Nieuwsbrief juni 2009 - Historische Vereniging Haerlem

Uitgave HiStORiSCHe veReniging HaeRlem • jUni 2009 • jaaRgang 18 • nUmmeR 2 • Oplage 1950
Bij een wandeling door de Grote Houtstraat merkte
Thon Fikkerman, lid van de Historische Werkgroep
op, dat op nummer 36 (waar indertijd “Magazijn
Nederland / Hollandia Kattenburg” was gevestigd)
ooit een bronzen beeld van de beroemde Russische
kunstenaar Ossip Zadkine aan de gevel was bevestigd.
Maar het was alweer lang geleden verwijderd.
Aangezien we aan het inventariseren waren, hoeveel
er in deze straat aan gevelkunst, of kunst aan gevels,
viel te bewonderen, gingen we naarstig op zoek.
Wanneer was het beeld verwijderd? Waar was het
gebleven? Valt het nog ergens in of rond Haarlem te
bewonderen?
Een uitgebreide zoektocht volgde, waarvoor vooral
Daan Kerkvliet zich inspande. Het is de bedoeling
om een verslag van zijn bevindingen te schrijven ten
behoeve van het jaarboek, maar de vraag waar het
beeld nu is, blijft vooralsnog onbeantwoord.
Het beeld is in 1956 in aanwezigheid van Zadkine
onthuld, en een aantal jaren nadat de winkel van
eigenaar was veranderd, ergens in de jaren zeventig, is
het beeld tijdens of voor een verbouwing verdwenen.
Het beeld was boven de winkelpui aan de gevel
bevestigd. Het is 2m19 hoog en ongeveer 70 cm
breed. Een beeld van die omvang is niet gemakkelijk
over het hoofd te zien. Het gewicht van zo’n groot
bronzen beeld maakt, dat het niet ‘zomaar even’
ergens in een hoek kan zijn beland of verplaatst;
zoiets vraagt enig overleg en planning.
Daarom roepen wij onze leden op om met ons
mee te zoeken. Misschien herkent een van u dit
beeld, waarvan wij hier een foto afdrukken.
Het beeld heet ‘Harlequin hurlant’ oftewel
‘Huilende harlekijn’.
Een verdwenen herinnering:
wie helpt mee zoeken?
Zijn er leden van de Vereniging
Haerlem die iets meer over het beeld
weten, zoals wanneer het weggehaald
is, en/of waar het nu staat? Als u onze
zoektocht een stapje verder kunt helpen,
neemt u dan contact op met Daan
Kerkvliet, tel. 023 ‑ 538 36 90 of
via e‑mail: dkerkvliet@gmail.com

2
In welke Nederlandse stad wordt
zoveel gepubliceerd over het eigen
verleden als in Haarlem (met
uitzondering dan van Amsterdam)?
Onlangs verscheen het 77ste (!)
deel van de fraaie reeks ‘Haarlemse
miniaturen’ van de onvolprezen
Haarlemse Uitgeverij Spaar‑en‑Hout.
Marcel Bulte, Haarlemkenner bij
uitstek, tekende voor dit deel, dat
de in vele opzichten interessante
Koninginnewijk tot onderwerp heeft.
Liefst 320 pagina’s lang verhaalt hij
over deze wijk, waarvan de inwoners
zich met dit zeer ruim geïllustreerde
boek geen betere wijkbeschrijving
kunnen wensen. Dat Bulte, en zijn
uitgever, zich niet hebben laten weerhouden
door de aloude wijsheid ‘In de
beperking toont zich de meester’, heeft
tot gevolg gehad dat er voor ieder wel
wat boeiends te vinden is in dit boek.
En het had best nog heel wat dikker
gekund, want ook in die ruim 300
pagina’s is nog lang niet alles uitputtend
beschreven. De Koninginnebuurt
vormt een dankbaar onderwerp voor
een geïllustreerde wijkbeschrijving, niet
alleen door de fraaie bebouwing maar
ook door de relatief lange geschiedenis.
