Inleiding op de Schriftlezing. Deze weken ontmoeten we de ...

Inleiding op de Schriftlezing. Deze weken ontmoeten we de vrouwen uit Jezus’ voorgeslacht.
Twee weken geleden hoorden we het shockerende en genante verhaal van Tamar. Vorige
week was er het geweldige verhaal van de hoer Rachab. En vandaag horen we over een heel
ander iemand. Het gaat vandaag over Ruth uit Moab, een buiten-landse vrouw dus. Uit de
prachtige novelle die naar haar genoemd is, horen we naar hoofdstuk 1,1-5.14-22; 2,1-3
Preek over Ruth, gehouden op de derde advent 2005 (11-12)
“Dat had ik toch niet kunnen denken. Dat jullie hier, zo lang na mijn leven, nog naar
mijn verhaal zouden luisteren. Sowieso dat het is opgeschreven, dat verbaast me. En dat het
dan ook nog eens gelezen wordt… En dat jullie mij zelfs hebben uitgenodigd om zelf ook iets
te vertellen, wat fijn! En ik wil jullie graag iets vertellen, dat zeker. Maar eerlijk gezegd, ie-
dereen denkt dat ik zo dapper ben en zo goed, maar daarop valt genoeg af te dingen. Ik moet
bekennen dat ik niet zo gek veel zelfvertrouwen heb, al weet ik best dat ik goed gedaan heb.
Maar toch. Weet je, heel vaak heet ik in het verhaal dat naar mij genoemd is, niet alleen Ruth.
Maar nogal eens staat erbij: de moabitische. Nou, daar heb je het. Want ik weet niet of jullie
het allemaal weten, maar wat heb ik me vaak geschaamd voor mijn afkomst. Althans voor het
verhaal dat daarover de ronde doet in Israël. Want ik kom uit Moab, vlakbij Israël, Kanaän.
En ik heb nooit beter geweten dan dat de mensen in Israël israëlieten waren en wij moabieten.
En ieder land heeft een eigen volk en ieder volk z’n eigen gewoontes en eigen geloof. Pas la-
ter ben ik erachter gekomen dat er in Israël een verhaal is dat vertelt over het ontstaan van
mijn verre voorvader Moab, naar wie ons land genoemd is. Het is wel zo’n verdrietig verhaal,
zó triest. Best wel pijnlijk hoor, dat ik dit verhaal juist heb gehoord van het volk bij wie ik me
gevoegd heb..
Maar oké, het gaat om dat laat ik zeggen niet alledaagse verhaal van Lot. De stad So-
dom was verwoest, na de ultieme ongastvrijheid van de bewoners daar. Lot was met vrouw en
twee dochters gevlucht. De vrouw, van wie ik de naam niet weet, kwam om tijdens de vlucht.
Lot ging in een grot wonen met zijn dochters en toen –en ik weet het: het klinkt werkelijk idi-
oot-, toen bedachten die dochters een list om zwanger te worden. Want blijkbaar wilde Lot
niet hebben dat ze in de bewoonde wereld gingen wonen. Was hij bang voor de mensheid,
voor de slechtheid? … In ieder geval, de beide dames voerden hun vader twee dagen achter
elkaar dronken, zo zegt het verhaal, en eerst sliep de ene dochter met hem en toen de andere.
En jawel, allebei werden ze zwanger. En de oudste dochter kreeg een jongetje en dat noemden
ze Moab. Dus om nou te zeggen dat ik trots kan zijn op m’n afkomst… Het begon notabene
met een vorm van incest…Maar ik heb me laten vertellen dat ook die verre nakomeling van
Boaz en mij, Jezus, heel wat wonderlijke voorouders heeft…
Maar goed, ik woonde in Moab en trouwde met een jongen die met z’n broer en ou-
ders naar ons land gevlucht was. Dat was vanwege een hongersnood. Maar na een aantal jaren
overleed mijn man. Ongeveer tegelijkertijd stierf mijn zwager. En eerder al mijn schoonvader.
M’n schoonmoeder wilde wat later weer terug naar Bethlehem waar ze vandaan kwam. Want
daar was weer te eten. En ik ben met haar meegegaan. En vaak wordt me gevraagd waarom ik

dat deed. En natuurlijk, ik kan heel stoer van alles vertellen, maar eigenlijk was het best wel
simpel. Temidden van alle verdriet en verbittering bij mijn schoonmoder proefde ik iets dat ik
niet had. Onder alles wat er gebeurde en hoe zij het leven beleefde merkte ik een zekerheid
die ik met mijn ideeën en het geloof van mijn achtergrond miste. En die diep-gewortelde ze-
kerheid, die innerlijke overtuiging, dat vertrouwen vooral, dat wilde ik ook hebben, zoeken,
meer laten verwortelen. En daarom ging ik mee.
