Inventariserend veldonderzoek door middel van ... - Gemeente Oss

Bestemmingsplan
Groenstraat-Haren - 2011
Bijlage 7b

Bijlage 7b
ARCHEOLOGIE
“Inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven in het plangebied
Haren Groenstraat, gemeente Oss”, Archeologisch Centrum van de Vrije Universiteit
in Amsterdam, objectcode OSS-HG-10, d.d. november 2010

Inventariserend veldonderzoek
door middel van proefsleuven
in het plangebied Haren Groenstraat,
gemeente Oss
miel schurmans
Zuidnederlandse Archeologische Notities
xxx
Amsterdam 2010
Archeologisch Centrum Vrije Universiteit - Hendrik Brunsting Stichting

De serie Zuidnederlandse Archeologische Notities is een uitgave van de Hendrik Brunsting Stichting van
het Archeologisch Centrum van de Vrije Universiteit te Amsterdam
Colofon
Opdrachtgever: Gemeente Oss
Project: Oss-Haren Groenstraat
Bevoegd gezag: Gemeente Oss
Contactpersoon: dhr. drs. R. Jansen
Objectcode: OSS-HG-10
CIS-code: 41132
Coördinaten: 168.990 / 423.590
169.060 / 423.770
168.890 / 423.815
168.860 / 423.760
Status: Concept-eindrapport
Auteur: drs. M.D.R. Schurmans
Bijdrage: drs. G.L. Boreel, dr. L.I. Kooistra (Biax Consult), P. Kubistal en drs. J. Van
Kerckhove
Illustraties: B. Rijns, drs. G.L. Boreel, drs. M.D.R. Schurmans
Autorisatie: drs. J. van Renswoude
ISBN/EAN: xxx
©ACVU-HBS Amsterdam, november 2010
Archeologisch Centrum van de Vrije Universiteit - Hendrik Brunsting Stichting, Amsterdam
De Boelelaan 1105
1081 HV Amsterdam

inhoud
samenvatting 1
1 inleiding 2
2 vooronderzoek 2
3 doel van het onderzoek 3
4 onderzoeksstrategie 4
4.1 De ligging van de proefsleuven 4
4.2 Onderzoeksmethode 4
5 fysische geografie 5
Gerard Boreel
5.1 Inleiding 5
5.2 Vraagstelling 5
5.3 Methoden en werkwijze 5
5.4 Resultaten 6
5.5 Conclusie 8
6 grondsporen en vindplaatsen 9
6.1 Algemeen 9
6.2 Vindplaats 1 9
6.3 Vindplaats 2 10
6.4 Overige sporen 10
6.5 Conclusie 10
7 vondsten 11
7.1 Aardewerk 11
7.2 Vuursteen 12
Pawel Kubistal
7.3 Natuursteen 14
Gerard Boreel
7.4 Botanische materialen 16
Laura Kooistra
8 beantwoording vraagstellingen pve 19
9 waardering en advies 22
9.1 Waardering 22
9.2 Advies 25
10 literatuur 26
bijlagen
1 Overzicht van archeologische perioden
2 De locatie van het plangebied Haren Groenstraat, met als inzet de locatie van de gemeente Oss
in Nederland. Schaal 1:50 000

3 Puttenplan. Schaal 1:2 000
4 Boorpuntenkaart vooronderzoek
5 ARCHIS kaart met waarnemingen en archeologische monumenten in de omgeving van het
plangebied
6 Paleogeografische situatie in en rond het plangebied.
7 Harense stroomgordel (59) en rivierduinen uit het Jonge Dryas (zie ook bijlage 6),
geprojecteerd over een uitsnede van het Actueel Hoogtebestand Nederland, AHN.
8 Profieltypekaart voor het plangebied.
9 Lithogenetisch geïnterpreteerd zuidwestelijk putwandprofiel in werkput 9.
10 Geïnterpoleerde NAP-hoogtes van de top van het pleistocene zand.
11 Allesporenkaart
12 Werkputten 1-5. Schaal 1:250
13 Werkputten 6-10. Schaal 1:250
14 Werkputten 11-16. Schaal 1:250 en 1:500
15 Vindplaats 1 met verspreiding van het vuursteen
16 Tekeningen vuursteen
17 Vindplaatsen 1 en 2
18 Sporenlijst
19 Vondsten lijst