Zo was in dit stuk Haarlem reeds
aan het einde van de 16de eeuw een
complex van tuinen en bollenvelden
gevestigd. De wijk stond daarmee zelfs
aan de oorsprong van de Haarlemse
bloembollenteelt. Vrijwel alle panden
die er momenteel staan, dateren echter
uit later tijd: uit de periode 1875-1915.
Tot de uitzonderingen behoren de
twee charmante koepelgebouwtjes
aan de Leidse Vaart. Voor de goede
orde: onder ‘Koninginnebuurt’ verstaat
Bulte in dit boek de stadswijk die
wordt omgrensd door het water van de
Leidse Vaart en de Raamsingel, en verder
door het Houtplein, de Dreef, de
Meesterlottelaan en de Schouwtjeslaan
(een duidelijke plattegrond ontbreekt
helaas). De zogenaamde Bosch- en
Vaartwijk wordt er dus buitengelaten,
alhoewel die eigenlijk ook tot de
Koninginnebuurt behoort. Dat iets
zuidelijker gelegen stadsdeel, dat vooral
fraai is vanwege de rijke decoratie
in en op de woningen, werd al eerder
in een boek van Bulte e.a. beschreven
(‘Haarlemse miniaturen’ deel 24).
‘Een onderhoudend
en veelzijdig boek
om écht in te lezen’
Wat maakt de Koninginnebuurt
nu zo bijzonder?
Dat Johan Huizinga er ooit gewoond
heeft (op Wilhelminapark 3, toen hij
geschiedenisleraar in Haarlem was)?
Of dat de nobelprijswinnaar Hendrik
Lorenzt hier zijn latere jaren doorbracht
( Julianastraat 49 en daarna aan
het Van Eedenplein, sinds zijn dood
Lorentzplein geheten)? Of dat de
ooit gevierde schrijver Lodewijk van
Deyssel er op diverse adressen verbleef
(zoals Iordensstraat 60)? Voor sommigen
zal dat interessant zijn, anderen
zullen het belangrijker vinden dat hier
ooit het film- en fotobedrijf Polygoon
gezeteld was (Florapark 22), of dat
hier eens een heus operagebouw stond
(de ‘Houten Kast’ op het Houtplein,
Voor ieder die wel eens door sombere
sinds 1779). Of dat hier (tegenwoordig)
de burgemeester van Haarlem
woonachtig is. Het is natuurlijk maar
wat men bijzonder of belangwekkend
vindt.
Dat de wijk bijzonder in trek is als
woonwijk, hangt ongetwijfeld nauw
samen met de ligging: op loopafstand
van de binnenstad, en toch gevrijwaard
van de drukte aldaar. Ook al is het
geluid van de almaar toenemende
autostromen inmiddels wel tot alle
achtertuinen van de Iordensstraat,
Koninginneweg en Olieslagerslaan
doorgedrongen. Bijzonder aan de wijk
is vooral de fraaie bebouwing: vele grote
herenhuizen, met natuurlijk enkele
uitschieters aan het Wilhelminapark
(wellicht het mooiste woonpark van
Haarlem) en natuurlijk bovenal aan
het imponerende Florapark met
zijn Frans Hals-monument. Fraai
zijn de vele gebogen straten, zoals
de Julianastraat, de Iordensstraat
en de zonderling kronkelende
Koninginneweg. Bulte typeert de
Koninginnebuurt als een ‘voorname
stadswijk’, en dat is de wijk niet zozeer
(meer) door zijn bewoners – net als in
de Bosch en Vaartwijk voor een nogal
aanzienlijk deel tegenwoordig ‘jonge
nieuwe rijken’ – maar wel door zijn
architectonische uitstraling. Wie graag
woont in een wijk met een zekere
allure, en bovendien beschikt over de
vereiste pecunia, moet proberen in de
Koninginnebuurt binnen te dringen.
gedachten over het Haarlem van de toekomst
overvallen wordt, biedt een boek als dat
van Bulte gelukkig troostrijke kost.
