lezen - FinPlan vzw

Commissie voor
het Bank- en
Financiewezen
15 oktober 2002
Controledienst voor
de Verzekeringen
STUDIE OVER DE FINANCIELE
BEMIDDELING *
* Deze studie is een vertaling van een in het Frans opgestelde tekst.

In januari 2002 hebben de Commissie voor het Bank- en Financiewezen (hierna
« de CBF » genoemd) en de Controledienst voor de Verzekeringen (hierna « de
CDV » genoemd) 1 een gezamenlijke werkgroep opgericht die de opdracht kreeg de
problematiek van de financiële bemiddeling in haar geheel te analyseren tegen de
achtergrond van de toenemende verstrengeling van de bank- en
verzekeringsbemiddeling. De werkgroep heeft in dat verband gesprekken gevoerd
met diverse betrokken beroepsverenigingen of instellingen 2 .
De werkzaamheden van de werkgroep hebben geresulteerd in deze studie. De CBF
en de CDV vonden het aangewezen de betrokken sectoren hierover te consulteren.
De CDV heeft de studie ter advies voorgelegd aan de Commissie Verzekeringen.
De CBF heeft ze voorgelegd aan de Belgische Vereniging van Banken, de
Belgische Vereniging van Beursleden en de Beroepsvereniging voor zelfstandige
bank-, beleggings- en verzekeringsagenten. Daarnaast is ook beslist een open
consultatie te houden : de studie wordt op de website van beide instellingen
gepubliceerd en alle belanghebbenden worden verzocht hun eventuele opmerkingen
mee te delen vóór 31 januari 2003.
Na afloop van de consultatieperiode zullen de CBF en de CDV de Minister van
Financiën en de Minister van Economie een samenvatting bezorgen van de
ontvangen opmerkingen en enkele basisoriëntaties voorstellen voor de hervorming
van het Belgische wettelijke en reglementaire kader inzake financiële bemiddeling.
1
De CBF wordt in de werkgroep vertegenwoordigd door dhr. Luc Roeges, Koen Algoet, Hein
Lannoy, Fernand Naert en Marc Pickeur en mevr. Clarisse Lewalle; de CDV wordt
vertegenwoordigd door mevr. Viviane Messinne, Nicole Peeters en Marie-Ange Rosseels.
2
De werkgroep CDV/CBF heeft gesprekken gevoerd met :
de Thesaurie
het departement van het Ministerie van Economische Zaken dat instaat voor de registratie
van tussenpersonen voor consumentenkrediet
de Beroepsvereniging der Verzekeringsondernemingen (BVVO)
de Belgische Vereniging van Banken (BVB)
de Belgische Vereniging van Beursleden
de Fédération des professionnels de l’assurance en Belgique (Feprabel)
de Federatie voor verzekering en financiële tussenpersonen (FVF) en
de Beroepsvereniging voor zelfstandige bank-, beleggings- en verzekeringsagenten (BZB)
2

S A M E N V A T T I N G
De reglementering over het prudentieel toezicht op kredietinstellingen,
beleggingsondernemingen en verzekeringsondernemingen vormt – zowel Europees
als nationaal – een relatief coherent en homogeen geheel. Met de richtlijn
betreffende financiële conglomeraten, die wellicht nog dit jaar zal worden
goedgekeurd, wordt trouwens een nieuwe, belangrijke stap gezet in de richting van
een toezicht dat rekening houdt met sectoroverschrijdende aspecten.
De reglementering over de distributie van financiële diensten is echter weinig
coherent en homogeen. Op communautair vlak werd recent een richtlijn betreffende
verzekeringsbemiddeling goedgekeurd. Voor bank- en beleggingsdienstenbemiddeling
bestaan er momenteel echter nog geen regels. Wel heeft de Europese
Commissie een aantal denkpistes in die richting aangegeven bij de herziening van
de beleggingsdienstenrichtlijn.
De Belgische wet van 13 april 1995 betreffende de handelsagentuurovereenkomst,
zoals gewijzigd in 1999, beschermt de zelfstandige agenten in hun contractuele
relaties met principalen, bankiers, beleggingsondernemingen of
verzekeringsondernemingen. Om de verzekeringnemer te beschermen, regelt de wet
van 27 maart 1995 de verzekeringsbemiddeling en de distributie van verzekeringen.
Zij onderscheidt verschillende categorieën van tussenpersonen, onder wie de
verzekeringsmakelaars. Zelfstandige tussenpersonen die werken voor
kredietinstellingen en beleggingsondernemingen, hebben echter geen eigen
wettelijk statuut dat de bescherming van het publiek tot doel heeft. Wel hebben de
Commissie en het Interventiefonds van de beursvennootschappen (CIF) de
kredietinstellingen en de beleggingsondernemingen die met zelfstandige
tussenpersonen werken, bij circulaire een aantal organisatieregels opgelegd. In die
circulaires wordt onder andere het exclusiviteitsbeginsel geponeerd.
Het heterogene karakter van die regels staat in schril contrast met de werkelijkheid.
Financiële groepen opereren immers steeds vaker via allerhande distributiekanalen,
waarvoor momenteel ook aparte regels gelden. Bovendien handelen dezelfde
personen vaak tegelijk als gevolmachtigd agent van een kredietinstelling of
beleggingsonderneming en als verzekeringsagent of -makelaar.
Deze studie besteedt uitgebreid aandacht aan de huidige Europese en Belgische
reglementering inzake zelfstandige tussenpersonen. Daarbij komen ook een aantal
problemen en lacunes aan bod die daaruit voortvloeien. Tegen de achtergrond van
de lopende werkzaamheden terzake in Nederland en in het Verenigd Koninkrijk,
schetst zij een aantal oriëntaties voor een hervorming van de financiële
bemiddeling.
3

De zorg om het publiek te beschermen en gelijke concurrentievoorwaarden te
creëren voor alle betrokken sectoren brengt de studie tot het voorstel om een groot
aantal vereisten van de wet van 27 maart 1995 betreffende de
verzekeringsbemiddeling ook van toepassing te verklaren op de bemiddelaars die
werken voor kredietinstellingen en beleggingsondernemingen (registratie,
beroepskennis, betrouwbaarheid, …).
Naar het voorbeeld van de wet van 27 maart 1995 wordt in de studie ook de
mogelijkheid overwogen om bepaalde beroepsvereisten in te voeren voor de
werknemers van kredietinstellingen en beleggingsondernemingen die instaan voor
de distributie van spaar- en beleggingsproducten, én voor de werknemers die in
contact staan met het publiek om dergelijke producten te verkopen.
Ook de exclusiviteitsregeling op bancair vlak wordt in de studie gedetailleerd
geanalyseerd. De studie pleit voor het behoud van die regeling voor het in ontvangst
nemen van terugbetaalbare gelden in een andere vorm dan in de vorm van effecten.
Voor dat aspect van het bankbedrijf zou de exclusiviteit, die thans is
voorgeschreven door een circulaire van de CBF, zelfs een expliciete wettelijke
grondslag kunnen krijgen.
Om de concurrentie aan te scherpen in het voordeel van de consument van
financiële diensten, wordt in de studie overwogen om het statuut van makelaar in
financiële instrumenten in te voeren en, parallel daarmee, voor kredietinstellingen
en beleggingsondernemingen te voorzien in de mogelijkheid om op niet-exclusieve
basis een beroep te doen op de diensten van dergelijke makelaars. Aan het
makelaarsstatuut zouden diverse voorwaarden worden gekoppeld. Zo zouden
makelaars in financiële instrumenten geen gelden of effecten die eigendom zijn van
hun cliënten, in ontvangst mogen nemen, mogen houden of mogen terugbetalen.
Tegelijkertijd gaat de studie dieper in op de vraag naar een strenger statuut voor
verzekeringsmakelaars, vooral wanneer die producten aanbieden die de kenmerken
vertonen van een belegging (tak 21- en tak 23-contracten en kapitalisatieproducten).
Tot slot wordt in de studie de vraag gesteld of het aangewezen is de geplande
hervorming uit te breiden tot tussenpersonen voor consumentenkrediet en een
statuut uit te werken voor tussenpersonen voor hypothecair krediet en
valutahandelaars.
4

P L A N
I. Het wettelijk en reglementair kader voor de financiële
bemiddeling
A. Europees recht
1. De richtlijn over zelfstandige handelsagenten
2. De richtlijnen over het statuut van de kredietinstellingen, de
beleggingsondernemingen en de verzekeringsondernemingen
a) De richtlijn betreffende de toegang tot de werkzaamheden
van kredietinstellingen en de interpretatieve mededeling van
de Commissie
b) De richtlijn beleggingsdiensten
c) De richtlijnen betreffende de toegang tot het
verzekeringsbedrijf en de interpretatieve mededeling van de
Commissie
3. De Europese regelgeving over de verzekeringstussenpersonen
a) Richtlijn 77/92/EEG
b) Aanbeveling van de Commissie inzake verzekeringstussenpersonen
c) Richtlijn betreffende verzekeringsbemiddeling
4. De richtlijn tot reglementering van de beheermaatschappijen van
de instellingen voor collectieve belegging in effecten (“ICBE’s”)
5. Bemiddeling inzake consumentenkrediet
6. Bemiddeling inzake hypothecair krediet
B. Belgisch recht
1. De wet betreffende de handelsagentuurovereenkomst
2. Verzekeringsbemiddeling
a) Wet van 27 maart 1995 betreffende de verzekeringsbemiddeling
en de distributie van verzekeringen
b) Omzetting van de richtlijn betreffende verzekeringsbemiddeling
3. Bemiddeling in bankzaken
a) Artikel 90 van de wet van 22 maart 1993
b) Circulaire van de Commissie voor het Bank- en
Financiewezen
5

4. Bemiddeling inzake beleggingsdiensten
a) De diverse categorieën beleggingsondernemingen
b) De gevolmachtigde agenten van de beleggingsondernemingen
c) Beleggingsondernemingen die tak 23-verzekeringsproducten
aanbieden
d) Bemiddelingsregeling in het voorontwerp van wet
betreffende de openbare aanbiedingen van effecten
5. Bemiddeling inzake consumentenkrediet
6. Bemiddeling inzake hypothecair krediet
7. Bemiddeling inzake valutahandel
II. Cijfergegevens inzake financiële bemiddeling en tendensen
A. Gegevens over de bemiddeling per sector
1. Verzekeringsbemiddeling
2. Gevolmachtigde bankagenten
3. Gevolmachtigde agenten van beleggingsondernemingen
4. Bemiddeling inzake consumentenkrediet
5. Bemiddeling inzake hypothecair krediet
6. Bemiddeling inzake valutahandel
B. Distributiekanalen inzake verzekeringen
C. Distributietrends inzake bank- en beleggingsdiensten
III. Identificering van een aantal moeilijkheden die een
heroverweging van de regeling van de financiële
bemiddeling verantwoorden
A. De moeilijkheden die voortvloeien uit het ontbreken van een
wettelijk statuut voor de tussenpersonen in bank- en beurszaken
B. De moeilijkheden die voortvloeien uit de toenadering tussen de
bank- en de verzekeringssector
6

IV. In Nederland en het Verenigd Koninkrijk voorgestelde
oriëntaties
A. In Nederland voorgestelde oriëntaties
B. In het Verenigd Koninkrijk voorgestelde oriëntaties
V. Mogelijke oriëntaties voor een hervorming van de regeling
inzake financiële bemiddeling in België
A. Invoering van een registratieplicht voor de tussenpersonen
inzake spaar- en beleggingsproducten
B. Invoering van bepaalde beroepsvereisten voor de personen die
als verantwoordelijke zijn aangewezen voor de distributie van
spaar- en beleggingsproducten, en de personen die in contact
staan met het publiek met het oog op de verkoop van die
producten
C. Toetsing van de exclusiviteitsregeling op bancair en financieel
vlak
D. Omzetting van de richtlijn betreffende verzekeringsbemiddeling
en invoering van bepaalde bijkomende gedragsregels
E. Klachten en informatieverstrekking aan de bevoegde autoriteit
F. Overgangsregeling
G. Institutionele dimensie
H. Tussenpersonen inzake kredietverlening en valutahandel
I. Tijdschema
7

I. Het wettelijk en reglementair kader voor de financiële
bemiddeling
Om zich een duidelijk beeld te kunnen vormen van de problemen die inherent zijn
aan de financiële bemiddeling, dient dieper te worden ingegaan op de Europese én
de Belgische reglementering die van toepassing op de diverse tussenpersonen.
A. Europees recht
1. De richtlijn over zelfstandige handelsagenten
Op Europees vlak zijn de respectieve rechten en verplichtingen van handelsagenten
en hun principalen vastgelegd in richtlijn 86/653/EEG van de Raad van 18
december 1986 inzake de coördinatie van de wetgevingen van de Lid-Staten inzake
zelfstandige handelsagenten 3 . Die tekst kende een moeizame ontstaansgeschiedenis:
het duurde zelfs bijna twee decennia voor de richtlijn uiteindelijk werd
goedgekeurd 4 .
Die richtlijn wil niet alleen de verschillen tussen de concurrentievoorwaarden
beperken en de uitoefening van het beroep van autonoom vertegenwoordiger in de
Europese Unie vlotter laten verlopen, maar ook een minimale bescherming
waarborgen van die autonome vertegenwoordiger 5 .
Volgens voornoemde Europese richtlijn is een handelsagent iemand die permanent
belast is met het tot stand brengen van de verkoop of de aankoop van goederen. De
richtlijn is dus niet van toepassing op de in deze studie beoogde agenten die actief
zijn in de financiële sector. Sommige landen, waaronder België, hebben er bij de
omzetting van die richtlijn in hun nationaal recht echter voor gekozen het
toepassingsgebied uit te breiden. Dit is het geval voor de Belgische wet die van
toepassing is op de agenten die permanent en zonder vergoeding belast worden met
het bemiddelen en eventueel het afsluiten van zaken in naam en voor rekening van
de principaal, zonder dat hij onder diens gezag staat 6 . Ook de desbetreffende Franse
wet is van toepassing op agenten die bemiddelen bij overeenkomsten over de
verlening van diensten of die dergelijke overeenkomsten sluiten 7 .
De Europese richtlijn regelt in hoofdzaak de volgende punten :
1. de belangrijkste rechten en verplichtingen van de partijen;
2. het recht op provisie;
3. de beëindiging van de overeenkomst;
4. de vergoeding van de cliënteel en het herstel van het geleden nadeel, en
5. het al dan niet toepassen van het concurrentiebeding.
3
PB nr. L 382, p. 17.
4
Het eerste werkdocument dateert van 29 december 1968.
5
Zie P. CRAHAY, La directive européenne relative aux agents commerciaux indépendants,
RDC, 1987, p. 565 en volgende.
6
Wet van 13 april 1995 betreffende de handelsagentuurovereenkomst, artikel 1, eerste lid. Zie
hieronder (I.B.1).
7
Loi n° 91-593 van 25 juni 1991.
8

Toch zijn slechts enkele regels van de richtlijn dwingend : het gaat daarbij meer
bepaald om de artikelen met de rechten en verplichtingen van de partijen, en het
artikel op grond waarvan iedere partij op verzoek een ondertekend geschrift van de
andere partij kan verkrijgen. Van andere bepalingen mag worden afgeweken maar
niet ten koste van de agent. Zo mag de agent bijvoorbeeld eisen dat hem alle
gegevens worden verstrekt die hij nodig heeft om na te gaan hoeveel provisie hem
verschuldigd is.
Voor bepaalde andere aspecten worden de Lid-Staten een aantal
keuzemogelijkheden geboden. Dat is onder andere het geval met de duur van de
opzeggingstermijn bij de beëindiging van een overeenkomst voor onbepaalde tijd,
maar ook – zoals al aangestipt – met het toepassingsgebied van de reglementering.
Enkele belangrijke aspecten komen in de richtlijn niet aan bod, zoals de
terugbetaling van de door de agent gemaakte kosten of het beding van delcredere op
grond waarvan een agent het risico op zich neemt dat de cliënt niet betaalt.
Ondanks de richtlijn blijven er dus grote verschillen bestaan tussen de rechtsstelsels
van de verschillende Lid-Staten, zodat het beschermingsniveau van de agent nog
steeds in ruime mate wordt bepaald door het rechtsstelsel waaronder de
overeenkomst valt 8 . Toch legt de richtlijn nauwkeurige normen op voor twee
essentiële punten, namelijk de vergoeding en de beëindiging van de overeenkomst.
De richtlijn is in het Belgische recht omgezet met de wet van 13 april 1995 die
verder in deze studie uitgebreid aan bod komt 9 .
2. De richtlijnen over het statuut van de kredietinstellingen, de
beleggingsondernemingen en de verzekeringsondernemingen
a) De richtlijn betreffende de toegang tot de werkzaamheden van
kredietinstellingen en de interpretatieve mededeling van de Commissie
De Europese wetgever heeft totnogtoe geen regeling ingevoerd voor de relatie
tussen een kredietinstelling en haar agenten. Ook in richtlijn 2000/12/EC 10 komt
terzake geen enkele bepaling voor. Bij de goedkeuring van de tweede bankrichtlijn
89/646/EEG – ondertussen gecodificeerd in richtlijn 2000/12/EG – heeft de
Europese wetgever wel rekening gehouden met de interpretatie van de draagwijdte
van de Verdragsbepalingen over het vestigingsrecht in het arrest van het Hof van
Justitie van de Europese Gemeenschappen van 4 december 1986 11 . Op basis van dat
arrest kan worden gesteld dat een kredietinstelling niet enkel kan optreden door
bemiddeling van personen die met haar een arbeidsovereenkomst hebben gesloten,
8 Zo betreft de Europese richtlijn enkel de zelfstandige agenten en niet de vertegenwoordigers in
loondienst, zonder daarbij echter de criteria voor die zelfstandigheid vast te leggen. Bijgevolg is
het mogelijk dat een overeenkomst in één Lid-Staat wordt gekwalificeerd als
“vertegenwoordiging tegen loon” en in een andere Lid-Staat als “zelfstandigeagentuurovereenkomst”,
omdat de ondergeschiktheidscriteria sterk verschillen van de ene Lid-
Staat tot de andere.
9 Zie hieronder (I.B.1.)
10 Richtlijn 2000/12/EG van het Europees Parlement en de Raad van 20 maart 2000 betreffende de
toegang tot en de uitoefening van de werkzaamheden van kredietinstellingen.
11 Zaak 205/84, Commissie/Duitsland, Jurisprudentie 1986, p. 3755.
9

maar ook door bemiddeling van “een zelfstandig persoon die echter gemachtigd is
duurzaam voor die onderneming op te treden zoals een agentschap zou doen”.
Het probleem van de relatie die moet bestaan opdat juridisch zelfstandige personen
als vertegenwoordigers van een kredietinstelling zouden kunnen worden
beschouwd, is opnieuw gerezen in 1997 toen de Commissie de problemen
onderzocht in verband met het onderscheid tussen de vrije dienstverlening en het
vestigingsrecht op bancair vlak 12 .
In haar interpretatieve mededeling inzake vrij verrichten van diensten en algemeen
belang in de Tweede Bankrichtlijn 13 , verwijst de Commissie naar het bestaan van
een “grijze zone” wanneer een kredietinstelling een beroep doet om een
zelfstandige tussenpersoon in een andere Lid-Staat. Onder verwijzing naar de
rechtspraak van het Hof van Justitie stelt de Commissie terzake het volgende :
“De scheidslijn tussen de begrippen “dienstverrichting” en “vestiging” valt niet
steeds gemakkelijk te trekken, vooral indien men, zoals uit de rechtspraak van het
Hof van Justitie blijkt, onder bepaalde omstandigheden kan worden geacht in een
Lid-Staat in het kader van het verrichten van diensten werkzaam te zijn ook al
beschikt men in die Lid-Staat over een zekere infrastructuur. Bepaalde situaties
blijken bijzonder moeilijk onder te brengen. Het gaat hier met name om de
gebruikmaking van zelfstandige tussenpersonen.
De moeilijkheid is erin gelegen te bepalen in hoeverre een kredietinstelling die een
beroep doet op een in een andere Lid-Staat gevestigde zelfstandige tussenpersoon,
zou kunnen worden geacht zelf in die Lid-Staat duurzaam werkzaam te zijn. Het
gaat hier om tussenpersonen die zaken aanbrengen, zelf geen kredietinstellingen of
beleggingsondernemingen zijn, en niet voor eigen rekening handelen. In zijn arrest
“Commissie tegen Duitsland” van 4 december 1986 heeft het Hof van Justitie
verklaard : “… een verzekeringsonderneming uit een andere Lid-Staat, die
duurzaam aanwezig is in de Lid-Staat waar zij diensten verricht, valt onder de
verdragsbepalingen inzake het recht van vestiging, ook indien die aanwezigheid
niet de vorm heeft van een bijkantoor of een agentschap, maar enkel van een
eenvoudig bureau, beheerd door eigen personeel van de onderneming of door een
zelfstandig persoon die echter gemachtigd is duurzaam voor die onderneming op te
treden zoals een agentschap zou doen”.
Het Hof heeft dus erkend dat een onderneming die duurzaam een tussenpersoon op
het grondgebied van een andere Lid-Staat heeft, daardoor de voordelen van de vrije
dienstverrichting kan verliezen en onder het recht van vestiging kan vallen.
12 Zie M. TISON, De interne markt voor bank en beleggingsdiensten, Interscientia
rechtswetenschappen, 1999, Antwerpen, p. 572 en volgende.
13 PB 1997 nr. C 209, p. 6.
10

De Commissie stelt derhalve de volgende interpretaties voor:
• Tussenpersonen en vrije dienstverrichting
Als een bank beroep doet op een tussenpersoon om tijdelijk en bij gelegenheid een
bankdienst op het grondgebied van een andere Lid-Staat te verrichten, zal zij naar
de mening van de Commissie van tevoren een kennisgeving in de zin van artikel 20
van de Tweede Richtlijn 14 moeten doen. De Commissie is van mening dat, als een
bank duurzaam in een gegeven land over zelfstandige tussenpersonen beschikt wier
rol zich beperkt tot het voor rekening van de bank zoeken naar clientèle, niet kan
worden gesteld dat zij in de zin van artikel 20 van de Tweede Richtlijn voornemens
is werkzaamheden op dat grondgebied uit te oefenen. Derhalve zou een
kennisgeving niet noodzakelijk zijn. Wel zou onder bepaalde, hieronder aangegeven
omstandigheden kunnen worden gesteld dat een bank die in een Lid-Staat over één
of meer duurzaam gevestigde tussenpersonen beschikt, in werkelijkheid onder de
vestigingsregeling valt.
• Tussenpersonen en recht van vestiging
In zijn arrest “De Bloos” van 6 oktober 1976 heeft het Hof van Justitie opgemerkt
dat: "... een der wezenskenmerken van het begrip filiaal en agentschap de
onderworpenheid aan het toezicht of de leiding van het moederbedrijf is".
Het Hof heeft hieruit geconcludeerd dat de concessiehouder van een
alleenverkooprecht niet te beschouwen is als een filiaal, een agentschap of een
vestiging, wanneer hij niet aan het toezicht of de leiding van een vennootschap is
onderworpen. In zijn arrest “Blanckaert en Willems” van 18 maart 1981 spreekt
het Hof zich als volgt uit : "... een handelsagent (tussenpersoon) die zelfstandig is in
die zin dat hij, naar zijn wettelijke beroepsomschrijving, zijn werkzaamheid in
wezen vrij kan organiseren en kan bepalen hoeveel arbeidstijd hij zal besteden voor
een onderneming waarvan hij de vertegenwoordiging heeft aanvaard; aan wie de
vertegenwoordigde onderneming niet kan verbieden tegelijkertijd verscheidene
concurrerende firma's in dezelfde produktie- of handelssector te
vertegenwoordigen; en die voorts enkel bestellingen doorgeeft aan het
moederbedrijf zonder zich te mengen in de afwikkeling of uitvoering daarvan,
vertoont niet de kenmerken van een filiaal, agentschap of andere vestiging ...".
Nog meer duidelijkheid brengt het arrest Somafer van 22 november 1978, waarin
het Hof als volgt heeft geoordeeld: "... het begrip filiaal, agentschap of enige
andere vestiging impliceert een centrum van werkzaamheid, dat zich naar buiten
14 Artikel 20 van richtlijn 89/646/EEG van 15 december 1989 tot coördinatie van de wettelijke en
bestuursrechtelijke bepalingen betreffende de toegang tot en de uitoefening van de
werkzaamheden van kredietinstellingen, handelt over de kennisgeving die vereist is wanneer
diensten worden verricht in een andere Lid-Staat. Dat artikel stemt overeen met het huidige
artikel 21 van richtlijn 2000/12/EG.
11

duurzaam manifesteert als een verlengstuk van een moederbedrijf, met een eigen
directie en materiële uitrusting, zodat het zaken met derden kan doen en wel
dusdanig, dat dezen ofschoon wetend dat eventueel een rechtsband met het in het
buitenland gevestigde moederbedrijf zal ontstaan, zich niet rechtstreeks daartoe
behoeven te wenden en zaken kunnen doen in bedoeld centrum, dat het verlengstuk
ervan vormt.".
Op grond van deze rechtspraak is de Commissie van mening dat aan drie
cumulatieve criteria moet worden voldaan opdat het beroep op een tussenpersoon
eventueel ertoe kan leiden dat de bank aan het vestigingsrecht wordt onderworpen:
- De tussenpersoon moet een duurzame volmacht hebben.
- De tussenpersoon moet onderworpen zijn aan het bestuur en de controle van de
kredietinstelling die hij vertegenwoordigt. Teneinde na te gaan of dit criterium
wordt vervuld, moet met name worden nagegaan of de tussenpersoon zijn
activiteit vrij kan organiseren en kan bepalen hoeveel arbeidstijd hij aan de
onderneming wijdt. Een aanwijzing is tenslotte of de tussenpersoon verschillende
concurrerende ondernemingen voor de betrokken dienst kan vertegenwoordigen,
of dat hij daarentegen door een alleenvertegenwoordigingsovereenkomst met één
enkele kredietinstelling is verbonden.
- De tussenpersoon moet de kredietinstelling kunnen verbinden. Een
kredietinstelling kan verbonden zijn uit hoofde van een tussenpersoon, zelfs als de
laatstgenoemde geen contracten kan ondertekenen. Indien de tussenpersoon
bijvoorbeeld een volledig aanbod kan doen namens een kredietinstelling, doch de
bank zelf zich het recht voorbehoudt het contract te ondertekenen, kan toch aan
het verbinteniscriterium worden voldaan. Indien de kredietinstelling een voorstel
dat door de tussenpersoon is gedaan en door de cliënt is ondertekend, kan
verwerpen, wordt niet aan het verbinteniscriterium voldaan. Voor de toepassing
van deze drie criteria is een nauwgezet onderzoek van het gegeven geval vereist.
Het feit dat het bestaan van de tussenpersoon ertoe kan leiden dat de bank aan het
vestigingsrecht wordt onderworpen, betekent echter niet dat de tussenpersoon zelf
een bijkantoor van een bank vormt. Volgens de Tweede Richtlijn is een bijkantoor
immers een “bedrijfszetel welke een deel zonder juridische zelfstandigheid vormt
van een kredietinstelling (...)”. Aangezien de tussenpersoon wordt verondersteld
zelfstandig te zijn, kan hij derhalve geen “deel” van een kredietinstelling vormen.
Aangezien hij bovendien in het algemeen de rechtsvorm van een vennootschap
heeft, is hij rechtspersoon.”
De CBF heeft zich grotendeels aangesloten bij de analyse van de Europese
Commissie 15 . In navolging van de bepalingen van de richtlijnen betreffende
verzekeringsbemiddeling 16 , is zij er echter steeds van uitgegaan dat een zelfstandige
die onder dusdanige voorwaarden werkt dat zijn principaal (kredietinstelling) kan
15
Voor de reactie van de CBF op de interpretatieve mededeling van de Europese Commissie, zie
het jaarverslag 1997-1998, p. 61.
16
Zie hieronder (I.A.2. c)).
12

worden geacht onder het vestigingsrecht te vallen, moet worden gelijkgesteld met
een bijkantoor van die kredietinstelling.
b) De richtlijn beleggingsdiensten (of “RBD”)
1° De huidige toestand
In tegenstelling tot de bankrichtlijn 2000/12/EC, komt in richtlijn 93/22/EEG
betreffende het verrichten van diensten op het gebied van beleggingen in effecten
(de “RBD”) 17 wel een specifieke bepaling voor over zelfstandige agenten. Artikel 1,
punt 2 van die richtlijn bepaalt immers dat “wanneer een persoon een activiteit
verricht als bedoeld in deel A, punt 1, onder a), van de bijlage (“het ontvangen en
doorgeven voor rekening van beleggers, van orders met betrekking tot een of meer
van de genoemde instrumenten”) en deze activiteit uitsluitend wordt uitgeoefend
voor rekening en onder de volledige en onvoorwaardelijke verantwoordelijkheid
van een beleggingsonderneming, die activiteit als activiteit van de
beleggingsonderneming zelf, en niet van die persoon wordt aangemerkt”.
Die bepaling wordt als volgt toegelicht in de 8ste considerans van de RBD :
“Overwegende dat een beleggingsonderneming waaraan in haar Lid-Staat van
herkomst vergunning is verleend, haar activiteiten in de gehele Gemeenschap kan
ontplooien met de middelen die zij dienstig acht; dat zij daartoe, indien zij zulks
nodig acht, gebruik kan maken van verbonden agenten die voor haar rekening en
onder haar volledige en onvoorwaardelijke verantwoordelijkheid orders ontvangen
en doorgeven; dat de werkzaamheden van deze agenten derhalve als
werkzaamheden van de onderneming moeten worden aangemerkt; dat deze richtlijn
de Lid-Staat van herkomst niet belet het statuut van deze tussenpersonen aan
bijzondere eisen te onderwerpen; dat indien de beleggingsonderneming een
grensoverschrijdende werkzaamheid verricht, de Lid-Staat van ontvangst deze
tussenpersonen dient te behandelen als betrof het de onderneming zelf (…)”.
Ook artikel 2, tweede lid, littera g) van de RBD is belangrijk voor deze studie. Die
bepaling luidt als volgt :
“2. Deze richtlijn is niet van toepassing op :
(…)
17 PB 1997 nr. L 197, p.57.
13

g) ondernemingen :
- die geen geld of effecten van cliënten mogen houden en daarom ten aanzien van
hun cliënten nooit in een debiteurenpositie kunnen verkeren;
en
- die enkel beleggingsdiensten mogen verrichten in de vorm van het ontvangen en
doorgeven van orders met betrekking tot effecten of rechten van deelneming in
instellingen voor collectieve belegging;
en
- die bij het verstrekken van deze dienst alleen orders mogen doorgeven
(i) aan beleggingsondernemingen waaraan overeenkomstig deze richtlijn
vergunning is verleend; (ii) aan kredietinstellingen waaraan overeenkomstig de
Richtlijnen 77/780/EEG en 89/646/EEG vergunning is verleend; (iii) aan
bijkantoren van beleggingsondernemingen of van kredietinstellingen waaraan in
een derde land vergunning is verleend en die onderworpen zijn en zich houden
aan prudentiële voorschriften welke door de bevoegde autoriteiten als minstens
even streng worden beschouwd als de voorschriften van onderhavige richtlijn of
van de Richtlijnen 89/646/EEG of 93/6/EEG; (iv) aan instellingen voor
collectieve belegging die op grond van de wetgeving van een Lid-Staat rechten
van deelneming bij het publiek mogen plaatsen, en aan bestuurders van zulke
instellingen; (v) aan beleggingsmaatschappijen met vast kapitaal in de zin van
artikel 15, lid 4, van Richtlijn 77/91/EEG (13), waarvan de effecten op een
gereglementeerde markt van een Lid-Staat genoteerd zijn of verhandeld worden;
en
- waarvan de activiteiten op nationaal niveau aan voorschriften of aan een
beroepscode zijn onderworpen”.
In considerans 21 van de RBD wordt voornoemd artikel 2, tweede lid, littera g) als
volgt toegelicht :
“Overwegende dat de richtlijn niet dient te gelden voor ondernemingen of personen
wier activiteit uitsluitend bestaat in het ontvangen en doorgeven van orders aan
bepaalde tegenpartijen zonder dat zij geld of effecten van hun cliënten houden; dat
zij bijgevolg geen aanspraak kunnen maken op de vrijheid van vestiging en de
vrijheid van dienstverrichting onder de in deze richtlijn gestelde voorwaarden, en
zich dus, wanneer zij in een andere Lid-Staat werkzaamheden wensen uit te
oefenen, dienen te voegen naar de door deze Lid-Staat ter zake vastgestelde
voorschriften.”
14