samenvatting
Van dinsdag 6 juli tot en met maandag 12 juli voerde ACVU-HBS een inventariserend veldonderzoek
door middel van proefsleuven uit in het plangebied Oss - Haren Groenstraat (grootte: 1.5 ha). De opdrachtgever
is de gemeente Oss. Zestien sleuven zijn aangelegd met een totale oppervlakte van ca.
1 043 m2.
Het westelijke deel van het terrein kan als volledig verstoord beschouwd worden. In het oostelijke
deel bevinden zich twee vindplaatsen. Vindplaats 1 bestaat uit vondstmateriaal uit het Laat Neolithicum
- Bronstijd en Bronstijd in een cultuurlaag. Het vuursteenensemble in de vindplaats wijst op
een kleine bewerkingsplaats. De vindplaats wordt afgedekt door een laag (Cul. 2) waarin zich naast
materiaal uit Laat Neolithicum - Bronstijd ook aardewerk uit de Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd
bevindt. De omvang van de vindplaats wordt geschat op maximaal 1 600 m2. Vindplaats 2 bestaat uit
zes paalkuilen en één greppel. De vindplaats bevindt zich ter hoogte van werkput 6 en is te dateren in
de Volle Middeleeuwen of jonger. De grootte binnen het plangebied bedraagt maximaal ongeveer
500 m2.
Vindplaats 1 wordt als behoudenswaardig bestempeld en komt in aanmerking voor vervolgonderzoek
in de vorm van een opgraving.
Vindplaats 2 is niet behoudenwaardig.

1 inleiding
Van dinsdag 6 juli tot en met maandag 12 juli voerde ACVU-HBS een inventariserend veldonderzoek
door middel van proefsleuven uit in het plangebied Oss - Haren Groenstraat. De opdrachtgever is de
gemeente Oss.
Het plangebied - met een grootte van 1.5 ha - ligt aan de oostzijde van het dorp Haren, gemeente
Oss (bijlage 2). De begrenzing bestaat uit akkers (noord- en oostzijde), de Luensestraat (westzijde)
en bebouwing (zuidzijde). In het plangebied zal woningbouw gerealiseerd worden. De voorgenomen
ontwikkelingen kunnen leiden tot aantasting van de eventueel aanwezige archeologische waarden.
Het Inventariserend Veldonderzoek omvatte het aanleggen en documenteren van zestien sleuven,
met een totale oppervlakte van ca. 1 043 m2. Het veldwerk is uitgevoerd door drs. M.D.R.
Schurmans (projectleider), drs. J. van Kampen, V. van den Brink, P. Kubistal en drs. G. Sterk. De fysisch-geografische
waarnemingen zijn gedaan door drs. G.L. Boreel. Het meetsysteem is uitgezet door
W.J.M.M. Jozen. De veldtekeningen zijn gedigitaliseerd door J.A.M. van Eenbergen.
De ochtend van de eerste velddag heeft een asbestonderzoek plaatsgevonden in het westelijke
perceel. In één zone (centrum perceel) is asbest vastgesteld, waar bijgevolg geen sleuven zijn aangelegd.
In het overige deel van het perceel waren geen extra voorzorgen vereist.
2 vooronderzoek
In 2009 voerde ACVU-HBS een bureauonderzoek en een Inventariserend Veldonderzoek (verkennende
fase) door middel van boringen uit in het plangebied. 1 Op basis van het bureauonderzoek werd
een hoge verwachting voor de aanwezigheid van archeologische waarden uit de periode van de Bronstijd
tot en met de Late Middeleeuwen opgesteld voor het plangebied. De reden voor deze verwachting
was de ligging op de Harense stroomgordel, die in het verleden een hoger gelegen gebied vormde. Om
de verwachting te toetsen zijn twaalf boringen gezet tot een diepte tussen 200 en 400 cm onder het
maaiveld (bijlage 4). In één van de boringen is een fragment prehistorisch (Bronstijd of IJzertijd) aardewerk
aangetroffen. De aanbeveling luidde dat een karterend en waarderend proefsleuvenonderzoek
diende uitgevoerd te worden om vindplaats (vondst aardewerk) nader te begrenzen en te waarderen. 2
De ouderdom van de vindplaats kon nog niet bepaald. Het fragment aardewerk is te dateren in de IJzertijd,
maar een oudere datering van de vindplaats kan niet uitgesloten worden.
Bijlage 5 toont een kaart waarop de bekende archeologisch waarnemingen en uitgevoerde archeologische
onderzoeken zijn afgebeeld. In de omgeving zijn enkele waarnemingen bekend. Het betreft hier
een spinsteentje uit de IJzertijd (waarneming 37185) en een sestertius uit de tijd van Marcus Aurelius
(waarnemingsnummer 39247). Ten zuiden van het plangebied ligt een archeologisch monument met
een hoge waarde (4696). Het betreft hier een terrein met sporen uit de IJzertijd, Romeinse tijd en
Vroege en Late Middeleeuwen. Verder zuidwaarts zijn eveneens zijn vondsten (vuurstenen artefacten)
uit het Neolithicum gedaan (monumentnummer 4697; waarnemingsnummers 48682, 50219, 54756 en
404633). Ten westen van het plangebied bevindt zich monumentnummer 4695, een terrein met sporen
uit de IJzertijd tot en met de Late Middeleeuwen. Ten behoeve van het Maaskantproject is in 1999 in
de voornoemde archeologische monumenten archeologisch onderzoek uitgevoerd en zijn beide vindplaats
gewaardeerd. 3
1 Norde 2009.
2 Norde 2009, 11.
3 Jansen/Van der Linde/Fokkens, 30-35.
2

