Rare “jongens”, die koeien? - Grasspriet

L E E S T E K S T
Rare “jongens”, die koeien?
Enkele eigenaardigheden van de koe.
Je hoort soms wel eens zeggen: “Lompe koe!” Maar heb je al eens gemerkt hoe lenig een koe is? Van zo’n log dier zou je dat
niet verwachten. Geloof je het niet? Probeer dan maar eens met je tenen achter je oor te krabben. Lukt het niet? Koeien kunnen
het nochtans wel. Probeer maar eens je hoofd zo ver naar achteren te draaien als een koe. En kun jij met je tong je neus
schoonlikken? Neen, een koe wel. Ze heeft dan ook een zeer lange en lenige tong. Bij het grazen slaat ze die om het gras en
maait het dan met een snelle zijwaartse beweging van de onderkaak af. Dan slikt ze het gras in. Kauwen doet ze later wel.
En die horens dan? Is dat niets bijzonders?
Neen, want heel wat dieren hebben
hoorns. Je moet maar eens rondkijken
op de boerderij en in de dierentuin.
Bij sommige dieren zijn het alleen de
mannetjes die horens hebben. Bij runderen
hebben zowel de mannetjes als de
vrouwtjes er. Die horens waren een uitstekend
middel om zich te verdedigen
tegen vijanden. Veel vijanden heeft onze
koe nu niet meer, maar toch kan ze er
figuur 1
nog venijnige prikken mee uitdelen. En
daar is onze landbouwer niet zo mee
opgezet. Om te voorkomen dat de koeien
elkaar gaan verwonden met die
horens of dat ze de landbouwer bij het
melken zouden kwetsen, zal die de
horens vaak verwijderen. Sommigen
doen dat al heel vroeg door bij de jonge
kalfjes een zalfje op de hoorntjes aan te
brengen zodat de groei onmiddellijk
stopt. Anderen wachten tot de horens
voldoende groot zijn om ze dan met een
kabeltje af te zagen als alles zorgvuldig
gebeurt, heeft de koe hierbij weinig of
geen pijn.
Koeien geven melk! Dat is toch niets bijzonders,
hoor ik je zeggen. De koe is
immers een zoogdier, net zoals honden,
katten, paarden, varkens, geiten, schapen
en zelfs de mens. En bij deze groep
dieren is het zo dat het vrouwtje na de
geboorte van een jong melk begint te
produceren. Daarvoor bevinden zich in
het lichaam van het vrouwtje een aantal
melkkliertjes. Bij ons mama bevinden
die zich in haar borsten. Bij een koe
zitten die in de uier. Eens de jongen groter
worden en zelf voedsel beginnen zoeken
valt de melkproductie* automatisch
stil. Nu had de mens al snel ontdekt dat
Zuivel 1.1
1
Foto: VLAM
de melk die de koe produceert ook voor
hem zeer lekker en voedzaam was.
Vandaar dat hij de koe ging melken. Dat
gebeurt trouwens ook bij geiten en schapen.
Er zijn zelfs al boerderijen waar
men paarden gaat fokken voor de melk.
Eén ding moet je echter zeker onthouden:
zonder jong, geen melk!
Op de olympische spelen zal onze koe
wel nooit een medaille winnen in de
hardloopwedstrijden. Daarvoor is ze te
log gebouwd. Ze is nochtans best sterk.
Daardoor werd ze vroeger vaak als lasten
trekdier gebruikt. Heb je trouwens de
poten van een koe al eens goed bekeken.
Als je goed kijkt zie je dat de koe op twee
hoeven loopt (fig. 1). Die hoeven zijn de
nagels van haar twee middelste tenen.
In de boeken vind je dan ook dat koeien
gespleten hoeven hebben.
En jij vindt de koeien rare jongens. Wat
zeg je dan van de mensen? Ze dragen
kleren gemaakt van leder, en dat is de
huid van onze koe. De beenderen gaan
ze gebruiken om lijm van te maken.
Sommigen zetten zelfs een lampenkap
op de kast, gemaakt van de urineblaas
van een koe! Dat vind ik pas raar...
MOL

