdarts of jeugdverpleegkundige. Denk als
leerkracht en begeleider van een leerling met problemen ook altijd aan een oorzaak in de
beleving van de lichamelijke persoonlijkheid. Het idee van anders zijn -te klein, te dik, etc. kan
leiden tot terugtrekgedrag, minderwaardigheidgevoelens, overcompensatie en andere
problemen.
Ontwikkeling
De ontwikkeling van een bevruchte eicel tot compleet volwassen menselijk organisme is het
resultaat van processen op het niveau van cellen, organen en orgaansystemen. Als we het
hebben over de ontwikkeling van kinderen bedoelen we functieontwikkeling die we kunnen
waarnemen bij het kind: de ontwikkeling van houding en gedrag, motorische vaardigheden,
spraak en taal, zintuigfuncties, geestelijke vermogens, etc..
Naast spierweefsel, skelet en gewrichten zijn zintuigen en zenuwstelsel van het grootste
belang.
De ontwikkeling van het zenuwstelsel begint al kort na de bevruchting met de vorming, de
verhuizing en groepering van zenuwcellen, met de vorming van uitlopers, het maken van
contactverbindingen, de vorming van isolatie-en steunweefsel, selectie van cellen en
productie van actieve stoffen. Een deel van deze ontwikkelingen vindt alleen voor de geboorte
plaats. Een groot deel ook daarna en loopt door tot in de volwassenheid. Alle storende
invloeden in deze processen kunnen gevolgen hebben voor de ontwikkelingsmogelijkheden
van het kind.
Om de ontwikkeling te beoordelen wordt een kind geobserveerd en wordt nagevraagd wat het
zoal doet of kan. Bij jonge kinderen is de motorische functieontwikkeling het meest
spectaculair, de geestelijke en zintuiglijke vermogens blijken op de achtergrond ook van groot
belang. We spreken bij deze combinatie over psychomotorische ontwikkelingen.
In de eerste weken van een baby treden spontane en reactieven bewegingen op, er is nog geen
sprake van bewuste en planmatige activiteit. Daarna volgt een spectaculaire ontwikkeling van
lachen, aarzelen, grijpen, rollen, zitten, staan en lopen. Deze functies worden als het ware
vanzelf verworven, ieder normaal kind maakt deze ontwikkelingen door zonder dat ze
aangeleerd hoeven worden.
Bij het ene kind gaat de ontwikkeling sneller dan bij het andere. Bij een en hetzelfde kind
komt de ene functie sneller dan de andere. Soms gaat de ene fase van een functieontwikkeling
sneller dan een volgende en soms ook valt het terug op een vorige fase. Functieontwikkeling
kent oneindig veel variaties. Zij zijn het gevolg van het samenspel van aanleg en
omgevingsfactoren. De aanleg bepaalt de grenzen, de omgevingsfactoren bepalen in hoeverre
de mogelijkheden van de aanleg benut worden. Door motivatie en stimulatie ontwikkelt een
kind zich vlotter.
Naarmate het kind ouder wordt is er meer invloed van buitenaf nodig om nieuwe functies te
ontwikkelen: functies als fietsen, schaatsen, fluiten en schrijven komen niet vanzelf, maar
moeten geleerd worden. Eenmaal verworven verdwijnen ze niet gemakkelijk. Er zijn nog
gecompliceerdere vaardigheden, zoals bijvoorbeeld pianospelen, die weer verdwijnen als ze
niet onderhouden worden. Hier wordt de grens bereikt van de normaal door iedereen te
verwerven vaardigheden.
De als het ware vanzelf ontwikkelende voorgeprogrammeerde functies vormen de basis voor
de vaardigheden die men later aanleert. De mens maakt selectief gebruik van de uitgebreide
variatie aan uitvoeringsmogelijkheden. Die worden vervolgens zoveel mogelijk als
automatisme gehanteerd.
17

Bij het basisschoolkind valt de ontwikkeling van sociale en cognitieve vaardigheden het
meest op.
Hierbij speelt leren een belangrijke rol. De kinderen leren in hun huiselijke omgeving, maar
nu ook voor een deel van de tijd in de schoolomgeving. Zij leren van volwassenen en van
andere kinderen. Ook kan het kind nu complexere motorische vaardigheden aanleren. Het
kind gaat naar een club of vereniging, waar het bijvoorbeeld zwem-of muziekles krijgt. Het
leren gaat meestal samen met oefenen in een sociale context. Over het algemeen is er een
steeds grotere variatie tussen individuele kinderen in prestaties en leeftijd waarop zij
mijlpalen bereiken. Vooral in het begin van de basisschoolperiode is er ook een in het oog
springend sekseverschil: meisjes zijn beduidend vlotter, bijdehanter of rijper dan jongens.
In deze periode verandert ook de sociale positionering en de aard van de vriendschappen
tussen kinderen onderling. In de onderbouw is er het situationele stadium. De basis voor
vriendschap wordt gevormd door gezamenlijke activiteiten met gemeenschappelijke regels. Je
moet iets aan elkaar hebben en je moet aardig zijn voor elkaar.
In het daarop volgende contactstadium is er sprake van gedeelde opvattingen, normen en
waarden. De basis is de waardering voor elkaars eigenschappen en wederzijds vertrouwen.
Aan het eind van de basisschool, maar vooral in de puberteit, ligt de nadruk op het uitwisselen
en begrijpen van elkaars zielenroerselen: het psychologische stadium. De basis van
vriendschappen is de gemeenschappelijke belangstelling, maar vooral de bij elkaar passende
persoonlijkheden. De verhouding ten opzichte van volwassenen verandert sterk. Met name de
rol van de ouders verandert: zij stellen zich minder beschermend op en verwachten meer van
hun kinderen. Kinderen leren hun emoties te beheersen en meer over problemen te praten.
Een kind krijgt langzamerhand ook meer eigen verantwoordelijkheid. De onvoorwaardelijke
autoriteit die kinderen toeschrijven aan volwassenen gaat tanen. Conflicten die vroeger door
een woede-uitbarsting 'snel' opgelost werden, kunnen nu lang smeulen. Opvoeders geven aan
dat hun kinderen in deze leeftijd na een conflict nog lange tijd passief tegenwerken,
vermijdingsgedrag tonen of neerslachtig zijn.
Bij de ontwikkeling van pubers en adolescenten tot volwassenen moeten we bedenken dat
lang niet iedereen op elk gebied een volledige ontwikkeling doorloopt. Velen hebben een
plafond bereikt, terwijl slechts enkelen op deelgebieden met vaak veel oefening hun talenten
verder kunnen uitbuiten: de topsporter, de kerngeleerde, de goochelaar, de versierder, de
politicus en de kunstenaar bijvoorbeeld. Ook zij hebben meestal op andere gebieden een
minder hoge ontwikkelingsgraad bereikt.
18