3 doel van het onderzoek
Het doel van het onderzoek is het toetsen van het verwachtingsmodel op basis van het vooronderzoek.
Het betreft een karterend en waarderend proefsleuvenonderzoek, waarbij de archeologische waarden in
kaart gebracht en gewaardeerd worden. Het onderzoek resulteert in adviezen en aanbevelingen omtrent
de behoudenswaardigheid van de eventueel aanwezige vindplaatsen in het plangebied.
Voorts dient een antwoord gegeven te worden op de onderstaande vraagstellingen uit het Programma
van Eisen: 4
Algemeen/archeologie
Zijn er binnen het plangebied archeologische resten aanwezig?
Wat is de aard, datering en gaafheid van de archeologische resten?
Wat is de horizontale begrenzing, de ligging en de omvang van de vindplaats binnen het plangebied?
Op welke diepte worden de waarden aangetroffen?
Indien er sprake is van verschillende bewoningsfasen: zijn er aanwijzingen voor continuïteit tussen de
verschillende bewoningsfasen?
Zijn er aanwijzingen voor de aanwezigheid van graven binnen het plangebied?
Welke materiaalcategorieën zijn aanwezig en hoe is de conserveringsgraad daarvan?
Hoe kunnen de aanwezige archeologische resten worden gewaardeerd?
Wat kan het (vervolg) onderzoek bijdragen aan de kennis van het verleden van Haren?
Voldeed de in dit PvE gekozen strategie? Indien er binnen het plangebied graven aanwezig zijn, gelden
de volgende vragen:
In welke mate zijn de aangetroffen graven nog intact?
Welke graftypen zijn aangetroffen ? (urnbegraving, losse crematie, inhumatie e.d.)?
Is er sprake van randstructuren rondom de graven (kringgreppels)?
Landschap
In welke mate is de bodemopbouw binnen het onderzoeksgebied intact? Is er sprake van grootschalige
verstoringen?
Wat is de geologische/bodemkundige opbouw binnen het onderzoeksgebied?
Zijn er aanwijzingen dat de tijdens het vooronderzoek aangetroffen restgeul nog watervoerend was ten
tijde van de bewoning?
Zijn er indicaties voor gebruik van de restgeul die niet direct zijn gerelateerd aan bewoningssporen op
de oeverwal (afvaldump of rituele deposities?)
Wat is de relatie tussen de vindplaats en het landschap?
4 Koot/Norde 2009, 6-7.
3