Maar eerlijk is eerlijk, het viel niet mee. Ik merkte dat ik eigenlijk niet meetelde. Toen
we aankwamen in Bethlehem hoorde ik de mensen wel spreken over Noömi, maar het was
alsof ik er niet was. En toen ik na een tijdje een van de akkers op ging om aren te verzamelen,
-een hard bestaan hoor!-, toen hoorde ik het wel, dat ze het over ‘die buitenlandse’ hadden. En
iemand mompelde: ‘Ze haalt weg wat voor ons eigen volk is bedoeld. Wat doet ze hier? Ze
had in haar eigen land moeten blijven.’ Maar ik trok me er niets van aan. En het was echt een
Gods-geschenk toen de baas kwam, Boaz. Bij hem proefde ik de hartelijkheid, het opkomen
voor wie dat zelf niet of weinig kan. Weet je, aan hem merkte ik dat God inderdaad bestaat.
En nee, dat staat los van onze latere liefde. Maar hoe hij was, hoe hij optrad, het was zó goed.
Zó mens-waardig. Hij zei bijvoorbeeld tegen z’n knechten –want ik heb het wel gehoord-, dat
ze mij niet moesten lastig vallen. Nou, reken maar dat hij dat niet voor niets zei. Al besef ik
dat er liefde of verliefdheid van hem heeft kunnen meespelen. Maar neem van mij aan, dat het
gewoon bij hem hoorde. Hij kwam echt op voor de verdrukten, de armen. Van hem heb ik ge-
leerd dat delen van je spullen, je voedsel, geen liefdadigheid is, een gunst, maar gerechtigheid.
Als je deelt wat je hebt, en je zult het merken, dan heeft en krijgt iedereen genoeg. Al wie het
goede doet, zal zien en zich verheugen. (Ps.107,19 LvdK) En wie geeft, wordt gezegend!
Onthoud het en doe het!
Een buitenlandse, dat was ik, dat ben ik. Maar wat heeft de hartelijkheid van Boaz me
goed gedaan. Hij keek verder dan m’n kleurtje. En ik wil jullie vragen om dat ook te doen. In
je buurt, op je werk, in de kerk. En ook al hebben mensen met andere kleurtjes dan die bleke
koppies van jullie vaak andere gewoontes, laat hen niet los! En bedenk daarbij alleen maar
dit: die verre nazaat van mij, Jezus, hij heeft heel wat gemengd bloed. Hij was zeker geen
blanke nederlander. Ook geen volbloed jood, bepaald niet. Hij was mens. Mede een kind –je
verzint het niet- van Boaz en mij. Want inderdaad, daar eindigt het verhaal mee. Dat Boaz en
ik met elkaar trouwen en dat we een kindje krijgen. En wat waren we blij met hem! En weet
je wat zo mooi is? … Uiteindelijk is het verhaal van mij, van Boaz, niet maar het verhaal van
twee mensen die elkaar vinden. Wat zouden mensen daaraan hebben? En wat zou het mensen
zeggen of doen die niet een ander vinden… Nee, het verhaal is een stukje van uw Bijbel, om-
dat er een verhaal aan vast zit. Ons jochie is een voorvader van David, de koning. Over hem
trouwens, zo weet ik toevallig, gaat het volgende week. Over die affaire met Bathseba. Maar
goed, Obed, ons kind, is Davids opa, zoals David een verre voorvader is van Jezus. En dat had
ik toch werkelijk nooit kunnen denken. Ik, afkomstig uit een volk dat voortkomt uit incest, ik,
een buitenlandse, ik sta in de lijst van voorouders van Jezus. Je weet dus niet wat je, menselijk

ekeken, kunt betekenen. Weet dit, lieve mensen, je goede daden, ze kunnen een veel grotere
strekking en betekenis hebben dan jij vandaag vermoedt. Want ik, ik volgde m’n gevoel, m’n
geloof –wat het toen ook maar voorstelde-, en ik deed wat ik vond dat ik moest doen: aan eten
zien te komen, al was het door flink te bikkelen. En ik deed wat m’n schoonmoeder zei, later.
’s Nachts naar het land. En het was heel bijzonder, absoluut. En toen heb ik Boaz helemaal
leren kennen: wat een integriteit, wat zuiver, wat lief, wat hartelijk. Als een gemeente van
Christus zó bekend staat, dan heeft Jezus niet alleen maar een lange lijst qua voorgeslacht,
maar ook qua nageslacht, qua volgelingen.”