Noteer ook dat de RBD “het overnemen van emissies van alle of bepaalde van de in
deel B genoemde instrumenten en/of het plaatsen van die emissies” als een
beleggingsdienst beschouwt 18 . Het gebruik van de woorden “en/of” is dubbelzinnig:
de vraag rijst immers of het overnemen en het plaatsen van emissies als twee
volwaardige beleggingsdiensten moeten worden beschouwd.
Tot slot beschouwt de RBD beleggingsadvies als een nevendienst. Bijgevolg
kunnen vennootschappen die uitsluitend aan beleggingsadvies doen, geen aanspraak
maken op het Europees paspoort. Het zijn dus de Lid-Staten die deze activiteit – via
“regels van algemeen belang” – kunnen reglementeren en deze reglementering
kunnen opleggen aan EU-ondernemingen die op hun grondgebied diensten van
beleggingsadvies wensen te verstrekken.
2° De herziening van de RBD
Op 15 november 2000 heeft de Commissie een mededeling aan het Europees
Parlement en de Raad openbaar gemaakt over de actualisering van richtlijn
93/22/EEG. De belanghebbende partijen zijn in twee stappen geconsulteerd over die
hervorming. De eerste consultatieronde vond plaats in 2001. De tweede
consultatieronde werd eind mei 2002 afgerond.
Twee voorstellen van de Commissie hebben specifiek betrekking op de
bemiddeling : één over beleggingsadvies en één over plaatsingen.
i) Het begrip “verbonden agenten” (“tied agents”)
Volgens de diensten van de Commissie zou de positie van de verbonden agenten
zoals die op dit moment geregeld is in artikel 1, punt 2 van de RBD, moeten worden
uitgeklaard. Zij zijn van oordeel dat die agenten aan soortgelijke voorwaarden
zouden moeten voldoen als verzekeringstussenpersonen. Verbonden agenten
zouden dus een beroepsaansprakelijkheidsverzekering moeten hebben. Bovendien
zouden ze geregistreerd moeten zijn in hun Lid-Staat van herkomst. Verder zouden
verbonden agenten gemachtigd moeten worden om hun bedrijf in andere Staten uit
te oefenen en zouden ze worden gecontroleerd in de Staat waar ze zijn gevestigd.
18 In hun bespreking van de beleggingsdienstenrichtlijn hebben de auteurs hun verbazing geuit over
de opneming van de vaste overname in de lijst van de beleggingsdiensten, aangezien die activiteit
strikt genomen geen dienst is in het voordeel van de belegger, meer eerder een dienst in het
voordeel van de emittent die zo niet langer het risico loopt in verband met de effectieve plaatsing
van een uitgifte. Als de vaste overnemer met andere woorden een specifiek risico
vertegenwoordigt voor de emittent (zal hij erin slagen de door hem aangegane verbintenis na te
komen om de uit te geven waarden te betalen ?), vertegenwoordigt hij – in zijn relatie met de
belegger – hetzelfde risico als een tegenpartij die voor eigen rekening zou optreden, een activiteit
die wel als beleggingsdienst is opgenomen in de bijlage bij de RBD (zie M. CARDON de
LICHTBUER, Les perspectives européennes : le projet de directive sur les services
d’investissement, in « Le nouveau droit des marchés financiers », Larciers, Bruxelles, 1992 ; B.
FERON, H. WOUTERS, La directive 93/22 concernant les services d’investissement dans le
domaine des valeurs mobilières et son impact sur la loi du 4 décembre 1990, RPS, 1994, p. 222).
15

De beleggingsonderneming in wier naam de agent optreedt, zou aansprakelijk zijn
voor de door de agent gestelde daden 19 .
Uit de eerste consultatieronde die de Commissie organiseerde, bleek dat de
invoering van een reglementering voor verbonden agenten 20 niet echt op grote
belangstelling kon rekenen. Op de vragen “Should ISD directly regulate the
licensing and activities of tied agents ?” en “Is it sufficient that the investment
firm(s) on whose behalf they operate be liable for them ?” kwamen zestien
antwoorden binnen, waarvan slechts zeven positief. De overige negen antwoorden
stelden dat in de RBD geen reglementering diende te worden ingevoerd voor
verbonden agenten en dat het voldoende was dat de beleggingsondernemingen
aansprakelijk waren voor de daden die hun agenten stelden. Tijdens die eerste
consultatieronde werd in diverse reacties een verduidelijking gevraagd van bepaalde
aspecten van de regels voor verbonden agenten, zoals de mogelijkheid om op te
treden voor verschillende beleggingsondernemingen, de mogelijkheid om zich in
andere Lid-Staten te vestigen en de mogelijkheid om gelden of activa van de
cliënten te houden.
Daarop heeft de Commissie haar benadering gewijzigd en de volgende
reglementering voorgesteld in haar “geactualiseerde oriëntaties” van maart 2002 21 :
“Competent authorities shall ensure that investment firms may employ the services
of tied agents only in accordance with the requirements of this provision. Tied
agents shall not themselves be considered as investment firms for the purposes of
this Directive; they may only provide the services of reception and transmission of
orders and placement on behalf of one 22 investment firm.
The investment firm employing a tied agent remains fully and unconditionally
responsible for all obligations to the client or losses caused to third parties
resulting from the activities of its tied agents, including cases where such losses are
the consequence of any criminal offences.
Competent authorities shall enforce detailed conduct of business rules which shall
require the investment firm to:
- ensure that tied agents possess appropriate general, commercial and professional
knowledge so as to be able to communicate accurately all relevant information
regarding the proposed service to the client or potential client and to be able to
perform such a service in the client’s best interests. The information to be
collected and the manner in which it is processed and relayed to the investment
19 http://europa.eu.int/comm/internal_market/en/finances/mobil/isd_annex2.pdf
20 Summary of responses to the preliminary orientations of Commission services (July 2001),
http://europa.eu.int/comm/internal_market/en/finances/mobil/isd/docs/2001-07summ_responses.pdf
21 http://europa.eu.int/comm/internal_market/en/finances/mobil/isd/docs/2nd-revised-orient_en.pdf
22 Wij hebben dit woord onderstreept.
16

firm shall ensure that tied agents meet the standards that would be required of an
investment firm directly soliciting business or collecting orders as laid down
under the preceding provision (2.3.1);
- ensure that tied agents disclose immediately to any client or prospective client the
capacity in which they are acting and the firm which they are representing. The
content of any marketing communication and manner in which such information
is presented shall meet the standards that would be required of an investment firm
directly soliciting business or collecting orders as laid down under the preceding
provision (2.3.1);
- prevent tied agents from handling money owed by the client to the investment firm
or vice versa;
- monitor its tied agents’ activities and adopt control measures and procedures so
as to ensure that they fulfill, on a continuous basis, the above-mentioned
requirements and that they operate in compliance with the provisions of this
Directive.
Competent authorities shall establish and maintain, under their direct or indirect
(e.g. through the offices of an independent professional body) responsibility, a
register of tied agents. This register shall be updated on a regular basis. Admission
to this register shall be a condition for employment as a tied agent in that Member
State. Admission to the register shall take place on the basis of transparent and
nondiscriminatory criteria (including fitness and propriety requirements). To the
fullest extent possible, account shall be taken of any existing or current
authorization to act as tied agent in another Member State.
Member States shall ensure that when investment firms employ tied agents located
in another Member States, these agents are filed with the register of the State where
they are located and comply with the detailed rules implementing this provision
when providing services to clients in their territory.”
Voor de voorwaarden waaraan verbonden agenten zouden moeten voldoen, verwijst
de Commissie naar de richtlijn betreffende verzekeringsbemiddeling 23 .
De “gevolmachtigde agenten” op wie kredietinstellingen (voor de activiteit
“beleggingsdiensten”) en beleggingsondernemingen in ons land een beroep doen,
kunnen zeker tot de verbonden agenten worden gerekend waarvan sprake in de
geactualiseerde oriëntaties van de Commissie.
De oriëntaties waaraan uitgebreid aandacht wordt besteed in het laatste deel van
deze studie, sluiten aan bij de meeste oriëntaties die door de Europese Commissie
worden vooropgesteld.
23 Zie toelichting hieronder (I.A.2.c)).
17

Op één punt zouden de oriëntaties van de Europese Commissie echter voor ernstige
problemen kunnen zorgen. Het gaat daarbij meer bepaald om het voornemen om
verbonden agenten te verbieden ”to handle money owed by the client to the
investment firm and vice versa”. Met dat verbod zou de neutraliteit van de
prudentiële regels doorbroken worden ten aanzien van het door de instellingen met
een vergunning gekozen sociale statuut voor de personen die exclusief in hun naam
en voor hun rekening werken. Bovendien zou dat verbod voor exclusieve agenten –
vooral als dat op al hun activiteiten zou slaan – betekenen dat de Belgische
kredietinstellingen en beleggingsondernemingen zwaar moeten gaan investeren in
een reorganisatie van hun distributienet. De Belgische vertegenwoordiging in het
Comité voor het effectenbedrijf heeft de aandacht trouwens al gevestigd op de
gevolgen van het geplande verbod.
ii) “Arrangement and facilitation”
In de voorafgaande oriëntaties in het vooruitzicht van de herziening van de RBD
stelde de Commissie ook voor om een nieuwe kerndienst te creëren die
“arrangement and facilitation” van cliëntenorders zou worden genoemd 24 .
Voornoemd verbod ”to handle money owed by the client to the investment firm and
vice versa” zou van toepassing zijn op de ondernemingen die de nieuwe dienst
zouden verstrekken. Zij zouden niet optreden voor rekening van een andere
beleggingsonderneming. De Commissie stelde trouwens duidelijk dat dergelijke
ondernemingen zelfstandig zouden moeten zijn, omdat ze anders zouden thuishoren
in de categorie van “verbonden agenten” die hierboven aan bod komt. De
Commissie stelde ook voor om, parallel met de invoering van “arrangement and
facilitation” als nieuwe beleggingsdienst, de uitzondering te schrappen waarvan
sprake in artikel 2, tweede lid, littera g) van de RBD :
« Art. 2.2(g): Remove from list of excluded activities: Independent order-routers
and mediators are now covered by new core service definition. Tied agents
representing or acting on behalf of authorized investment firms are covered by new
provision in the revised ISD. The inclusion of a specific provision on these entities
does not imply that such entities qualify as “investment firms”. »
In een later stadium heeft de Commissie ervan afgezien om “arrangement and
facilitation” als een volwaardige beleggingsdienst te beschouwen, omdat “une
analyse plus approfondie démontra que les services de routage pur des ordres ne
soulevaient pas de problème de protection des investisseurs, ni d’intégrité et
d’efficacité du marché, auxquelles les disciplines du marché apporteraient une
réponse appropriée” 25 .
In haar geactualiseerde oriëntaties van maart 2002 26 blijkt de Commissie de
categorie van beleggingsondernemingen « Independent order-routers and
24
http://europa.eu.int/comm/internal_market/en/finances/mobil/isd_annex1.pdf
25
http://europa.eu.int/comm/internal_market/en/finances/mobil/isd/docs/2nd-overviewpaper_fr.pdf
26
http://europa.eu.int/comm/internal_market/en/finances/mobil/isd/docs/2nd-revised-orient_en.pdf
18

mediators » wel degelijk te hebben geschrapt, zonder echter het geschrapte artikel
2, tweede lid, littera g) opnieuw in te voeren.
We veronderstellen dat het hier om een vergetelheid gaat en dat de Commissie
artikel 2, tweede lid, littera g) zal behouden in de richtlijn. Als dat niet zou
gebeuren, zou de richtlijn niet langer toestaan dat zelfstandigen orders met
betrekking tot financiële instrumenten ontvangen en doorgeven, zonder tot de
beleggingsondernemingen te worden gerekend en dus zonder de desbetreffende
beroepsvereisten na te leven (inclusief de eigen-vermogensvereisten) 27 .
iii) Beleggingsadvies
Reeds bij de start van de herziening van de RBD suggereerde de Commissie om één
of meer nevendiensten op te waarderen tot kerndiensten 28 . Dat gold met name voor
het “zelfstandig beleggingsadvies”.
De Commissie gaf volgende definitie van het begrip “zelfstandig beleggingsadvies”
en verantwoordde de vermelding ervan bij de kerndiensten als volgt 29 :
“Independent investment advice: Independent investment advice is a service paid by
the client which consists in providing for an investor advice relating to one or more
financial instruments, aimed at furnishing the client with personal
recommendations. An independent investment advisor is an authorised entity whose
main business is the provision of independent and objective personalised
recommendations to individual clients
New definition: Investment advice is to be distinguished from brokerage services
and individual portfolio management in that the service is confined to provision of
personalised recommendations and the service provider takes no further steps to
obtain execution of the recommended investment(s). It follows that this service
cannot be cumulated with other core-services which involve the service provider
acting as an agent to obtain execution of the order. The definition is confined to
“independent” investment advice. Based on proposal of the FESCO WG on
investor protection, it is proposed that independent advice require that the service
be paid for by the client. This is intended to avoid activities of the service provider
being funded partly or largely through inducements/commissions; and thereby limit
the risk that the quality of investment advice is compromised by considerations of
self-interest on the part of the advisor. An alternative approach (option 2) might be
to manage conflict of interests by requiring stringent disclosure of any relationships
27 Weliswaar bedraagt het minimumkapitaal dat momenteel op Europees niveau is voorgeschreven
voor beleggingsondernemingen die niet over een vergunning beschikken om geld of effecten
van cliënten te houden, transacties voor eigen rekening te verrichten of emissies met
plaatsingsgarantie over te nemen, slechts 50.000 euro (artikel 3.2 van richtijn 93/6/EEG inzake
de kapitaaltoereikendheid van beleggingsondernemingen en kredietinstellingen, PB 1993 nr. L
141 p.1).
28 COM (2000) 729, p. 11.
29 http://europa.eu.int/comm/internal_market/en/finances/mobil/isd_annex1.pdf
19

with authorised intermediaries whose services or products are recommended by the
advisor. Is the language “commercially independent/objective
recommendations/advice” sufficiently clear in expressing the idea that the advisor
should not be influenced by any considerations of own material gain when
recommending investments? Need for commercial independence suggests that the
service of “independent advice” could only be provided by institutions providing
other core services (e.g. placement/underwriting, dealing) where there is extremely
stringent functional separation to limit conflicts of interest. This separation should
be such as to ensure an arms-length relationship between advisory arm and
department executing orders (or producing general financial analysis). Tied
advisors or other entities whose sole purpose is to represent or solicit business on
behalf of particular investment service providers are excluded from this definition.
CBR requirements need to be tailored to this service (declaration of all soft dollar
commissions and relationships with issuers, intermediaries placing instruments,
other CBR obligations will be required). It should be the case that provision of
personalised recommendations in financial instruments should be the main business
of the firm. Investment advice provided on an incidental basis by other entities (tax
or legal advisors) should not fall within the scope of the definition or be subject to
ISD obligations.”
Het accent ligt dus duidelijk op de zelfstandigheid van de beleggingsadviseur. De
Commissie plaatst de beleggingsadviseur tegenover de verbonden agent die al
eerder aan bod kwam.
Na de eerste consultatieronde bleek een ruime consensus te bestaan over de
vermelding van het zelfstandige beleggingsadvies bij de kerndiensten 30 . Toch
bleken vele vraagtekens te worden geplaatst bij de gevraagde zelfstandigheid van de
beleggingsadviseurs. Het feit dat die adviseurs enkel door hun cliënten worden
vergoed, leek die zelfstandigheid onvoldoende te waarborgen. Tijdens die eerste
consultatieronde is er ook herhaaldelijk op gewezen dat moest worden
gecontroleerd of de vooropgestelde benadering in het kader van de herziening van
de RBD strookte met de benadering in de richtlijn betreffende
verzekeringsbemiddeling 31 . Tot slot is in bepaalde reacties gesuggereerd het
vereiste inzake minimumkapitaal voor dat soort beleggingsdiensten te vervangen
door de verplichting om een beroepsaansprakelijkheidsverzekering af te sluiten.
In haar geactualiseerde oriëntaties heeft de Commissie het beleggingsadvies
opgenomen in deel A van de bijlage bij de RBD, waarin de kerndiensten worden
opgesomd. Zij definieert die dienst als volgt :
30 http://europa.eu.int/comm/internal_market/en/finances/mobil/isd/docs/2001-07-
summ_responses.pdf
31 Zie de analyse van die richtlijn hieronder (I.A.3). In die richtlijn wordt iedere persoon die
beroepshalve diensten op het gebied van verzekeringsbemiddeling verstrekt aan derden, als
verzekeringstussenpersoon beschouwd, met uitzondering van de personen met een andere
beroepswerkzaamheid die in de loop van die andere beroepswerkzaamheid incidenteel advies
over verzekeringsdekking verstrekken.
20

“Where the business of a firm is the provision of impartial and informed personal
recommendation to a customer in respect of one or more transactions or investment
services relating to financial instruments.”
De vermelding van het beleggingsadvies bij de beleggingsdiensten is natuurlijk niet
onbelangrijk voor het onderzoek van de problematiek van de tussenpersonen voor
financiële instrumenten. Die tussenpersonen verstrekken noodzakelijkerwijs
informatie aan hun cliënten. Welnu, het is niet zo eenvoudig de grens te trekken
tussen adviesverlening en informatieverstrekking over de aangeboden producten.
Bij de eerste consultatieronde werd herhaaldelijk gevraagd naar een duidelijkere
definitie van de dienst “beleggingsadvies” 32 . Voornoemde definitie die de
Commissie later gaf als reactie op de tijdens de eerste consultatieronde
herhaaldelijk uitgedrukte vrees, lijkt nog steeds niet helemaal bevredigend te zijn.
Er zou een nog duidelijker onderscheid moeten worden gemaakt tussen
beleggingsadvies en informatieverstrekking over de aangeboden producten.
iv) Plaatsing
In juli 2001 stelde de Commissie – bij de eerste consultatieronde in het vooruitzicht
van de herziening van de RBD – voor om de definitie van die beleggingsdienst als
volgt uit breiden 33 :
“Underwriting and placement services to support offer of securities, with or without
guarantee”.
Zij verantwoordde haar standpunt als volgt :
“Clarification of existing definition: The proposed definition is broader than
current definition. It encompasses a wider range of services to support primary
market issue of securities, involving varying degrees of commitment on the part of
service provider to assume any unsubscribed element of issue. This activity
comprises 2 dimensions:
– Support to issuer in respect of issuance on primary markets (issuer-facing
obligations): provisions relating to this dimension of the activity are included in
proposals on public offer of prospectus, single passport for issuer. ISD provisions
are of limited relevance (except for linkage to CAD);
– Investor-facing activities: the firm providing underwriting or placing services
may wish to sell securities to end-investors on its own account or as part of offer to
market. This activity should be treated as any other sale of securities and be fully
32 http://europa.eu.int/comm/internal_market/en/finances/mobil/isd/docs/2001-07-
summ_responses.pdf
33 http://europa.eu.int/comm/internal_market/en/finances/mobil/isd_annex1.pdf
21

subject to investor protection rules under the CBR provision. Particularly relevant
in this context will be disclosure of conflicts of interest.
It is not intended to cover ancillary activities such as advertising which are not
directly related to arranging subscription to issue or placing of securities with
investors.
In light of this broader definition, the existing inclusion of “services related to
underwriting” as a non-core service is deleted.”
Naar aanleiding van de eerste consultatie stelde de Commissie vast dat “the
“slight” modifications proposed to the definition of some of the services that are
currently part of the core services such as brokerage and underwriting and
placement are broadly welcomed.”
In haar geactualiseerde oriëntaties stelde de Commissie voor deze beleggingsdienst
als volgt te definiëren 34 :
”Underwriting, placing and other activities directly related (not advertising or
other indirect activities) to public or private offer or promotion of financial
instruments and investment services, their distribution to prospective clients
(irrespective of whether this involves some element of direct guarantee in the even
of unsubscribed offer).”
Door in die definitie te spreken over vaste overname én over plaatsing, komt er een
einde aan de ambiguïteit in de huidige tekst van de RBD waar de woorden “en/of”
worden gebruikt. Het is duidelijk dat de Commissie plaatsing en vaste overname als
twee volwaardige beleggingsdiensten ziet.
Nu er een duidelijk onderscheid is gemaakt tussen plaatsing en vaste overname,
moet ook nog een onderscheid worden gemaakt tussen plaatsing en die andere
beleggingsdienst, namelijk het ontvangen en doorgeven van orders.
In dat verband kunnen twee interpretaties worden onderscheiden :
1. Door te spreken over “support to primary issue of securities” en door
plaatsing en vaste overname te groeperen, lijkt de Commissie de plaatsing te
situeren op de primaire markt. Bijgevolg zou er kunnen worden van
uitgegaan dat de activiteit van het ontvangen en doorgeven van orders
noodzakelijkerwijs op de secundaire markt dient te worden verricht. Die
analyse druist echter in tegen het bepaalde bij artikel 2, 2, g) van de RBD
dat handelt over het ontvangen en doorgeven van orders met betrekking tot
rechten van deelneming in ICB’s. Die worden immers bijna altijd
aangeboden op de primaire markt.
34 http://europa.eu.int/comm/internal_market/en/finances/mobil/isd/docs/2nd-revised-orient_en.pdf
22

2. Er zou ook kunnen worden gesteld dat de plaatsing een contractuele relatie
impliceert tussen de emittent en de beleggingsonderneming.
Het zou derhalve nuttig zijn dat de Europese Commissie de herziening van de RBD
aangrijpt om duidelijkheid te scheppen omtrent de begrippen “plaatsing” en
“ontvangen/doorgeven van orders”.
c) De richtlijnen betreffende de toegang tot het verzekeringsbedrijf en de
interpretatieve mededeling van de Commissie
De eerste richtlijnen van 24 juli 1973 betreffende de toegang tot het directe
verzekeringsbedrijf, met uitzondering van de levensverzekeringsbranche 35 , en van 5
maart 1979 betreffende de toegang tot het directe levensverzekeringsbedrijf 36 ,
waren bedoeld om het de verzekeringsondernemingen uit een Lid-Staat van de
Europese Gemeenschap gemakkelijker te maken zich te vestigen in de andere Lid-
Staten.
De tweede richtlijnen van 22 juni 1988 37 en 8 november 1990 38 waren bedoeld om
de daadwerkelijke uitoefening van het vrij verrichten van diensten te bevorderen.
De derde richtlijnen van de Raad van 18 juni 1992 tot coördinatie van de wettelijke
en bestuursrechtelijke bepalingen betreffende het directe verzekeringsbedrijf, met
uitzondering van de levensverzekeringsbranche 39 , en van 10 november 1992 tot
coördinatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen betreffende het
directe levensverzekeringsbedrijf 40 , vormden het sluitstuk van de verwezenlijking
van de interne markt in de verzekeringssector.
Artikel 3 van de tweede richtlijnen bepaalt dat “met een agentschap of bijkantoor
elke duurzame aanwezigheid van een onderneming op het grondgebied van een Lid-
Staat wordt gelijkgesteld, ook indien die aanwezigheid niet de vorm heeft van een
bijkantoor of een agentschap, maar enkel bestaat uit een bureau, beheerd door
eigen personeel van de onderneming of door een zelfstandig persoon 41 die echter
gemachtigd is duurzaam voor die onderneming op te treden zoals een agentschap
zou doen”. In de richtlijnen met betrekking tot het verzekeringsbedrijf komt dus een
soortgelijk beginsel aan bod als in artikel 1, punt 2 van de RBD, namelijk de
gelijkstelling van permanente gevolmachtigden met de verzekeringsonderneming
zelf 42 . Het betreft hier het beginsel dat het Hof van Justitie van de Europese
Gemeenschappen reeds heeft geponeerd in zijn arrest van 4 december 1986 –
Commissie/Duitsland 43 .
35 Richtlijn 73/239/EEG.
36 Richtlijn 79/267/EEG.
37 Richtlijn 88/357/EEG.
38 Richtlijn 90/19/EEG.
39 Richtlijn 92/49/ EEG, PB nr. L228 van 11.08.1992.
40 Richtlijn 92/96/ EEG, PB nr. L360 van 9.12.1992.
41 Wij hebben deze woorden onderstreept.
42 Dit beginsel komt echter niet voor in de bankrichtlijnen.
43 Zaak 205/84, Jurisprudentie 1986, p. 3755.
23

Zoals in de banksector rees in de verzekeringssector de vraag waar de scheidslijn
tussen “dienstverrichting” en “vestiging” ligt wanneer verzekeringsondernemingen
een beroep doen op zelfstandige tussenpersonen in een andere Lid-Staat. Om deze
“grijze zone” uit te klaren, heeft de Europese Commissie in een interpretatieve
mededeling van 2 februari 200 een aantal criteria vastgelegd die het mogelijk
maken te bepalen vanaf wanneer er sprake is van een “vestiging” en niet langer van
“vrij verrichten van diensten” 44 . De redenering die de Commissie in die mededeling
volgt, sluit nauw aan bij de redenering die zij eerder volgde op bancair vlak 45 . De
vragen die rijzen, zijn immers dezelfde in beide sectoren en het antwoord hierop
steunt op dezelfde rechtspraak 46 .
In haar mededeling heeft de Commissie rekening gehouden met de recente evolutie
van de rechtspraak van het Hof van Justitie. Zoals ook op bancair vlak trekt de
Commissie lering uit de arresten De Bloos 47 , Somafer 48 , Blanckaert en Willems 49 .
Volgens die rechtspraak sluit het tijdelijke karakter van een dienstverrichting de
mogelijkheid niet uit dat de dienstverlener in de Lid-Staat van ontvangst de
infrastructuur (kantoor, …) uitbouwt die nodig is om de betrokken dienst te kunnen
verrichten. Verricht een onderneming echter economische activiteiten via een
permanente aanwezigheid in de Lid-Staat waar zij diensten verricht, dan gelden
voor haar de bepalingen van het Verdrag over het vestigingsrecht.
Om ervan kunnen uit te gaan dat de banden tussen die zelfstandige personen en de
verzekeringsonderneming dusdanig zijn dat de verzekeringsonderneming onder de
vestigingsregeling valt, moet de zelfstandige persoon aan de drie volgende
cumulatieve voorwaarden voldoen :
a) hij moet onderworpen zijn aan de leiding en het toezicht van de
verzekeringsonderneming die hij vertegenwoordigt,
b) hij moet de verzekeringsonderneming kunnen verbinden en
c) hij moet over een permanent mandaat beschikken.
Dit zijn ook de drie criteria die de Europese Commissie heeft uitgewerkt voor de
banksector. Toch geeft de Commissie in haar interpretatieve mededeling over het
verzekeringsbedrijf een gedetailleerde toelichting bij de manier waarop die drie
criteria moeten worden geïnterpreteerd. Zo is de Commissie in verband met het
permanente mandaat van oordeel dat “een verzekeringsonderneming welke besluit
verzekeringsovereenkomsten door middel van het vrij verrichten van diensten af te
sluiten, zich moet kunnen bedienen van bepaalde diensten “upstream” en
44
PB 2000 nr. C43/03.
45
Mededeling van 20 juni 1997, SEC (97) 1193 die hierboven wordt geanalyseerd (I.A.2.a).
46
Zie I.A.2.a) hieronder.
47
Zaak 14/76, Jurisprudentie 1976 p. 3755
48
Zaak 33/78, Jurisprudentie 1978, p. 2183.
49
Zaak 139/80, Jurisprudentie 1981, p. 819.
24