4 onderzoeksstrategie
4.1 de ligging van de proefsleuven
In het plangebied zijn zestien proefsleuven aangelegd met een totale oppervlakte van 1 043 m2 (dekkingsgraad
van ca. 7%). De sleuven - met uitzondering van sleuf 4 - zijn conform PvE aangelegd volgens
de stippellijnmethode (bijlage 3). 5 Vijf rijen van sleuven zijn gegraven, waarbij de afstand tussen de
sleuven 30 m bedraagt. De afstand tussen de rijen diende eveneens 30 m te bedragen, maar dit kon niet
voor de noordelijke (ca. 15 m) en de twee zuidelijke rijen (10 en 15 m) bereikt worden. De lengte en
de breedte van de sleuven bedragen respectievelijk 15 en 4 m. Voorts kon vanwege de beperkte ruimte
sleuf 8 op slechts 15 m van sleuf 7 aangelegd worden.
Een lange sleuf van 150 m lengte en 2 m breedte diende over het terrein aangelegd worden.
Vanwege de verstoringen en de aanwezigheid van asbest in het westelijke deel van het plangebied, kon
de sleuf enkel in oostelijke deel over een lengte van 77 m gegraven worden.
Conform PvE zijn de sleuven haaks op de restgeul georiënteerd. 6
4.2 onderzoeksmethode
De sleuven zijn aangelegd met behulp van een graafmachine met gladde bak. De bouwvoor is verwijderd
in pakketten van ongeveer 10 cm dikte, waarna telkens met een metaaldetector het vrijgekomen
vlak afgezocht is. In elke sleuf is slechts één vlak, onder de bouwvoor, aangelegd. In werkput 11 is het
vlak aangelegd onder cultuurlaag/vegetatieniveau S11.2, met uitzondering van een strook van 22 m
waarin het vlak in de bovenkant van de cultuurlaag is aangelegd. De sporen zijn indien nodig handmatig
opgeschaafd. De vlakken zijn gefotografeerd en vervolgens ingetekend op schaal 1:50. Hoogtematen
zijn iedere 5 m genomen van het vlak en het maaiveld. De vondsten zijn per spoor en zoveel mogelijk
per spoorvulling verzameld. Het vondstmateriaal van grote sporen (greppels) en uitgestrekte vondstlagen
(cultuurlagen, vegetatieniveaus) is in vakken van 4 bij 4 m (in werkput 11: 2 bij 4 m) verzameld. In
elke sleuf zijn twee profielkolommen gedocumenteerd tot minimaal 30 cm onder het vlakniveau. In
sleuf 11 zijn negen profielkolommen gedocumenteerd. Een lengteprofiel is gedocumenteerd van de
zuidelijke lange putwand van werkput 9. Het profiel is gefotografeerd en getekend op schaal 1:20. Alle
sporen waarvan niet zeker was of ze antropogeen van oorsprong waren, zijn gecoupeerd, net als een
representatief aantal van de overige sporen.
5 Norde 2009, 8.
6 Norde 2009, 8.
4