Nieuwe toevoegingen
De Haarlemse bouw- en uitbreidingswoede
heeft in het recente
verleden tot de inpassing van een
‘moderne’ binnenwijk geleid - het
Zwanenburgplantsoen en de directe
omgeving daarvan – die helaas volledig
uit de toon valt. De bouwnijverheid
is nog niet geluwd, zoals momenteel
te zien is in de Tempeliersstraat, binnenkort
in de Olieslagerslaan, en zo
zijn er meer voorbeelden. In dat verband
is het interessant te lezen wat
Bulte schrijft in zijn eerste hoofdstuk:
‘Bekend is dat vanaf de vijftiende eeuw
het Haarlemse stadsbestuur erover
waakte dat buiten de stadsmuren niet
te veel werd gebouwd en er voor de
burgers genoeg ruimte overbleef voor
wat we nu recreatie zouden noemen’.
Zo werd er in 1497 een “Baan” gecreeerd
waar mensen uit de stad konden
‘spacieren, spelen, balslaan en recreatiehouden’
(de huidige ‘Baan’-straat). Het
is opmerkelijk te zien hoe Haarlem
steeds aantrekkelijk is geweest vanwege
zijn ‘menselijke maat’, met veel
groen en rust, daardoor ook telkens
weer nieuwe bewoners aantrok, die
vervolgens weer meer woningbouw en
verkeer met zich meebrachten waardoor
rust en groen juist werden aangetast.
Dit dilemma lijkt, ook voor de
met de klok mee het Wilhelminapark, het Houtplein,
en het Florapark rond de vorige eeuwwisseling.
recente overheden, onoplosbaar: ‘groei
moet, groei is goed’ lijkt het adagium,
en waar een open plek is of komt,
moét kennelijk gebouwd worden. Wat
zo’n instelling voor de toekomst van
Haarlem (en omgeving) betekent, laat
zich niet moeilijk raden.
Voor ieder die wel eens door sombere
gedachten over het Haarlem van de
toekomst overvallen wordt, biedt een
boek als dat van Bulte gelukkig troostrijke
kost. Men kan terugzwijmelen
naar de tijd waarin op het tegenwoordig
zo overvolle en rumoerige
Houtplein nog een lantaarnopsteker
rondslenterde die de 60 lantaarns
aldaar onder zijn hoede had: ‘Voor
drie gulden per week moest hij driemaal
per etmaal een ronde maken
langs deze lantaarns: ’s avonds ze alle
zestig aansteken, de helft tegen middernacht
weer doven en de andere
helft nadat de zon was opgekomen.
Omdat het te weinig geld was om van
rond te komen, werkte hij overdag als
schoenmaker.’ Bulte vertelt ook hoeveel
koffiehuizen en logementen zich
ooit bevonden op dat Houtplein, dat
voorheen ‘Plein’ heette en vanouds de
toegangspoort was tot Haarlem voor
wie vanuit het zuiden kwam reizen.
Natuurlijk komen ook de verdwenen
trams en blauwe trams (‘piepende
Boedapesters’) aan de orde die aan de
Tempeliersstraat hun haltes hadden.
Bulte vertelt dat toen trams vanaf 1898
begonnen te rijden, ouderen aanvankelijk
weigerden in te stappen ‘omdat zij
dit vreemde, hard rijdende ding niet
erg vertrouwden’. Hun vrees was niet
ongegrond, want er vonden regelmatig
aanrijdingen plaats. Verder verhaalt
Bulte over een grote koetsenmakerij op
de Wagenweg, de vele paardenstallen
in de buurt (in 1929 waren er nog liefst
500 paarden in de stad!), over de huisvesting
van de vermaarde Haarlemse
Koorschool op Wilhelminapark 6
(waar later uitgeverij Gottmer/Becht
terechtkwam), en zo zijn er talloze
historische gegevens in dit boek opgenomen,
die nooit dor, maar ook niet
geromantiseerd, worden opgedist.