“Ja, hier ben ik dan, Boaz. Ik sta heel wat minder in de belangstelling dan Ruth. En
eerlijk gezegd vind ik dat wel prima. Laat mij maar in stilte zijn wie ik ben en doen wat ik
denk te moeten doen, dan functioneer ik het beste en dan voel ik me ook het beste. In die zin
voel ik me wel verwant aan Jozef, de man van Jezus’ moeder, ook zo’n stille. Maar goed, ik
ben gevraagd om iets te zeggen. En dan wil ik beginnen met Ruth. Wat ben ik blij met haar.
En ik weet niet wat jullie wel en niet weten, maar laat ik dit mogen zeggen: ze is een gewel-
dige vrouw. Toen ik haar voor het eerst zag, merkte ik het direct: wat een werklust! Wat had
zij veel over voor haar schoonmoeder. Want de verhalen kende ik natuurlijk. Dat is in zo’n
dorp als Bethlehem snel genoeg bekend, wat denk je? En toen ik hoorde dat Noömi was te-
ruggekeerd met een schoondochter, toen vroeg ik me natuurlijk af wat zo’n jonge vrouw be-
zielde. Want het is me nogal wat om je land, je volk, je familie, je godsdienst te verlaten. Ik
zou er geen moment over piekeren om dat te doen. En weet je, toen ik Ruth zo bezig zag, toen
kwamen er wel gevoelens bij me los. Ik had met haar te doen. En ik heb inderdaad tegen m’n
knechten gezegd dat ze haar niet moesten lastig vallen, dat ze niet handtastelijk moesten wor-
den en geen verkeerde grappen moesten maken. Ik moest dat wel vaker zeggen en dat deed ik
ook zonder mankeren, maar dit keer had het voor mij een wat ander gewicht…
En ik moet en wil jullie wat bekennen. Noömi was ergens nog familie van mij. Het lag
dus op mijn weg om haar te helpen. En ik kan natuurlijk wijzen op die andere meneer, van
wie ik de naam maar niet zal noemen om hem niet te blameren. Hij stond dichter bij de fami-
lie en had dus eerder dan ik de plicht om te helpen. Maar hij deed het niet, ik wist het. En ik
kan wijzen op de gigantische drukte waarmee ik te maken had, want de oogsttijd is een zeer
harde werktijd met uiterst lange dagen. Maar ik ben nalatig geweest; tenminste, dat vind ik
wel. Want ik had best eerder actie kunnen ondernemen. Maar goed, ik heb dat niet gedaan. Ik
vond het al fijn om Ruth te helpen op deze manier. Ik heb haar laten werken en dus niet aan
die vorm van naastenliefde gedaan waarmee je een arme beschaamt. En ik heb gezorgd dat
het haar en Noömi aan niets ontbrak. Maar verder dacht ik niet na, dat is gewoon waar.
Tot op die nacht… Het was aan het einde van de oogsttijd. We sliepen in die tijd op
het veld, zodat dieven geen kans zouden krijgen om de spullen te stelen. En midden in de
nacht werd ik wakker. Ik draaide me om en voel een vrouw bij me liggen. En met dat ik het
voel, besef ik wat ik moet doen. Want het was Ruth, zoals u weet. Ineens wist ik het: ik zal

zorgen dat het haar en Noömi goed gaat. En werkelijk, het was schitterend. Het listige plan
van Noömi om Ruth naar mij toe te laten gaan. En het feit dat Ruth dat deed. En wat zij zei.
En we wisten beiden: en zie, het is goed, zeer goed. Aan het eind van de nacht, nog in het
donker, heb ik haar naar huis laten gaan. En direct toen de dag begon, ben ik naar de stads-
poort gegaan en al gauw trof ik daar dat andere familielid. Ik schoot hem aan en hij toonde z’n
goede wil. Hij wilde best het stuk land van Noömi lossen. Ja, zo noemen wij dat. Het komt er-
op neer, dat iemand van de familie het land koopt en dat de eerste eigenaar het land nog mag
gebruiken als bron van inkomsten en voedsel. Wel, deze man zal hebben gedacht: ‘Noömi is
toch oud. Dan wordt het mooi mijn stuk land.’ En toen deed ik aan koppelverkoop. En geloof
me, het lijkt een truc, zodat ik met Ruth kon trouwen. Maar zo was het niet bedoeld. Want ik
had die nacht bedacht –en blijkbaar zat dat allang in mijn onderbewuste en haalden Noömi en
Ruth het tevoorschijn-, ik had bedacht dat de beide dames niet geholpen waren met het lossen
van het land. Er moest meer gebeuren. En natuurlijk, ik was inmiddels verknocht geraakt aan
Ruth. Ik vond haar echt een geweldige vrouw, vol pit, krachtig, moedig, lief. En toen ik voor-
stelde aan m’n familie dat hij naast het land ook Ruth zou lossen, met haar zou trouwen, toen
krabbelde hij terug. En ja, dat vond ik niet erg, dat is waar. Maar echt, het ging mij om haar,
om haar geluk, haar toekomst. Zij was het waard. Alleen al door haar komst naar ons land,
ons volk, onze God.