5 fysische geografie
Gerard Boreel
5.1 inleiding
Het plangebied Oss-Haren Groenstraat bevindt zich in de zuidelijke overgangszone van het rivierengebied
naar het Brabantse pleistocene dekzandlandschap (bijlage 6). Op deze overgang, zuidelijk van het
plangebied dagzomen resten van het Laat Pleniglaciale Laagterras. De afzettingen van de pleistocene
rivieren, die tot de geologische formatie van Kreftenheye worden gerekend, worden echter verder in
het rivierengebied afgedekt door jongere, holocene afzettingen. Slechts hier en daar duiken nog de van
oudsher hoger gelegen rivierduinen door dit jongere dek heen. Deze duinen zijn tijdens de laatste koude
en droge periode van het Weichselien, het Jonge Dryas, opgewaaid uit de droog liggende rivierbeddingen
van Terras X. De pleistocene afzettingen zijn niet alleen afgedekt door holocene kom- en oeverafzettingen.
Verschillende stroomgordels hebben zich er tevens in en door ingesneden. Het plangebied
bevindt zich grotendeels op een (deels) afgedekt rivierduin. Langs de uiterste oostelijke grens van het
plangebied, heeft in het Holoceen erosie plaatsgevonden van het duin. De hiervoor verantwoordelijke
stroomgordel Haren was actief in de periode Laat Neolithicum – Midden Bronstijd (2545 – 1363 voor
Chr.) en heeft hier het duin aangesneden. 7 Het vooronderzoek dat binnen het plangebied is uitgevoerd
heeft laten zien dat zich langs deze erosiegrens een geheel verlande restgeul is achter gebleven. 8 Dit
hoofdstuk zal nader ingaan op de fysische geografie van het onderzoeksgebied binnen het bovengeschetste
kader.
5.2 vraagstelling
Het doel van het fysisch-geografisch onderzoek is inzicht te bieden in de landschappelijke context van
de vindplaats door antwoord te geven op de volgende vragen: 9
-In welke mate is de bodemopbouw binnen het onderzoeksgebied intact? Is er sprake van grootschalige
verstoringen?
-Wat is de geologische/bodemkundige opbouw binnen het onderzoeksgebied?
-Zijn er aanwijzingen dat de tijdens het vooronderzoek aangetroffen restgeul nog watervoerend was ten
tijde van de bewoning?
-Zijn er indicaties voor gebruik van de restgeul die niet direct zijn gerelateerd aan bewoningssporen op
de oeverwal (afvaldump of rituele deposities?)
-Wat is de relatie tussen de vindplaats en het landschap?
5.3 methoden en werkwijze
Om tot beantwoording te komen van de gestelde onderzoeksvragen is gebruik gemaakt van de gegevens
die zijn verzameld tijdens het onderhavige proefsleuvenonderzoek. Tijdens dit onderzoek is de
meest informatieve zuidwestelijke wand van de werkput 9 beschreven door hierin een profiel aan te
leggen en te documenteren (bijlage 5.4). In de andere werkputten is het vlak een beide kopse kanten
steeds machinaal verdiept om hierin profielkolommen te documenteren. Bovendien zijn in de lange
7 Berendsen/Stouthamer 2001, appendix 3.
8 Norde 2009, 8.
9 Koot/Norde 2009.
5