“downstream” in de lidstaat van de dienstverrichting. Zo zou een
verzekeringsonderneming bijvoorbeeld voor haar vrije dienstverrichtingsactiviteiten
gebruik moeten kunnen maken van:
- acquisiteurs die geen verzekeringsovereenkomsten afsluiten en zich beperken tot
het doorzenden voor acceptatie van verzekeringsvoorstellen van potentiële
verzekeringsnemers aan de verzekeringsonderneming,
- een permanente structuur voor de inning van verzekeringspremies uit hoofde
van overeenkomsten die bij wege van het vrij verrichten van diensten zijn
gesloten (bijv. een kredietinstelling, een factoringbedrijf),
- een permanente structuur voor de inontvangstneming van aangiften van
schadegevallen betreffende op basis van vrije dienstverrichting afgesloten
overeenkomsten en voor de doorzending ervan aan de verzekeringsonderneming
met het oog op de aanvaarding of de weigering om de kosten op zich te nemen,
- een permanente structuur enkel voor het beheer van schadedossiers, welke in
voorkomend geval het uitkeren van schadevergoeding kan inhouden ter
uitvoering van door de verzekeraar zelf gegeven instructies.”
Een verzekeringsonderneming die – weze het permanent - een beroep doet op
voornoemde tussenpersonen, zal niet worden geacht onder het vestigingsrecht te
vallen, maar onder het recht inzake het vrij verrichten van diensten.
In haar interpretatieve mededeling stelt de Europese Commissie verder het
volgende : “wanneer een zelfstandig intermediair van een enkele verzekeringsonderneming
exclusieve volmacht heeft ontvangen, is dit een belangrijke
aanwijzing dat de tussenpersoon aan het toezicht en de leiding van de
verzekeringsonderneming onderworpen is. Toch komt het in de verzekeringssector
vaak voor dat de verzekeringstussenpersonen verscheidene
verzekeringsondernemingen tegelijkertijd vertegenwoordigen. Meestal heeft hun
vertegenwoordiging dan betrekking op onderscheiden verzekeringsbranches van
de vertegenwoordigde ondernemingen. In een dergelijk geval zou een
tussenpersoon die werkt voor verschillende verzekeringsondernemingen waarvan
slechts een hem exclusieve volmacht heeft verleend, worden gelijkgesteld met een
bijkantoor van deze ene volmachtgevende verzekeraar, voorzover deze volmacht
de tussenpersoon onder het toezicht en de leiding van deze
verzekeringsonderneming stelt. Daarentegen zouden de overige
verzekeringsondernemingen onder de regels inzake het vrij verrichten van
diensten vallen.”
3. De Europese regelgeving over de verzekeringstussenpersonen
a) Richtlijn 77/92/EEG
Op 13 december 1976 keurde de Raad een richtlijn goed met maatregelen ter
bevordering van de daadwerkelijke uitoefening van het recht van vestiging en het
vrij verrichten van diensten voor de werkzaamheden van verzekeringsagent en
25

assurantiemakelaar 50 . Zoals haar naam aangeeft, wil deze richtlijn een einde stellen
aan de beperkingen waarmee de verzekeringstussenpersonen worden
geconfronteerd wanneer zij in meer dan één Lid-Staat bedrijvig zijn. De Raad had
immers vastgesteld dat de voorwaarden om toegang te krijgen tot het beroep van
verzekeringstussenpersoon verschilden van de ene Lid-Staat tot de andere, wat de
vrije toegang tot het beroep in de weg stond. De richtlijn omvat maatregelen die er
vooral moeten voor zorgen dat de tussenpersonen in alle Lid-Staten over dezelfde
beroepskennis beschikken. Aan de hand van de opgedane beroepservaring kan het
bewijs daarvan worden geleverd.
Richtlijn 77/92/EEG is in het Belgische recht omgezet bij koninklijk besluit van 10
december 1979. Noteer dat die richtlijn eind 2004 zal worden opgeheven bij de
inwerkingtreding van de richtlijn betreffende de verzekeringsbemiddeling.
b) Aanbeveling van de Commissie inzake verzekeringstussenpersonen
De verzekeringstussenpersonen komen eveneens aan bod in een aanbeveling van de
Europese Commissie van 18 december 1991 51 . Daarin verwijst de Commissie naar
het feit dat verzekeringstussenpersonen een belangrijke factor vormen bij de
verkoop van verzekeringen in de Lid-Staten, en dat de vereisten inzake
vakbekwaamheid voor verzekeringstussenpersonen van fundamenteel belang zijn
voor de bescherming van de verzekeringnemers. Daarom vond de Commissie het
wenselijk dat die tussenpersonen zouden voldoen aan beroepsvereisten en dat zij
ingeschreven zouden worden in een register. In dat register dient een onderscheid te
worden gemaakt tussen niet-zelfstandige en zelfstandige tussenpersonen, wat in de
praktijk echter niet zo eenvoudig is gebleken.
Wat de beroepskennis betreft, moet worden opgemerkt dat de Commissie het aan de
Lid-Staten overliet om het vereiste niveau te bepalen. Zij heeft in haar aanbeveling
bovendien de wens uitgedrukt dat de verzekeringstussenpersonen niet alleen over
een beroepsaansprakelijkheidsverzekering maar ook over voldoende financiële
draagkracht en de vereiste professionele betrouwbaarheid zouden beschikken.
Volgens de Commissie was een – voor de Lid-Staten niet dwingende – aanbeveling
op dat ogenblik het beste middel om het gewenste resultaat te bereiken 52 . België
heeft daarop gereageerd met de goedkeuring van de wet van 27 maart 1995 die in
bepaalde opzichten zelfs verder gaat dan de aanbeveling van de Commissie 53 .
50 Richtlijn 77/92/EEG, PB 1977 nr. L26/14.
51 PB 1992 nr. L 19/32.
52 Zie inzonderheid G. CARLE, M.A. ROSSEELS, La loi du 27 mars 1995 relative à
l’intermédiation en assurances et à la distribution d’assurances, Cahier du juriste, 12-1995, p.
99.
53 Voor toelichting bij die wet, zie hieronder (I.B.2.).
26

c) Richtlijn betreffende de verzekeringsbemiddeling
Nadat zij had vastgesteld dat er tussen de nationale bepalingen nog grote verschillen
bestonden die de toegang tot en de uitoefening van de werkzaamheden van
verzekeringstussenpersonen in de interne markt belemmerden, heeft de Europese
Commissie in 2000 een voorstel voor een richtlijn betreffende de
verzekeringsbemiddeling ingediend 54 . Op 30 september 2002 is de richtlijn
goedgekeurd 55 . Zij coördineert de nationale bepalingen betreffende de vereisten
inzake beroepsbekwaamheid en de registerinschrijving van personen die
werkzaamheden op het gebied van de verzekeringsbemiddeling aanvangen, en zal –
zodra zij eind 2004 in werking treedt – de eerder besproken richtlijn 77/92/EEG
vervangen.
Het Parlement en de Raad stellen in de nieuwe richtlijn vast dat verscheidene
soorten personen of instellingen, zoals agenten of makelaars, verzekeringsproducten
kunnen distribueren. De gelijke behandeling van marktdeelnemers en de
bescherming van de cliënt vereisen dat al die personen en instellingen onder de
reglementering vallen.
De richtlijn geldt echter niet voor personen die bemiddelingsdiensten verrichten
voor verzekeringsovereenkomsten wanneer een aantal voorwaarden zijn vervuld,
namelijk wanneer de verzekeringsovereenkomst geen levensverzekeringsovereenkomst
is en de verzekeringsovereenkomst geen aansprakelijkheidsrisico’s
dekt.
De verzekeringstussenpersoon kan worden gedefinieerd als eenieder die, tegen
vergoeding en op eigen verantwoordelijkheid, verzekeringsovereenkomsten
voorstelt of aanbiedt.
De richtlijn biedt de mogelijkheid om een duale regeling in te voeren, waarbij een
onderscheid wordt gemaakt tussen “verbonden verzekeringstussenpersonen” en
“verzekeringstussenpersonen die op eigen verantwoordelijkheid optreden”.
De richtlijn definieert een “verbonden verzekeringstussenpersoon” als volgt :
“eenieder die, in naam en voor rekening van een verzekeringsonderneming, of
meerdere verzekeringsondernemingen indien het niet om onderling concurrerende
verzekeringsproducten gaat, een verzekeringsbemiddelingsactiviteit uitoefent, maar
die noch premies, noch voor de klant bestemde bedragen int en, wat hun respectieve
producten betreft, onder volledige verantwoordelijkheid van die
verzekeringsondernemingen handelt”.
54
COM 2000 (511).
55
http://europa.eu.int/rapid/start/cgi/guestfr.ksh?p_action.gettxt=gt&doc=IP/02/1390|0|
RAPID&lg=FR&display=
27

Naast die duale regeling zijn diverse varianten mogelijk. Dat is het geval in België
waar een agent niet noodzakelijk “verbonden” is in de zin van de richtlijn. Met
andere woorden, niet elke agent is noodzakelijkerwijs een “exclusief” agent 56 .
De richtlijn bepaalt verder dat alle tussenpersonen in een register moeten worden
ingeschreven bij de bevoegde autoriteit van de Lid-Staat waar zij hun woonplaats of
hoofdkantoor hebben 57 . Om in dat register te kunnen worden ingeschreven, moeten
de betrokkenen aan strikte beroepsvereisten voldoen :
- beroepskennis en -bekwaamheid
De Lid-Staten van herkomst kunnen terzake hun vereisten inzake
beroepskennis en –bekwaamheid aanpassen in functie van de activiteit van de
verzekerings- of herverzekeringstussenpersoon en de verdeelde producten. De
Lid-Staten hoeven trouwens niet van alle natuurlijke personen die werken voor
een onderneming en een verzekerings- of
herverzekeringsbemiddelingsactiviteit uitoefenen, te eisen dat zij een bewijs
leveren van hun kennis en bekwaamheid. De Lid-Staten zorgen ervoor dat een
redelijk aantal personen in de leiding van die ondernemingen die
verantwoordelijk zijn voor bemiddeling inzake verzekeringsproducten, alsook
iedere andere persoon die zich rechtstreeks met verzekerings- of
herverzekeringsbemiddeling bezighoudt, het bewijs leveren dat zij beschikken
over de kennis en bekwaamheid die relevant is voor de vervulling van hun
taken.
- betrouwbaarheid
Dit houdt in dat de tussenpersonen minimaal een blanco strafblad hebben met
betrekking tot ernstige strafbare feiten in verband met vermogensdelicten of
andere met financiële activiteiten verband houdende delicten. Zij mogen
voorheen niet failliet zijn verklaard, tenzij eerherstel werd verkregen. Noteer
dat de Lid-Staten de vereiste inzake betrouwbaarheid niet hoeven toe te passen
op alle natuurlijke personen die voor een verzekeringsonderneming werken.
Enkel de leiding van die onderneming en alle medewerkers die zich
rechtstreeks met verzekerings- of herverzekeringsbemiddeling bezighouden,
dienen aan die vereiste te voldoen.
56
De inhoud van het mandaat van de verzekeringstussenpersoon wordt toegelicht in de
overeenkomst die hij heeft gesloten met de verzekeringsonderneming waarvoor hij werkt. De
formules waarvoor in zo’n overeenkomst wordt geopteerd, kunnen onderling sterk van elkaar
verschillen.
57
Verbonden bemiddelaars kunnen echter worden ingeschreven door de verzekeringsonderneming
waarvoor zij werken.
28

- dekking tegen beroepsaansprakelijkheid
De minimale dekking van de beroepsaansprakelijkheidsverzekering bedraagt
EUR 1.000.000 per schadegeval en EUR 1.500.000 per jaar voor alle
schadegevallen 58 . Terzake moet worden opgemerkt dat die dekking niet vereist
is wanneer die verzekering of vergelijkbare garantie reeds wordt geboden door
de onderneming in naam waarvan de tussenpersoon handelt of bevoegd is te
handelen, of die onderneming volledig aansprakelijk is voor het handelen van
de tussenpersoon.
- financiële draagkracht
De Lid-Staten dienen ook alle nodige maatregelen te nemen om de cliënten te
beschermen tegen het onvermogen van de verzekeringstussenpersonen om de
premie aan de verzekeringsonderneming over te dragen of het bedrag van de
schadevordering of premierestitutie aan de verzekerden over te dragen. Die
maatregelen kunnen één of meer van de volgende vormen aannemen : (i) bij
wet of overeenkomst vastgestelde bepalingen op grond waarvan door de cliënt
aan de tussenpersoon betaalde bedragen worden geacht aan de onderneming te
zijn betaald, terwijl door de onderneming aan de tussenpersoon betaalde
bedragen worden geacht niet aan de cliënt te zijn betaald totdat de cliënt deze
bedragen werkelijk ontvangt ; (ii) verzekeringstussenpersonen moeten over een
financiële draagkracht beschikken die permanent 4 % van het totaal van de
jaarlijks ontvangen premies beloopt, met een minimum van EUR 15.000 ; (iii)
het geld van cliënten wordt via strikt gescheiden cliëntenrekeningen
overgemaakt of (iv) een garantiefonds wordt opgericht.
De geregistreerde tussenpersonen mogen de activiteiten van
verzekeringsbemiddeling in de hele Gemeenschap uitoefenen, zowel in het kader
van de vrijheid van vestiging als in het kader van het vrij verrichten van diensten.
De verzekeringsondernemingen mogen uitsluitend een beroep doen op
geregistreerde verzekeringstussenpersonen.
Bovendien legt de richtlijn de verzekeringstussenpersoon de verplichting op om aan
de consument informatie te verstrekken over zijn identiteit (inzonderheid over de
eventuele afhankelijkheidsverhoudingen van de tussenpersoon ten aanzien van één
of meer verzekeringsondernemingen) en over de elementen waarop zijn advies over
de keuze van een bepaald verzekeringsproduct is gebaseerd. In dat verband moet hij
aan de cliënt meedelen of hij adviseert op grond van een onpartijdige analyse 59 , of
58 Noteer dat de eisen in België met betrekking tot de dekking per schadegeval – EUR 743.680,57
per schadegeval – momenteel minder streng zijn, terwijl de eisen met betrekking tot de totale
dekking – EUR 2.478.935,25 per jaar – veel strenger zijn. Wat het minimumbedrag van de
dekking per schadegeval betreft, zal de wet van 27 maart 1995 dus moeten worden aangepast.
59 Wanneer de tussenpersoon de cliënt meedeelt dat hij adviseert op grond van een objectieve
analyse, is hij verplicht zijn advies te baseren op een analyse van een toereikend aantal op de
markt verkrijgbare verzekeringsovereenkomsten, zodat hij de verzekeringsovereenkomst kan
aanbevelen die aan de behoeften van de cliënt voldoet.
29

hij uitsluitend met één of meer verzekeringsondernemingen verzekeringszaken doet,
dan wel of hij - hoewel zonder uitsluitend met één of meer
verzekeringsondernemingen verzekeringszaken te doen – toch niet adviseert op
grond van een onpartijdige analyse. Alvorens een verzekeringsovereenkomst te
sluiten, preciseert de verzekeringstussenpersoon ten minste de verlangens en
behoeften van deze cliënt, alsook de elementen waarop zijn advies over een bepaald
verzekeringsproduct is gebaseerd. Deze preciseringen variëren in functie van de
complexiteit van de aangeboden verzekeringsovereenkomst.
Elke Lid-Staat moet ten behoeve van de consumenten zorgen voor passende
klachten- en beroepsprocedures voor de gerechtelijke en minnelijke beslechting van
geschillen.
De Lid-Staten moeten de richtlijn binnen twee jaar na haar inwerkingtreding – met
andere woorden vóór eind 2004 – omzetten in hun nationaal recht.
België voldoet reeds aan de meeste van die Europese vereisten, omdat de wet van
27 maart 1995 betreffende de verzekeringsbemiddeling en de distributie van
verzekeringen soortgelijke voorwaarden koppelt aan de registratie van de
verzekeringstussenpersonen als de voorwaarden die door de Europese wetgever
worden ingevoerd 60 . Toch zal de wet van 27 maart 1995 op diverse punten moeten
worden aangepast 61 .
4. De richtlijn tot reglementering van de beheermaatschappijen van de
instellingen voor collectieve belegging in effecten (“ICBE’s”)
Op 21 januari 2002 hebben het Parlement en de Raad richtlijn 2001/107/EG
goedgekeurd die onder meer een prudentieel statuut invoert voor de
beheermaatschappijen van de ICBE’s 62 .
Deze richtlijn maakt het voor de beheermaatschappijen mogelijk een vergunning te
verkrijgen om de rechten van deelneming te verhandelen van de ICBE’s die zij
beheren 63 . Dit betekent dus dat de beheermaatschappijen van ICBE’s die voldoen
aan de in de richtlijn vastgestelde voorwaarden, hun eigen producten op de markt
kunnen aanbieden en aldus een plaatsingsactiviteit kunnen verrichten, zonder te
beschikken over een vergunning als beleggingsonderneming of kredietinstelling.
Deze richtlijn is nog niet omgezet in het Belgische recht. Uiterlijk op 13 augustus
2003 moet dat gebeurd zijn en uiterlijk op 13 februari 2004 moet ze worden
toegepast. Momenteel wordt onderzocht hoe die omzetting het best kan worden
aangepakt. Zo dient nog te worden nagegaan of de beheermaatschappijen in de
60 Deze wet wordt verder in deze studie geanalyseerd (I, B.2.).
61 Deze wijzigingen worden verder in deze studie geanalyseerd (I.B.2.).
62 PB 2002 nr. L41/20 van 13 februari 2002. Deze richtlijn wijzigt richtlijn 85/611/EEG tot
coördinatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen betreffende bepaalde
instellingen voor collectieve belegging in effecten (icbe's).
63 Artikel 5 van de richtlijn dat verwijst naar bijlage.
30

praktijk wel belangstelling hebben voor de verkoop van rechten van deelneming in
ICBE’s, alsook wat dat concreet impliceert voor de organisatie van hun netwerken.
5. Bemiddeling inzake consumentenkrediet
Richtlijn 87/102/EEG inzake het consumentenkrediet 64 regelt de voorwaarden met
betrekking tot het consumentenkrediet die de consumentenbescherming beogen.
Artikel 12 bepaalt dat “de Lid-Staten (a) erop toezien dat personen die kredieten of
bemiddeling bij het sluiten van kredietovereenkomsten aanbieden, daartoe een
overheidsvergunning behoeven, hetzij specifiek, hetzij als leverancier van goederen
en diensten; of (b) erop toezien dat een instelling of officiële instantie toezicht
uitoefent op de werkzaamheid van personen die kredieten verlenen of daarbij
bemiddelen; of (c) de oprichting bevorderen van instanties die kennis kunnen
nemen van de klachten over kredietovereenkomsten of kredietvoorwaarden en de
consumenten daaromtrent informatie of advies kunnen verstrekken. (…)”. Noteer
dat voornoemd artikel zo is opgevat dat de Lid-Staten zelf een keuze kunnen
maken.
In juni 2001 heeft de Commissie een verslag gepubliceerd over de werking van die
richtlijn, op basis waarvan zij de betrokken partijen uitgebreid heeft geraadpleegd 65 .
De Commissie heeft uit die reacties geconcludeerd dat deze richtlijn niet langer
voldoende beantwoordde aan de huidige stand van zaken op de
consumentenkredietmarkt en dat ze bijgevolg gewijzigd diende te worden. Op 11
september 2002 heeft de Commissie een voorstel voor een nieuwe richtlijn
ingediend betreffende de harmonisatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke
bepalingen van de Lid-Staten inzake consumentenkrediet 66 . De Commissie richt
zich met haar voorstel niet enkel tot de kredietgevers, maar ook tot de
tussenpersonen voor consumentenkrediet.
“Kredietbemiddelaar” is voor de Commissie een begrip dat op verschillende actoren
slaat :
– een gevolmachtigd agent die exclusief gemachtigd is om namens en
voor rekening van de kredietgever te tekenen;
– een kredietmakelaar, i.e. een zelfstandige (die onder eigen naam werkt)
die bij verscheidene kredietgevers kredietaanvragen kan indienen;
– een “leverancier van goederen of diensten”, i.e. een persoon
(bijvoorbeeld een verkoper) die een gevolmachtigd agent, een
kredietmakelaar of zelfs een kredietgever kan zijn en die zijn rechten
onmiddellijk overdraagt aan een andere kredietgever/hoofdfinancier die
(mede) over te toekenning van het krediet beslist, en voor wie de
64
Richtlijn 87/102/EEG van 22 december 1986, gewijzigd bij richtlijn 90/88/EEG van 22 februari
1990 en richtlijn 98/7/EEG van 16 februari 1998.
65
Discussienota betreffende de wijziging van Richtlijn 87/102/EEG inzake het
consumentenkrediet.
66
COM (2002) 443.
31

emiddeling slechts een nevenactiviteit is ter ondersteuning van zijn
hoofdactiviteit, namelijk de verkoop van goederen of diensten.
De voorgestelde definitie omvat iedereen die – als hoofd- of nevenactiviteit –
meewerkt aan het sluiten van een kredietovereenkomst, i.e. niet alleen
kredietmakelaars, maar ook gevolmachtigde agenten, bankpersoneel, leveranciers
van goederen en diensten, met inbegrip van aanbrengers.
Het voorstel voorziet in de verplichting voor zowel kredietgever als
kredietbemiddelaar om voorafgaandelijk informatie te verstrekken. Kredietgevers
en kredietbemiddelaars verstrekken de consument op correcte en volledige wijze
alle nodige informatie over de overwogen kredietovereenkomst. Bovendien geldt
voor kredietgevers en kredietbemiddelaars een adviesplicht : zij moeten tussen de
verschillende kredietovereenkomsten naar die overeenkomst zoeken die het best
aansluit bij de behoeften van de consument. Noteer echter dat die verplichting niet
geldt voor leveranciers van goederen en diensten die in bijkomende orde actief zijn
als kredietbemiddelaar.
Het voorstel verbiedt trouwens de verkoop van kredietovereenkomsten buiten de
verkoopruimten van de kredietgever of de kredietbemiddelaar.
Bovendien stelt de Commissie in haar voorstel tegelijk de drie opties verplicht
waarvan sprake in het reeds eerder geanalyseerde artikel 12 van richtlijn
87/102/EEG. Dat betekent met andere woorden een registerinschrijving, een strikt
toezicht op de kredietgevers en de oprichting van instanties die kennis kunnen
nemen van klachten van consumenten en die hen informatie kunnen verstrekken.
Kredietbemiddelaars die onder de verantwoordelijkheid werken van een
kredietgever of een andere kredietbemiddelaar, hoeven zich echter niet te laten
registreren. Zij moeten dat echter wel bekendmaken in hun verkoopruimte.
Tot slot is de Commissie voornemens de kredietbemiddelaars diverse specifieke
verplichtingen op te leggen : zo moeten zij vermelden of zij als zelfstandig
makelaar dan wel exclusief met één of meer kredietgevers werken. Bovendien mag
een kredietbemiddelaar alleen een vergoeding van de consument ontvangen als het
bedrag van de vergoeding in de kredietovereenkomst wordt vermeld, als de
kredietbemiddelaar niet door de kredietgever wordt vergoed en als de
kredietovereenkomst waarvoor de kredietbemiddelaar heeft bemiddeld, op
rechtsgeldige wijze is gesloten. Tot slot moeten de kredietbemiddelaars alle
aangezochte kredietgevers het totale kredietbedrag meedelen van de andere
kredietaanbiedingen die zij gedurende de laatste twee maanden vóór de sluiting van
de kredietovereenkomst voor dezelfde consument hebben gevraagd of ontvangen.
Met deze richtlijn streeft de Commissie een totale harmonisatie na. Dit impliceert
dat de Lid-Staten, tenzij anders bepaald, geen andere bepalingen mogen vaststellen
voor de bij deze richtlijn gereglementeerde onderwerpen.
32

Indien deze richtlijn wordt goedgekeurd, zal de omzetting ervan in het Belgisch
recht ook aanleiding geven tot een grondige hervorming van het deel “bemiddeling”
van de wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet. Momenteel wordt terzake
al een wetsontwerp besproken waarvan verschillende bepalingen aansluiten bij de
voorstellen van de Commissie 67 .
6. Bemiddeling inzake hypothecair krediet
Terzake bestaat enkel een gedragscode die onder leiding van de Europese
Commissie tot stand is gekomen en in maart 2001 is goedgekeurd 68 . Deze
gedragscode handelt over de voorlichting aan de consumenten in de precontractuele
fase inzake woningkredieten 69 . De problematiek van de bemiddeling komt in de
gedragscode dus niet aan bod. Wel is bepaald dat de naleving van de gedragscode
binnen twee jaar na de vaststelling ervan zal worden geëvalueerd. Indien de
Europese Commissie op dat moment zou vaststellen dat de gedragscode
onvoldoende wordt nageleefd, zou zij kunnen opteren voor een richtlijn die bindend
is.
Noteer dat kredietovereenkomsten ter financiering van de aankoop of de renovatie
van een gebouw niet onder de toepassing vallen van richtlijn 87/102/EEG inzake
het consumentenkrediet. In haar voorstel voor een richtlijn inzake
consumentenkrediet 70 geeft de Europese Commissie aan dat zij die uitsluiting wenst
te behouden. Zij breidt het toepassingsgebied van de richtlijn echter wel uit met de
hypotheekkredieten die niet bedoeld zijn om een vastgoedverrichting te financieren.
Voor dat type hypothecair krediet wordt verwezen naar het voorstel voor een
richtlijn inzake consumentenkrediet dat reeds eerder aan bod kwam 71 .
B. Belgisch recht
Ook hier kan een onderscheid worden gemaakt tussen de bepalingen die erop
gericht zijn de handelsagent te beschermen in zijn relatie met de principaal, en de
bepalingen die ertoe strekken de “consument” te beschermen aan wie financiële
diensten worden verleend via een tussenpersoon. Hierna volgt een bespreking van
beide types bepalingen. Allereerst wordt nader ingegaan op de eerste categorie
waartoe de bepalingen behoren van de wet van 13 april 1995 betreffende de
handelsagentuurovereenkomst, waarvan het toepassingsgebied bij wet van 4 mei
1999 werd uitgebreid tot de agenten die actief zijn in de financiële sector (1).
67
Zie toelichting hieronder (I.B.5.).
68
De tekst van de overeenkomst is onder andere terug te vinden op de website van de
Beroepsvereniging van het krediet (BVK) : http://www.upc-bvk.be/indexfr.htm.
69
Woningkrediet en hypothecair krediet zijn niet noodzakelijk synoniem. De gedragscode is van
toepassing op een krediet aan een consument voor de aankoop of de verbouwing van het
particuliere onroerende goed waarvan hij de eigenaar is of dat hij wenst te verwerven, en dat
door een hypotheek op dat onroerende goed of een hiertoe in een lidstaat gewoonlijk gestelde
zekerheid wordt verzekerd.
70
COM (2002) 443.
71
Zie terzake voornoemd punt I.A.5.
33

Daarna volgt een bespreking van de tweede categorie bepalingen, waarbij de
aandacht achtereenvolgens wordt toegespitst op de wet van 27 maart 1995
betreffende de verzekeringsbemiddeling en de distributie van verzekeringen (2), op
de circulaire van de CBF aan de kredietinstellingen die een beroep doen op
gevolmachtigde agenten (3), op de circulaire van het Interventiefonds van de
beursvennootschappen (CIF) gericht aan de beursvennootschappen die een beroep
doen op gevolmachtigde agenten en de circulaire van de CBF gericht aan de
beleggingsondernemingen die tak 23-verzekeringsproducten aanbieden alsook op
het voorontwerp van wet betreffende de openbare aanbieding van effecten (4), en
tot slot, op de wettelijke bepalingen betreffende de bemiddeling inzake
consumentenkrediet (5), hypothecair krediet (6) en valutahandel (7).
1. De wet betreffende de handelsagentuurovereenkomst 72
Met vijf jaar vertraging heeft de Belgische wetgever bij wet van 13 april 1995,
richtlijn 86/653/EEG van 18 december 1986 omgezet inzake de coördinatie van de
wetgevingen van de Lid-Staten inzake zelfstandige handelsagenten 73 .
Oorspronkelijk sloot artikel 3 van deze wet vier categorieën agenten die actief zijn
in de financiële sector uit haar toepassingsgebied, met name de verzekeringsagenten,
de door de kredietinstellingen gevolmachtigde agenten, de agenten van de
beursvennootschappen en de agenten die werkzaam zijn op een effectenbeurs 74 . In
deze laatste categorie vallen hoofdzakelijk kredietinstellingen en beursvennootschappen,
hoewel die zelden optreden als agent maar veeleer als commissionair 75 .
De uitsluiting van deze vier categorieën agenten werd gemotiveerd door de
specifieke kenmerken van hun respectieve activiteitssectoren 76 .
In de doctrine rees spoedig de vraag welke de exacte reikwijdte was van deze
uitsluitingen. In welke situatie bevonden zich bijvoorbeeld de gevolmachtigde
agenten voor consumentenkredieten ingeval de kredietverstrekker in wiens naam zij
handelden, geen kredietinstelling was ? En vielen de gevolmachtigde agenten van
de beleggingsondernemingen die geen beursvennootschap waren in het
toepassingsgebied van deze wet of niet ? Was het de bedoeling van de wetgever om
alle gevolmachtigde agenten die actief waren in de financiële sector weg te laten uit
het toepassingsgebied van de wet ? 77
72
Over deze wet, zie meer bepaald J. STUYCK, P. MAEYAERT, De handelsagentuurovereenkomst,
Die Keure, 1995; C. VERBRAEKEN, A de SCHOUTEETE, La loi du 13 avril
1995 relative aux contrats d’agence commerciale, J.T. 1995, p. 461 en volgende; J.P.
FIERENS, De nieuwe agentuurwet, in Tendens in het bedrijfsrecht, 1993, p. 6.
73
JOCE 1986 L 382, p. 17 en volgende.
74
Wij herinneren eraan (zie hierboven punt I.A.1) dat richtlijn 86/653/EEG een handelsagent
definieert als hij die belast is met het tot stand brengen van de verkoop of de aankoop van
goederen en dat de richtlijn dus niet van toepassing is op agenten die actief zijn in de financiële
sector.
75
Zie H. COUSY, Tussenpersonen in de financiële sector, in De handelsagentuur-overeenkomst,
Die Keure, 1995, p. 31.
76
Zie de memorie van toelichting bij de wet : Parl. St., Senaat, B.Z. 1991-1992, nr 355/1, p.8.
77
Zie H. COUSY, Tussenpersonen in de financiële sector, in De handelsagentuur-overeenkomst,
Die Keure, 1995, p. 47
34

Ondertussen is deze situatie grondig gewijzigd. Op 4 mei 1999 keurde de wetgever
immers een wet goed waarmee hij het toepassingsgebied van de wet van 13 april
1995 uitbreidde tot de vier bovengenoemde categorieën van agenten. Vervolgens
wees het Arbitragehof op 19 december 2001 een arrest waarin het oordeelde dat de
wetgever een discriminatie had ingevoerd tussen de bankagenten en de andere
handelsagenten, door de bankagenten – tot in 1999 – uit te sluiten uit het
toepassingsgebied van de wet van 13 april 1995 78 . Aldus bood het Arbitragehof de
gevolmachtigde bankagenten de mogelijkheid om de bescherming van de wet van
13 april 1995 in te roepen voor de periode voorafgaand aan de inwerkingtreding van
de wet van 4 mei 1999. Het Hof oordeelde namelijk dat het verschil tussen de
gevolmachtigde bankagenten en de andere handelsagenten onvoldoende grond was
om de bankagenten de voordelen te ontzeggen van de wet van 13 april 1995. Het
Hof stelde vast dat in de circulaires van de CBF die van toepassing waren op de
bankagenten, geen specifieke waarborgen in hun voordeel waren ingebouwd
waardoor de bescherming die de wet van 13 april 1995 aan de handelsagenten
verleende, overbodig of niet geschikt zou zijn voor de bankagenten.
In zijn arrest van 19 december 2001, heeft het Arbitragehof zich evenwel niet
uitgesproken over de wettelijkheid van de uitsluiting van de gevolmachtigde
agenten van de verzekeringsondernemingen, van de beursvennootschappen en de
agenten die werkzaam zijn op een effectenbeurs. Het valt niet uit te sluiten dat aan
het Arbitragehof nieuwe prejudiciële vragen worden voorgelegd over het
discriminerend karakter van de uitsluiting van deze categorieën gevolmachtigde
agenten.
Aan te stippen valt dat de heer Duplat, destijds voorzitter van de CBF, is gehoord
tijdens de besprekingen die plaatsvonden in de Kamercommissie vóór de
goedkeuring van de voormelde wet van 4 mei 1999 79 . De vraag drong zich immers
op of het noodzakelijk was om de wet van 13 april 1995 van toepassing te verklaren
op de gevolmachtigde agenten die actief waren in de financiële sector aangezien er
reeds circulaires bestonden van de CBF en van het CIF die respectievelijk van
toepassing waren op de kredietinstellingen en op de beursvennootschappen die een
beroep deden op de gevolmachtigde agenten 80 . De heer Duplat maakte duidelijk dat
“de circulaires van de CBF niet tot doel (hebben) een statuut te regelen voor
gevolmachtigde agenten (…) maar de prudentiële vereisten (verwoorden) van de
controlehouder in termen van administratieve en boekhoudkundige organisatie en
interne controle bij kredietinstellingen en beursvennootschappen, wanneer zij een
beroep doen op gevolmachtigde agenten”. Hij merkte tevens op dat “met de
voorgestelde wijzigingen aan de wet van 13 april 1995, niet wordt geraakt aan de
contractuele vrijheid van kredietinstellingen en beursvennootschappen, op grond
waarvan zij de prudentiële vereisten die de CBF oplegt, moeten kunnen opnemen in
hun overeenkomsten met hun gevolmachtigde agenten, met naleving van de
voorschriften van de voornoemde wet”. De circulaires van de CBF en de wet van 13
april 1995 streven met andere woorden niet dezelfde doelstelling na en kunnen
78 Arrest nr 161/2001, B.S. 5 maart 2002.
79 Parl.St. Kamer 1997-1998 nr 1423/3.
80 Verderop in deze studie wordt nader ingegaan op deze circulaires (I.B.3 en 4).
35