Bekende bewoners
Interessant is de inventarisatie van
de diverse kunstenaars, schrijvers,
musici en andere cultuurdragers die
ooit in de Koninginnebuurt hebben
gewoond. Van hen is Cornelis Lieste
zeker een verrassing: deze knappe
romantische landschapschilder, een
soort Haarlemse Barend Koekkoek,
woonde 20 jaar in het pand van de
huidige Schröder-dansschool. Bulte
besluit zijn omvangrijke boek met
een informatief hoofdstuk over de
Koninginnebuurt tijdens de Tweede
Wereldoorlog. Diverse nsb-ers worden
bij name genoemd, en verder wordt,
mede op basis van getuigenverklaringen
van oude bewoners, een beeld
geschetst van het dagelijks leven in die
jaren. Al met al is dit bepaald geen
boek voor op de koffietafel - ook al
staan er honderden foto’s in - maar een
onderhoudend en veelzijdig boek om
écht in te lezen.
Antoon Erftemeijer
marcel Bulte, Koninginnebuurt. Van
buitengebied tot voorname stadswijk.
Uitgeverij Spaar-en-Hout, Haarlem
2009 (Serie Haarlemse minitaturen
deel 77) 320 p., ill. iSBn/ean
978-908683-0237. prijs € 34,50
(zie ook www.spaar-en-hout.nl).
3

4
Bij toeval ontdekte de Stichting
Geveltekens Vereniging Haerlem
(sg v h) begin februari een nieuwe
gevelsteen ingemetseld in Spaarne
19. Navraag leerde dat deze net een
paar dagen eerder in de gevel was
gemetseld maar alleen nog moest
worden polychromeerd. Nog geen
week later was de steen klaar.
Bevrijdingspop, wat heeft dat met de historie van Haarlem te maken? Bijna
30 jaar bestaat dit evenement. Het vindt zijn oorsprong in Haarlem, prille
historie dus. De organisator van de Oranjevereniging voor Haarlem Noord
liet het programma voor 1979 lezen aan zijn zoon, toen 15 jaar, en vroeg wat
hij er van vond. Die vond het wel aardig maar merkte op dat er weer niks
voor zijn leeftijd bij was.
Zoon Ilco kende veel leeftijdsgenoten die net als hijzelf muziek speelden in
bandjes en stelde voor deze onbekende Haarlemse bandjes ook eens voor
een breder publiek te laten optreden tijdens bevrijdingsdag. Het budget
van de oranjevereniging was op, maar Ilco kreeg van zijn vader 100 gulden
om iets te organiseren. Voor Ilco van der Linde zoon van de Oranjefeestorganisator
was dit een uitdaging. Hij haalde bij de melkboer die altijd bij
hun langs de deur kwam de nodige cola en limonade. In 1980 had hij het
dan ook voor elkaar; het eerste bevrijdingfeest was geboren. Gekozen werd
voor het thema Anti-fascisme en anti-racisme. Het feest werd gehouden in
de gymzaal van de Antoniusschool aan de Zijlsingel. Het bevrijdingspop
heette toen Rockherrie m.m.v. Mainline en werd door 150 mensen, bijna
drie nullen minder dan dit jaar bezocht. Een leuke anekdote: Op een
warme bevrijdingspopdag 1990 stond Ilco te praten met oud-burgermeester
Schmitz die spontaan de brandweer belde en de verhitte menigte liet
natnevelen. De ouders van Ilco zijn al geruime tijd lid van Vereniging
Haerlem.
Maarten van Wamel
Een nieuwe
gevelsteen aan
Spaarne 19
Van Oranjevereniging
naar bevrijdingspop
Zicht op Haarlem
Op vrijdag 24 april te 16:00 uur werd de tentoonstelling
“Zicht op Haarlem” door wethouder Jan Nieuwenburg
geopend in het het verenigingsgebouw van onze vereniging,
de Hoofdwacht.
Een bezoek aan de tentoonstelling opent de ogen voor
zichtlijnen die we al op 17e eeuwse schilderijen kunnen
tegenkomen. Het is een bijzondere ervaring om te merken
dat deze zichtlijnen vaak al zeer ver buiten de stad
beginnen. Zo is er bijvoorbeeld vanaf de Grote Sluis bij
Spaarndam bij helder weer een uniek zicht op Haarlem.