werkput WP11, gemiddeld om de 8 m, aanvullende profielkolommen gedocumenteerd, waarbij handmatig
tot ca. 30 cm onder het vlak is verdiept. De beschrijving van de onderscheiden lithologische
en/of archeologische laag heeft plaatsgevonden op textuur, kleur, het gehalte organische stof en andere
lithologische en bodemkundige verschijnselen volgens de Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode
(ASB), dat gebaseerd is op NEN5104. 10
5.4 resultaten
Het beeld dat is geschetst van de paleogeografische stuatie van het plangebied in de inleiding van dit
hoofdstuk, is te herkennen in het reliëf van het huidige landschap (bijlage 7). In de bijlage is door middel
van arcering de locatie en begrenzing weergegeven van de Harense stroomgordel en de opduikende
rivierduinen, zoals deze zijn gekarteerd in de paleogeografische reconstructie van het Nederlandse rivierengebied
door Berendsen en Stouthamer. 11 Duidelijk te zien is dat het dorp Haren is ontstaan op de
hoger gelegen kop van een rivierduin. Het plangebied bevindt zich aan de uiterste oostelijke flank
daarvan, waar het is aangesneden door de stroomgordel Haren. In bijlage 7 is echter niet de restgeul te
herkennen, die tijdens het booronderzoek is aangeboord en nu is aangesneden in de proefsleuven. Wel
is iets verder oostelijk van het plangebied een langgerekte depressie te herkennen, die geïnterpreteerd
kan worden als restgeul. Het lijkt er sterk op dat deze restgeul het restant is van de meest recente watervoerende
geul in de Harense stroomgordel. De vraag is echter of deze watervoerende geul dateert uit
de gedateerde actieve periode van de stroomgordel, of uit een jongere periode waarin de stroomgordel
is geheractiveerd. Het is namelijk bekend dat even ten zuiden van het plangebied, langs de Brebitstraat
en op dezelfde stroomgordel, zich twee gescheiden vondstlagen bevinden uit de Bronstijd en IJzertijd/Romeinse
tijd. 12 Mogelijk is de Harense stroomgordel geheractiveerd vanuit de stroomopwaarts
gelegen stroomgordel Huisseling-Demen (bijlage 6).
Profiel P1, werkput WP9
Het profiel, dat is aangelegd in werkput WP9 (bijlage 9), lijkt boven geschetst beeld te ondersteunen.
De erosieve grens tussen het rivierduin en het holocene landschap laat vijf lithogenetische fasen zien in
de opbouw ervan. Van fase 1 is in het uiterst noordwestelijke deel van het profiel een pakket zand te
herkennen, dat in bijlage 9 is geïnterpreteerd als beddingzand (Be.1). Het is slecht gesorteerd zand, dat
in korrelgrootte uiteen loopt van matig fijn tot zeer grof en vertoont geen sedimentaire structuren. Het
pakket zal waarschijnlijk fluviatiel omgezet duinzand zijn van zeer locale oorsprong, vermengd met
beddingzand van de stroomgordel. Over dit pakket is een laag matig siltig zeer fijn zand afgezet (Oe.1).
In de top van deze oeverafzetting heeft zich een vegetatieniveau kunnen ontwikkelen (VEG.1).
Een tweede fase breekt aan als zich opnieuw een geul insnijdt in de oostelijke zone van het
plangebied (Oe.2, Re.2). De zandige oeverafzettingen eroderen voor een deel VEG.1 en de oever uit
fase 1. De restgeul verland en raakt gevuld met sterk siltige klei (Re.2). Het eerder uitgevoerde booronderzoek
heeft laten zien dat onderin deze restgeul ook matig siltige klei voorkomt en dat de restgeulafzettingen
beneden de 3.7 m +NAP zeer humeus zijn en plantenresten bevatten. 13 Ergens in het Neolithicum
heeft de actieve geul zich verder oostelijk verlegd. Over de geheel verlande restgeul worden
namelijk oeverafzettingen (Oe.3) afgezet, waarin zich in en rond werkput WP11 een cultuurlaag heeft
gevormd (Cul.1). Deze cultuurlaag, die met vindplaats 1 wordt geassocieerd, bevat vondsten uit de
periode Laat Neolithicum – Bronstijd (zie hoofdstuk 6 Sporen en structuren). Deze datering valt bin-
10 Bosch 2007 en Nederlands Normalisatie Instituut 1989.
11 Berendsen/Stouthamer 2001, kaartbijlage 1.
12 Archis Monumentnummer 4.697.
13 Norde 2009, bijlage 6 en 7.
6