elkaar dus perfect aanvullen, een conclusie waartoe het Arbitragehof overigens ook
is gekomen toen het de uitsluiting van de gevolmachtigde bankagenten uit het
toepassingsgebied van de wet van 13 april 1995 als discriminerend bestempelde.
De bescherming die de wet van 13 april 1995 biedt aan de gevolmachtigde agenten
kan bondig worden samengevat als volgt :
1. De definitie van handelsagentuur die in de wet is opgenomen, is een klassieke
definitie : een handelsagentuurovereenkomst is een overeenkomst waarbij de
ene partij, de handelsagent, door de andere partij, de principaal, zonder dat hij
onder diens gezag staat, permanent en tegen vergoeding belast wordt met het
bemiddelen en eventueel het afsluiten van zaken in naam en voor rekening
van de principaal (artikel 1, eerste lid).
2. Een handelsagentuurovereenkomst kan voor bepaalde tijd of voor onbepaalde
tijd worden gesloten. Als deze overeenkomst niet op schrift is gesteld of als
de duur ervan niet is bepaald, wordt zij geacht te zijn gesloten voor
onbepaalde tijd (artikel 4).
3. Elke partij kan van de andere partij een ondertekend stuk verkrijgen 81 (artikel
5).
4. De handelsagent moet de belangen van de principaal behartigen en loyaal en
te goeder trouw handelen (artikel 6). De principaal moet zich eveneens loyaal
en te goeder trouw gedragen (artikel 8).
5. De handelsagent heeft in principe het recht om een beroep te doen op
subagenten (artikel 7).
6. De vergoeding van de handelsagent bestaat uit een vast bedrag of uit een
commissie. De wetgever heeft bijzondere aandacht besteed aan de diverse
aspecten van deze commissie. Van de 29 artikelen die de wet telt, heeft hij er
7 gewijd aan de commissie van de agent. Zo bevat artikel 15 de volgende
bepaling : “In de sectoren van het verzekeringswezen, van de kredietinstellingen
en van de gereglementeerde markten voor effecten kunnen de
principaal en zijn agenten, in afwijking van de vorige leden, in een paritair
overlegorgaan een overeenkomst sluiten die gericht is op de wijziging van het
bedrag van de commissies of van de berekeningswijzen ervan. De binnen het
paritair overlegorgaan gesloten overeenkomst bindt alle agenten en de
principaal maar de wijzigingen die de overeenkomst meebrengt, kunnen niet
leiden tot de verbreking van de agentuurovereenkomst. Na raadpleging van de
vertegenwoordigende organisaties van de betrokken sectoren kan de Koning
de wijze van oprichting, organisatie en werking van dit overleg bepalen.”.
Gezien de uitgebreidheid van de agentennetwerken in de financiële sector,
81 Hierbij dient te worden opgemerkt dat de CBF en het CIF in hun respectieve circulaires over de
gevolmachtigde agenten van de kredietinstellingen en van de beursvennootschappen
voorschrijven dat de agentuurovereenkomst op schrift moet worden gesteld. Aldus verzoeken
zij de kredietinstellingen en de beursvennootschappen uitdrukkelijk om gebruik te maken van de
mogelijkheid vervat in artikel 5 van de wet van 13 april 1995 teneinde van hun agenten een
schriftelijke overeenkomst te verkrijgen.
36

konden de kredietinstellingen, de verzekeringsondernemingen en de
beursvennootschappen immers moeilijk worden verplicht om met elke agent
afzonderlijk te onderhandelen over een eventuele wijziging van zijn
commissie, wanneer de scherpe concurrentie in de sector dit onvermijdelijk
maakt 82 7.
. Op te merken valt dat het overlegorgaan waarvan sprake is in artikel
15 van de wet nog niet is opgericht. Wel werd er reeds een ontwerp van
koninklijk besluit tot oprichting van dit orgaan voorgelegd aan de Raad van
State.
De wet regelt ook nauwkeurig de verbreking van de agentuurovereenkomst en
de gevolgen hiervan (artikelen 18 tot 23). Behoudens uitzonderlijke
omstandigheden of ernstige tekortkomingen, moet een overeenkomst voor
bepaalde tijd normaal gezien worden uitgevoerd tot het verstrijken van de
overeengekomen termijn. Daarentegen kan een overeenkomst voor
onbepaalde tijd of voor een bepaalde tijd met de mogelijkheid deze
vroegtijdig op te zeggen, door elk van beide partijen worden beëindigd op
voorwaarde dat zij een opzeggingstermijn in acht nemen (van 1 tot 6
maanden). In uitzonderlijke omstandigheden of bij ernstige tekortkomingen
kan de overeenkomst zonder opzegging worden beëindigd. In dat geval moet
een kennisgevingstermijn in acht worden genomen en moet de kennisgeving
worden verricht bij gerechtsdeurwaardersexploot of bij een ter post
aangetekende brief 83 8.
. Indien de overeenkomst op onwettige wijze wordt
beëindigd, moet een opzeggingsvergoeding worden betaald waarvan het
bedrag en de berekeningswijze wettelijk zijn bepaald. Daarnaast verleent de
wet de handelsagent het recht op een uitwinningsvergoeding wanneer een
aantal voorwaarden zijn vervuld, bijvoorbeeld wanneer de agent klanten heeft
aangebracht bij de principaal. Indien deze vergoeding, die niet meer mag
bedragen dan het bedrag van één jaar vergoeding, de werkelijk geleden schade
niet volledig dekt, kan de handelsagent, mits hij de werkelijke omvang van de
beweerde schade bewijst, bovenop deze uitwinningsvergoeding een
schadeloosstelling verkrijgen ten belope van het verschil tussen het bedrag
van de werkelijk geleden schade en het bedrag van die vergoeding.
De wet bevat de voorwaarden waaraan de concurrentiebedingen, die van
kracht worden na het beëindigen van de contractuele relaties, moeten voldoen
om geldig te zijn. Op te merken valt dat de concurrentiebedingen op schrift
moeten zijn gesteld, dat zij beperkt moeten blijven tot het geografische gebied
of de groep personen die aan de agent waren toevertrouwd en dat zij een
termijn van zes maanden na de beëindiging van het contract niet mogen
overschrijden. Op te merken valt dat het concurrentiebeding niet speelt in de
meest voorkomende wijze van beëindiging van de overeenkomst, namelijk de
verbreking door de principaal met inachtneming van de opzeggingstermijn.
82 Parl.St. Kamer, 1423/5-97/98.
83 Op dit punt blijken de geldende circulaires voor de gevolmachtigde agenten van de banken en
van de beursvennootschappen strijdig met de wet. In de circulaires is immers de mogelijkheid
opgenomen om “onverwijld een einde te maken aan de relaties met de agent, overminderd de
eventuele toekenning van een schadevergoeding, conform het gemeen recht”.
37

9. De wet behandelt eveneens de geldigheid van het beding van delcredere. Dit
beding houdt in dat het risico van niet-betaling door de cliënt wordt gedragen
door de handelsagent (artikel 25). Een dergelijk beding houdt dus een
aanzienlijk risico in voor de agent. De wetgever heeft dan ook getracht de
reikwijdte ervan te beperken door de aansprakelijkheid van de agent, in
beginsel, te beperken tot het bedrag van de commissie die hij ontvangt. In de
sector van de kredietinstellingen kan het bedrag waarvoor de agent
aansprakelijk is, zijn commissie evenwel overschrijden wanneer zijn
hoofdactiviteit erin bestaat zaken te doen waarvoor hij zichzelf borg stelt 84 .
Toch mag het bedrag waarvoor de agent aansprakelijk is niet hoger zijn dan
het bedrag dat de derde daadwerkelijk verschuldigd is aan de principaal. De
rechter kan het bedrag beperken waarvoor de agent aansprakelijk is.
10. De wet legt een korte verjaringstermijn op aan de rechtsvorderingen die
voortvloeien uit de agentuurovereenkomst: een dergelijke vordering verjaart
één jaar na het beëindigen van de overeenkomst of vijf jaar na het feit waaruit
zij is ontstaan, met dien verstande dat deze laatste termijn niet langer mag
duren dan één jaar na het beëindigen van de overeenkomst (artikel 26).
11. Onverminderd de internationale verdragen die België heeft ondertekend, is
elke activiteit van een handelsagent met hoofdvestiging in België,
onderworpen aan de Belgische wetgeving en valt zij onder de bevoegdheid
van de Belgische rechtbanken (artikel 27).
2. Verzekeringsbemiddeling
a) Wet van 27 maart 1995 betreffende de verzekeringsbemiddeling en de
distributie van verzekeringen.
In het Belgisch recht wordt de verzekeringsbemiddeling geregeld bij de wet van 27
maart 1995 - de zogenaamde wet Cauwenberghs - betreffende de
verzekeringsbemiddeling en de distributie van verzekeringen 85 en bij haar
uitvoeringsbesluit van 25 maart 1996 86 .
De wet van 27 maart 1995 regelt de toegang tot alle vormen van de
verzekeringsbemiddeling en stelt daarbij de bescherming van de consument
84 Deze bepaling werd bij wet van 1 juni 1999 ingevoegd in de wet van 13 april 1995. In de
parlementaire voorbereiding van de wet is vermeld dat “de wijziging noodzakelijk is om het,
binnen strikt vastgestelde grenzen, mogelijk te maken dat een bijzondere categorie van agenten,
zoals de discontokantoren en de landbouwkantoren, van wie de hoofdactiviteit er juist in bestaat
dat zij tegenover de kredietinstelling de solvabiliteit van de door hen aangebrachte klanten
waarborgen in het kader van kredietverleningen, hun activiteiten verder kunnen uitoefenen».
(Parl. St. Senaat, 1998-1999, 1338/2).
85 Deze wet werd gewijzigd bij de wet van 11 april 1999.
86 Voor een bespreking van deze wet zie meer bepaald G. CARLE, M.A. ROSSEELS, La loi du 27
mars 1995 relative à l’intermédiation en assurances et à la distribution d’assurances, Cahier du
Juriste, 12-1995, p. 98 ; J.L. FAGNART, L’entremise et la distribution dans le secteur des
assurances, JT, 1995, p. 734 ; UPEA, La législation sur l’intermédiation et la distribution en
assurance, Cahier de l’assurance, 1996.
38

centraal. Zij is van toepassing op alle verzekeringstussenpersonen die werkzaam
zijn als zelfstandigen in de zin van de sociale wetgeving, ook al verrichten zij deze
werkzaamheden slechts occasioneel 87 . Daarentegen sluit de wet de
verzekeringstussenpersonen uit die activiteiten uitoefenen met het oog op het
herverzekeren van risico’s of het verzekeren van risico’s die uitsluitend gelopen
worden door hun eigen ondernemingen of door de groep van ondernemingen
waartoe zij behoren. De verklaring hiervoor moet uiteraard worden gezocht in het
feit dat de wetgever de consument wil beschermen en niet de beroepsbeoefenaars in
hun wederzijdse relaties, of het nu verzekeraars of herverzekeraars zijn. Hierbij
dient ook te worden aangestipt dat de personen die uitsluitend advies verstrekken
inzake verzekeringen, en daarbij geen verzekeringen aanbieden, niet onderworpen
zijn aan deze wet.
Daarnaast is de wet tevens van toepassing op de personen die in een
verzekeringsonderneming of bij een verzekeringstussenpersoon verantwoordelijk
zijn voor de distributie van de verzekeringsproducten en voor het rechtstreeks
aanbieden van de producten aan het publiek. Als de verzekeringstussenpersoon een
rechtspersoon is of werknemers in dienst heeft, moeten verantwoordelijken voor de
distributie worden aangesteld 88 . Deze verantwoordelijken voor de distributie en
personen die in contact staan met het publiek moeten enkel aan welbepaalde
vereisten van de wet voldoen 89 .
De wet legt dus een aantal vereisten op aan de verzekeringstussenpersonen en aan
de verantwoordelijken voor de distributie.
1. Inschrijving in het register en informatieverstrekking.
In België mag de activiteit van verzekeringstussenpersoon niet worden uitgeoefend
zonder een voorafgaande inschrijving in het register dat wordt bijgehouden door de
CDV. Dit register is onderverdeeld in vier categorieën : verzekeringsmakelaars,
verzekeringsagenten, verzekeringssubagenten en andere verzekeringstussenpersonen.
De lijst van tussenpersonen wordt om de twee jaar bekendgemaakt in het
Belgisch Staatsblad.
87 De Belgische wet bestrijkt dus een ruimer toepassingsgebied dan de Europese richtlijn
betreffende verzekeringsbemiddeling (zie hierboven punt I.A.3). Deze richtlijn laat immers een
aantal categorieën van tussenpersonen weg uit haar toepassingsgebied, met name de
tussenpersonen die, als nevenwerkzaamheid, in aanvulling op een aangeboden product of dienst,
verzekeringsproducten aanbieden, met uitzondering van levensverzekeringsproducten.
88 Er dient te worden opgemerkt dat er ten minste één verantwoordelijke voor de distributie moet
worden aangesteld voor de hoofdzetel en één per bijkantoor waar een distributieactiviteit wordt
uitgeoefend. Indien meer dan vijf personen worden tewerkgesteld, moeten voor de hoofdzetel
ten minste twee verantwoordelijken voor de distributie worden aangesteld.
89 De verantwoordelijken voor de distributie moeten voldoen aan de vereisten inzake
beroepskennis, geschiktheid en professionele betrouwbaarheid. De personen die in contact
staan met het publiek voor de verkoop van verzekeringsproducten moeten voldoen aan de
basisvereisten inzake beroepskennis.
39

Een tussenpersoon die wenst ingeschreven te worden in de categorie
"verzekeringsmakelaars" dient bij zijn verzoek om inschrijving een verklaring op
erewoord te voegen waaruit blijkt dat hij zijn beroepswerkzaamheden uitoefent
buiten elke exclusieve agentuurovereenkomst of elke andere juridische verbintenis
die hem verplicht zijn hele productie of een bepaald deel ervan te plaatsen bij een
verzekeringsonderneming of enkele verzekeringsondernemingen die tot eenzelfde
groep behoren. Onverminderd de wettelijke bepalingen over de onschendbaarheid
van de woning en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer, mag de CDV
een onderzoek uitvoeren om de juistheid van deze verklaring na te gaan. Elke
wijziging in deze verklaring moet dadelijk aan de CDV meegedeeld worden. Op te
merken valt dat de eerste ontwerpversie van de wet van 27 maart 1995 de
verzekeringsmakelaars verplichtte om bij hun registratie-aanvraag een uitsplitsing
te voegen van hun commissies. Op grond hiervan zou dan worden uitgemaakt in
welke categorie van het register van tussenpersonen zij dienden te worden
ingeschreven.
De verantwoordelijken voor de distributie worden dan weer niet geregistreerd door
de CDV. De wet verplicht de verzekeringsondernemingen en -tussenpersonen wel
om hun naam op periodieke basis mee te delen aan het CDV. De
verzekeringsondernemingen en -tussenpersonen dienen tevens de lijst en de
bijhorende stukken betreffende al hun verantwoordelijken voor de distributie en hun
werknemers die in contact staan met het publiek, te bewaren en ter beschikking te
houden van de CDV.
Tot slot legt de wet aan de verzekeringstussenpersonen en aan de
verantwoordelijken voor de distributie verplichtingen op inzake
informatieverstrekking. Zo is een verzekeringsmakelaar verplicht om in elk
verkooppunt, met een affiche, het aandeel van elke verzekeringsonderneming aan te
kondigen dat ten minste 5 % vertegenwoordigt van zijn omzetcijfer in de loop van
het laatste boekjaar, en deze informatie ter beschikking te houden van elke
kandidaat-verzekeringnemer die hierom verzoekt. De verzekeringsagenten zijn dan
weer verplicht om op alle documenten die van hen uitgaan alsook in hun reclame,
hun inschrijvingsnummer in het register van de verzekeringstussenpersonen te
vermelden. Tevens moeten zij de namen opgeven van alle
verzekeringsondernemingen in wier naam en voor wier rekening zij in exclusiviteit
handelen. De verzekeringssubagenten moeten naast hun registratienummer de naam
opgeven van de tussenpersoon voor wie zij werken. De verantwoordelijken voor de
distributie en de personen die in contact staan met het publiek moeten bij elk
contact met het publiek de naam vermelden van de verzekeringsonderneming
waarvoor zij op directe of indirecte wijze werken.
2. Voorwaarden voor de toegang tot de verzekeringsbemiddeling en de
verzekeringsdistributie
Om in het register van de verzekeringstussenpersonen te worden ingeschreven en
die inschrijving te behouden, moet een verzekeringstussenpersoon aan de volgende
vereisten voldoen:
40

- de verzekeringstussenpersoon moet de vereiste beroepskennis bezitten
Met beroepskennis wordt zowel theoretische als praktische kennis bedoeld. De wet
van 27 maart 1995 en haar uitvoeringsbesluit bevatten een gedetailleerde opgave
van de vereiste diploma’s waaruit moet blijken dat de kandidaat de gewenste
theoretische kennis bezit, alsook een opgave van het vereiste aantal lesuren, de
structuur en de inhoud van het lessenprogramma. Afhankelijk van de beoogde
activiteit, verschillen de gestelde eisen. Zo gelden voor de subagenten, de
verantwoordelijken voor de distributie en de personen die in contact staan met het
publiek minder strenge eisen. Dit is tevens het geval voor personen die hun
activiteiten beperken tot welbepaalde verzekeringstakken. De wet van 11 april
1999, tot wijziging van de wet van 27 maart 1995, heeft de Koning overigens de
mogelijkheid verleend om de beroepskennis van tussenpersonen van wie deze
activiteit niet de hoofdactiviteit is, te beperken tot een basiskennis van de verkochte
of aangeboden producten. De Koning heeft tot dusver geen gebruik gemaakt van
deze mogelijkheid 90 .
- de verzekeringstussenpersoon moet de risico’s verbonden aan zijn
burgerrechtelijke beroepsaansprakelijkheid verzekerd hebben
Elke verzekeringstussenpersoon is verplicht een beroepsaansprakelijkheidsverzekering
af te sluiten 91 .
De dekking die deze verzekering biedt mag niet minder bedragen dan 818.050 €
(33.000.000 BEF) per schadegeval en tevens niet minder dan 2.726.829 €
(110.000.000 BEF) per verzekeringsjaar. Deze bedragen volgen de verhoging van
het indexcijfer van de consumptieprijzen. Tevens is bepaald dat het
verzekeringscontract in een vrijstelling kan voorzien die niet meer mag bedragen
dan 2% van het zakencijfer van de verzekeringstussenpersoon, met als absoluut
maximum 818.050 € (33.000.000 BEF) per schadegeval 92 .
De verzekeringstussenpersonen wier principaal de beroepsaansprakelijkheid op
zich neemt en de verzekeringstussenpersonen wier verplichtingen worden
gewaarborgd door een centrale instelling in het kader van een collectieve
inschrijving, zijn vrijgesteld van de verplichting om een
beroepsaansprakelijkheidsverzekering af te sluiten. Tot slot heeft de wet van 11
april 1999 tot wijziging van de wet van 27 maart 1995, de Koning de bevoegdheid
verleent om de personen van wie de activiteit van verzekeringstussenpersoon niet
de hoofdactiviteit is, vrij te stellen van de verplichting te zorgen voor een dekking
90 Hierbij dient te worden opgemerkt dat deze beperking van de vereisten gesteld aan de personen
die de activiteit van tussenpersoon als nevenactiviteit verrichten, aansluit bij de richtlijn
betreffende de verzekeringsbemiddeling.
91 Deze vereiste geldt daarentegen niet voor de verantwoordelijken voor de distributie, noch voor
de personen die in contact staan met het publiek.
92 Indien de 2% van het zakencijfer minder bedraagt dan 619,73 € (25.000 BEF), mag die
vrijstelling op dit bedrag gebracht worden.
41

van de risico’s verbonden aan hun burgerrechtelijke beroepsaansprakelijkheid 93 .
Ook van deze mogelijkheid heeft de Koning tot op heden geen gebruik gemaakt.
- de verzekeringstussenpersoon moet voldoende financiële draagkracht hebben
Het bewijs dat de verzekeringstussenpersoon over voldoende financiële
draagkracht beschikt, kan enkel geleverd worden door een borgstelling die wordt
verleend door een verzekeringsonderneming of een kredietinstelling, of door een
bankgarantie die wordt verleend door een kredietinstelling. Deze borgstelling of
bankgarantie is uitsluitend bestemd tot waarborg van de betaling van de
schuldvorderingen die verzekeringnemers, verzekerden of begunstigden van
verzekeringsovereenkomsten hebben op de verzekeringstussenpersoon en die
betrekking hebben op fondsen die hem werden toevertrouwd met het oog op de
doorstorting ervan aan die personen of aan een verzekeringsonderneming.
Daarnaast waarborgt de borgstelling of de bankgarantie de schuldvorderingen die
de verzekeringnemers, verzekerden of begunstigden van
verzekeringsovereenkomsten hebben op de verzekeringstussenpersoon tot beloop
van het bedrag van de vrijstelling, waarin de beroepsaansprakelijkheidsverzekering
voorziet, in de gevallen waar een beroep wordt gedaan op deze verzekering.
De borgstelling of de bankgarantie mag thans niet minder bedragen dan 13.634,14
euro (550.000 BEF). Dit minimumbedrag wordt verhoogd tot 27.268,29 euro
(1.100.000 BEF) wanneer het zakencijfer van de verzekeringstussenpersoon tussen
136.341,44 euro (5.500.000 BEF) en 1.363.414,39 euro (55.000.000 BEF) ligt. Het
wordt verhoogd tot 136.341,44 euro (5.500.000 BEF) wanneer het zakencijfer
1.363.414,39 euro (55.000.000 BEF) of meer bedraagt. Deze bedragen volgen de
stijging van het indexcijfer van de consumptieprijzen.
De verplichting om een borgstelling of een bankgarantie aan te gaan, geldt niet
voor de verzekeringstussenpersoon 94 die een schriftelijke verbintenis kan
voorleggen van zijn principaal waarin deze laatste zich ertoe verbindt tussen te
komen ingeval de verzekeringstussenpersoon in gebreke blijft. Deze vrijstelling
geldt eveneens voor de verzekeringstussenpersoon die onder een financieel
overheidstoezicht staat en de verzekeringstussenpersoon waarvan de verplichtingen
worden gewaarborgd door een centrale instelling in het kader van een collectieve
inschrijving. Daarenboven machtigt de wet van 11 april 1999 de Koning om de
verzekeringstussenpersonen voor wie de verzekeringsactiviteit niet de
hoofdactiviteit is, vrij te stellen van de verplichting een borgstelling of een
bankgarantie aan te gaan. De Koning heeft tot dusver geen gebruik gemaakt van
deze machtiging.
93 Hierbij dient te worden opgemerkt dat deze beperking van de vereisten gesteld aan de personen
die de activiteit van tussenpersoon als nevenactiviteit verrichten, aansluit bij de richtlijn
betreffende de verzekeringsbemiddeling.
94 Deze vereiste geldt evenmin voor de verantwoordelijken voor de distributie, noch voor de
personen die in contact staan met het publiek.
42

- de verzekeringstussenpersoon moet een voldoende geschiktheid en
professionele betrouwbaarheid waarborgen
Om te bewijzen dat aan deze vereiste is voldaan, dienen alle
verzekeringstussenpersonen en verantwoordelijken voor de distributie aan de CDV
een getuigschrift van goed zedelijk gedrag te overhandigen 95 . De wet somt een
aantal veroordelingen op die de kandidaat-verzekeringstussenpersoon niet mag
hebben gekregen. Deze lijst is evenwel niet exhaustief. In zijn arrest van 18
december 1997 heeft de Raad van State immers geoordeeld dat de CDV over de
discretionaire bevoegdheid beschikt om de inschrijving van een kandidaatverzekeringstussenpersoon
te weigeren wanneer hij van oordeel is dat deze persoon
niet voldoet aan de vereiste van betrouwbaarheid, en dit om andere redenen dan
opgesomd in de wet, op voorwaarde evenwel dat de aangehaalde redenen verband
houden met de uitoefening van het beroep van verzekeringstussenpersoon 96 .
- de verzekeringstussenpersoon moet zich ervan onthouden deel te nemen aan de
promotie, de sluiting en de uitvoering van verzekeringsovereenkomsten die
klaarblijkelijk strijdig zijn met, hetzij, de wettelijke en reglementaire
bepalingen van het Belgisch recht die van dwingende orde zijn, wanneer het
gaat om verzekeringsovereenkomsten gesloten met een in België toegelaten
verzekeringsonderneming, hetzij de wettelijke en reglementaire bepalingen van
het Belgisch recht die van algemeen belang zijn, wanneer het gaat om
verzekeringsovereenkomsten gesloten met een niet in België toegelaten
verzekeringsonderneming
Oorspronkelijk bepaalde de wet van 27 maart 1995 dat de conformiteit met de
Belgische rechtsregels enkel diende te worden gecontroleerd bij de
verzekeringstussenpersonen die producten aanboden van
verzekeringsondernemingen die in België geen vergunning hadden. De Europese
Commissie heeft echter geoordeeld dat deze bepaling een discriminerend karakter
had. Bijgevolg werd de wet van 27 maart 1995 op dit punt gewijzigd bij de wet van
11 april 1999 teneinde de betrokken bepaling zowel van toepassing te verklaren bij
producten van verzekeringsondernemingen die toegelaten zijn in België, als bij
producten van verzekeringsondernemingen die gemachtigd zijn in België. In het
eerste geval dient de conformiteit met alle dwingende bepalingen van het Belgisch
recht te worden nagegaan, terwijl in het tweede geval enkel rekening dient te
worden gehouden met de bepalingen van algemeen belang.
- de verzekeringstussenpersoon mag slechts handelen met
verzekeringsondernemingen die een vergunning hebben of gemachtigd zijn
voor de uitoefening van deze activiteit in België
- de verzekeringstussenpersoon moet zijn jaarlijks inschrijvingsrecht betalen
voor zijn inschrijving in het register van de CDV
95 Deze vereiste geldt dan weer niet voor de personen die in contact staan met het publiek.
96 Arrest nr 70.415 van 18 december 1997, Asseurop/CDV.
43

De verzekeringstussenpersonen dienen een jaarlijks inschrijvingsrecht te betalen
waarvan het bedrag wordt vastgesteld door de Minister, op grond van een aantal
criteria die door de Koning zijn vastgelegd, teneinde de werkingskosten te dekken
van de dienst die belast is met het toezicht op de tussenpersonen. Dit
inschrijvingsrecht bedraagt op dit ogenblik 40 euro.
3. Sancties
De wet voorziet in een aantal administratieve en strafrechtelijke sancties ingeval de
wettelijke bepalingen niet worden nageleefd. De CDV is belast met het toezicht op
de naleving van de wet. Hij kan de verzekeringstussenpersonen die niet langer
voldoen aan de wettelijke voorwaarden of niet langer de vereiste geschiktheid
bezitten, schrappen uit het register.
b) Omzetting van de richtlijn betreffende de verzekeringsbemiddeling
De wet van 27 maart 1995 zal op diverse punten moeten worden gewijzigd voor de
omzetting in het Belgisch recht van de richtlijn betreffende de
verzekeringsbemiddeling die zeer recentelijk, met name op 30 september jl, werd
goedgekeurd. De volgende wijzigingen dringen zich op :
wat het toepassingsgebied van de wet betreft :
Artikel 2, § 1 van de wet van 27 maart 1995 betreffende de
verzekeringsbemiddeling en de distributie van verzekeringen zal moeten worden
aangepast op grond van artikel 1, 2. van de richtlijn van 30 september 2002.
Op dit ogenblik is de Belgische wet immers wel van toepassing op situaties als
beschreven in artikel 1, 2. van de richtlijn, m.a.w. op personen die
bemiddelingsdiensten verrichten inzake verzekeringsovereenkomsten, wanneer aan
alle onderstaande voorwaarden is voldaan:
a) de verzekeringsovereenkomst vergt slechts kennis van de
verzekeringsdekking die geboden wordt;
b) de verzekeringsovereenkomst is geen levensverzekeringsovereenkomst;
c) de verzekeringsovereenkomst dekt geen aansprakelijkheidsrisico's;
d) de persoon in kwestie heeft een andere hoofdberoepswerkzaamheid dan
verzekeringsbemiddeling;
e) de verzekering is een aanvulling op de levering van een product of de
verrichting van een dienst door eender welke aanbieder, en dekt:
i) het risico van defect, verlies of beschadiging van door die
aanbieder geleverde goederen; of
ii) beschadiging of verlies van bagage en andere risico's die
verbonden zijn aan een bij die aanbieder geboekte reis, zelfs
indien deze verzekering de dekking omvat van
levensverzekerings- of aansprakelijkheidsrisico's maar dan wel
44

op voorwaarde dat de dekking ondergeschikt is aan de
hoofddekking van de met die reis verbonden risico’s;
f) het bedrag van de jaarlijkse premie is niet hoger dan 500 euro en de
volledige looptijd van de verzekeringsovereenkomst, met inbegrip van
eventuele verlengingen, bedraagt niet meer dan vijf jaar.
Volgens de huidige Belgische wetsbepalingen kan de Koning voor die personen een
soepeler registratieregeling hanteren. De Europese richtlijn sluit deze personen
daarentegen uit haar toepassingsgebied.
wat de borgstelling, de garantie en de beroepsaansprakelijkheidsverzekering
betreft :
Het bedrag van de borgstelling, van de garantie en van de
beroepsaansprakelijkheidspolis, als vastgelegd in de wet van 27 maart 1995, zal
moeten worden verhoogd teneinde overeen te stemmen met de bedragen die in de
richtlijn zijn vastgesteld.
wat de informatieplicht van de verzekeringstussenpersoon betreft :
Deze verplichting zal moeten worden toegevoegd in de wet van 27 maart 1995,
overeenkomstig de artikelen 12 en 13 van de Europese richtlijn.
3. Bemiddeling in bankzaken
In tegenstelling tot de regeling inzake verzekeringsbemiddeling, is er op dit
ogenblik geen wettelijk statuut voor de bemiddeling in bankzaken. Er bestaat enkel
een bevoegdheidsverlening aan de Koning, waarvan tot dusver geen gebruik is
gemaakt (a) en een circulaire van de CBF waarmee zij, in het kader van artikel 20
van de wet van 22 maart 1993, nader toelicht op welke wijze zij wenst dat de
kredietinstellingen hun netwerken van gevolmachtigde agenten organiseren (b).
a) Artikel 90 van de wet van 22 maart 1993
Artikel 90 van de wet van 22 maart 1993 machtigt de Koning om, op advies van de
CBF en van de NBB, regels vast te stellen die gelden voor de in België gevestigde
natuurlijke of rechtspersonen die in België geregeld optreden als lasthebber,
makelaar of commissionair bij het sluiten van banktransacties, met het oog op een
goede administratieve en boekhoudkundige organisatie, een passende interne
controle, statistische doeleinden alsook in het kader van het monetair beleid.
De wet van 30 juni 1975 betreffende het statuut van de banken, de private
spaarkassen en bepaalde andere financiële instellingen had reeds, via haar artikel
71, de mogelijkheid ingevoerd om bij koninklijk besluit een regeling in te voeren
45

voor de lasthebbers, makelaars of commissionairs die als tussenpersoon optreden
voor verrichtingen van banken.
De Koning heeft nooit gebruik gemaakt van deze bevoegdheidsverleningen.
b) Circulaire van de Commissie voor het Bank- en Financiewezen 97
In de jaren zestig werd de aandacht van de Commissie getrokken door diverse
incidenten die zich voordeden in de netwerken van gevolmachtigde bankagenten.
Er lagen verscheidene oorzaken aan de basis van die incidenten : onvoldoende
onderbouwde infrastructuren, maar ook ontoereikend toezicht door de banken op
hun agenten. Na een enquête te hebben ingesteld bij de betrokken banken en
overleg te hebben gepleegd met de BVB, heeft de Commissie in 1968 bij
circulaire 98 gedrags- en organisatieregels vastgelegd die de banken dienden na te
leven. De tekst van de circulaire bleef toen nog beperkt tot een aantal
basisbeginselen : verbod om voor eigen rekening op te treden, strenge controle en
exclusiviteit. Zo is in de circulaire bepaald dat “de afgevaardigde agent, buiten zijn
hoofdbezigheid, principieel geen medewerking zal verlenen aan een ander
organisme dan de bank. Uitzonderlijk, en mits er gegronde redenen voorhanden
zijn, kan van die regel worden afgeweken doch men zal daarbij een strenge keuze
doorvoeren”. Daarnaast was de circulaire van 1968 bijzonder streng wat de
verantwoordelijkheid van de kredietinstellingen betrof : de banken waren
verantwoordelijk voor de handelingen van hun gevolmachtigde agenten, ook al
hadden zij de grenzen van hun mandaat overschreden of hier misbruik van gemaakt.
Nadat in 1975 het toezicht op de private spaarkassen was opgedragen aan de
Commissie, rees al snel de vraag of haar circulaire van 1968 ook op deze
instellingen van toepassing was. Bemiddeling was in die sector immers een
gangbare activiteit. Tal van spaarkassen werkten uitsluitend met een netwerk van
gevolmachtigde agenten. Veeleer dan het toepassingsgebied van haar circulaire uit
te breiden, heeft de Commissie er, in een eerste fase de voorkeur aan gegeven haar
erkende revisoren op te dragen geregeld verslag uit te brengen over het toezicht op
en de organisatie van de gevolmachtigde agenten van de private spaarkassen. De
inspectiedienst van de Commissie voerde talrijke opdrachten uit die hier verband
mee hielden. Uit de aldus opgedane ervaring bleek dat het nodig was de tekst van
de circulaire van 1968 te herzien.
Wat het exclusiviteitsbeginsel betrof, werd in het eerste ontwerp van een nieuwe
circulaire een stap achteruit gezet tegenover de circulaire van 1968 in die zin dat er
nog uitsluitend sprake was van een exclusiviteit per product.
De Commissie kwam terug op het concept van een exclusiviteit per product toen in
de loop van 1986 zware fraudegevallen aan het licht kwamen, zowel in verband met
het aantrekken van spaargelden als met het verlenen van kredieten. In een aantal
gevallen hadden agenten spaarinlagen verduisterd door misbruik te maken van het
97 Zie. P. DE MUELENAERE, Agents délégués des établissements de crédit; philosophie et
normes de conduite de la Commission bancaire, Revue de la Banque, 5/1988, p. 13
98 Circulaire nr 68/3 van 6 juni 1968.
46

