Op zoek naar de betekenis van wonen 1 - Steunpunt wonen

discussie 52. Niettemin is het duidelijk dat categorieën geen absoluut bestaan
kennen en met omzichtigheid moeten benaderd worden.
4.2. Bestaan er wel ‘objectieve’ feiten? Kuhn: paradigma en
normale wetenschap
We hebben in het voorgaande gesproken over nieuwe benaderingen in de sociale
wetenschappen. Soms wordt er ook gesproken over nieuwe paradigma’s in de
sociale wetenschap. Het concept ‘paradigma’ is afkomstig van Kuhn (1970). Of er
daadwerkelijk nieuwe paradigma’s zijn in sociale wetenschappen in de betekenis die
Kuhn eraan gaf is een eerder technische kwestie, die we hier niet verder zullen
uitwerken. Een inzicht in de ideeën van Kuhn met betrekking tot paradigma’s in de
wetenschappen en zijn plaats in epistemologische denkrichtingen (de denkrichtingen
die zich bezig houden met de aard van kennis), is wel interessant om te
begrijpen waarom de focus in de sociale wetenschappen is verschoven van ‘feiten’
naar ‘betekenissen’. We verduidelijken dit.
In “The Structure of Scientific Revolutions” ontwikkelt Kuhn het concept paradigma
a.d.h.v. een historisch onderzoek naar de evoluties in de exacte wetenschappen.
Een paradigma ontstaat volgens Kuhn wanneer een ‘wetenschappelijke prestatie’,
zoals Copernicus zijn “Over de omlopen van de hemellichamen” (1543) 53 of Newton
zijn “Principia Mathematica” (1689) 54, voldoende ‘weergaloos’ is om een groep
blijvende aanhangers aan te trekken, weg van andere vormen van wetenschappelijke
activiteit en voldoende openheid laat om allerlei onopgeloste vraagstukken te
gaan onderzoeken. Op die manier ontstaat een activiteit die Kuhn ‘normale
wetenschap’ noemt 55. Deze normale wetenschap is niet gericht op het vinden van
nieuwe feiten of theorieën. Normale wetenschap is niet gericht op ‘ontdekking’,
maar op het uitwerken van de problemen (puzzels) die zich stellen binnen een
bepaald paradigma.
Een paradigma of ‘disciplinaire matrix’ 56 heeft als belangrijke karakteristiek dat het
richtingen aangeeft met betrekking tot onderzoek: het zegt al dan niet expliciet…
- wat geobserveerd en nauwkeurig onderzocht moet worden,
- welke vragen er moeten gesteld worden in relatie tot het onderwerp,
- hoe deze vragen moeten gestructureerd worden,
- hoe een onderzoek moet uitgevoerd worden en welk instrumentarium daarvoor
beschikbaar is,
- hoe de resultaten van wetenschappelijk onderzoek moeten geïnterpreteerd worden.
52 Voor een discussie zie Brannen & Nilsen (2005). Zie ook Elchardus (2002).
53 Waarin hij zijn heliocentrisch wereldbeeld uiteenzet.
54 Waarin hij de universele gravitatiewet formuleert.
55 Het concept ‘normale wetenschap’ heeft Kuhn veel kritiek bezorgd van onder andere Feyerabend en
Popper, die hem ervan beschuldigden wetenschappers aan te zetten tot een kritiekloze houding. Zie
Forster (1998).
56 Kuhn gebruikte onder andere de term ‘disciplinaire matrix’ als synoniem voor paradigma: het wijst
een essentieel kenmerk van paradigma’s zoals beschreven door Kuhn, namelijk dat het gaat om een
aantal geordende elementen binnen een specifieke discipline. Deze elementen zijn onder andere
theorieën, maar ook algemene metafysische veronderstellingen, waarden en typische voorbeelden,
exemplarische onderzoeken (exemplars) die gebruikt worden om studenten een discipline aan te leren.
Kuhn kent aan deze laatste veel belang toe, een paradigma is in belangrijke mate afhankelijk van
‘exemplars’. Kuhn relativeert hiermee het belang van uitgewerkte theorieën en wijst op het belang van
eerder praktische kennis (hoe een onderzoek moet uitgevoerd worden).
49