nen de gedateerde actieve perioden van de Harense stroomgordel. Vindplaats 1 ligt dus niet direct langs
een actieve geul, maar op de door oeverafzettingen afgedekte flank van het rivierduin, langs de lager
gelegen stroomvlakte van de Harense stroomgordel, waarvan de actieve watervoerende geul meer oostelijk
en buiten het plangebied ligt.
In de laagste delen van het plangebied worden de oeverafzettingen en cultuurlaag Cul.1 afgedekt
door een 40 cm tot 60 cm dik pakket sterk siltige klei (Ko.4). Waarschijnlijk moet dit materiaal
geïnterpreteerd worden als komafzetting van een elders in de regio actieve stroomgordel.
In fase 5 vindt opnieuw afzetting plaats van oevermateriaal. Zwak tot uiterst zandige klei wordt
over het gehele plangebied afgezet (Oe.5). In de lagere delen van het landschap zijn in dit pakket
meerdere niveaus te herkennen. In de top van het pakket is een cultuurlaag gevormd (Cul.2). De laag
bevat vondsten, die dateren van Romeinse tijd tot en met de Nieuwe Tijd. Mogelijk is de heractivering
van fluviatiele activiteit te associëren met de eerder genoemde restgeul ten oosten van het plangebied
en de gescheiden vondstlagen ter plaatse van archeologisch monument 4.697.
Profielkolommen en profieltypenkaart
Het profiel in werkput WP9 heeft inzicht gegeven in de geologische opbouw van het plangebied. Dit
inzicht maakt het mogelijk om op samen met de gedocumenteerde profielkolommen een profieltypenkaart
te vervaardigen (bijlage 8). In deze bijlage zijn tevens de locaties aangegeven van de boringen die
zijn gezet tijdens het vooronderzoek. De boringen 1 t/m 5, die als restgeulafzettingen werden geïnterpreteerd,
kennen een profieltype (A) dat overeenkomt met het meest zuidwestelijke deel van het profiel
in werkput WP9. Het pleistocene (verspoelde) zand duikt hier weg tot lager dan 2.5 m boven NAP.
Het wordt afgedekt door restgeulafzettingen en komafzettingen, met ingeschakelde banden oeverafzetting.
Profieltype B is te vergelijken met de noordwestelijke helft van profiel P1 in WP9. Het
pleistocene (verspoelde) duinzand bevindt zich tussen 4 en 5 m +NAP en wordt afgedekt door oeverafzettingen
uit verschillende fasen.
Profieltype C omvat de hoogste delen van het rivierduin. Het duinzand bevindt zich boven de
5 m +NAP en wordt afgedekt door een relatief dunne laag oeverafzettingen.
Een aanzienlijk deel van profieltype C is diep verstoord in de Nieuwe Tijd. Het bouwen en
slopen van een boerderij hebben ervoor gezorgd dat het meest noordwestelijke perceel als geheel verstoord
moet worden beschouwd (zie hoofdstuk 6 Sporen en structuren).
Archeologie en landschap
Het proefsleuvenonderzoek in plangebied Oss-Haren Groenstraat heeft laten zien dat de restgeul in het
oostelijke deel van het plangebied al verland was op het moment dat vindplaats 1 in gebruik werd genomen.
De restgeulafzettingen waren zelfs al afgedekt door een laagje oeverafzettingen, waarin zich de
cultuurlaag (Cul.1) van vindplaats 1 heeft gevormd. De vindplaats lag wel op de flank van het hoger
gelegen rivierduin, welke hier als een steilrand zichtbaar moet zijn geweest in het landschap (bijlage
10). Het lager gelegen deel maakte deel uit van het regelmatig overstroomde deel van de nog steeds
actieve Harense stroomgordel. De toenmalige actieve geul moet ten oosten van het plangebied gezocht
worden.
De laagste delen van de vindplaats en het landschap worden na de Midden Bronstijd afgedekt
door een laag komafzettingen, waarmee het belangrijkste reliëf in het landschap wordt uitgevlakt. Ergens
in de IJzertijd/Romeinse tijd vindt opnieuw fluviatiele activiteit plaats in en nabij het plangebied.
Een laag oeverafzettingen wordt afgezet, welke het rivierduin in het gehele plangebied afdekt. In de top
ervan ontstaat opnieuw een cultuurlaag (Cul.2), waarin vondsten voorkomen uit de periode Romeinse
tijd/Nieuwe Tijd.
7