vertrouwen van de cliënteel die zij hadden opgebouwd in hun hoedanigheid van
gevolmachtigd agent of van oud-gevolmachtigde agent. De Commissie kwam aldus
tot de vaststelling dat een algemeen toezicht op de agenten onmogelijk was zolang
zij voor verschillende kredietinstellingen actief waren.
Na afloop van een overlegperiode werd in 1987 dan ook een nieuwe circulaire 99
goedgekeurd en van toepassing verklaard, niet enkel op de banken en de private
spaarkassen, maar ook op de openbare kredietinstellingen.
In 1993 wijzigde de CBF nogmaals haar circulaire zonder evenwel te raken aan de
algemene filosofie 100 . Het doel van deze wijzigingen was rekening te houden met de
ontwikkelingen die zich sinds 1987 hadden voorgedaan, alsook met de lessen die
konden worden getrokken uit de opgedane ervaring. Tevens waren zij erop gericht
de geldende regels te verduidelijken wat de activiteit betrof van de gevolmachtigde
agenten op het vlak van de kredietverlening, meer bepaald om rekening te houden
met de bepalingen van de wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet 101 / 102 .
De circulaire van de CBF werd genomen op grond van artikel 20 van de wet van 22
maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen die de
volgende bepaling bevat : “Iedere kredietinstelling moet beschikken over een voor
haar voorgenomen werkzaamheden passende beleidsstructuur, administratieve en
boekhoudkundige organisatie en interne controle”. In de circulaire zijn de
prudentiële vereisten verwoord die de CBF oplegt aan de kredietinstellingen die
werken met een netwerk van gevolmachtigde agenten.
De thans geldende versie van de circulaire van de CBF bevat zes onderdelen :
i) Het eerste deel heeft betrekking op het toepassingsgebied van de circulaire. In
de definitie van gevolmachtigd agent, wordt de nadruk gelegd op zijn sociaal
statuut van zelfstandige. Alle gevolmachtigde agenten die in België gevestigd
zijn of in België werkzaam zijn voor rekening van in België gevestigde
kredietinstellingen, opgericht in de vorm van vennootschappen naar Belgisch
recht of voor rekening van bijkantoren van kredietinstellingen van een andere
Staat, vallen in het toepassingsgebied van de circulaire. Daarnaast benadrukt
de circulaire dat de personen die, zonder enige vertegenwoordigingsbevoegdheid,
verschillende partijen voor welbepaalde verrichtingen
samenbrengen, niet als gevolmachtigd agent worden beschouwd.
ii) In het tweede onderdeel van de circulaire worden een aantal beginselen
geponeerd, waaronder als voornaamste het exclusiviteitsbeginsel. Dit beginsel
geldt voor alle bankwerkzaamheden die zijn opgesomd in artikel 3, § 2 van de
wet van 22 maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de
99 Circulaire van 28 juli 1987. Zie jaarverslag van de CBF 1986-87, p. 17 en volgende.
100 Circulaire nr B 93/5 van 21 oktober 1993.
101 Zie het jaarverslag van de CBF van 1993-1994, p. 50 en volgende, alsook de preciseringen in
haar jaarverslag 1994-1995, p. 48 en volgende.
102 Verderop (in punt I.B.5.) wordt nader ingegaan op de wet van 12 juni 1991 die een regeling
bevat voor de bemiddelaars inzake consumentenkrediet.
47

kredietinstellingen, ook al oefent de kredietinstelling bepaalde van die
werkzaamheden niet uit 103 .
Voor kredietverlening wordt in de circulaire weliswaar een uitzondering
gemaakt op het exclusiviteitsbeginsel. Voor de activiteit van kredietverlening
mag de gevolmachtigd agent, hetzij als kredietmakelaar optreden, hetzij met
verschillende kredietinstellingen werken, met dien verstande dat die laatste
hypothese uitsluitend geldt voor de kredietvormen die niet worden verleend
door de kredietinstelling waarmee hij een contract van gevolmachtigd agent
heeft afgesloten (exclusiviteit per product).
De circulaire poneert ook in algemene bewoordingen het beginsel van de
onverenigbaarheid van de functie van gevolmachtigd agent en het uitoefenen
voor eigen rekening van één van de in artikel 3, § 2 van de wet van 22 maart
1993 bedoelde financiële werkzaamheden. Deze bepaling wil enerzijds
vermijden dat er verwarring ontstaat bij het publiek en anderzijds een
algemene controle mogelijk maken door de kredietinstelling van de
activiteiten die de gevolmachtigde agenten uitoefenen op financieel gebied.
De circulaire biedt de gevolmachtigde agenten de mogelijkheid om naast hun
beroepsactiviteiten ook andere, niet-bancaire beroepsactiviteiten uit te oefenen
(zoals verzekeringsagent of -makelaar, sociaal secretariaat, advies aan
ondernemingen, en dergelijke meer), zolang die activiteiten duidelijk
gescheiden worden gehouden en voldoende waarborgen bieden om risico’s
die inherent zijn aan deze situatie te beperken 104 . Daarentegen mag een
gevolmachtigd bankagent zijn activiteiten niet cumuleren met het voor eigen
rekening verrichten van de werkzaamheden van een beursvennootschap. Deze
maatregel heeft tot doel verwarring te voorkomen bij de cliënteel en moeilijk
controleerbare situaties te vermijden. Zij strekt er tevens toe de activiteit van
een beursvennootschap duidelijk gescheiden te houden van de bankactiviteit.
Deze situatie waarin activiteiten worden gecumuleerd, moet worden
onderscheiden van de situatie waarin een gevolmachtigd agent van een
kredietinstelling die geen beursdiensten aanbiedt, gevolmachtigd agent wenst
te worden van een beursvennootschap. Een dergelijke cumulatie is wel
mogelijk op voorwaarde dat de kredietinstelling en de beursvennootschap een
overeenkomst bereiken over, onder meer, de coördinatie van de
controleprocedures.
103 De Commissie heeft de reikwijdte verduidelijkt van de exclusiviteit binnen een financiële groep.
Zij heeft daarbij gepreciseerd dat een gevolmachtigd agent kan worden gemandateerd door twee
kredietinstellingen met dezelfde Belgische kredietinstelling als moederinstelling, op voorwaarde
dat er binnen die groep een allesomvattend en gecentraliseerd toezicht wordt uitgeoefend door
één van de betrokken instellingen (zie het jaarverslag van de CBF 1994-95, p. 49, alsook het
jaarverslag 2000-01, p. 43).
104 In haar jaarverslag 1987-88, heeft de Commissie gepreciseerd dat de opdracht als
gevolmachtigd agent van een kredietinstelling niet mag worden gecumuleerd met het beroep
van wisselagent of met een opdracht als gevolmachtigd agent van een wisselagent omdat de
cliënteel beide werkzaamheden bezwaarlijk van elkaar kan onderscheiden wanneer zij door
eenzelfde persoon worden uitgeoefend (zie jaarverslag CBF 1987-88, p. 25).
48

Een ander algemeen beginsel dat de CBF heeft opgenomen in haar circulaire
betreft de informatieverstrekking aan de cliënteel. In dit verband eist de
circulaire meer bepaald dat de gevolmachtigd agent zijn werkzaamheden
uitoefent als lasthebber van de kredietinstelling, onder de benaming van deze
laatste. De cliënt moet tevens volledig geïnformeerd worden over de aard van
de verrichtingen die de agent voor rekening van de kredietinstelling mag
uitvoeren.
iii) Het derde deel van de circulaire regelt de inhoud van het schriftelijke contract
dat de gevolmachtigde agenten en de kredietinstellingen moeten sluiten. De
CBF eist dat in dit contract een aantal clausules worden opgenomen die
noodzakelijk zijn om de veiligheid te waarborgen van de verrichtingen die
door de agent worden uitgevoerd. Deze clausules hebben onder meer
betrekking op : de nauwkeurige afbakening van het werkgebied van de agent,
het verbod om bevoegdheden inzake kredieten te delegeren 105 , de verplichting
zich te conformeren aan de administratieve en boekhoudkundige procedures
die door de kredietinstelling zijn voorgeschreven, het verbod om gebruik te
maken van bijzondere mechanismen 106 , het verbod om een vergoeding te
aanvaarden van de cliënteel 107 , de verplichting om uitsluitend documenten,
circulaires, teksten of reclamemateriaal te gebruiken van de kredietinstelling
en, ten slotte, de mogelijkheid voor de kredietinstelling om onverwijld de
relaties met de gevolmachtigde agent te beëindigen, onverminderd de
eventuele toekenning van een schadevergoeding, conform het gemeen recht.
Deze vrij draconische regel leek de CBF onontbeerlijk. Zij was immers van
oordeel dat de veiligheid van de bankverrichtingen tijdens een opzegperiode
ernstig in het gedrang kon komen. Sinds de wet van 13 april 1995 betreffende
de handelsagentuurovereenkomst van toepassing is op de gevolmachtigde
bankagenten, kan de geldigheid van een dergelijke clausule in twijfel worden
getrokken aangezien deze wet de opzegging regelt van een agentuurcontract
en daarbij bepaalt dat, behoudens in uitzonderlijke omstandigheden of bij
ernstige tekortkomingen, het contract enkel kan worden opgezegd op
voorwaarde dat een opzegtermijn in acht wordt genomen. Zo niet moet een
schadevergoeding worden betaald 108 .
iv) Het vierde onderdeel van de circulaire van de CBF handelt over de interne
procedures van de kredietinstelling. In grote lijnen moeten deze procedures
betrekking hebben op de methodes om agenten en hun personeelsleden aan te
werven en op te leiden. Zij moeten voorzien in geregelde controles ter plaatse
die volledig los staan van de commerciële inspecties. Daarnaast dient de
105 Dit verbod geldt niet voor kredieten voor beperkte bedragen waarvoor een systeem van « credit
scoring » is ingebouwd met een procedure van bevestiging a posteriori.
106 Mechanismen die belastingfraude door derden in de hand werken, in de zin van artikel 57, § 3
van de wet van 22 maart 1993. In dit verband werden reeds tekortkomingen vastgesteld door de
CBF (zie jaarverslag CBF 2000-01, p. 43).
107 Op te merken valt dat dit verbod een van de nieuwe punten is die werden ingevoegd in de
circulaire van de CBF van 1993. Dit verbod was niet opgenomen in de circulaire van 1967, noch
in de circulaire van 1987.
108 Zie de bespreking van de wet van 13 april 1995 in punt I.B.1. hierboven.
49

kredietinstelling geregeld rechtstreeks contact te hebben met de cliënten,
zonder via de agent te gaan. Tevens dient een gespecialiseerde cel van de
centrale administratie van de kredietinstelling te zorgen voor een geregelde
follow-up van de rekeningen van de gevolmachtigde agenten en van de
naleving van de procedures.
v) Het vijfde deel van de circulaire heeft betrekking op de situatie van de leiders
en de werknemers van een kredietinstelling die, via een tussenpersoon of een
vennootschap, in eigen naam, werkzaamheden wensen te verrichten die
analoog zijn aan de werkzaamheden van een gevolmachtigd agent. De
circulaire verbiedt een dergelijke cumulatie voor leden van het directiecomité
van de kredietinstelling, voor haar bestuurders die niet deelnemen aan het
dagelijks bestuur en voor de personeelsleden die betrokken zijn bij het
toezicht op de betrokken werkzaamheden of bij een belangenconflict 109 .
vi) Het zesde en laatste deel van de circulaire bepaalt dat de kredietinstellingen de
CBF onmiddellijk op de hoogte moeten brengen wanneer zij een einde dienen
te maken aan een contract met een agent op grond van een zware fout of een
vermoeden van zware fout. De Commissie heeft deze informatie nodig om na
te gaan welke gevolgen de zware fout heeft voor de situatie van de betrokken
kredietinstelling. Aangezien de bankagenten geen wettelijk statuut hebben, is
het de Commissie niet toegestaan om die informatie te gebruiken om een
“zwarte lijst” op te stellen die de kredietinstellingen zouden moeten
raadplegen alvorens een contract aan te gaan met een nieuwe agent.
4. Bemiddeling inzake beleggingsdiensten
a) De diverse categorieën beleggingsondernemingen
De wet van 6 april 1995 inzake de secundaire markten, het statuut van en het
toezicht op de beleggingsondernemingen, de bemiddelaars en beleggingsadviseurs,
onderscheidt vier categorieën beleggingsondernemingen waarvoor telkens een
specifieke vergunning geldt : de beursvennootschappen, de vennootschappen voor
vermogensbeheer, de vennootschappen voor plaatsing van orders in financiële
instrumenten en de vennootschappen voor makelarij in financiële instrumenten.
Hoewel de voorwaarden voor het verkrijgen van een vergunning nagenoeg identiek
zijn voor alle categorieën - minimumkapitaal, tweehoofdige leiding waarbij de
leiders de vereiste professionele betrouwbaarheid en passende ervaring moeten
bezitten, geschikte aandeelhouders, passende organisatie, naleving van de eigenvermogensvereisten
en rapportering aan de CBF - zijn de diensten die de diverse
betrokken ondernemingen mogen aanbieden, opmerkelijk verschillend.
De vergunning als beursvennootschap is de meest ruime van de vier : zij kan alle
diensten omvatten als bedoeld in artikel 46 van de wet. De drie overige
vergunningen zijn gespecialiseerde vergunningen die de betrokken ondernemingen
109 Dit aspect wordt nader toegelicht in het jaarverslag van de CBF van 1996-97, p. 47.
50

verplichten hun activiteiten toe te spitsen op één of meerdere diensten, met
uitsluiting van de overige diensten.
De vergunning als vennootschap voor plaatsing van orders in financiële
instrumenten werd pas in 1999 ingevoerd. Zij heeft specifiek betrekking op het
verlenen van bepaalde beleggingsdiensten voor retailcliënten, meer bepaald het in
ontvangst nemen en uitvoeren van hun orders en de plaatsing van uitgiften 110 . Deze
ondernemingen mogen geen handelsportefeuille bezitten, noch gelden van
beleggers in ontvangst nemen. Op dit ogenblik telt deze categorie slechts 4
vennootschappen. Het geringe succes van een dergelijke vergunning kan meer
bepaald worden toegeschreven aan de relatief hoge kapitaalvereisten, vergeleken bij
de toegestane activiteiten, waarbij het niet toegestaan is tegoeden van cliënten in
bezit te houden. Alles samen beschouwd lijkt er een te klein verschil te zijn tussen
de mogelijkheden gekoppeld aan dit statuut en de mogelijkheden die de
vergelijkbare statuten bieden, namelijk het “ruimere” statuut van
beursvennootschap en het “engere” statuut van gevolmachtigd agent.
De vergunning als vennootschap voor makelarij in financiële instrumenten is
beperkt tot (i) het met elkaar in contact brengen van twee of meer beleggers
waardoor een verrichting tussen deze beleggers tot stand kan komen en/of (ii) de
wissel- en depositomakelarij tussen kredietinstellingen. Deze vennootschappen
mogen evenmin fondsen van cliënten in ontvangst nemen. Deze categorie telt op dit
ogenblik slechts 3 vennootschappen. Het geringe succes van deze vergunning is
opnieuw toe te schrijven aan het feit dat het moeilijk is om een degelijk programma
van werkzaamheden vast te stellen, gezien de uiterst beperkte beleggingsdiensten
die mogen worden aangeboden.
De vergunning als vennootschap voor vermogensbeheer heeft betrekking op het in
ontvangst nemen en doorgeven van orders die betrekking hebben op een of meer
financiële instrumenten, alsook op de uitvoering van die orders en uiteraard op het
beheer van de portefeuilles. De dienst “plaatsing” behoort daarentegen niet tot de
diensten die mogen worden aangeboden door een vennootschap voor
vermogensbeheer. Toch heeft de CBF altijd toegestaan dat vennootschappen voor
vermogensbeheer aan hun cliënten effecten aanbieden die op de primaire markt
worden aangeboden, meer bepaald rechten van deelneming van ICB’s.
Hierbij dient te worden opgemerkt dat, op grond van artikel 2.2.(g) van de
beleggingsdienstenrichtlijn, in samenhang beschouwd met de 13e considerans in de
mate dat die betrekking heeft op de makelaars, de mogelijkheid bestond om de
activiteit van het in ontvangst nemen en uitvoeren van orders vrij te stellen van
vergunningsplicht. Tot dusver heeft de Belgische wetgever evenwel geen gebruik
110 Deze beleggingsondernemingen mogen diensten verstrekken die het in ontvangst nemen en
doorgeven behelzen van orders voor financiële instrumenten en plaatsingen, maar mogen geen
vaste overnames verrichten. De Belgische wetgever beschouwt de plaatsing en de vaste
overname dus als twee afzonderlijke diensten. De beleggingsdienstenrichtlijn schept dan weer
verwarring door in haar lijst van beleggingsdiensten “het overnemen en/of het plaatsen” op te
nemen.
51

gemaakt van deze optie 111 . Op die manier beschikken de betrokken
beleggingsondernemingen immers over een Europees paspoort. Maar in de praktijk
blijken deze ondernemingen, behoudens een paar uitzonderingen, weinig gebruik te
maken van dit paspoort. De verklaring hiervoor ligt in de doelgroep cliënten tot wie
de betrokken ondernemingen zich richten alsook in de “nabijheid van de cliënt” die
doorgaans vereist is voor hun werkzaamheden.
Tot slot dienen de vennootschappen voor beleggingsadvies te worden vermeld, ook
al behoren zij niet tot de beleggingsondernemingen. De dienst van beleggingsadvies
die deze ondernemingen mogen verlenen, is immers een nevendienst in de zin van
de beleggingsdienstenrichtlijn. Als die dienst de hoofdactiviteit uitmaakt van een
onderneming, mag aan die onderneming geen vergunning worden verleend als
beleggingsonderneming 112 . Toch moeten dergelijke vennootschappen een
vergunning verkrijgen van de CBF, waarvoor zij moeten voldoen aan gelijkaardige
voorwaarden als de beleggingsondernemingen. Op dit ogenblik zijn er slechts 3
vennootschappen voor beleggingsadvies waaraan een vergunning is verleend. Het
ontbreken van een Europees paspoort en de relatief strenge voorwaarden om deze
vergunning te verkrijgen, verklaart ongetwijfeld de terughoudendheid van de
vennootschappen om voor dit type vergunning te opteren.
b) De gevolmachtigde agenten van de beleggingsondernemingen
Voor hun commerciële werkzaamheden doen vele beleggingsondernemingen een
beroep op onafhankelijke tussenpersonen die, hetzij cliënten, hetzij orders
aanbrengen.
De aanbrengers van cliënten beperken zich tot het in contact brengen van de
cliënten met de beleggingsonderneming en trekken zich vervolgens volledig terug
uit de relatie die is ontstaan tussen de cliënt en de beleggingsonderneming. De
vergoeding voor de aanbrenger is doorgaans een eenmalige vergoeding die, naar
gelang van het geval, wordt berekend op grond van de inkomstenstroom die de
cliënt - volgens de verwachtingen of op grond van vaststellingen tijdens een
observatieperiode - oplevert voor de beleggingsonderneming.
De aanbrengers van orders leveren één of meer diensten in naam en voor rekening
van de beleggingsonderneming. Zij worden “gevolmachtigde agenten” genoemd.
Toch dient te worden aangestipt dat niet alle beleggingsondernemingen met
dergelijke gevolmachtigde agenten werken. In de praktijk blijkt dat enkel de
beursvennootschappen een beroep doen op gevolmachtigde agenten om
beleggingsdiensten te verlenen. Sommige vennootschappen voor makelarij in
111 Wij herinneren er ook aan dat de uitzondering in artikel 2.2.(g) van de
beleggingsdienstenrichtlijn niet langer is opgenomen in de documenten van de Europese
Commissie met het oog op de herziening van de beleggingsdienstenrichtlijn (zie hierboven punt
I.A.2.b)).
112 In het kader van de herziening van de beleggingsdienstenrichtlijn overweegt de Commissie
weliswaar om « het beleggingsadvies op onafhankelijke basis» op te nemen in de lijst van de
kernbeleggingsdiensten. De vennootschappen voor beleggingsadvies zouden dan
beleggingsondernemingen worden die over een Europees paspoort beschikken (zie hierboven
punt I.A.2.b.).
52

financiële instrumenten werken weliswaar met onafhankelijke “traders” maar dit
blijft marginaal en tot dusver is hier geen enkele reglementering op van toepassing.
De vennootschappen voor vermogensbeheer die uitsluitend discretionair
vermogensbeheer verlenen en de vennootschappen voor beleggingsadvies doen
alleen beroep op aanbrengers van cliënten. De circulaire van de CBF inzake
vermogensbeheer en beleggingsadvies 113 verbiedt overigens het delegeren van deze
activiteiten aan agenten. De vennootschappen voor plaatsing van orders in
financiële instrumenten, alsook de schaarse vennootschappen voor
vermogensbeheer waaraan een vergunning is verleend voor het in ontvangst nemen
van orders in financiële instrumenten en de vennootschappen voor beleggingsadvies
hebben tot dusver nooit met gevolmachtigde agenten gewerkt voor het verlenen van
hun beleggingsdiensten.
Net als op bancair gebied blijft het reglementaire kader van de bemiddeling in
beleggingsdiensten beperkt tot een machtiging aan de Koning (1) en een circulaire
die van toepassing is op de gevolmachtigde agenten van de beursvennootschappen
(2). Het betreft een circulaire die destijds werd goedgekeurd door het
Interventiefonds van de Beursvennootschappen (“de CIF”) waarvan de
bevoegdheden inmiddels zijn overgedragen aan de CBF 114 .
1) Artikel 118 van de wet van 6 april 1995 inzake de secundaire markten, het
statuut van en het toezicht op de beleggingsondernemingen, de bemiddelaars
en beleggingsadviseurs
In navolging van artikel 90 van de bankwet van 22 maart 1993, machtigt artikel 118
van de wet van 6 april 1995 de Koning om vast te stellen welke regels gelden voor
de in België gevestigde natuurlijke of rechtspersonen die geregeld optreden als
lasthebber, makelaar of commissionair bij het verrichten van beleggings- of
nevendiensten (zoals beleggingsadvies) of diensten die betrekking hebben op
financiële instrumenten met betrekking tot grondstoffen. Met het oog op een goede
administratieve en boekhoudkundige organisatie en een passende interne controle,
kan de Koning deze tussenpersonen opdragen zich te laten inschrijven bij een
overheid die Hij aanwijst, bepalen welke informatie zij aan deze overheid dienen te
verstrekken en toezichtsregels opleggen.
De Koning heeft geen gebruik gemaakt van deze machtiging.
2) Circulaire van de CIF
Op 15 april 1992 heeft de CIF een circulaire goedgekeurd die betrekking heeft op
de gevolmachtigde agenten van de beursvennootschappen. Deze circulaire is
rechtstreeks geënt op de circulaire van de CBF die van toepassing is op de
113 Circulaire B 92/4 van 14 augustus 1992.
114 Het prudentiële toezicht op de beursvennootschappen werd bij artikel 63 van de wet van 4
december 1990 toevertrouwd aan het Interventiefonds voor de beursvennootschappen. Bij
koninklijk besluit van 22 december 1995 werd deze bevoegdheid overgedragen aan de CBF.
53

gevolmachtigde agenten van de kredietinstellingen, en streeft dezelfde doelstelling
na, met name de veiligheid van de cliënten van deze gevolmachtigde agenten
waarborgen 115 :
i) Allereerst definieert de circulaire het begrip gevolmachtigd agent en
benadrukt daarbij hun sociaal statuut van zelfstandige en hun
vertegenwoordigingsbevoegdheid.
ii) In het tweede deel van de circulaire wordt nader ingegaan op de “kenmerken
en voorwaarden”. Er wordt uitdrukkelijk op gewezen dat de
beursvennootschap aansprakelijk is voor de daden die de gevolmachtigde
agent stelt in het kader van zijn contract en binnen de grenzen van zijn
bevoegdheden. Daarnaast wordt het exclusiviteitsbeginsel geponeerd.
Voorts is in de circulaire het algemene onverenigbaarheidsbeginsel
opgenomen dat de gevolmachtigd agent de beursvennootschap enkel mag
vertegenwoordigen voor verrichtingen die zij zelf mag uitvoeren. Daarnaast
worden er nog een aantal bijzondere onverenigbaarheden opgesomd : de
vennootschappen voor wissel- en depositomakelarij, de vennootschappen voor
vermogensbeheer en voor beleggingsadvies mogen geen gevolmachtigd agent
zijn van een beursvennootschap.
De circulaire bevat tevens een algemeen beginsel inzake de
informatieverstrekking aan de cliënten. In dit verband eist de circulaire meer
bepaald dat het de beursvennootschap is die de cliënten informeert over de
bevoegdheden die zijn toegekend aan de gevolmachtigd agent en over de aard
van zijn tussenkomsten. De gevolmachtigd agent moet gebruik maken van het
commerciële logo van de beursvennootschap en mag geen publiciteit voeren,
tenzij die uitdrukkelijk is goedgekeurd door de beursvennootschap.
iii) In het derde deel van de circulaire wordt de inhoud vastgelegd van de
overeenkomst die de gevolmachtigde agent en de beursvennootschap
schriftelijk moeten afsluiten. In deze overeenkomst moeten een aantal
bepalingen worden opgenomen die de zekerheid en de veiligheid moeten
waarborgen van de verrichtingen die via tussenkomst de gevolmachtigd agent
worden uitgevoerd. Deze bepalingen hebben onder meer betrekking op de
volgende aspecten: nauwkeurige afbakening van het werkgebied van de agent,
regels over de berekening van de vergoeding van de gevolmachtigde agent,
verplichting om aan de beursvennootschap, volgens de vastgestelde
procedures, alle ontvangen orders over te leggen, verplichting om de
commerciële richtlijnen na te leven en alle interne administratieve en
boekhoudkundige procedures van de beursvennootschap toe te passen, verbod
om vergoedingen te ontvangen van de cliënteel, verbod voor de
gevolmachtigde agenten om op hun beurt een beroep te doen op
115 Zie K. ALGOET, Gevolmachtige agenten in verband met beleggingsdiensten, in De hervorming
van de financiële markten en bemiddelaars, EVBFR, Bruylandt, 1997.
54

gevolmachtigde agenten en, ten slotte, de mogelijkheid voor de
beursvennootschap om onverwijld de relaties met de gevolmachtigd agent te
beëindigen, onverminderd de eventuele toekenning van een
schadevergoeding, conform het gemeen recht.
Op te merken valt dat de circulaire van de CIF wat deze twee laatste punten
betreft, afwijkt van de wet van 13 april 1995 betreffende de
handelsagentuurovereenkomst. Artikel 7 van deze wet laat de agent immers
toe om een beroep te doen op subagenten. Maar aangezien dit geen dwingende
bepaling is, mag de circulaire deze delegatiemogelijkheid evenwel uitsluiten.
Door daarentegen te eisen dat op elk ogenblik, zonder opzeggingstermijn een
einde moet kunnen worden gesteld aan de overeenkomst, wijkt de circulaire af
van de wet van 13 april 1995. Volgens artikel 19 van de wet mag het contract
immers, behoudens in uitzonderlijke omstandigheden of bij ernstige
tekortkomingen, enkel worden opgezegd mits een opzeggingstermijn in acht
wordt genomen, zo niet dient een schadeloosstelling te worden betaald 116 .
iv) Het vierde deel van de circulaire van de CIF is gewijd aan de interne
procedures van de beursvennootschap : de beursvennootschap moet ervoor
zorgen dat de verrichtingen die via de gevolmachtigd agent verlopen, worden
uitgevoerd volgens de procedures die zij heeft vastgesteld. Daartoe moet de
beursvennootschap de agent een procedureboek ter beschikking stellen waarin
is beschreven op welke manier de verrichtingen moeten worden verwerkt.
Daarnaast bepaalt de circulaire tevens dat de gevolmachtigde agenten moeten
voldoen aan de vereisten inzake betrouwbaarheid, solvabiliteit, ervaring en
kwalificatie die zijn vastgesteld door de beursvennootschap.
v) Het vijfde deel van de circulaire heeft betrekking op de administratieve en
boekhoudkundige organisatie van de beursvennootschap: de
beursvennootschap moet in staat zijn om de cliënten die door een bepaalde
gevolmachtigde agent worden bediend, als dusdanig te herkennen in haar
administratie en boekhouding.
c) Beleggingsondernemingen die tak 23-verzekeringsproducten
aanbieden
In 2002 heeft de CBF een circulaire goedgekeurd waarin zij nader toelicht welke
beleidslijnen zij heeft vastgelegd ten aanzien van de beleggingsondernemingen die
hun productengamma wensen uit te breiden met verzekeringscontracten en, in het
bijzonder, met tak 23-producten 117 / 118 . Deze circulaire werd goedgekeurd in overleg
met de CDV.
116 Zie de toelichting bij de wet van 13 april 1995 in punt I.B.1 hierboven.
117 Een tak 23-product is een individuele levensverzekering, gekoppeld aan een intern
beleggingsfonds zonder rendementsgarantie. Hoewel een tak 23-product (uit economisch
oogpunt) de kenmerken heeft van een belegging en de belegger de mogelijkheid biedt om
55