De opening werd goed bezocht. Uiteraard waren de
gastvrouwen en gastheren van de Hoofdwacht aanwezig,
omdat zij het publiek mogen ontvangen op elke zaterdag
en zondag van 13 tot 17 uur in de periode van 25
april tot en met 27 september. De toegang is gratis.
De uitreiking van het jaarboek van de
vereniging Haerlem vond dit jaar plaats op
3 juni plaats in het gerestaureerde paviljoen
Welgelegen, ofwel het provinciehuis.
Jonge Muggen
‘Wel in de
handwas, hoor!’
Vol geestdrift staat Ronald van Eden zijn verhaal te
houden voor een enthousiaste groep 4. En hij heeft véél
bewaard, een album vol lucifermerken bijvoorbeeld. Hij
vertelt hoe hij als jongen helemaal naar IJmuiden liep om
daar bij de sluizen, waar de grote zeeschepen langskomen,
naar boven te roepen: ‘Matches! Matches!’ De matrozen
gooiden dan luciferdoosjes naar dat aardige jongetje
beneden. Een unieke verzameling met merken uit de
verste uithoeken van de wereld is het geworden. Ronald:
‘Ja, en dan stopte ik zo’n doosje in het borstzakje van mijn
overhemd en …’ Vraag: ‘Maar dat was dan toch een klein
borstzakje, toen? Paste het dan daar wel in?’ … En als de
prachtige kous wordt getoond, gebreid nog door de moeder
van Marjorie Vroom, is de reactie: ‘Die moet wel in
de handwas, hoor!’
Het afgelopen schooljaar hebben veel basisscholen
gebruik gemaakt van een uniek aanbod van de Vereniging
Haerlem: een kijkje nemen in de Hoofdwacht, gecombineerd
met een bezoek aan de ‘oude’ Bavo op de Grote
Markt. Alle kennis die de vrijwilligers van de werkgroep
in huis hebben, werd met plezier doorgegeven aan groepvierders.
Met hulp van materiaal in de leskist, die van te
voren naar de scholen was gebracht, werd in het kader
van “Wie wat bewaart, heeft wat!” het bezoek in de klas
voorbereid. Wat waren de kinderen enthousiast! En ook:
leergierig, kritisch, nieuwsgierig. De oude gevangenismuur
– de opgesloten man in het cachot – de ingekraste
namen in de oude deur – de gevangenisraampjes – de
wachter die je begroet bij het binnenkomen: het zal nooit
meer vergeten worden.
Ook het verhaal van de zin van ‘bewaren’ maakt grote
indruk. Behalve luciferdoosjes, zijn er suikerzakjes, oude
filmsterplaatjes, speldjes op een schuimrubber kussen,
oude ansichten: dat is nog eens wat anders dan de voetbalplaatjes
van AH. En als de verhaallijn wordt doorgetrokken
naar het bewaren van iets ‘groots’, zoals gebouwen,
dan begrijpen de kinderen dat heel goed.
De Vereniging Haerlem biedt scholen in Haarlem en
directe omgeving de mogelijkheid om de historische
kennis te delen. Hulp nodig bij projecten rond de
Middeleeuwen, monumenten, water, wo II, de buurt
waar de school staat, of nog een ander onderwerp?
De werkgroep staat voor u klaar. Kijk ook eens op de
jeugdpagina van onze Vereniging www.haerlem.nl en
op www.wiewatbewaartheeftwat.nl
Tot ziens! Werkgroep Jeugd.
5

Lief en leed in Haarlems groen
Kloppersingel /prinsenbolwerk met links
het huis van j.D. Zocher, ca. 1821
Een stad die groen belangrijk vindt
Een tentoonstelling gewijd aan (de geschiedenis van) het Haarlems
De Haarlemmerhout
openbaar groen en zijn rol, vroeger en nu, in buurt en wijk en het leven De Haarlemmerhout is er, bij wijze
van de stadsbewoners. Een historisch interessant en ook relevant actueel van spreken, altijd geweest. De kaart
onderwerp. Volgens de huidige opvattingen is een stad zonder aandacht van F. J. Nautz laat de situatie in 1837
voor groen onaantrekkelijk. Niet alleen voor het oog; gebrek aan groen goed zien. Een echt stadsbos, toen
maakt een stad voor de inwoners onleefbaar en ongezond.