3. Spreekwoorden
Rare ‘jongens’ die koeien ?
1. Lenigheidsoefeningen
1. Ga eens op de vingertoppen en de toppen van je tenen staan.
2. Sta op handen en voeten en breng je teen naar je oor.
3. Probeer met je tong je neus aan te raken.
4. Draai je hoofd zover mogelijk naar achter
Telkens laten verwoorden:
- wat de leerlingen ervaren hebben.
- wat het verschil is met de koe.
2. Probeer het eens uit en zeg wat je
ervaringen zijn.
1. Probeer zelf eens gras af te bijten. Komt je tong eraan te pas ?
2. Trek een handvol gras af.
- Had je veel kracht nodig ?
- Hoe ging het het makkelijkst ?
- Wat vind je van de prestatie van de koe?
3. Snijd gras af.
- Neem een handvol gras beet en snijd het af met een mes.
Dit is wat de koe doet. Ze neemt het gras beet met de tong
en snijdt het dan af met haar tanden.
- Wat vind je van haar prestatie ?
4. We trekken met een touw de auto van de juf/meester voort.
- Met hoeveel kan het ?
- Met hoeveel is het comfortabel trekken ?
- Hoelang denk je het vol te houden ?
- Hoe groot is de trekkracht van een koe ? Opzoeken
- Vraag het aan een kenner !
Deze activiteiten zijn gebaseerd op de spreekwoorden die je kan terugvinden op “Werkblad - Zuivel 1 punt 7 spreekwoorden”.
Enkele opdrachten om alleen of in groep aan te werken
- Van welke spreekwoorden kan je de betekenis terugvinden (opzoeken, vragen)?
- Probeer één of meerdere van deze spreekwoorden uit te beelden.
- Maak een tekening of een schilderij van één van de spreekwoorden?
- Schrijf of teken een spreekwoord in koeien van letters.
- Schrijf een kort verhaaltje waarbij de uiteindelijke betekenis van één van de
spreekwoorden heel duidelijk wordt.
1.2 Zuivel
1
D O E - A C T I V I T E I T E N

W E R K B L A D
Rare ‘jongens’ die koeien ?
1. De bouw van de koe.
Kun je nu bij onderstaande schets
het passende nummer op de
juiste plaats zetten?
4
2. Zoogdier:
In de tekst is sprake van zoogdieren.
Zoek ‘zoogdier’ op in het woordenboek:
3
5
Zeg met je eigen woorden wat de term zoogdier betekent:
Geef twee kenmerken die bij alle zoogdieren gelijk zijn:
6
2
Zuivel 1.3
7
1
8
1
9
● een
● de
● de
● de
● de
● de
● de
● de
● de
kwaststaart
uier
gespleten hoef
horens
schoft
tepels
snuit
ruglijn
halskwab of kossem

3. Zoogdieren en niet-zoogdieren.
Schrijf in onderstaande tabel vijf zoogdieren en vijf niet-zoogdieren.
zoogdieren niet-zoogdieren
naam klasse
4. Borstvoeding.
Wat zijn de voor- en nadelen van borstvoeding? Vraag het aan je ouders !
5. Paarden en koeien hebben verschillende hoeven.
1. naam hoeven koe:
2. naam hoeven paard:
3. Waarom hebben ze verschillende hoeven ?
6. Nuttige dieren.
Waarvoor gebruikt men de verschillende “delen” van de koe ?
spieren
huid
beenderen
urineblaas
melk
hoorns
1.4 Zuivel
1
W E R K B L A D

Oost west
thuis best
W E R K B L A D
7. Spreekwoorden
Wie laatst lacht,
best lacht
Spreekwoorden zoals hierboven ken je ongetwijfeld. Ook over koeien (en andere runderen) bestaan er heel wat spreekwoorden.
Kijk zelf maar :
1.Over koetjes en kalfjes praten.
2. Oude koeien uit de sloot halen.
3. Iemand koeien met gouden horens beloven.
4. De koe bij de horens vatten.
5. Men kan niet weten hoe een koe een haas vangt.
6. Men noemt geen koe bont, of er is een vlekje aan.
7. De put dempen als het kalf verdronken is.
8. Het gouden kalf aanbidden.
9. Met andermans kalf ploegen.
10. Kosters koe mag op het kerkhof grazen
11. De koe vergeet graag dat ze kalf geweest is.
12. Ik ben zo lustig als een vogeltje dat koe heet.
13. Van de os op de ezel springen.
14. Een dorsende os mag je niet muilbanden.
Enkele opdrachten rond deze spreekwoorden om alleen of in groep aan te werken vindt u bij “Doe-activiteiten - Zuivel 1 punt
3 spreekwoorden”.
Zuivel 1.5
1