En wat zo mooi is: we werden gelukkig, dat zeker. Maar vooral: we kregen een kindje.
En veel mooier dan dat, al hebben we dat zelf niet meer meegemaakt: hij was een voorvader
van de Messias. Dat wij, onbewust, hebben meegewerkt aan de geboorte van Jezus, dat is ei-
genlijk niet te bevatten. Weet je, ik ben een man van weinig woorden. Doe maar wat je moet
doen, dat is genoeg. Daarmee is de HERE God blij. En wat hij daarvan opneemt in zijn be-
doeling met deze wereld en met jouzelf, dat mag je aan hem overlaten. Ik zou zeggen: doe
goed, wees royaal en je zult worden gezegend.”
Ja, en dan nog ik. Ik wil u graag een paar punten noemen van de waarde van Ruth en
Boaz en hun geschiedenis.
Het eerste is wat Ruth al noemde. Jezus heeft heel wat gemengd bloed. Kijk alleen al
naar zijn moeders tot nu toe: Tamar, die zeer waarschijnlijk een kanaänitische was. Rachab,
de vrouw uit Jericho. En hier dus Ruth uit Moab. Het wil u zeggen: Jezus is er voor alle men-
sen, ook voor jou, ook voor u.
Doe wat je kunt doen, dat is het tweede. God is werkelijk blij met wat je doet aan
goeds, aan hulp. En bedenk daarbij wat Ruth ook zei: naastenliefde is geen gunst, geen lief-
dadigheid, maar het is gerechtigheid. Ik heb niets meer recht op mijn spullen dan een ander.
De aarde en haar volheid zijn van de HEER en dus bestemd voor allen. Op weg naar Kerst
betekent ook: de blik op jezelf. Hoe leef ik? Is aan mij te zien en te merken, in stilte graag en
niet met publiek vertoon, dat ik royaal ben en goed doe waar ik maar kan?

Het derde: uw leven, wat jij doet, het kan veel en veel meer betekenis en zin hebben
dan wij denken. Dat hoeft niet, dat zeg ik er direct bij. Want rond Boaz zijn natuurlijk heel
wat meer mensen in het spel: zijn knechten, het andere familielid. En denk ook aan de buren
rond Naomi en aan de inwoners van Bethlehem. Allemaal mensen van wie we verder niets
horen. Dat betekent niet dat hun leven niet zinvol is, geen betekenis heeft. Maar wel dus: wat
je doet, hoe je leeft, verkijk je niet op de impact die het kan hebben. Voor God en voor men-
sen.
Het vierde: Ruth is uiterst dapper, heel moedig, zeer trouw. Terecht dat het boekje naar
haar is genoemd. Toch wil ik hier ook een pleidooi voeren voor Boaz, voor zijn wijze van
mens-zijn. In de woorden van Ruth: ‘wat een integriteit, wat zuiver, wat lief, wat hartelijk.
Als een gemeente van Christus zó bekend staat, dan heeft Jezus niet alleen maar een lange
lijst qua voorgeslacht, maar ook qua nageslacht, qua volgelingen.’ Op weg naar Kerst, het wil
je ook zeggen: richt je op Jezus. In Boaz kun je heel goed een voorgestalte zien van hem. En
Boaz zelf heeft erop gewezen, dat hij het er een tijdlang bij heeft laten zitten. Nou, dat kun je
van Jezus toch niet zeggen. Richt je op Jezus. Ik bedoel ermee: wie hem met zijn Geest echt
laat werken, werkelijk open staat voor wat Jezus met je voor heeft, wat kunnen we dan samen
groeien in zaken als integriteit, zuiverheid, hartelijkheid, liefdevolle omgang met elkaar. Het
is er in ons midden, God-zij-dank. Maar wie zou durven beweren dat het er volmaakt is?
En het vijfde en laatste: de trouw van Ruth, de rechtvaardigheid van Boaz, wat zijn ze
belangrijk! Enorm! Ruth kiest niet de gemakkelijkste weg. Eigenlijk kiest ze de onbekende
weg. En niet de weg van de zekere paadjes. En dat gecombineerd met Boaz’ royaliteit, dan
kom je inderdaad uit bij Jezus. Graag nodig ik u uit om te leven vanuit Jezus, vanuit zijn on-
voorspelbaarheid zo vaak, vanuit zijn royaliteit, zijn gerechtigheid. Kerst, het is ook: we
hebben een God die voor ons zorgt, meer dan je beseft. Amen