en nu een van de grootste Haarlemse
groengebieden. Jammer dat tuinar-
Beide uitgangspunten, een fraaie stad prachtige kaarten en ontwerptekechitect Leonard Springer, de eerste
en een goede woon- en leefomgeving, ningen, met name van J. D. Zocher jr. leidinggevende bij de (toenmalige)
6 vinden hun oorsprong in de 19e eeuw. die de Prinsen en Staten Bolwerken gemeentelijke Dienst voor Hout en
7
Denk bijvoorbeeld aan het Vondelpark ontwierp (1821-1822). En van zijn zoon Plantsoenen, nauwelijks aandacht
(voltooid in 1877) in Amsterdam. en naaste medewerker L. P. Zocher krijgt. Hij maakte vanaf 1902 van de
In Haarlem vormden de Bolwerken (Louis Paul, 1820-1915), die samen met Hout een voor iedereen toegankelijk
Het Kenaupark met de in aanbouw zijnde villa’s, in
Het Kenaupark
de eerste groenaanleg volgens deze zijn vader tekende voor de genoemde bos, met allerlei parkelementen, vol-
de brochure van de nederlandse maatschappij voor
rond 1900
Gratis rondleidingen
ideeën. De Haarlemse ontwerper en parken. Er is veel te ontdekken op gens de ideeën van stadsontwikkeling
grondkrediet, de projectontwikkelaar (ca.1867).
tot en met september zijn er
kweker J. D. Zocher jr. ( Jan David, de litho van het Kenaupark, zoals de uit die tijd. Maar dat is misschien te
-na aankoop van een
1791-1870) nam het initiatief om de stoomtrein. De prent werd gemaakt verklaren door de uiteindelijk beperkte
toegangsbewijs – op elke
overbodige noordelijke vestingwerken voor de verkoopbrochure van de villa’s. ruimte in het Haarlems Historisch
paardrijden, klimmen en fietsen. En waar het voet/fietspad met groenstrook donderdagmiddag van 14.00om
te vormen tot aangename wandel- Het splinternieuwe Kenaupark is ook Museum; hopelijk krijgt Springer nog
bovendien als picknick- en ontmoe- naar, en langs, het Pim Muliersportpark 15.00 uur gratis rondleidingen
parken. De zes bastions werden vanaf mooi te zien op een paar antieke foto’s eens een eigen tentoonstelling.
tingsplaats. Dit wordt op de tentoon- begint, het sportpark Kleverlaan, de
in het Historisch museum
1821-1822 veranderd volgens de Engelse (1870), waarvan een met de bewaarstelling
‘sociaal groen’ genoemd. Schoterveenpolder, de stadskwekerij
Haarlem. Daarnaast ontvangt elke
landschapstijl, met waterpartijen en plaats van het tuinmansgereedschap. Recreëren in het groen
en tot slot de Algemene Begraafplaats.
deelnemer aan de rondleiding
gevarieerde boom- en heesterbeplan- Andere leuke bouwseltjes staan op een Vogelgeluiden lokken de bezoeker naar
Een groene zone in Haarlem‑Noord Open ruimtes in de stad, met groen dat
een gratis brochure met
ting, goed gebruikmakend van het tekening van W. Hendriks (1811) van de tweede zaal, met een afwisselende
In de laatste zaal staat de bovenge- op allerlei manieren door veel mensen
achtergrondinformatie over
bestaande, glooiende terrein.
de oude Noorderbegraafplaats bij de keuze van foto’s, van vroeger en nu, in
noemde Algemene Begraafplaats aan gebruikt kan worden, om te voetbal-
de tentoonstelling.
de Kleverlaan centraal. Deze werd len, te schaatsen, te wandelen, of om
aanmelden: 023 542 24 27 of via
Nieuwe parken
aangelegd, nadat in het hele land bij gewoon zomaar van te genieten als
info@historischmuseumhaalem.nl
Naast de omvorming van de verdedigingswerken
tot Prinsen en Staten
De Haarlemse ontwerper en kweker J. D. Zocher jr.
wet werd verboden om ingezetenen
binnen de stad te begraven (1827). Op
lege, onbebouwde ruimte in de stad.