Aangezien de tak 23-producten, verzekeringsproducten zijn, moeten deze
beleggingsondernemingen zijn ingeschreven in het register van de
verzekeringstussenpersonen dat door de CDV wordt bijgehouden. Gezien de
specialisatieverplichting die de wet oplegt aan de beleggingsondernemingen, is
daarnaast ook een specifieke toestemming van de CBF vereist 119 .
In haar circulaire vraagt de Commissie dat de betrokken ondernemingen haar vooraf
zouden inlichten over de maatregelen die zij nemen om deze nieuwe activiteit in te
passen in hun organisatie en in hun operationeel kader.
Het betreft onder meer:
procedures voor de administratieve en de boekhoudkundige verwerking van de
verrichtingen en voor de interne controle daarop;
informatieverstrekking aan de cliënten over de hoedanigheid waarin de
onderneming optreedt, over de kenmerken van haar dienstverlening en de
producten waarop die slaat en, ten slotte, over de uitgevoerde transacties;
informatie-inwinning bij de cliënten, waaronder de identificatie van de cliënt,
het peilen naar zijn ervaring, deskundigheid, financiële draagkracht en
beleggingsdoelstellingen, alsook aanwending van deze informatie in het licht
van de verstrekte dienstverlening (know-your-customer).
De Commissie dringt erop aan dat de beleggingsondernemingen, voor al hun
activiteiten, ongeacht de aard van de aangeboden producten, de gedragsregels in
acht nemen die de beleggers de hoogst mogelijke bescherming bieden 120 . Het is
immers mogelijk dat de beleggingsonderneming voor een cliënt optreedt in de
hoedanigheid van tussenpersoon die tak 23-producten aanbiedt, en tegelijkertijd ook
voor deze cliënt bemiddelt in verrichtingen die dan weer betrekking hebben op
financiële instrumenten.
De CBF heeft de beleggingsondernemingen die geen vergunning hebben om
cliëntentegoeden in ontvangst te nemen in het kader van beleggingsdiensten, erop
gewezen dat zij ook geen premies of uitkeringen in ontvangst mogen nemen met
betrekking tot tak 23-producten. Deze geldstromen moeten dus rechtstreeks tussen
de cliënt en de verzekeringsonderneming verlopen 121 .
Het toezicht van de CBF op de betrokken beleggingsondernemingen geschiedt
parallel met het toezicht van de CDV op de tak 23-producten en op de inschrijving
in het register van de verzekeringstussenpersonen. De CBF en de CDV hebben dan
onrechtstreeks te beleggen in financiële instrumenten, is een tak 23-product geen financieel
instrument in de zin van de wet van 6 april 1995.
118
Circulaire D4/EB/2002/1 van 17 april 2002.
119
Zie artikel 75 van de wet van 6 april 1995.
120
Zie meer bepaald artikel 36 van de wet van 6 april 1995, alsook het jaarverslag van de CBF
2000-2001, p. 47 en 48.
121
Dit lijkt overigens een gebruikelijke regel te zijn voor transacties van dit type.
56

ook afgesproken elkaar in te lichten over elke aanvraag van een
beleggingsonderneming die tak 23-producten te koop wenst aan te bieden, om te
worden ingeschreven in het register van de verzekeringstussenpersonen, alsook
over elke aanvraag tot schrapping van een vergunning als beleggingsonderneming
of van een inschrijving in het register van de verzekeringstussenpersonen.
d) Bemiddelingsregeling in het voorontwerp van wet betreffende de
openbare aanbiedingen van effecten
In het voorjaar van 2002 heeft de Regering een voorontwerp van wet betreffende de
openbare aanbiedingen van effecten goedgekeurd. Dit voorontwerp strekt ertoe een
codificatie te verwezenlijken van een belangrijk deel van de financiële wetgeving,
meer bepaald van het deel dat betrekking heeft op de openbare uitgiften van
effecten.
Artikel 13 van het voorontwerp voert opnieuw een monopolie in voor de
bemiddeling bij openbare aanbiedingen van effecten, nadat dit monopolie eerder
was afgeschaft door de wet van 6 april 1995. Volgens deze nieuwe bepaling mogen
enkel de gekwalificeerde bemiddelaars, die in een limitatieve lijst worden
opgesomd, in België in de hoedanigheid van bemiddelaar optreden voor rekening
van de emittent bij openbare aanbiedingen van effecten. Artikel 6 van het
voorontwerp bevat een definitie van het begrip “bemiddelaar” : een bemiddelaar is
elke natuurlijke of rechtspersoon die, zelfs als tijdelijke of bijkomstige
werkzaamheid, tussenkomt in de plaatsing van een emissie voor rekening van de
emittent, tegen een vergoeding of voordeel van welke aard ook, rechtstreeks of
onrechtstreeks verleend door de emittent.
Op te merken valt dat deze tekst een interpretatie huldigt van de dienst “plaatsing”
van de ISD richtlijn, in die zin dat deze dienst een contractuele relatie veronderstelt
tussen de bemiddelaar en de emittent 122 .
Als de oriëntaties over de bemiddeling in financiële instrumenten die in deze studie
naar voren worden gebracht, gunstig worden onthaald, zal de opsomming van de
bemiddelaars voor wie het voorontwerp van wet van toepassing is, moeten worden
gewijzigd en uitgebreid tot de makelaars in financiële instrumenten.
5. Bemiddeling inzake consumentenkrediet
De wet van 12 juni 1991 op het consumentenkrediet onderscheidt twee types
kredietbemiddelaars 123 : enerzijds, de gevolmachtigde agenten die de bevoegdheid
hebben om kredietovereenkomsten te sluiten in naam en voor rekening van één
enkele kredietgever, en, anderzijds, de makelaars die bemiddelen bij het sluiten van
122
Zie de toelichting bij dit begrip uit de ISD-richtlijn in punt I.A.2.b hierboven.
123
Zie H. COUSY, Tussenpersonen in de financiële sector, in De handelsagentuur-overeenkomst,
Die Keure, 1995, p. 46
57

kredietovereenkomsten aangeboden door één of meerdere kredietgevers. De
consumenten moeten op de hoogte worden gebracht van de hoedanigheid van de
bemiddelaar met wie zij handelen.
De wet bepaalt dat de personen die de activiteiten van kredietbemiddelaar wensen
uit te oefenen, zich eerst moeten laten inschrijven bij het Ministerie van
Economische Zaken. Deze verplichting is evenwel niet van toepassing op de
gevolmachtigde agenten die door de erkenning van de kredietgever worden gedekt,
behalve wanneer het verkopers betreft van goederen of diensten die worden
gefinancierd door een kredietovereenkomst. Deze laatste agenten moeten zich dus
wel degelijk laten inschrijven bij het Ministerie van Economische Zaken, ongeacht
of zij optreden als makelaar of als agent.
Bij hun inschrijvingsaanvraag moeten de bemiddelaars de volgende documenten
overleggen: een getuigschrift van goed zedelijk gedrag, het bewijs van hun
inschrijving in het handelsregister, en, als zij zijn opgericht in de vorm van een
vennootschap, de statuten van hun vennootschap. De bemiddelaar moet het
Ministerie op de hoogte brengen van elke wijziging. Ten minste eenmaal per
decennium doet de Minister, voor elke bemiddelaar, overgaan tot de actualisatie van
de gegevens die zijn verstrekt bij de inschrijving.
De betrouwbaarheid, de professionele bekwaamheid en de financiële draagkracht
van deze personen worden dus niet nagetrokken. Bovendien is er geen
beroepsaansprakelijkheidsverzekering vereist. Toch is de bescherming van de
consument, althans gedeeltelijk, gewaarborgd door artikel 66 van de wet waarin is
bepaald dat de kredietgever blijft instaan voor de gelden die hij aan de
kredietbemiddelaar heeft overgemaakt ter uitvoering van de kredietovereenkomst,
tot deze volledig zijn uitbetaald aan de consument of aan een door de consument
aangewezen derde.
De wet van 12 juni 1991 somt ook een aantal gevallen op waarin de inschrijving
kan worden geweigerd op grond van een strafrechtelijke veroordeling. De
inschrijving kan ook worden geschorst of geschrapt door de Minister van Economie
wanneer blijkt dat een bemiddelaar de wet of haar uitvoeringsbesluiten overtreedt of
de verbintenissen niet nakomt die hij is aangegaan bij zijn aanvraag tot inschrijving.
Alle bemiddelaars, ook al zijn zij niet ingeschreven, moeten de volgende
verbintenissen aangaan :
- de door de Minister van Economie aangestelde ambtenaren kennis laten
nemen van alle documenten met betrekking tot hun bemiddeling. Het
Ministerie voert inderdaad gerichte controles uit, zowel ambtshalve als
ingevolge een klacht;
- zich uitsluitend wenden tot kredietgevers die door het Ministerie zijn
erkend;
58

- geen enkele bezoldiging of vergoeding eisen van de consument die om hun
bemiddeling verzoekt.
Terzake dient te worden opgemerkt dat in april jl. bij de Kamer een wetsontwerp is
ingediend tot wijziging van de wet van 12 juni 1991 124 . Een aantal van de
voorgestelde wijzigingen hebben betrekking op de bemiddelaars en strekken er
concreet gezien toe de verantwoordelijkheid van de kredietbemiddelaar te
vergroten. Zo stelt het wetsontwerp voor om de kredietbemiddelaar te verplichten
een eerste solvabiliteitsraming te maken van de consument, en dit op grond van
inlichtingen waarover hij beschikt of zou moeten beschikken. De bemiddelaar zal
voortaan nog slechts een kredietaanvraag bij een kredietgever kunnen indienen,
indien hij redelijkerwijs kan aannemen dat de kandidaat-kredietnemer in staat zal
zijn aan zijn terugbetalingsverplichtingen te voldoen 125 . In het ontwerp wordt tevens
voorgesteld om de bemiddelaar zijn commissieloon te ontnemen als hij in zijn
verplichtingen tekortschiet en als de kredietovereenkomst waarvoor hij heeft
bemiddeld, ontbonden of verbroken wordt, of het voorwerp uitmaakt van een
termijnverval. Hoewel de aansprakelijkheid van de bemiddelaar afgeleid is van de
aansprakelijkheid van de kredietgever, is zij minder uitgebreid. De kredietgever
beschikt immers over andere informatiebronnen, meer in het bijzonder de
raadpleging van de Kredietcentrale van de Nationale Bank. Daarnaast beoogt het
ontwerp de gelijkstelling van de verkoper-kredietgever die zijn
kredietovereenkomsten of de schuldvorderingen uit de kredietovereenkomsten
onmiddellijk overdraagt aan een derde erkende kredietgever, met een
kredietbemiddelaar. Economisch gezien fungeert deze persoon immers als een
loutere tussenpersoon : het is de kredietgever-overnemer die in werkelijkheid de
voorwaarden van de kredietovereenkomst bepaalt. Tot slot dient te worden
opgemerkt dat het wetsontwerp voorstelt om de tussenkomst van subagenten te
verbieden 126 .
124 Parl. St. Kamer, 50-1730/001
125 Artikel 46 van het wetsontwerp: “De kredietbemiddelaar kan geen kredietaanvraag indienen
voor een consument waarvoor hij, gelet op de inlichtingen waarover hij beschikt of zou moeten
beschikken, onder meer op basis van de inlichtingen bedoeld in artikel 10, van oordeel is dat de
consument duidelijk niet in staat zal zijn de verplichtingen voortvloeiend uit de
kredietovereenkomst, na te komen. De kredietbemiddelaar mag de kredietaanvragen niet
opsplitsen. Hij moet aan de kredietgever de noodzakelijke inlichtingen bedoeld in artikel 10
mededelen. Eenieder die optreedt als kredietbemiddelaar moet alle aangezochte kredietgevers
in kennis stellen van het bedrag van de andere kredietovereenkomsten welke hij heeft
aangevraagd of ontvangen ten behoeve van dezelfde consument gedurende twee maanden
voorafgaand aan het indienen van iedere nieuwe kredietaanvraag.”.
126 In dit verband wordt in de memorie van toelichting opgemerkt dat “in de praktijk wordt
vastgesteld dat een aantal kredietbemiddelaars op hun beurt een beroep doen op
kredietbemiddelaars om consumenten aan te spreken en te bewegen tot het sluiten van
kredietovereenkomsten. De consument wordt op geen enkele wijze ingelicht (…). De
transparantie is totaal zoek. Bovendien weet de kredietgever niet steeds wie de onderagent is.
Sommige malafide personen maken van deze situatie gebruik om risicovolle financieringen toch
door te sluizen naar kredietgevers (timesharingcontracten, huwelijksbemiddelingscontracten,
enz.) Een verbod op de tussenkomst van onderagenten dringt zich derhalve op. Als gevolg van
de opmerking van de Raad van State werd een strafrechtelijke sanctie voorzien in geval van
inbreuk.” (Parl. St. Kamer, 1730/01, p.40).
59

Tijdens de bespreking van dit wetsontwerp in het Parlement zal
hoogstwaarschijnlijk rekening worden gehouden met de oriëntaties die de Europese
Commissie ondertussen heeft voorgesteld betreffende de harmonisatie van de
wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen van de Lid-Staten inzake
consumentenkrediet 127 . De filosofie die ten grondslag ligt aan de Belgische en
Europese teksten is identiek : beide streven een verhoogde verantwoordelijkheid
van de bemiddelaars na.
6. Bemiddeling inzake hypothecair krediet
Artikel 42 van de wet van 4 augustus 1992 op het hypothecair krediet bepaalt dat de
Koning de verplichtingen van de makelaars en andere tussenpersonen bij
hypothecair krediet alsook de controlemodaliteiten ervan kan regelen. De Koning
heeft evenwel nooit gebruik gemaakt van deze mogelijkheid.
De tussenpersonen inzake hypothecair krediet zijn dus op dit ogenblik aan geen
enkele verplichting onderworpen inzake registratie, noch aan enig toezicht op hun
betrouwbaarheid of beroepsopleiding.
7. Bemiddeling inzake valutahandel
Overeenkomstig de artikelen 137 en volgende van de wet van 6 april 1995, moeten
de verrichtingen voor de contante aankoop of verkoop van deviezen in contanten of
met cheques in deviezen, dan wel met gebruik van een krediet- of betaalkaart,
alsook de geldoverdrachtverrichtingen, worden uitgevoerd door een wisselkantoor
dat door de CBF geregistreerd is 128 . Dit toezicht van de CBF op de wisselkantoren
heeft hoofdzakelijk tot doel na te gaan of de maatregelen tot voorkoming van het
witwassen van geld worden nageleefd.
De wet zegt niets over bemiddelaars op wie de wisselkantoren eventueel een beroep
zouden doen. Zij bepaalt echter wel dat de wisselkantoren over een passende
administratieve en boekhoudkundige organisatie moeten beschikken om, onder
meer, de anti-witwasreglementering te kunnen naleven en om deze naleving te
controleren. In de gegeven omstandigheden zijn de diensten van de CBF van
oordeel dat, indien een wisselkantoor een beroep wenst te doen op bemiddelaars,
deze laatsten op exclusieve basis moeten handelen. Zo niet zou het toezicht op de
bemiddelaars zeer moeilijk tot onmogelijk worden. We vinden hier dus dezelfde
bekommernissen terug die de CBF en de CIF er destijds toe gebracht hebben een
circulaire op te stellen voor de kredietinstellingen en de beursvennootschappen die
Zie evenwel het amendement dat is ingediend door de Regering, Parl. St. Kamer, 1730/02.
127 Zie de toelichting hierboven (I.A.5).
128 Bij koninklijk besluit van 27 december 1994 betreffende de wisselkantoren en de valutahandel,
werd een statuut ingevoerd voor de wisselkantoren.
60

een beroep doen op gevolmachtigde agenten. Voor de wisselkantoren is het
exclusiviteitsbeginsel tot dusver niet bij circulaire voorgeschreven, maar maakt zij
deel uit van de “goede praktijken” die door de CBF worden aanbevolen.
Belangrijk is hierbij aan te stippen dat wisselkantoren die een beroep doen op
gevolmachtigde agenten, een vrij nieuw fenomeen is dat in de toekomst evenwel
snel uitbreiding zou kunnen vinden. Sommige wisselkantoren denken er immers
aan om voor hun diensten van geldoverdracht een beroep te doen op
kleinhandelaars en op tankstations. Aangezien deze personen niet werkelijk op
financiële ervaring kunnen bogen, zullen de betrokken wisselkantoren een passende
interne controle en interne-auditfunctie moeten uitbouwen. Zo niet zou hun
organisatie als inadequaat kunnen worden beschouwd.
61

II. Cijfergegevens inzake financiële bemiddeling en tendensen
Bij gebrek aan een geïntegreerde gegevensbasis voor alle tussenpersonen worden
onderstaande cijfers per sector weergegeven. Heel wat tussenpersonen zijn echter in
verscheidene sectoren actief. Het volstaat dan ook niet de cijfers van de diverse
sectoren gewoon bij elkaar op te tellen om het totaal aantal in België actieve
tussenpersonen te kennen. De beschikbare officiële gegevens, vooral de databases
van de CDV en het Ministerie van Economische Zaken, kunnen ons geen beeld
geven van het aantal gevallen van cumulatie van activiteiten. De
beroepsverenigingen van de tussenpersonen (BZB, FVF, Feprabel) hebben echter
bevestigd dat een zeer groot deel van hun leden zowel bankagent (exclusief) als
verzekeringsagent (al of niet exclusief) of verzekeringsmakelaar zijn.
A. Gegevens over de bemiddeling per sector
1. Verzekeringsbemiddeling
Naar aanleiding van de inwerkingtreding van de wet van 27 maart 1995 betreffende
de verzekeringsbemiddeling en de distributie van verzekeringen werden 28.561
verzekeringstussenpersonen in het register van de verzekeringstussenpersonen
ingeschreven, waarvan 7.430 in het register van de zelfstandige tussenpersonen.
Bovendien werden 52.000 verantwoordelijken voor de distributie geregistreerd.
De evolutie van het aantal verzekeringstussenpersonen ziet er als volgt uit:
Jaar Verzekeringstussenpersonen
31/12/1997 28.085
31/12/1998 28.642
31/12/1999 29.222
31/12/2000 28.717
31/12/2001 28.473
30/06/2002 28.266
Op 23 september 2002 waren 28.217 tussenpersonen ingeschreven, waarvan 8.435
makelaars, 18.826 agenten en 6.956 subagenten.
62

Hieronder volgt ook de evolutie van het aantal verantwoordelijken voor de
distributie :
Jaar Verantwoordelijken voor de distributie
31/12/1999 52.000
31/12/2000 50.000
31/12/2001 48.054
30/06/2002 48.694
Na de zitting van de raad van de CDV van 23 september 2002 bedroeg het aantal
verantwoordelijken voor de distributie 48.998 personen.
Sinds de inschrijving van de tussenpersonen van kracht is, worden in collectieve
dossiers talrijke bewegingen vastgesteld als gevolg van de doorgevoerde
herstructureringen.
Bovendien hebben heel wat tussenpersonen die als natuurlijke persoon zijn
ingeschreven, verzocht om als rechtspersoon te worden ingeschreven.
Voorts werden bepaalde inschrijvingen geschrapt omdat de betrokken
tussenpersonen niet meer voldeden aan de voorwaarden vereist bij artikel 10 van de
wet: ofwel hadden ze hun jaarlijks inschrijvingsgeld aan de CDV niet betaald (sinds
1996 zijn 501tussenpersonen om die reden geschrapt), ofwel waren ze niet
voldoende gedekt door een beroepsaansprakelijkheidsverzekering, ofwel
beschikten ze niet meer over de vereiste financiële draagkracht, ofwel waren ze
beroepshalve niet meer voldoende geschikt of betrouwbaar (855 tussenpersonen
werden sinds de inwerkingtreding van de wet om een van deze redenen geschrapt).
2. Gevolmachtigde bankagenten
In de banksector zijn de statistische verplichtingen die door de CBF aan de
kredietinstellingen worden opgelegd, momenteel niet van toepassing op de
gevolmachtigde agenten. De BVB publiceert echter jaarlijks een globaal cijfer. Zo
is het aantal gevolmachtigde agenten sinds 1995 als volgt geëvolueerd:
Jaar Gevolmachtigde bankagenten
1995 10.636
1996 10.441
1997 9.901
1998 8.262
1999 7.528
2000 7.086
2001 6.005
63

Het aantal gevolmachtigde bankagenten vermindert langzaam: ze waren in de jaren
’80 nog met meer dan 20.000 129 .
Het is moeilijk om de evolutie van het aantal agenten in de komende jaren te
voorspellen. Sommige banken hebben immers de sluiting van agentschappen
aangekondigd, terwijl andere, waaronder de grootste, integendeel van plan zijn hun
netwerk van gevolmachtigde agenten uit te breiden 130 .
3. Gevolmachtigde agenten van beleggingsondernemingen
Het CIF en, later, de CBF hebben altijd op de hoogte willen blijven van het aantal
gevolmachtigde agenten die voor beursvennootschappen werken. In die sector weet
men dus heel nauwkeurig hoe de toestand eruitziet en zal evolueren.
Na de hervorming van 1990 is het aantal gevolmachtigde agenten bij
beursvennootschappen toegenomen. Dit was ongetwijfeld toe te schrijven aan het
feit dat bepaalde beursvennootschappen zich niet konden of wilden schikken naar
de voorwaarden opgelegd bij de wet van 4 december 1990 voor het verkrijgen van
een vergunning als beleggingsonderneming. Sommigen hebben dan ook verkozen
hun activiteiten voort te zetten als gevolmachtigd agent. Daarnaast hebben een
aantal beursvennootschappen destijds hun toestand geregulariseerd nadat het CIF
zijn circulaire ten behoeve van de gevolmachtigde agenten van de
beursvennootschappen had aangenomen. Andere vennootschappen, ten slotte,
hebben er toen voor gekozen hun activiteiten uit te bouwen door een netwerk van
gevolmachtigde agenten op te zetten. Zo waren er in 1994 400 gevolmachtigde
agenten van beursvennootschappen in ons land.
Dit aantal is achteraf sterk gedaald vermits de beursvennootschappen in 1996 en
1997 nog slechts respectievelijk 270 en 230 gevolmachtigde agenten telden. Deze
daling heeft zich voortgezet. Momenteel zijn er in de sector ongeveer 150
gevolmachtigde agenten, die echter niet evenwichtig verdeeld zijn over de
beursvennootschappen. 50% van deze vennootschappen heeft immers geen enkel
gevolmachtigd agent. Onder de beursvennootschappen die over een agentennet
beschikken, stelt men een sterke concentratie vast in één beursvennootschap (die 50
gevolmachtigde agenten telt). Drie andere beursvennootschappen werken met
respectievelijk 23, 14 en 12 gevolmachtigde agenten.
Deze vermindering van het aantal gevolmachtigde agenten is onder meer te
verklaren door de sluiting van beursvennootschappen zelf.
129 Zie vooral H. Nees, « De rol en het belang van de gevolgmachtige agent in de spaar- en
kredietsector », Bank- en Financiewezen, 5/1988, p.10.
130 Zie infra de visie op de toekomstige evolutie van de bemiddeling in België (II.C).
64

4. Bemiddeling inzake consumentenkrediet
In maart 2002 waren er 27.552 131 tussenpersonen voor consumentenkrediet bij het
Ministerie van Economische Zaken ingeschreven. Hierbij kan een onderscheid
worden gemaakt tussen:
handelaars (6.000) die hun cliënten de mogelijkheid bieden om een
financiering te verkrijgen voor de aankoop van een goed of een dienst
zonder aan een kredietgever gebonden te zijn,
kredietmakelaars (20.000) die als hoofd- of nevenactiviteit betrokken zijn
bij het afsluiten van kredietovereenkomsten die door een of meer
kredietgevers worden aangeboden. Slechts 10.000 van hen cumuleren deze
bedrijvigheid niet met een activiteit van verkoper,
verkopers (slechts 1.552) die handelen als gevolmachtigd agent op basis
van een exclusiviteitcontract met een kredietgever voor de financieringen.
Onder de bemiddelaars inzake consumentenkrediet zijn er slechts 10.000
ingeschrevenen die deze activiteit niet ter aanvulling van hun activiteit van verkoper
uitoefenen. Anderzijds zijn er onder de verkopers slechts weinigen die uitsluitend
voor een enkele kredietgever werken. Slechts een of twee kredietgevers eisen
immers een dergelijke exclusiviteit van hun tussenpersonen. Daarom verkiezen de
verkopers om zich als makelaars in te schrijven, ook al werken ze effectief altijd
met dezelfde kredietgever.
5. Bemiddeling inzake hypothecair krediet
Het aantal tussenpersonen inzake hypothecair krediet is niet bekend doordat ze aan
geen enkele registratieverplichting zijn onderworpen. Het blijkt echter dat een groot
aantal bank- of verzekeringstussenpersonen eveneens bemiddelen voor hypothecair
krediet.
6. Bemiddeling inzake valutahandel
Het feit dat wisselkantoren op gevolmachtigde agenten een beroep doen, is een vrij
recent verschijnsel dat echter volop uitbreiding neemt. Sommige wisselkantoren
overwegen trouwens om voor hun dienstverlening inzake geldoverdrachten een
beroep te doen op kleinhandelszaken en benzinestations, d.w.z. personen zonder
echte financiële ervaring.
Momenteel doen 5 van de 31 geregistreerde wisselkantoren een beroep op
gevolmachtigde agenten.
131 Het Ministerie van Economische Zaken telde in maart 2002 in feite 27.822 ingeschreven
tussenpersonen inzake consumentenkrediet, want daarin bevinden zich ook de incassobureaus,
die de kredietovereenkomsten helpen uitvoeren (270 personen). Deze categorie werd in deze
studie buiten beschouwing gelaten.
65

B. Distributiekanalen inzake verzekeringen
De BVVO publiceert sinds een aantal jaren interessante cijfers over de diverse
distributiekanalen inzake verzekeringen. In haar studie van februari 2002
betreffende de cijfers van het jaar 2000 132 constateert ze een vermindering van de
marktaandelen van de « klassieke » distributie, d.w.z. de makelaars en agenten, ten
gunste van banken en de directe verzekeringen 133 .
Sinds 1994 – het eerste jaar waarin de BVVO een studie over het onderwerp heeft
uitgevoerd – zijn de banken geleidelijk aan begonnen met de distributie van
levensverzekeringsproducten. In de sector van de individuele levensverzekeringen
(tak 21 en tak 23) bedroeg hun marktaandeel in 1994 34%. In 2000 was dat 64,3%.
De nieuwe zaken die in de loop van het jaar 2000 werden afgesloten, zijn zelfs voor
meer dan 70% via bancaire instellingen aangebracht.
Onderstaande tabel geeft de uitsplitsing weer van de marktaandelen van de
verschillende netwerken van tussenpersonen inzake individuele
levensverzekeringen in het jaar 2000.
132 http://www.bvvo.be/sector/distribution/assurinfo_2000.pdf
133 Daaronder verstaat men de distributie van verzekeringsproducten via onderlinge of coöperatieve
maatschappijen zonder tussenpersoon (zoals de OMOB) of via nieuwe kanalen zoals
bijvoorbeeld de elektronische handel op initiatief van de verzekeringsondernemingen zelf.
66

Nota bene:
- met ‘captive makelarij’ worden premieontvangsten bedoeld door
vennootschappen voor makelarij ten gunste van de verzekerings-maatschappij
die deze vennootschappen controleert;
- de in de tabel vermelde exclusieve agenten zijn loontrekker of zelfstandig;
- bancassurance berust op deelnemingsverhoudingen tussen de
verzekeringsmaatschappij en de kredietinstelling, waarbij bankbedienden, die
meestal geen provisie ontvangen, bemiddelen;
- makelaars zijn natuurlijke personen of vennootschappen voor makelarij die
zich vooral tot particulieren en KMO’s richten;
- megabrokers zijn grote makelaars van wie de cliënten meestal grote
ondernemingen zijn;
- met zelfstandige bankloketten wordt een bijkomstige activiteit bedoeld die
vergoed wordt in de vorm van commissies, met de mogelijkheid om de
verzekeringsproducten van verscheidene verzekeringsmaatschappijen of –
groepen te commercialiseren.
Nota bene:
- direct marketing is gebaseerd op technieken voor intensieve commerciële
prospectie en, wat tak 23 betreft, op de elektronische handel;
- voor de “affinity groups” zijn er geen tussenpersonen;
67

- onderlinge of coöperatieve maatschappijen zonder tussenpersoon worden
gekenmerkt door een beperkte commerciële prospectie;
- de captive verzekeraars en pools voeren geen belangrijke commerciële
prospectie.
C. Distributietrends inzake bank- en beleggingsdiensten
De evolutie van de distributie van financiële producten moet uiteraard in verband
worden gebracht met het ontstaan van grote financiële conglomeraten die wensen
gebruik te maken van zeer uitgebreide distributienetten en de kosten van deze
netwerken willen beperken via mogelijke synergie-effecten. De grote financiële
groepen die op de Belgische markt actief zijn, hebben inzake distributie allemaal
een aantal strategische beslissingen genomen waardoor de trends die zich terzake
aftekenen, duidelijker tot uiting komen. De meesten kozen, weliswaar via
verschillende structuren, voor dezelfde basisaanpak: een dubbel circuit dat enerzijds
bestaat uit eigen verkooppunten en anderzijds uit zelfstandige tussenpersonen. In
het licht van deze strategie zijn reeds heel wat « eigen » bankagentschappen
verdwenen of zullen deze verdwijnen of worden omgevormd tot zelfstandige
agentschappen.
Op langere termijn zouden bepaalde grote conglomeraten kunnen overwegen om de
distributiefunctie naar het grote publiek toe los te koppelen van de bankfunctie, de
uitvoering van beleggingsdiensten en de verzekeringsactiviteit. Zodoende zou de
distributie een functie sui generis kunnen worden en in een gespecialiseerde entiteit
kunnen worden ondergebracht.
Een ander element dat blijkt uit contacten met de grote financiële groepen is de
belangstelling die ze hebben voor het kanaal van de zelfstandige makelaars. Dit
distributiekanaal wordt vandaag grotendeels gebruikt om verzekeringsproducten (in
het bijzonder tak 21 en tak 23) aan te bieden. Indien het exclusiviteitsprincipe voor
de distributie van financiële instrumenten (voornamelijk ICB-aandelen en kasbons)
is opgeheven, zal datzelfde kanaal vermoedelijk in ruime mate worden gebruikt
voor de distributie van deze producten naast het kanaal van de eigen agentschappen
en de exclusieve agenten.
Deze evolutie is niet beperkt tot de grote conglomeraten alleen, ook al zijn hun
plannen gewoonlijk al verder gevorderd en trekken ze door hun omvang de grootste
aandacht van het publiek. Talrijke middelgrote of kleine banken zijn vandaag
verbonden met verzekeringsondernemingen. De plannen van deze groepen inzake
distributie zijn grotendeels dezelfde als die van de grote conglomeraten. Ze
vertonen echter een duidelijk verschil. Doordat hun eigen of “verbonden”
netwerken momenteel beperkter zijn, wordt het steeds belangrijker een beroep te
doen op zelfstandige makelaars.
Er dient ook rekening te worden gehouden met het feit dat nieuwe actoren zich
zouden kunnen gaan toeleggen op de distributie van financiële producten. Zo
hebben bepaalde grootwinkelketens reeds contact opgenomen met zowel de
diensten van de CBF als met bepaalde financiële instellingen om na te gaan op
68

welke manier ze bepaalde financiële diensten en producten zouden kunnen
verkopen.
Ook de EU-dimensie mag niet over het hoofd worden gezien. Het gebrek aan
fiscale harmonisatie, met name inzake spaarinkomsten en successierechten, is een
belangrijke factor die de vrije dienstverlening (VDV) in België door in andere Lid-
Staten erkende financiële instellingen bevordert. De dichtheid van de bestaande
distributienetten en het exclusiviteitsprincipe zowel op het bancaire vlak als inzake
beleggingsdiensten waren vaak een hinderpaal voor de ontwikkeling van een
activiteit in VDV door kredietinstellingen. Omdat deze hinderpaal niet in dezelfde
mate bestond wat verzekeringen betreft, vooral rekening houdend met het
belangrijk distributiekanaal van de verzekeringsmakelaars, ontwikkelde er zich een
belangrijke activiteit in VDV voor de verzekeringsproducten van het type
« belegging » (tak 21, tak 23 en tak 26). De richtlijn betreffende
verzekeringsbemiddeling zal wellicht het aanbod van verzekeringsproducten op een
grensoverschrijdende basis versterken. De verzekeringstussenpersonen die in hun
Staat van herkomst zullen worden geregistreerd, zullen immers een Europees
paspoort bezitten. Indien de regelgeving niet verandert, zullen de bankproducten
daardoor nog minder aantrekkelijk worden in vergelijking met de
verzekeringsproducten.
Om voornoemde hindernis te omzeilen, hebben sommige kredietinstellingen die een
vergunning hebben verkregen in een andere Lid-Staat zich gewend tot
“alternatieve” tussenpersonen, zoals de aanbrengers van cliënten. Dit leidt tot
nieuwe problemen in verband met de controle en de naleving van de gedragsregels.
In de sector van de bemiddeling in financiële instrumenten dient op soortgelijke
trends de aandacht te worden gevestigd. Volgende tendensen worden immers
vastgesteld:
1. een verhoogde specialisatie tussen de interprofessionele bemiddeling en de
bemiddeling voor eindbeleggers: sommige entiteiten leggen zich toe op de
“wholesale” of de “B2B” (trading voor eigen rekening als “broker-dealer”,
“market maker” of OTC-tegenpartij, “clearing & custody”; structurering van
producten op maat enz.) en andere op de “retail”.
2. de toepassing van verschillende “retail”-distributiemodellen die afzonderlijk of
in combinatie worden gebruikt:
• traditionele distributie door een producent, hetzij via zijn eigen fysiek
netwerk (met inbegrip van de exclusieve agenten), hetzij via “directe”
distributiekanalen zoals een website of een call center;
• “cross selling”: een producent verkoopt zijn eigen producten en die van
andere producenten (banken, verzekeraars en beleggingsondernemingen) via
zijn traditionele of directe kanalen;
• verkoop door erkende financiële distributeurs, “derden en zelfstandigen”,
bijvoorbeeld de supermarkten voor multiproducten/-producenten die een
financieel portaal exploiteren, makelaars enz. ,
• distributie door zelfstandige tussenpersonen, zoals de makelaars, die zelf
niet als financieel tussenpersoon zijn erkend.
69

