Untitled - Tento.be

Italië
In Rome kreeg hij ook zijn eerste grote opdracht voor
eigen creatief werk. Aartshertog Albrecht bestelde bij
hem - via Jean Richardot, zijn ambassadeur in Rome­
drie schilderijen voor de Santa Croce in Gerusalemme,
een van de belangrijkste bedevaartskerken van de stad.
Vóór zijn huwelijk met de Spaanse infante Isabella,
dochter van Filips II, was Albrecht kardinaal en de
Santa Croce was zijn titelkerk Het ensemble bestond uit
een groot schilderij met De H. Helena en het Ware Kruis en
twee kleinere werken met De doornenkroning en
De kruisoprichting. Stilistisch berusten die werken op een
samengaan van motieven uit de Hoog-Renaissance,
de antieke en de laat zestiende-eeuwse Italiaanse kunst.
Behalve motieven uit de antieke kunst als de al
vermelde Torso Belvedere en de Laocoöngroep vertonen ze
ontleningen aan Rafaël, Titiaan en Caravaggio.
Na het voltooien van die opdracht werd Rubens
door de he rtog naar Mantua teruggeroepen. Het is
waarschijnlijk omstreeks die tijd dat hij het bekende
Zelfportret in gezelschap van vrienden schilderde (Keulen,
Wallraf-Richartz Museum). Het is het oudst bekende
zelfportret van Rubens en het enige waarin hij zich met
een palet in de hand voorstelt. Rubens kijkt de
toeschouwer ostentatief en zelfbewust aan. Wie de
overige figuren zijn, is niet met zekerheid uit te maken.
De man in profiel uiterst rechts is waarschijnlijk
Justus Lipsius terwijl de figuur links op de voorgrond
waarschijnlijk Frans Pourbus is, die eveneens
hofschilder was bij de hertog van Gonzaga. Voor de
andere leden van het gezelschap werden verschillende
identificaties vooropgesteld waaonder die van Rubens'
broer Filips, Caspar Schoppius en Guillaume Richardot
-de broer van de al vermelde Jean Richardot - het
meest waarschijnlijk zijn. Alle drie waren zij immers
leerling van Lipsius ge weest en zij deelden diens
neostoïcijnse opvattingen. Vermoedelijk hebben de
6 OPENBAAR KUNSTBEZIT IN VlAANDEREN 2004/1
verschillende mannen elkaar nooit op he t zelfde
moment ontmoet. Indien de identificaties al juist zijn,
gaat het dus duidelijk om een gefingeerd groepsportre t.
Op de achtergrond is het Lago di Mezzo bij Mantua
voorgesteld, gezien door een raam van het hertogelijk
paleis. Dit motief kwam ook voor op een schilderij van
Mantegna met De dood van de H. Maagd (Madrid, Prado)
dat zich toen in de verzameling van Gonzaga bevond en
dat Rubens uiteraard heeft gekend. Dit illustreert
andermaal met welk gemak hij elementen uit het werk
van anderen overnam en in zijn composities integreerde.
Zelfportret in gézelschap
van vrienden
co. 1602
olieverf op paneel,
77,5 x lOl cm
Keulen, Wallraf·Richartz Museum