Hieruit blijkt dat groenaanleg voor een
Bolwerk werden later in de eeuw
op grote schaal ook nieuwe parken
nam het initiatief om de noordelijke vestingwerken
het eerste gezicht lijkt dit onderwerp er
een beetje bij te hangen, bij die parken
hele wijk en een breed publiek functioneert.
Twee belangrijke voorbeelden
aangelegd. De serie begon met het
Frederikspark (ca. 1862). De nieuwe
om te vormen tot aangename wandelparken.
en dat gebruiksgroen. Misschien komt
dit doordat, door middel van een hele
- weliswaar in kort bestek en weinig
uitgewerkt - worden naar voren gehaald. Gratis kopje koffie of
parken waren bedoeld om de stad te
wand, veel aandacht wordt besteed aan Het Engelandpark (Schalkwijk) en
thee bij aankoop van een
verfraaien en (mede daardoor) een
beroemde en bekende Haarlemmers, het Reinaldapark (Haarlem-Oost), dat historische wandeling.
nieuwe, welgestelde bewonersgroep Nieuwpoort, dat moest wijken voor de zwart-wit en in kleur. Met het groen
die hier zijn begraven. Toch is het momenteel heringericht en gerenoveerd
Het Historisch museum Haarlem
aan te trekken. De beter gesitueerden nieuwe Algemene Begraafplaats. Tegen van de lente en zomer en het wit van
onderwerp een goede afsluiting van de wordt. Aan het slot van de expositie
ontwikkelde een historische
zouden wonen in Haarlem en wer- de muur van het kerkhof zijn wat de winter met sneeuw en ijs. Sommige
reeks zalen. En dat komt vooral door de wordt waardering uitgesproken voor de
wandeling van het museum
ken in Amsterdam, waarmee via de schuurtjes gebouwd.
afkomstig uit het Noord-Hollands
belangrijke rol van de begraafplaats als gemeente Haarlem, die het totale groen
naar la place (Dreefzicht) .
pas aangelegde stoomtrein (1839) een Dat J. D. Zocher jr. vooruit dacht, Archief, andere uit familiealbums en
groengebied. Die rol vervult hij aller- in de stad belangrijk vindt. Dat blijkt
De wandeling duurt een half
goede verbinding bestond. Dit voor- blijkt uit zijn idee om de Nieuwpoort particuliere verzamelingen.
eerst door de rijkdom van de beplanting, in elk geval uit de Parkendag, met een
uur en is voor twee euro in het
deel bestond vooral voor bewoners (of Kennemerpoort), bij Kruisweg/ Recreatiepark Spaarnwoude is hier
met vele soorten bomen en struiken. goed gevuld en afwisselend
museum te koop. aan het eind
van het Kenaupark (ca. 1868), het Staten Bolwerk, niet af te breken. Hij terecht goed vertegenwoordigd, omdat
Ten tweede is de begraafplaats onder- programma, die 30 mei jongstleden is
van de wandeling krijgt u een
Ripperdapark en de Parklaan, die zijn betrok de poort in de nieuwe aanleg, dit hedendaags groen is, met veel meer
deel van een groene dwarsband door gehouden in twee ‘groene monumenten’,
gratis kopje koffie of thee in de
naam in die tijd eer aandeed (ca. 1870). met links en rechts een weg zodat het functies dan het representatieve, 19e
(westelijk) Haarlem-Noord. Een essen- de Bolwerken en de Haarlemmerhout,
nieuwe vestiging van la place in
Rond 1873 werd het Florapark ten- verkeer kon doorstromen. Het stads- eeuwse wandelgroen. Tegenwoordig
tiële ‘groene zone’ waarin gebieden voor in het kader van Haarlem
Dreefzicht.
slotte voltooid.
bestuur besliste anders en liet de poort is er veel behoefte aan recreatieruimte,
recreatie, sport en de laatste rustplaats Monumentaal 2009.