Zo stellen wij vast dat inzake distributie 134 de financiële sector in de ruime
betekenis vandaag duidelijk van plan is om vier bemiddelingskanalen naast elkaar
te laten bestaan:
direct selling via call centers en internet;
het eigen agentschappennet van kredietinstellingen en beleggingsondernemingen;
de exclusieve gevolmachtigde agenten die actief zijn onder de naam en de
verantwoordelijkheid van een erkende instelling of onderneming;
de zelfstandige tussenpersonen die voor eigen rekening handelen. In dit
segment, tot dusver enkel bekend in de verzekeringssector, zou een ruime
diversiteit van tussenpersonen zich geleidelijk aan kunnen manifesteren
indien het exclusiviteitsprincipe inzake bancaire en financiële producten –
zelfs gedeeltelijk – zou worden opgeheven.
De combinatie van deze trends kan worden samengevat in het volgende
distributiemodel :
Producenten- distributeurs van bank en/of beursproducten en/of verzekeringen
Eigen netwerk
Exclusieve agenten
zelfstandig
tussenpersoon
cliënten
« direct selling » via internet, call center
Erkend zelfstandig distributeur
aanbrengers
van cliënten
Exclusieve agenten
Eigen netwerk
134 Wij houden hier geen rekening met de distributie via elektronische middelen. Het is duidelijk
dat deze circuits zich zullen blijven ontwikkelen, maar ze zullen noodzakelijkerwijs worden
gepromoot en beheerd door erkende instellingen of tussenpersonen.
70

III. Identificering van een aantal moeilijkheden die een
heroverweging van de regeling van de financiële bemiddeling
verantwoorden
De studie over het regelgevend kader voor de onderscheiden categorieën van
tussenpersonen die in de financiële sector bedrijvig zijn, heeft aangetoond dat er
belangrijke verschillen zijn inzake regelgeving voor de verzekeringssector,
enerzijds, en voor de bank- en beleggingsdienstensector, anderzijds. Daaruit vloeien
een groot aantal moeilijkheden voort die duidelijk aan het licht zijn gekomen tijdens
de gesprekken van de werkgroep met de beroepsverenigingen en instellingen 135 .
Hierna wordt dieper ingegaan op een aantal moeilijkheden die voortvloeien uit het
ontbreken van een wettelijk statuut voor de tussenpersonen in bank- en beurszaken
(A) en uit de toenadering tussen de bank- en verzekeringssector (B).
A. De moeilijkheden die voortvloeien uit het ontbreken van een wettelijk
statuut voor de tussenpersonen in bank- en beurszaken
Voor tussenpersonen die optreden voor kredietinstellingen en
beleggingsondernemingen, geldt op dit ogenblik slechts het statuut van de wet van
13 april 1995 betreffende de handelsagentuurovereenkomst. Anders dan voor de
verzekeringstussenpersonen heeft de wetgever tot hiertoe geen specifieke regels
voor tussenpersonen in bank- en beurszaken uitgevaardigd met het oog op de
bescherming van de spaarder en de belegger.
De circulaires van de CBF en de CIF hebben ongetwijfeld gezorgd voor een betere
bescherming van de spaarders en beleggers tegen sommige risico’s die aan het
beroep op zelfstandige tussenpersonen zijn verbonden. Deze circulaires zijn echter
voor de kredietinstellingen en de beleggingsondernemingen bestemd. Zij willen de
kredietinstellingen en de beleggingsondernemingen ertoe brengen te beschikken
over een administratieve organisatie en een interne controle die aangepast is aan
hun activiteiten.
135
We herinneren eraan dat de gemengde CDV/CBF-werkgroep de problematiek heeft besproken
met:
het departement van het Ministerie van Economische Zaken dat instaat voor de registratie
van tussenpersonen voor consumentenkrediet
de Beroepsvereniging der Verzekeringsondernemingen (BVVO)
de Belgische Vereniging van Banken (BVB)
de Belgische Vereniging van Beursleden
de Fédération des professionnels de l’assurance en Belgique (Feprabel)
de Federatie voor verzekering en financiële tussenpersonen (FVF) en
de Beroepsvereniging voor zelfstandige bank-, beleggings- en verzekeringsagenten (BZB).
71

Deze circulaires zijn niet normatief 136 . De benadering via circulaires heeft dan ook
beperkingen wat betreft de draagwijdte van de normen en de mogelijkheid om ze te
doen naleven.
De circulaires bepalen dat de kredietinstellingen en de beleggingsondernemingen
zich moeten vergewissen van de betrouwbaarheid van hun agenten. De instellingen
bepalen echter zelf het niveau van betrouwbaarheid. Anders dan voor de personen
die instaan voor de effectieve leiding van een kredietinstelling of
beleggingsonderneming 137 , geldt voor de zelfstandige agenten geen specifiek
beroepsverbod dat voortvloeit uit een strafrechtelijke veroordeling wegens inbreuk
op de financiële wetgeving.
In het verleden gaf dit aanleiding tot moeilijkheden. Zo deed zich het geval voor
van zelfstandige agenten die veroordeeld werden wegens het niet naleven van de
anti-witwaswetgeving en die niettemin hun werkzaamheden als zelfstandig agent
van een kredietinstelling en beleggingsonderneming mochten voortzetten 138 .
Moeilijkheden zijn er ook wanneer een kredietinstelling wegens zware fout een
einde stelt aan de overeenkomst met een agent en deze laatste een overeenkomst
aangeboden krijgt van een concurrerende kredietinstelling die aangetrokken is door
het zakencijfer van de cliënten die met deze agent verder willen werken. In deze
hypothese, kan de CBF vandaag de concurrerende kredietinstelling niet verbieden
om de betrokkene als gevolmachtigde agent te aanvaarden. Zij beveelt de
kredietinstellingen niettemin aan om bij de vorige principaal na te gaan om welke
redenen een einde werd gesteld aan de overeenkomst van gevolmachtigd agent. Zij
vraagt ook dat de kredietinstellingen over een passende organisatie en interne
controle zouden beschikken om zware fouten in hoofde van de betrokken agent te
voorkomen.
Krachtens de circulaire dienen de kredietinstellingen de CBF in kennis te stellen
van de gevallen waarin zij de overeenkomst met een agent wegens zware fout
beëindigen. Deze informatie laat de CBF toe de gevolgen na te gaan van de zware
fout op de situatie van de betrokken kredietinstelling. Bij gebrek aan een wettelijk
statuut is het de CBF niet toegestaan om deze informatie in een “zwarte lijst” op te
nemen die de kredietinstellingen zouden moeten raadplegen alvorens een
overeenkomst met een nieuwe zelfstandige agent te sluiten.
De circulaire bepaalt eveneens dat de kredietinstellingen, bij de aanwerving van
agenten, moeten nagaan of zij over de nodige ervaring en beroepskennis
beschikken. Deze vereisten zijn vandaag bijzonder belangrijk gelet op het feit dat de
financiële producten complexer zijn geworden. Ook hier zijn het echter de
kredietinstellingen die het niveau van ervaring en het passend karakter van de
136 Arresten nr. 91.998 van 8 januari 2001 (opschorting) en nr. 103.708 van 18 februari 2002
(intrekking) in zaak Petercam/CBF. Zie ook het jaarverslag CBF 2000-2001, p. 78 – 79.
137 Artikel 19 van de bankwet van 22 maart 1993 en artikel 61 van de beurswet van 6 april 1995.
138 Zie jaarverslag CBF 1999-2000, p. 40.
72

vorming bepalen. In de praktijk kan worden vastgesteld dat er belangrijke
verschillen bestaan in het niveau van beroepskennis van de personen die in contact
staan met het publiek.
Een centrale bepaling van de circulaire gaat over de exclusiviteit. Krachtens deze
bepaling mag een gevolmachtigd agent in beginsel slechts één kredietinstelling
vertegenwoordigen. Deze bepaling heeft de aansprakelijkheid van de
kredietinstellingen wegens frauduleus handelen van hun agenten verhoogd. Zij
heeft ongetwijfeld geleid tot een verscherping van de controle die de
kredietinstellingen op hun agentennetwerk uitoefenen. De efficiëntie van het
exclusiviteitsbeginsel op prudentieel vlak kan dus niet worden betwist. Maar dit
beginsel heeft ook nadelen. De exclusiviteit beperkt namelijk de mededinging. In de
verzekeringssector heeft de wetgever het statuut van makelaar steeds wensen te
handhaven omdat dit de mededinging tussen verzekeringsondernemingen bevordert,
wat uiteindelijk aan de verzekeringnemer ten goede komt. Verwacht mag worden
dat de invoering van een makelaarsstatuut in de financiële sector de mededinging
tussen kredietinstellingen, beleggingsondernemingen en verzekeringsondernemingen
zal vergroten, met gunstige gevolgen voor het publiek wat betreft het
rendement van de aangeboden producten, de omvang van de ten laste gelegde
commissies en de kwaliteit van de dienstverlening.
Vanuit het oogpunt van de tussenpersonen zou de opheffing van de exclusiviteit
hun positie ten aanzien van de kredietinstellingen duidelijk wijzigen. De wet van 4
mei 1999 heeft het toepassingsgebied van de wet betreffende de
handelsagentuurovereenkomst uitgebreid tot de bankagenten en hun zodoende een
bijkomende bescherming geboden. Desondanks beklagen bankagenten zich nog
vaak over hun zwakke positie tegenover de principaal. Indien de kredietinstellingen
een beroep zouden kunnen doen op een netwerk van makelaars, zouden de
tussenpersonen die zich niet op exclusieve basis met een principaal willen binden,
een alternatief hebben. Het mag dan ook niet verwonderen dat alle Belgische
beroepsverenigingen van financiële tussenpersonen zich afgezet hebben tegen het
behoud van het exclusiviteitsbeginsel.
Tot slot kan ook nog gewezen worden op moeilijkheden die voortvloeien uit het
Europees recht. Richtlijn 2000/12/EG van 20 maart 2000 betreffende de toegang tot
en de uitoefening van de werkzaamheden van kredietinstellingen stelt het beginsel
van toezicht door de Lid-Staat van herkomst voorop. De beoordeling van de
organisatie van een bijkantoor van een kredietinstelling uit een andere Lid-Staat –
inclusief de beoordeling van de organisatie van het netwerk van agenten van dat
bijkantoor – komt in beginsel toe aan de bevoegde overheid van het land van
herkomst. Het “home country control”-beginsel staat dus op gespannen voet met de
benadering van de circulaire die organisatorische voorschriften bevat voor het
agentennetwerk van de bijkantoren in België. Hieraan kan worden verholpen door
het statuut van de tussenpersonen zelf te regelen. Het Europees recht laat namelijk
toe dat de Lid-Staten regels opleggen aan de op hun grondgebied gevestigde
tussenpersonen waarop een beroep wordt gedaan door kredietinstellingen uit een
73

andere Lid-Staat. Dit is trouwens de benadering die door de richtlijn over de
verzekeringsbemiddeling wordt gevolgd. Deze benadering schept bovendien een
passend kader voor de kredietinstellingen die in een andere Lid-Staat een
vergunning hebben ontvangen en die in België werkzaamheden wensen te
ontwikkelen in het kader van de vrije dienstverlening door een beroep te doen op
Belgische makelaars.
B. De moeilijkheden die voortvloeien uit de toenadering tussen de bank- en de
verzekeringssector
De voorbije jaren kende het fenomeen van het bankverzekeren of “bancassurance”
een sterke opgang. Volgens dit fenomeen worden zowel bank- als
verzekeringsproducten op een gecentraliseerde wijze gecommercialiseerd door een
kredietinstelling en/of verzekeringsonderneming. Wanneer daarbij een beroep
wordt gedaan op tussenpersonen, gaat het meestal om personen die exclusief voor
alle producten aan de kredietinstelling en/of verzekeringsonderneming zijn
gebonden. Zoals hiervoor aangeduid, heeft dit concept de forse stijging van het
aandeel van de banksector in de verdeling van de verzekeringsproducten in België
in de hand gewerkt.
Parallel heeft zich ook het fenomeen van het verzekeringsbankieren of
“assurfinance” ontwikkeld. Hieronder wordt de relatie verstaan waarbij een
verzekeringsmakelaar aan een bepaalde kredietinstelling is gebonden uitsluitend
voor de bankproducten en de effecten, maar waarbij hij zijn onafhankelijkheid
bewaart voor de verzekeringsproducten alsook voor de kredieten waarvoor de CBFcirculaire
geen exclusiviteit oplegt.
Deze ontwikkelingen hebben situaties doen ontstaan waar financiële groepen,
parallel met hun eigen distributienetwerk, een beroep doen op zelfstandige
tussenpersonen die nu eens exclusief agent zijn en dan weer makelaar. Het is lang
geen uitzondering dat eenzelfde tussenpersoon onderscheiden hoedanigheden heeft:
bankagent, enerzijds, en verzekeringsagent of verzekeringsmakelaar, anderzijds. De
beroepsverenigingen van zelfstandige tussenpersonen die door de werkgroep
werden gehoord, hebben bevestigd dat een groot aantal van hun leden deze
hoedanigheden cumuleren.
Deze situatie, samen met de toenadering tussen bank- en verzekeringsproducten -
bv. tussen beveks en tak 23-verzekeringsproducten - zorgt ervoor dat eenzelfde
cliënt, in een gesprek met eenzelfde tussenpersoon, economisch gelijkaardige bank-
en verzekeringsproducten aangeboden krijgt. Naargelang voor een bank- of
verzekeringsproduct geopteerd wordt, zal het juridisch kader sterk verschillen, vaak
zonder dat de cliënt zich hiervan bewust is. Onderscheiden gedragsregels zullen op
de tussenpersoon van toepassing zijn. Indien de cliënt opteert voor een financieel
instrument, zullen de gedragsregels van artikel 36 van de beurswet van 6 april 1995
74

van toepassing zijn (o.a. het “ken uw klant”-beginsel). Deze bescherming is
momenteel niet in de verzekeringswetgeving opgenomen.
Indien de cliënt gekozen heeft voor een verzekeringsproduct van een EUverzekeringsonderneming
die in België via verzekeringsmakelaars in het kader van
de vrije dienstverlening bedrijvig is, zal de Belgische anti-witwaswetgeving niet
van toepassing zijn aangezien verzekeringsmakelaars thans niet door deze
wetgeving worden beoogd.
Indien de houding van de tussenpersoon verwijten oproept, zal de cliënt een klacht
kunnen indienen bij de CDV kunnen klagen indien deze tussenpersoon als
verzekeringsagent of -makelaar is opgetreden. De cliënt zal geen klacht kunnen
indienen bij de CBF aangezien zij geen kennis mag nemen van de relaties tussen
een kredietinstelling en een bepaalde cliënt, tenzij dit voor het prudentieel toezicht
is vereist.
Indien de CDV de registratie van een verzekeringsagent of -makelaar herroept
wegens gebrek aan professionele betrouwbaarheid, zal de betrokkene nog steeds
economisch gelijkaardige producten kunnen commercialiseren indien een
kredietinstelling bereid is hem als gevolmachtigd agent te aanvaarden.
Deze verschillende regelingen creëren aldus ongelijke mededingingsvoorwaarden
tussen de sectoren.
De exclusiviteit waarvan sprake in de CBF-circulaire zorgt eveneens voor
moeilijkheden wanneer de bankagent deze hoedanigheid cumuleert met die van
verzekeringsmakelaar. Makelaars dienen onder ede te verklaren dat zij hun
verzekeringsactiviteit uitoefenen buiten elke exclusieve agentenovereenkomst.
Wanneer zij ook exclusief bankagent zijn, worden zij er vaak toe aangemoedigd om
aan hun cliënten bij voorrang de verzekeringsproducten aan te bieden van de groep
waartoe de bank behoort. De exclusiviteit vormt aldus een bedreiging voor de
verzekeringsmakelarij. Herhaaldelijk hebben de beroepsverenigingen van
verzekeringsmakelaars deze toestand aangeklaagd.
75

IV. In Nederland en het Verenigd Koninkrijk voorgestelde
oriëntaties
In verschillende buurlanden wordt thans gewerkt aan een hervorming van het stelsel
van financiële bemiddeling. Om oplossingen te vinden voor de moeilijkheden die
hieronder worden geschetst, lijken de werkzaamheden in Nederland en het
Verenigd Koninkrijk bijzonder interessant.
A. In Nederland voorgestelde oriëntaties
In december 2001 deed de Raad van Financiële Toezichthouders 139 (de « RFT »)
een aantal aanbevelingen met het oog op de invoering van een controle en een
regelgevend kader dat van toepassing zou zijn op alle tussenpersonen die in de
financiële sector actief zijn. Het accent wordt duidelijk gelegd op de bescherming
van de consument. Deze aanbevelingen van de RFT zijn gebaseerd op de resultaten
van een studie die door de vrije universiteit van Amsterdam (ESI-VUB) is
uitgevoerd.
Zoals deze studie aantoont, is de bemiddeling in Nederland opmerkelijk
verschillend van die in ons land. In Nederland zijn de tussenpersonen hoofdzakelijk
geconcentreerd in het krediet- en verzekeringswezen. In de banksector daarentegen
doen de kredietinstellingen in principe geen beroep op netwerken van agenten en
makelaars. Er zijn in deze sector weliswaar « cliëntenremisiers » die zaken
aanbrengen, maar hun rol blijft in principe beperkt tot het in contact brengen van de
kredietinstellingen met potentiële cliënten.
Ondanks deze verschillen kan de in Nederland voorgestelde hervorming een
kostbare inspiratiebron zijn.
Ziehier enkele passages uit de conclusies van het verslag van de RFT:
“ In Nederland zijn er ±6.000 in economische zin relevante tussenpersonen actief
op de deelmarkten assurantiebemiddeling, hypotheekbemiddeling,
consumentenkredietbemiddeling, depositobemiddeling en cliëntremise. De eerste
twee vormen van bemiddeling worden steeds als hoofdactiviteit uitgeoefend, de
laatste twee zijn doorgaans een nevenactiviteit. Bemiddeling bij
consumentenkrediet komt in beide vormen voor. Er is geen sectorbrede
minimumstandaard met betrekking tot de dienstverlening door tussenpersonen.
Er is alleen wettelijke regulering van assurantietussenpersonen en cliëntremisiers.
Op de verschillende deelmarkten zijn er meerdere vormen van aanvullende
zelfregulering. Er is eigenlijk geen daadwerkelijk toezicht op de naleving van de
139 De RFT is de instantie die de Pensioen- & verzekeringskamer, de Nederlandsche Bank en de
Autoriteit Financiële Markten verenigt (voorheen Stichting Toezicht Effectenverkeer).
76

(zelf-)regulering, evenmin creëren de verschillende vormen van regulering een
gelijk speelveld per deelmarkt.
De Raad beveelt aan een ‘bodem’ in de tussenpersonen te leggen door voor
tussenpersonen een registratie-eis in te voeren en minimumeisen te stellen aan
deskundigheid, integriteit en transparantie. Met betrekking tot dit laatste aspect
dient in ieder geval de financiële bijsluiter-plicht voor tussenpersonen
geïntroduceerd te worden, wanneer deze complexe producten afzetten of creëren.
Voorts zou een beroepsaansprakelijkheidsverzekering voor tussenpersonen
verplicht moeten worden, zou voor de consument steeds een toegankelijk
klachtbehandelingstraject beschikbaar moeten zijn en zouden er waarborgen
moeten zijn in relatie tot de via de tussenpersoon lopende geldstroom tussen
aanbieder en consument (en omgekeerd). Voor de inhoud van veel eisen kan
worden geput uit de reeds bestaande (zelfregulering).
De plichten voor tussenpersonen zouden bij voorkeur in wetgeving moeten
worden vastgelegd om het sectorbrede minimumniveau gestalte te geven. De
Raad stelt in deze context voor een duaal stelsel te introduceren, waarin
bemiddelingsactiviteiten hetzij door een vergunninghoudende tussenpersoon
worden verricht, hetzij onder verantwoordelijkheid van de reeds onder toezicht
staande aanbiedende financiële instelling geschieden. Daarnaast moet er voor het
publiek een eenvoudig toegankelijk register zijn, waarin alle tussenpersonen zijn
opgenomen. Tussenpersonen dienen derhalve altijd te zijn geregistreerd, maar
niet alle tussenpersonen behoeven een vergunning.
Meer concreet beveelt de Raad de volgende toezichtsstructuur en regulerend
kader aan:
- introductie van een duaal stelsel, waarin een tussenpersoon hetzij op basis van
een vergunning zelfstandig mag bemiddelen in financiële producten, hetzij
onder verantwoording van de onder toezicht staande financiële instelling
bemiddelingsactiviteiten verricht;
- een registratie van alle tussenpersonen (zelfstandige tussenpersonen en
bemiddeling door of onder verantwoordelijkheid van een onder toezicht
staande aanbieder) in één centraal register;
- ten aanzien van bemiddelingactiviteiten minimumeisen stellen aan
deskundigheid, integriteit, transparantie en klachtafhandeling;
- de financiële bijsluiter-plicht opleggen aan tussenpersonen die bemiddelen bij
de afzet van complexe producten dan wel deze zelf creëren;
- introductie van een verplichte beroepsaansprakelijkheidsverzekering voor
tussenpersonen;
- realiseren dat de consument van zijn betalingsverplichting jegens de aanbieder
is gekweten zodra hij aan de tussenpersoon heeft betaald en realiseren dat de
aanbieder verantwoordelijk is voor enige uitbetaling aan de consument via een
tussenpersoon;
- voor aanbieders een meldplicht introduceren inzake incidenten waarbij
tussenpersonen betrokken zijn;
- een toezichtstructuur opzetten die minimaal borgt dat er wordt ‘getoetst aan de
poort’ en er op basis van incidenten repressief wordt opgetreden.
77

De Raad meent dat bemiddeling en advisering dermate samenhangen dat
nadrukkelijk bezien moet worden of naast bemiddeling niet ook voor advisering
een strenger kader zou moeten gelden.
De Raad heeft zich in dit rapport nog niet specifiek uitgesproken over de
toedeling van de registratie- en toezichtstaken die zijn aanbevelingen
meebrengen. In het kader van de beoogde vormgeving van het toezicht in de
financiële sector zal het onderscheid prudentieel - gedrag op het niveau van
tussenpersonen nader worden geïdentificeerd. Mede op basis van die analyse zal
de Raad een aanbeveling formuleren over de wijze waarop het toezicht op
tussenpersonen moet worden ingebed in de bestaande toezichtsstructuur in de
financiële sector.”
Aansluitend op zijn verslag van december 2001 bracht de RFT een advies uit aan de
Nederlandse Minister van Financiën over het institutionele deel van de hervorming.
De Raad beveelt aan het toezicht op de tussenpersonen – met inbegrip van hun
erkenning, registratie en het toezicht op het in acht nemen van de marktregels – te
centraliseren bij de Autoriteit Financiële Markten (Autoriteit-FM). De RFT meent
dat het centraliseren van het toezicht de last voor de betrokkenen zal helpen
verminderen. Het lijkt hem ook meer aangewezen het toezicht van de
tussenpersonen toe te vertrouwen aan een bestaande autoriteit in plaats van een
nieuwe op te richten, want bemiddeling is maar een van de manieren om financiële
producten te verdelen.
B. In het Verenigd Koninkrijk voorgestelde oriëntaties
De toestand op het gebied van bemiddeling in het Verenigd Koninkrijk vertoont
vele bijzonderheden. Er zijn evenwel verschillende aandachtspunten die een
interessante inspiratiebron zijn.
Om de hervormingen die momenteel in het Verenigd Koninkrijk worden
doorgevoerd of overwogen te begrijpen is enige uitleg over het wettelijk stelsel van
de tussenpersonen inzake financiële producten noodzakelijk.
Wanneer deze financiële tussenpersonen “packaged products” – levensverzekeringscontracten,
aanvullende pensioenen of ICB-aandelen - dienen te
leveren, zijn ze gebonden door zgn. “polarisation rules” 140 .
140 De “ polarisation rules” werden in het Verenigd Koninkrijk in 1987 ingevoerd om de beleggers
te beschermen. Er bestonden toen geen regels om te bepalen wat onder een “onafhankelijk
adviseur” moest worden verstaan. Met als gevolg dat veel adviseurs die zich aan hun cliënten
als onafhankelijk voorstelden, terwijl ze in feite één enkele of een klein aantal firma’s
vertegenwoordigden (“multi-tied agents”). Met de polarisatieregels moest alle verwarring bij de
consumenten over het statuut van hun gesprekspartner worden voorkomen.
78

Deze regels betekenen dat de financiële adviseurs ofwel zelfstandig moeten
optreden (ze worden dan als “independant financial advisers” of IFA’s 141
bestempeld), ofwel een exclusieve band hebben met een leverancier van producten
(ze zijn dan “tied agents”). In dit geval mogen de adviseurs enkel de “packaged
products” van hun leverancier en diens groep aanbieden. Op te merken is dat deze
“tied agents”ook andere niet als “packaged products” bestempelde producten
mogen verkopen en daarom niet aan de polarisatieregels onderworpen zijn. Anders
gezegd, voor deze andere producten mogen ze optreden namens en voor rekening
van verschillende leveranciers (“multi-tied agents”).
Net zoals de kredietinstellingen of de beleggingsvennootschappen moeten de IFA’s
erkend zijn door de FSA (Financial Services Authority) 142 . Ze beschikken evenwel
niet over een Europees paspoort. Om erkend te worden, moeten ze voldoen aan een
aantal voorwaarden gaande van beroepsbekwaamheid en financiële capaciteit tot
integriteit en het voorleggen van een aansprakelijkheidsverzekering enz. De IFA’s
mogen gelden van hun cliënten ontvangen, maar dan moeten ze diverse regels in
acht nemen die bedoeld zijn om de segregatie van deze fondsen te garanderen
(“client money rules”). Als de aansprakelijkheid van een IFA in het geding komt
wegens slecht advies, kan een beroep worden gedaan op een compensatiefonds om
de ongelukkige klant schadeloos te stellen. Dit fonds wordt gefinancierd met
bijdragen van alle door de FSA erkende ondernemingen.
Gevolmachtigde agenten of “tied agents” daarentegen handelen onder de
verantwoordelijkheid van hun leverancier. Ze moeten zich laten registreren door de
FSA net zoals zij die een arbeidsovereenkomst met een leverancier hebben en
advies aan de cliënten van deze leverancier verstrekken. De financiële instellingen
moeten de beroepsbekwaamheid en solvabiliteit van hun gevolmachtigde agenten
aantonen. De agenten mogen geen gelden afkomstig van cliënten in bezit hebben.
Op dit ogenblik staan in het Verenigd Koninkrijk diverse hervormingen op stapel
die de financiële adviseur van dichtbij raken. Twee daarvan verdienen meer bepaald
de aandacht. De eerste is hoofdzakelijk ingegeven door de vereisten inzake vrije
concurrentie, terwijl de tweede allereerst wordt doorgevoerd vanuit de
bekommernis om de beleggers te beschermen.
De eerste hervorming heeft betrekking op de polarisatieregels. Studies hebben
namelijk aangetoond dat ze de concurrentie in de sector vervalsen want ze
vergroten de invloed van de exclusieve gevolmachtigde agenten, terwijl ze tegelijk
de mogelijkheden voor de consument beperken om advies over concurrerende
producten te krijgen. De FSA heeft bijgevolg een hervorming in twee fasen 143 op
touw gezet. De eerste fase werd in 2001 voltooid. Ze bestond erin dat leveranciers
141 Hierbij moet worden opgemerkt dat de rol van deze adviseurs, in tegenstelling met wat hun
benaming zou kunnen laten vermoeden, niet beperkt blijft tot het adviseren van de beleggers. Ze
spelen ook een rol bij het sluiten en daarna bij het uitvoeren van de contracten.
142 Op dit ogenblik zijn er in Groot-Brittannië ongeveer 32.000 IFA’s.
143 http://www.fsa.gov.uk/pubs/cp/cp121.pdf
79

van “packaged products” de toelating kregen om “packaged products” van andere
leveranciers te “adopteren” en vervolgens via hun gevolmachtigde agenten te
verdelen. Op voorwaarde dat geen advies aan de belegger wordt verleend, kunnen
de leveranciers voorts alle “packaged products”, ook de niet-geadopteerde,
verdelen. De tweede fase van de hervorming van de polarisatieregels is op dit
ogenblik bezig. Deze fase is ingrijpender dan de eerste en zou kunnen leiden tot het
gewoon afschaffen van bedoelde regels. De “multi-tied agents” zouden zo opnieuw
kunnen opduiken. De polarisatie zou dus kunnen worden vervangen door een
transparantieregel: elke financieel adviseur zou namelijk zijn graad van
onafhankelijkheid moeten aangeven. Met andere woorden, transparantie zou in de
plaats van polarisatie komen.
Over de tweede hervorming wordt nog nagedacht. Ze is in juli jl. begonnen door de
publicatie van het Sandler-rapport. 144 Ron Sandler, de auteur, toonde zich bijzonder
kritisch tegenover de financiële adviseurs. Volgens hem zijn deze adviseurs
onvoldoende gekwalificeerd en worden ze beïnvloed door het bedrag van hun
provisies wanneer ze hun cliënten adviseren (“commission bias”). Hij stelt dan ook
voor de vergoeding van de financiële adviseurs voortaan ten laste van de belegger te
brengen. Voorts stelt hij voor een onderscheid te maken tussen twee categorieën
financiële producten: (1) de eenvoudige strikt gereglementeerde producten die
rechtstreeks door de kredietinstellingen of de grootdistributie zouden kunnen
worden aangeboden, enerzijds, en (2) de meer complexe producten (“with-profit
products” 145 ) waarvan het aanbod transparanter zou moeten worden gemaakt,
anderzijds. Daarnaast zou het voor de leveranciers van “with-profit products” niet
meer mogelijk zijn 10% van het rendement van de plannen van hun cliënten voor
hen te bewaren, wat momenteel gebruikelijk lijkt te zijn.
144 Ron Sandler kreeg van de Engelse Minister van Financiën de opdracht de toestand in de sector
van de distributie van financiële producten te analyseren. De conclusies van zijn rapport zijn te
vinden op de site
http://www.hm-treasury.gov.uk/Documents/Financial_Services/ Savings/ fin_sav_sand.cfm
145 Onder “with-profit products “ worden leveringsverzekeringsproducten verstaan waarvan het
rendement wordt ‘afgevlakt’ doordat een deel van de winst van de goede jaren wordt
gereserveerd om de resultaten van de minder rendabele jaren te verbeteren.
80