Deze ‘parkenexplosie’ laat de tentoon- in 1866 afbreken. Wat rest is een aardig, voor allerlei activiteiten, zoals wande-
liggen. Dit zijn achtereenvolgens: de
stelling goed zien aan de hand van klein diorama ervan.
len, met of zonder hond, zwemmen,
kunstijsbaan, met de Delft voor de deur, Maria van Vlijmen

8
De Bavoschool aan de Westergracht
heeft op 4 mei 2009 een bijzonder
gedenkteken in de vorm van een
plaquette in de gevel gekregen.
De steen is onthuld in aanwezigheid
van Mevrouw Mieke Mulder-de Vries,
dochter van de vorig jaar overleden
Haarlemse mevrouw De Vries, wier
familie in de bewuste nacht in de
school was verzameld en die jarenlang
actie voerde voor een gedenkteken op
deze plaats.
De ‘oude’ Bavoschool heeft namelijk
tijdens de Tweede Wereldoorlog een
rol gespeeld in een gebeurtenis, die
beslist niet mag worden vergeten.
Bekend is, dat het monument
“Treurende Vrouw” van kunstenaar
Ludwig Oswald Wenckebach, op de
hoek Westergracht / Leidsevaart
(recht tegenover de school) staat ter
nagedachtenis aan de tien mensen,
die op 26 oktober 1944 als vergelding
werden geëxecuteerd voor het
omleggen van de verrader Fake Krist.
Dit monument is dan ook door de
school geadopteerd. De plaquette die
nu in de school is in gemetseld, is
ter nagedachtenis aan de ruim 170
joodse Haarlemmers die in de nacht
van 25 op 26 augustus 1942 in de oude
school bij elkaar zijn gebracht en van
daaruit op transport zijn gezet naar
Westerbork.
De kinderen van groep 7 en 8 van
de Bavoschool hebben zich dit jaar
in de maand april verdiept in de
geschiedenis van de school en van
de Westergracht tijdens de Tweede
Wereldoorlog.
Lees excursienieuws op www.haerlem.nl
Colofon: Haerlem nieuwsbrief is een uitgave van de vereniging Haerlem
verenigingszetel: de Hoofdwacht, grote markt 17 postadres: postbus 1105
2001 BC Haarlem www.haerlem.nl. Secretaris: (023) 529 39 00
gironr: 377882. Het blad verschijnt vier keer per jaar. iSSn: 1570-4785
Een steen
die de school
laat spreken…
Geholpen door de werkgroep Jeugd
van de Historische Vereniging
Haerlem, het Haarlems Verzetsmuseum
en Hans Peeters (ouddirecteur
van de Bavoschool) hebben
de leerkrachten voor deze kinderen
een speciaal programma georganiseerd.
Het doel van het programma was om
de kinderen veel bewuster te maken
van de historische context waarin ze
leven en om de geschiedenis van de
Westergracht en in het bijzonder de
deportatie van de joodse Haarlemmers
vanuit de school te markeren met een
herdenkingsplaquette. De plaquette
is ontworpen door Rob van Riessen,
bewoner uit de Leidsebuurt, gemaakt
door Swaalf Natuursteen bv. Haarlem
en geplaatst door Bouwbedrijf Schaap
uit Noord-Holland.
Redactie: theo van der vlugt. vormgeving: Sinas, Haarlem
Foto’s: maarten van Wamel
Druk: drukkerij excelsior Haarlem (sponsor)
verzending: paswerk
Na de Nationale Herdenking aan de
Westergracht werd de steen onder
grote belangstelling tijdens
een speciale plechtigheid onthuld
door wethouder Maarten Divendal,
mevrouw Mieke Mulder - de Vries en
2 kinderen van de Bavoschool Nina
de Ruig en Barry Beugeling. Zie ook
de Nieuwspagina op de jeugdwebsite
www.haerlem.nl/jongemuggen onder
Dodenherdenking 2009-de Bavoschool
Martin Busker Voorzitter sgvh
Met speciale dank aan:
Marjorie Vroom & David Beekhuis
De werkgroep Jeugd van de
Historische Vereniging Haerlem