V. Mogelijke oriëntaties voor een hervorming van de regeling
inzake financiële bemiddeling in België
Met de hervorming van de regeling inzake financiële bemiddeling zou – net als in
Nederland en het Verenigd Koninkrijk – in essentie moeten worden gestreefd naar,
enerzijds, een betere bescherming van de consumenten van financiële diensten en,
anderzijds, een aanscherping van de concurrentievoorwaarden op de markt.
Bovendien zou de hervorming in een Europese context moeten worden gezien en
zou dus rekening moeten worden gehouden met de Europese werkzaamheden
terzake.
Gelet op die doelstellingen zouden de eerder aangekaarte problemen aan de hand
van de volgende oriëntaties kunnen worden opgelost :
A. Invoering van een registratieplicht voor de tussenpersonen inzake spaar- en
beleggingsproducten
Conform de Europese werkzaamheden en naar het voorbeeld van de RFTaanbevelingen
in Nederland, zou ook de Belgische regeling zo kunnen evolueren
dat alle zelfstandige tussenpersonen – dus zowel natuurlijke als rechtspersonen en
zowel verzekerings- als banktussenpersonen – een specifiek wettelijk statuut krijgen
dat de bescherming van de consumenten van financiële diensten vooropstelt. In
België zou die evolutie trouwens vlot kunnen verlopen omdat de wet van 27 maart
1995 al een statuut heeft ingevoerd voor de verzekeringstussenpersonen en de CDV
heel wat ervaring heeft met de toepassing van en het toezicht op dat statuut.
Wie het statuut van “zelfstandig tussenpersoon” wenst te verkrijgen, zou verplicht
worden zich in een register te laten inschrijven. Die registratieplicht geldt nu al voor
verzekeringstussenpersonen, maar zou een nieuwigheid zijn voor de zelfstandige
tussenpersonen die voor kredietinstellingen en beleggingsondernemingen werken.
Verder zouden aan de registratie bepaalde beroepsvereisten worden gekoppeld.
Om in een register te kunnen worden ingeschreven, zou elke zelfstandige
tussenpersoon over een passende beroepskennis en voldoende geschiktheid moeten
beschikken. In artikel 11 van de wet van 27 maart 1995 worden de materies
opgesomd waarover verzekeringstussenpersonen een passende beroepskennis
moeten bezitten. Verder bepaalt dat artikel dat het bewijs van die beroepskennis
wordt geleverd door het voorleggen van bepaalde diploma’s en het beschikken over
een praktische ervaring. De gespecialiseerde cursussen moeten worden erkend door
de CDV. Die regeling zou de basis kunnen vormen voor de nieuwe regeling voor
banktussenpersonen en tussenpersonen voor beleggingsdiensten. Het spreekt voor
zich dat de beroepsvereisten zouden moeten worden aangepast in functie van de
activiteiten van de betrokken tussenpersonen en van de producten die zij aanbieden.
81

Om in een register te kunnen worden ingeschreven, zou elke zelfstandige
tussenpersoon ook voldoende professionele betrouwbaarheid moeten bezitten. In
dat verband bepaalt artikel 10 van de wet van 27 maart 1995 dat
verzekeringstussenpersonen voldoende geschiktheid en professionele
betrouwbaarheid moeten bezitten. Dit impliceert dat zij niet veroordeeld mogen zijn
op grond van de overtreding van bepaalde financiële wetten. De Raad van State 146
heeft terzake gesteld dat die bepaling niet mag worden geïnterpreteerd als het louter
ontbreken van een veroordeling. Wat de betrouwbaarheid betreft, beschikt de CDV
over een ruime beoordelingsbevoegdheid zodra de ten laste gelegde feiten
betrekking hebben op de uitoefening van het beroep. Ook die regeling zou als
uitgangspunt kunnen fungeren voor de regeling voor banktussenpersonen en
tussenpersonen voor beleggingsdiensten.
Tot slot zou – nog steeds naar het voorbeeld van de voorwaarden waarvan sprake in
de wet van 27 maart 1995 – aan de registratie de voorwaarden kunnen worden
gekoppeld dat de betrokkene over voldoende financiële draagkracht moet
beschikken en de risico’s voor beroepsaansprakelijkheid moet verzekeren. Die
verplichte beroepsaansprakelijkheidsverzekering zou echter niet gelden voor
tussenpersonen die optreden voor rekening van een instelling die de
beroepsaansprakelijkheid op zich neemt.
Net als de verzekeringsondernemingen zouden ook de Belgische en buitenlandse
kredietinstellingen en beleggingsondernemingen enkel mogen samenwerken met in
België of in het buitenland geregistreerde tussenpersonen.
B. Invoering van bepaalde beroepsvereisten voor de personen die als
verantwoordelijke zijn aangewezen voor de distributie van spaar- en
beleggingsproducten, en de personen die in contact staan met het publiek
met het oog op de verkoop van die producten
Krachtens artikel 2, § 2 van de wet van 27 maart 1995 gelden de vereisten inzake
geschiktheid en passende beroepskennis ook voor bepaalde personen die een
arbeidsovereenkomst hebben gesloten met de verzekeringsonderneming. De
personen die bij een verzekeringsonderneming als verantwoordelijke voor de
distributie van verzekeringsproducten zijn aangewezen, moeten aan dezelfde
vereisten inzake beroepskennis, geschiktheid en professionele betrouwbaarheid
voldoen als voorgeschreven voor zelfstandige tussenpersonen. De overige personen
bij een verzekeringsonderneming die in contact staan met het publiek met het oog
op het te koop aanbieden of verkopen van verzekeringsproducten, moeten op hun
beurt voldoen aan bepaalde vereisten inzake beroepskennis.
Die regeling zou kunnen worden uitgebreid tot de personen die bij
kredietinstellingen of beleggingsondernemingen verantwoordelijk zijn voor de
distributie van spaar- en beleggingsproducten, en de personen die bij dergelijke
146
Arrest nr. 70.415 van 18 december 1997 (Asseurop/CDV en Ministerie van Economische
Zaken).
82

instellingen of ondernemingen in contact staan met het publiek met het oog op de
verkoop van die producten.
C. Toetsing van de exclusiviteitsregeling op bancair en financieel vlak
De wet van 27 maart 1995 verbiedt verzekeringsondernemingen om
verzekeringsovereenkomsten aan te nemen die worden aangebracht door een nietgeregistreerde
tussenpersoon, of een agentuurovereenkomst aan te bieden aan zo’n
niet-geregistreerde tussenpersoon. Ze verplicht hen echter niet om een beroep te
doen op exclusieve tussenpersonen.
De wet onderscheidt vier categorieën van tussenpersonen op wie
verzekeringsondernemingen een beroep mogen doen, onder wie de
verzekeringsmakelaars die hun beroepswerkzaamheden moeten uitoefenen buiten
elke exclusieve agentuurovereenkomst of elke andere juridische verbintenis die hen
verplicht hun hele productie of een bepaald deel ervan bij één
verzekeringsonderneming te plaatsen. Verder wordt binnen de categorie van de
verzekeringsagenten een onderscheid gemaakt tussen de exclusieve agenten en de
agenten die gemandateerd zijn door verschillende verzekeringsondernemingen.
In het kader van de wet van 27 maart 1995 is het dus niet de exclusiviteit, maar de
transparantie die de bescherming van de verzekeringnemer waarborgt. Personen die
als verzekeringsmakelaar zijn geregistreerd, kondigen met een affiche het aandeel
van elke verzekeringsonderneming aan dat in de loop van het laatste boekjaar
minstens 5 % vertegenwoordigde van hun omzetcijfer en houden het ter
beschikking van elke kandidaat-verzekeringnemer die erom verzoekt. Personen die
als verzekeringsagent zijn geregistreerd, moeten de namen vermelden van de
verzekeringsondernemingen in wier naam en voor wier rekening zij in die
hoedanigheid handelen.
De richtlijn betreffende verzekeringsbemiddeling volgt nagenoeg dezelfde
benadering. Hoewel die richtlijn geen registratie oplegt volgens categorieën, bepaalt
zij toch dat een verzekeringstussenpersoon de cliënt moet meedelen in welke
hoedanigheid hij handelt. Drie hoedanigheden worden daarbij onderscheiden : i) de
tussenpersoon adviseert op grond van een verplichting tot een onpartijdige analyse
(in dat geval moet zijn advies gebaseerd zijn op de analyse van een toereikend
aantal op de markt verkrijgbare verzekeringsovereenkomsten, zodat hij in staat is de
verzekeringsovereenkomst aan te bevelen die aan de behoeften van de cliënt
voldoet) ; ii) hij heeft een contractuele verplichting om uitsluitend met één of meer
verzekeringsondernemingen verzekeringszaken te doen (in dat geval deelt hij de
cliënt de namen van die verzekeringsondernemingen mee) ; iii) hij heeft geen
contractuele verplichting om uitsluitend met één of meer
verzekeringsondernemingen verzekeringszaken te doen en adviseert evenmin op
grond van een verplichting tot een onpartijdige analyse (in dat geval deelt hij de
cliënt de namen van de verzekeringsondernemingen mee waarmee hij zaken doet of
kan doen).
83

Wat de bank- en beleggingsdiensten betreffen, huldigen de circulaires van de CBF
en de CIF het beginsel van de strikte exclusiviteit. Toch gaat het niet om een
absoluut beginsel. Zo is er in de circulaire van de CBF geen sprake van exclusiviteit
voor de bemiddeling inzake kredietverlening. Voor dat type bemiddeling kan de
zelfstandige tussenpersoon dus hetzij optreden als makelaar, hetzij werken als agent
voor verschillende kredietinstellingen. De circulaire beperkt die laatste
mogelijkheid echter tot de kredietvormen die niet worden aangeboden door de
kredietinstelling waarmee de agent een agentencontract heeft gesloten (exclusiviteit
per product). Bovendien heeft de CBF ingestemd met een bijkomende uitzondering
op het exclusiviteitsbeginsel voor de activiteiten die binnen eenzelfde financiële
groep worden uitgeoefend. Zij heeft er meer in het bijzonder mee ingestemd dat een
agent wordt gemandateerd door verschillende kredietinstellingen met dezelfde
Belgische kredietinstelling als moederinstelling, op voorwaarde dat er binnen die
groep een allesomvattend en gecentraliseerd toezicht wordt uitgeoefend door één
van de betrokken kredietinstellingen 147 .
Rekening houdend met de groeiende verstrengeling van de sectoren en gelet op de
zorg om gelijke concurrentievoorwaarden te scheppen voor alle actoren op de
financiële markten, lijkt het niet alleen verantwoord om de kredietinstellingen en de
beleggingsondernemingen ruimere keuzemogelijkheden te bieden bij de uitbouw
van hun distributienetwerk, maar ook om de zelfstandige tussenpersonen te laten
kiezen of zij al dan niet in het kader van een exclusieve contractuele relatie wensen
te werken.
In geen geval mag de keuzemogelijkheid voor kredietinstellingen en beleggingsondernemingen
om al dan niet een beroep te doen op exclusieve agenten, opnieuw
in vraag worden gesteld. Toch lijkt het verantwoord hen ook in de gelegenheid te
stellen een beroep te doen op niet-exclusieve tussenpersonen, ten minste voor
bepaalde diensten en onder bepaalde voorwaarden.
a) Diensten die in aanmerking komen om door niet-exclusieve
tussenpersonen te worden verstrekt
Wat het in ontvangst nemen van terugbetaalbare gelden in een andere vorm dan in
de vorm van effecten betreft, verdient het aanbeveling de exclusiviteitsregeling te
handhaven. Voor dat aspect van het bankbedrijf zou de exclusiviteit, die thans is
voorgeschreven door een circulaire van de CBF, zelfs een expliciete wettelijke
grondslag kunnen krijgen
Indien die exclusiviteit niet zou worden gehandhaafd, zou dat in tal van opzichten
nadelig kunnen zijn. Zo zouden er minder waarborgen bestaan voor de spaarders
wanneer zelfstandige tussenpersonen terugbetaalbare fondsen van het publiek in
ontvangst zouden mogen nemen in naam en voor rekening van diverse
kredietinstellingen. Daarnaast zou er een groter gevaar voor verwarring bestaan.
147 Zie het CBF-jaarverslag 1994-1995, p. 49 en het CBF-jaarverslag 2000-2001, p. 43
84

Ook het toezicht op die tussenpersonen zou worden bemoeilijkt en de
kredietinstellingen zouden zich minder verantwoordelijk voelen voor de kwaliteit
van de door niet-exclusieve tussenpersonen aangeboden diensten 148 .
Bovendien zou de Belgische regeling inzake bankbemiddeling zich dan nog sterker
onderscheiden van de regelingen in andere Europese landen. In de meeste landen
doen de kredietinstellingen voor het in ontvangst nemen van spaartegoeden een
beroep op eigen personeel. Zelfstandige agenten die in naam en voor rekening van
een kredietinstelling diensten i.v.m. bankrekeningen aanbieden, komen in die
landen nauwelijks of totaal niet voor.
Er zou echter wel kunnen worden overwogen om af te zien van het
exclusiviteitsbeginsel voor de plaatsing van effecten bij het publiek, mits natuurlijk
is voldaan aan bepaalde voorwaarden ter bescherming van de belegger.
Zo zou een nieuwe categorie van zelfstandige tussenpersonen kunnen worden
ingevoerd die – in het kader van een bemiddelingsovereenkomst met één of meer
kredietinstellingen of beleggingsondernemingen, maar toch in eigen naam en voor
eigen rekening – de financiële instrumenten te koop zouden mogen aanbieden die
door die kredietinstellingen of beleggingsondernemingen bij het publiek worden
geplaatst. De inschrijvingen op deze instrumenten zouden zij aan die instellingen of
ondernemingen doorgeven. Die zelfstandige tussenpersonen, die voorlopig
“makelaars in financiële instrumenten” zouden kunnen worden genoemd, zouden –
inzake financiële instrumenten en meer in het bijzonder inzake rechten van
deelneming in ICB’s en kasbons – dezelfde activiteiten kunnen gaan verrichten als
de verzekeringsmakelaars met betrekking tot tak 23-contracten, verzekeringsbons
en kapitalisatiebons. De wet van 13 april 1995 betreffende de handelsagentuurovereenkomst
zou niet op hen van toepassing zijn. Zij zouden eigenaar kunnen zijn
van hun portefeuille en van de daaraan verbonden rechten op hun cliënten.
Parallel daarmee zou in de prudentiële regeling voor kredietinstellingen en
beleggingsondernemingen een bijkomende uitzondering op het
exclusiviteitsbeginsel kunnen worden ingevoerd op grond waarvan zij – voor de
plaatsing van financiële instrumenten – een beroep zouden mogen doen op de
diensten van die makelaars.
Indien voor die oplossing wordt geopteerd, dient aandachtig te worden nagegaan
waar de activiteiten van de makelaars in financiële instrumenten zich situeren ten
aanzien van de RBD. Krachtens artikel 2, tweede lid, littera g) van de RBD mogen
zelfstandige personen onder bepaalde voorwaarden orders met betrekking tot
effecten of rechten van deelneming in ICB’s ontvangen en doorgeven zonder als
een “beleggingsonderneming” te worden beschouwd. Die voorwaarden impliceren
dat de tussenpersonen die orders enkel mogen doorgeven aan gekwalificeerde
148
Wat voorafgaat, doet echter geen afbreuk aan de mogelijkheid voor zelfstandige tussenpersonen
om cliënten aan te brengen.
85

instellingen, zoals kredietinstellingen, beleggingsondernemingen of ICB’s.
Bovendien mogen die tussenpersonen geen geld of effecten van hun cliënten
houden. Zoals al aangegeven 149 , is het in de huidige stand van de hervorming van
de RBD nog niet duidelijk wat er met die uitzondering zal gebeuren.
Ondanks die onzekerheid zal wellicht ook in de herziene tekst van de RBD een
uitzondering blijven bestaan voor de ondernemingen die voor eigen rekening aan
bemiddeling doen, maar zich daarbij beperken tot het in ontvangst nemen van
orders met betrekking tot effecten en rechten van deelneming in ICB’s en het
doorgeven van die orders aan gekwalificeerde instellingen. Zonder die uitzondering
zou het aantal beleggingsondernemingen waarop die RBD van toepassing is, in tal
van landen overdreven groot zijn.
Het Europees recht lijkt dus de invoering van het statuut van makelaar in financiële
instrumenten waarvoor geen vergunning als beleggingsonderneming vereist zou
zijn, niet in de weg te staan. Bevestiging van dit standpunt dient echter nog te
worden afgewacht.
b) Voorwaarden waaronder zelfstandige tussenpersonen die geen
beleggingsonderneming zijn, op niet-exclusieve basis financiële
instrumenten mogen verstrekken
Naast de verplichting om de inschrijvingen aan gekwalificeerde instellingen door te
geven, moet ook voldaan zijn aan diverse andere voorwaarden om aanspraak te
kunnen maken op de uitzondering waarvan momenteel sprake in artikel 2, tweede
lid, littera g) van de RBD. Die voorwaarden zouden natuurlijk gelden voor de
makelaars in financiële instrumenten.
Eerst en vooral mogen de betrokkenen geen geld of effecten van cliënten houden.
Deze essentiële voorwaarde is ingegeven door de zorg om de bescherming van de
belegger. Zij impliceert niet alleen een verbod om geld of effecten van cliënten te
houden, maar ook om ze in ontvangst te nemen of ze terug te betalen. Dat verbod
geldt nu al voor beleggingsondernemingen met een vergunning als vennootschap
voor plaatsing van orders in financiële instrumenten.
Daarnaast moet op nationaal vlak een reglementering of een deontologische code
van toepassing zijn op de activiteiten van de betrokkenen. Terzake moet worden
opgemerkt dat, als wordt geopteerd voor de oriëntatie waarvan sprake in a), de
makelaars in financiële instrumenten zich – net als alle andere financiële
tussenpersonen – zullen moeten laten registreren en voldoen aan de aan die
registratie verbonden voorwaarden. Rekening houdend met het feit dat die
makelaars in eigen naam en voor eigen rekening zouden werken, lijken echter een
aantal bijkomende vereisten en gedragsregels te moeten worden opgelegd :
- bijkomende vereisten inzake beroepsopleiding en -ervaring ;
149 Zie hoofdstuk I.A.2.b)
86

- voldoende financiële draagkracht ;
- het afsluiten van een beroepsaansprakelijkheidsverzekering voor een nog te
bepalen bedrag ;
- de openbaarmaking van elk affiliatieverband met een kredietinstelling of een
beleggingsonderneming ;
- het verstrekken van de informatie die de beleggers nodig hebben om met
kennis van zaken een beslissing te kunnen nemen over de hen voorgestelde
beleggingen in financiële instrumenten ;
- de naleving van alle of bepaalde gedragsregels (momenteel vermeld in artikel
36 van de wet van 6 april 1995 en in de toekomst beheerst door artikel 26 en
volgende van de wet van 2 augustus 2002) ter bescherming van de beleggers
(bijvoorbeeld het beginsel “know your customer”) ;
- de naleving van een aantal regels die ertoe strekken de integriteit van de
financiële markt te waarborgen (onderwerping aan de witwaswetgeving,
verbod om een bijzonder fiscaal mechanisme in te stellen).
Het risico dat makelaars aan het publiek financiële instrumenten aanbieden die hen
de hoogste provisie oplevert (“commission bias”), verdient bijzondere aandacht. In
het Verenigd Koninkrijk is immers gebleken dat dat risico toeneemt binnen de
categorie van de “independent financial advisors” (“IFA’s”). Om dat risico te
beperken, zou de verplichting kunnen worden ingevoerd om cliënten passende
informatie te bezorgen over de precieze inhoud van de relatie tussen de makelaar en
de kredietinstelling/beleggingsonderneming en over de daaraan gekoppelde
voorwaarden.
c) De distributie – op niet-exclusieve basis – van financiële instrumenten
door zelfstandige tussenpersonen die de hoedanigheid van
beleggingsonderneming hebben
Indien de uitzondering waarvan sprake in artikel 2 , tweede lid, littera g) niet zou
worden gehandhaafd bij de herziening van de RBD, zou het voornoemde statuut
van “makelaar in financiële instrumenten” niet in overeenstemming zijn met het
Europees recht. In dat geval zouden de volgende twee oplossingen kunnen worden
overwogen.
Een eerste oplossing zou erin kunnen bestaan dat de activiteit niet langer voor eigen
rekening wordt verricht, maar in het kader van een handelsagentuur-overeenkomst
met een kredietinstelling of een beleggingsonderneming. In dat verband moet er
echter worden op gewezen dat de Europese Commissie – in de huidige stand van de
herziening van de RBD 150 – de verplichting om een beroep te doen op “tied agents”
enkel wil invoeren in het kader van een exclusief mandaat. Indien deze denkpiste
zou worden gevolgd, zou moeten worden afgezien van een versoepeling van de
exclusiviteitsregeling voor zelfstandige tussenpersonen op het vlak van de
financiële instrumenten.
150 Zie hieronder (I.A.2 b)).
87

Een tweede oplossong zou erin kunnen bestaan dat de betrokken activiteit wordt
verricht in het kader van het statuut van “beleggingsonderneming met een
vergunning”. In dat verband moet eraan worden herinnerd dat in 1999 een nieuwe
categorie van beleggingsonderneming is ingevoerd, namelijk de vennootschappen
voor plaatsing van orders in financiële instrumenten. Dergelijke vennootschappen
mogen bepaalde diensten verstrekken aan retailcliënten, zoals het in ontvangst
nemen/uitvoeren van orders en de plaatsing van uitgiften. Zoals al aangegeven, telt
die categorie momenteel slechts vier vennootschappen. Dat er zo weinig
belangstelling bestaat voor dat type vergunning, kan vooral worden verklaard door
het feit dat er forse kapitaalvereisten worden opgelegd in verhouding tot het
activiteitenprogramma. Indien voor deze oplossing wordt geopteerd, zou eventueel
een versoepeling van die regeling kunnen worden overwogen. Indien daarentegen
wordt geopteerd voor het statuut van makelaar in financiële instrumenten zonder
statuut van beleggingsonderneming, zou moeten worden nagegaan of de categorie
van de vennootschappen voor plaatsing van orders in financiële instrumenten niet
moet worden opgeheven, waarbij de bestaande vennootschappen in de categorie van
de makelaars in financiële instrumenten zouden worden ondergebracht.
d) De onverenigbaarheidsregels
Bijzonder belangrijk in verband met de invoering van het statuut van makelaar in
financiële instrumenten, zijn de aan dat statuut verbonden onverenigbaarheden.
De mogelijkheid om het statuut van makelaar in financiële instrumenten te
combineren met het statuut van verzekeringsmakelaar lijkt evident. Gelet op de
toenemende verstrengeling tussen verzekerings- en beleggingsproducten, biedt de
cumulatie van beide statuten voordelen voor de kredietinstellingen (rationalisatie
van hun netwerk), de betrokken makelaars (ruimer productengamma) en de cliënten
(voordelen van de aangescherpte concurrentie, betere bescherming als gevolg van
het geünificeerde statuut van tussenpersoon).
De cumulatie van het statuut van makelaar in financiële instrumenten met dat van
gevolmachtigd agent is niet zo evident. In de verzekeringssector is het immers zo
dat een tussenpersoon die opteert voor een registratie als makelaar, per definitie niet
meer als exclusief agent mag werken voor een verzekeringsonderneming.
Moet eenzelfde oplossing worden overwogen voor de banksector ? Mag een
makelaar in financiële instrumenten die hoedanigheid combineren met die van
exclusief agent van een kredietinstelling voor het beheer van bankrekeningen ?
Omwille van de coherentie, de duidelijkheid voor de cliënt en de efficiëntie van het
toezicht lijkt daarop negatief te moeten worden geantwoord. Op grond van die
argumenten zou zelfs overwogen moeten worden of geen einde moet worden
gesteld aan de vaak voorkomende situatie waarbij de activiteiten van
verzekeringsmakelaar en die van gevolmachtigd agent van een kredietinstelling
worden gecombineerd.
88

De vergelijking met de verzekeringssector gaat echter niet helemaal op, omdat er in
het verzekeringswezen geen producten zijn waarvan de verdeling voorbehouden is
aan exclusieve agenten. De noodzaak om de exclusiviteit te handhaven voor het in
ontvangst nemen van terugbetaalbare gelden van het publiek in een andere vorm
dan in de vorm van financiële instrumenten, zou dan ook tot gevolg kunnen hebben
dat de cumulatie wordt aanvaard voor de bankdiensten die de makelaars in
financiële instrumenten in die hoedanigheid zelf niet mogen aanbieden.
Hier moeten de verschillende belangen dus tegen elkaar worden afgewogen.
D. Omzetting van de richtlijn betreffende verzekeringsbemiddeling en
invoering van bepaalde bijkomende gedragsregels
Zoals al besproken, zal de wet van 27 maart 1995 op verschillende punten
aangepast moeten worden bij de omzetting van de richtlijn betreffende
verzekeringsbemiddeling 151 .
De vraag rijst of bij die gelegenheid een aantal gedragsregels op de
verzekeringsmakelaars toepasselijk moeten worden verklaard, ten minste dan toch
voor die verzekeringsproducten die – economisch gezien – sterke gelijkenissen
vertonen met beleggingen in effecten (tak 21, tak 23 en kapitalisatieproducten). Een
dergelijke uitbreiding van de gedragsregels wordt trouwens al aanbevolen in de
circulaire van de CBF aan de beleggingsondernemingen die hun dienstenpakket
wensen uit te breiden door – in de hoedanigheid van verzekeringstussenpersoon –
tak 23-producten aan te bieden 152 . De basisgedachte van die circulaire is dat,
wanneer een persoon de hoedanigheden van beleggingsonderneming en
verzekeringstussenpersoon combineert, de gedragsregels moeten worden toegepast
die het publiek de beste bescherming bieden.
Een eerste maatregel die in dat verband zou kunnen worden overwogen, bestaat erin
de makelaars te verbieden premies te ontvangen. Op dit moment is het al
gebruikelijk dat de bedragen die verschuldigd zijn bij de inschrijving op een tak 21-
of tak 23-overeenkomst, rechtstreeks door de verzekeringnemer aan de
verzekeringsonderneming worden overgemaakt langs girale weg, en dit zonder
omweg via een makelaarsrekening. Voor een betere bescherming van de
verzekeringnemer en omwille van het “level playing field” zou die maatregel bij
wet kunnen worden opgelegd. Een analyse van de impact van die maatregel op de
betrokken tussenpersonen is echter noodzakelijk.
Verder zou kunnen worden onderzocht of het al dan niet aangewezen is de
verzekeringsmakelaars die hun cliënten een belegging voorstellen in tak 21- of tak
23-producten of in kapitalisatieproducten, te verplichten om alle of een aantal van
de gedragsregels na te leven waarvan sprake in artikel 26 en volgende van de wet
van 2 augustus 2002 en inzonderheid de verplichting om informatie in te winnen
151 Zie hierboven (I.B.2.)
152 Circulaire D4/EB/2002/1.
89

over de financiële positie van die cliënten, over hun ervaring met dergelijke
producten en over de risico’s die zij bereid zijn te nemen.
Bijzondere aandacht dient daarbij te gaan naar de vraag of aan de verzekeringstussenpersonen
– in functie van de aangeboden verzekeringsproducten –
verschillende verplichtingen kunnen worden opgelegd. De voornoemde oriëntaties
hebben immers tot gevolg dat een onderscheid wordt ingevoerd tussen de tak 21- en
tak 23-producten en de overige verzekeringsproducten.
Om de integriteit van de Belgische financiële markt te kunnen waarborgen, zouden
tot slot ook de wet van 11 januari 1993 tot voorkoming van het gebruik van het
financiële stelsel voor het witwassen van geld, en het verbod om bijzondere fiscale
mechanismen in te stellen, van toepassing kunnen worden verklaard op de
verzekeringsmakelaars.
E. Klachten en informatieverstrekking aan de bevoegde autoriteit
De richtlijn betreffende verzekeringsbemiddeling, de voorstellen van de Europese
Commissie met betrekking tot de herziening van de RBD, het voorstel voor een
richtlijn inzake consumentenkrediet, en de RFT-aanbevelingen in Nederland
voorzien voor elke consument in de mogelijkheid om een klacht in te dienen in het
kader van een niet-gerechtelijke procedure. Ook met deze overweging zou rekening
moeten worden gehouden.
De RFT beveelt ook aan de financiële instellingen de verplichting op te leggen om
incidenten waarbij geregistreerde tussenpersonen betrokken zijn, te melden bij de
bevoegde autoriteit. Ook die aanbeveling moet in overweging worden genomen,
niet alleen om de impact van het incident op de positie van de financiële instelling
te kunnen beoordelen, maar ook om te kunnen controleren of de betrokken
tussenpersoon nog steeds voldoet aan de voorwaarden voor het behoud van zijn
registratie.
F. Overgangsregeling
Indien de voorgestelde oriëntaties worden aanvaard, zal natuurlijk werk moeten
worden gemaakt van een overgangsregeling, in het bijzonder voor de
gevolmachtigde agenten van kredietinstellingen en beleggingsondernemingen die al
geruime tijd als dusdanig actief zijn.
G. Institutionele dimensie
De institutionele dimensie van de geplande hervorming komt in deze studie niet aan
bod. Het is echter duidelijk dat het bijzonder nuttig kan zijn de gegevens over de
90

verschillende categorieën van tussenpersonen te integreren, zelfs indien specifieke
sectorale regels van toepassing zouden blijven. Om efficiënt te zijn, is het
belangrijk dat er één “loket” is. Zo zouden potentiële cliënten op één enkele plaats
kunnen controleren of de tussenpersoon die hen een financiële dienst aanbiedt, daar
al dan niet toe gemachtigd is. De tussenpersonen zelf die de activiteiten van
verzekeringstussenpersoon en die van gevolmachtigd bankagent op dit moment nog
vaak combineren, zouden bij dat ene “loket” terecht kunnen voor hun registratie en
voor de verplichtingen die daaruit voortvloeien. Op die manier zouden dubbele
registraties en controles (inzake beroepsopleiding, betrouwbaarheid, organisatie,
…) vermeden kunnen worden. Er kunnen dus allerlei samenwerkingsvormen
uitgewerkt worden die het mogelijk maken de aan het toezicht verbonden kosten te
drukken die worden aangerekend aan de geregistreerde tussenpersonen.
Bij het onderzoek van de institutionele dimensie moet verder rekening worden
gehouden met de verplichtingen inzake betrouwbaarheid, opleiding en ervaring die
de wetgever in voorkomend geval aan andere personen zou kunnen opleggen,
inzonderheid aan de personen die bij de kredietinstellingen en de beleggingsondernemingen
verantwoordelijk zijn voor sommige beleggingsdiensten.
H. Tussenpersonen inzake kredietverlening en valutahandelaars
De voornoemde oriëntaties betreffen enkel de verzekeringsbemiddeling en de bank-
en beleggingsdienstenbemiddeling. Toch zou ook moeten worden nagegaan of het
niet opportuun is ook de tussenpersonen voor consumentenkrediet bij de
hervorming te betrekken. Vaak combineren natuurlijke of rechtspersonen die
activiteit immers met bemiddelingsactiviteiten in de banksector, de
verzekeringssector en de sector van de beleggingsdiensten.
Verder rijst ook de vraag of de geplande hervorming niet zou kunnen worden
aangegrepen om een statuut uit te werken voor de tussenpersonen voor hypothecair
krediet, en om de bemiddeling inzake valutahandel te reglementeren.
In Nederland beveelt de RFT een reglementering aan waarin de
verzekeringsbemiddeling én de bemiddeling inzake hypothecair krediet en
consumentenkrediet aan bod komen.
I. Tijdschema
De besproken hervorming vereist een tussenkomst van de wetgever. De hervorming
van de richtlijn betreffende verzekeringsbemiddeling zou kunnen worden
aangegrepen om die hervorming door te voeren. Die richtlijn moet binnen twee jaar
na de omzetting ervan in het Belgische recht zijn omgezet, met andere woorden
vóór eind 2004.
_________________
91