5.5 conclusie
Concluderende zullen hieronder kort de gestelde vragen worden beantwoord:
In welke mate is de bodemopbouw binnen het onderzoeksgebied intact? Is er sprake van grootschalige verstoringen?
Ja, er is sprake van grootschalige verstoringen. Het meest noordwestelijke perceel, waarin de werkputten
1 t/m 5 zijn aangelegd, wordt als geheel verstoord beschouwd. Voor een nadere beschrijving van
deze verstoringen wordt verwezen naar hoofdstuk 6 (Sporen en structuren).
Wat is de geologische/bodemkundige opbouw binnen het onderzoeksgebied?
Het grootste deel van het plangebied bevindt zich op een rivierduin uit het Jonge Dryas. De meest
oostelijke rand van het plangebied bevindt zich in een deel van het landschap, waar het duin is aangesneden
en geërodeerd door holocene rivieractiviteit. De Harense stroomgordel heeft hier een geheel
verlande restgeul achtergelaten en reeds in het Neolithicum afgedekt met oeverafzettingen van een
verder oostelijk gelegen geul. Na het inactief worden van de stroomgordel worden de laagste delen van
het landschap afgedekt door komafzettingen. Tijdens hernieuwde activiteit van waarschijnlijk de Harense
stroomgordel worden oeverafzettingen over geheel het plangebied afgezet. In de erin gevormde
cultuurlaag zijn vondsten aangetroffen uit de periode Romeinse tijd – Nieuwe Tijd, wat de heractivering
ervóór plaatst.
Zijn er aanwijzingen dat de tijdens het vooronderzoek aangetroffen restgeul nog watervoerend was ten tijde van de
bewoning?
Hiervoor zijn geen aanwijzingen. De restgeul was al verland tijdens bewoning, maar de laagte in het
landschap maakte wel deel uit van het regelmatig overstroomde deel van de Harense stroomgordel. De
toenmalige watervoerende geul moet verder oostelijk en buiten het plangebied worden gezocht.
Zijn er indicaties voor gebruik van de restgeul die niet direct zijn gerelateerd aan bewoningssporen op de oeverwal
(afvaldump of rituele deposities?)
Hiervoor zijn geen indicaties. De vondsthoudende laag (Cul.1) duikt wel enkele meters mee de laagte
in. Grote concentraties van vondsten, die als dump kunnen worden geïnterpreteerd zijn niet aangetroffen,
maar kunnen zeer locaal zijn. Ditzelfde geldt voor rituele deposities. Het niet vinden in enkele
proefsleuven sluit de aanwezigheid ervan niet uit.
Wat is de relatie tussen de vindplaats en het landschap?
De vindplaats bevindt zich op de oostelijke flank van een rivierduin, daar waar het is aangesneden door
een holocene rivier. Ten tijde van bewoning bevond vindplaats 1 zich ten westen van een steilrand die
de grens vormde tussen het hogere rivierduin en de lager gelegen overstromingsvlakte van de Harense
stroomgordel. De dan actieve geul moet zich verder oostelijk, buiten het plangebied hebben bevonden.
8

6 grondsporen en vindplaatsen
6.1 algemeen
In tabel 1 is het aantal sporen per spoordefinitie weergegeven. Het westelijke deel van het plangebied is
bijna volledig verstoord (bijlage 12). In bijlagen 12-14 zijn de overzichten van de sleuven weergegeven.
spoordefinitie aantal
greppel 8
kuil 17
paalkuil 16
recent 23
Tabel 1. Oss - Haren Groenstraat. Het aantal sporen per spoordefinitie.
6.2 vindplaats 1
Deze vindplaats bevindt zich ter hoogte van het oostelijke deel van werkput 11 (bijlage15). De vindplaats
bestaat uit een cultuurlaag (S11.2; Cul. 1), waarin veertien fragmenten vuursteen, vier stukken
natuursteen en zeventien fragmenten aardewerk zijn aangetroffen. Het vuursteenensemble wijst op een
kleine bewerkingsplaats. Het is niet duidelijk wanneer deze exact te dateren is. Kern V11.1 vertoont
twee verschillende bewerkingstechnieken die mogelijk twee periodes representeren. De eerste bewerkingstechniek
(lange klingen) is typisch voor het Neolithicum. De tweede techniek kan niet toegewezen
worden aan een periode.
Het aardewerk is te dateren in de periode laat-Neolithicum tot Bronstijd (V11.11, V11.13) en
Bronstijd (V11.15). Mogelijk bestaat de occupatie van de vindplaats dus uit twee verschillende periodes.
De bovenliggende cultuurlaag (S11.1, Cul. 2) bevat naast vondstmateriaal uit de Middeleeuwen en de
Nieuwe Tijd ook materiaal uit de periode Laat Neolithicum tot Bronstijd.
In bijlage 15 is de verspreiding van het vuursteen weergegeven, zowel in Cul. 1 als in andere
contexten (Cul. 2 en kuil S11.4).
De laag waarin het vondstmateriaal is aangetroffen (Cul. 1) bevindt zich in bijna het volledige
oostelijke deel van het plangebied, maar bevat enkel in het oostelijke deel van werkput 11 vondstmateriaal.
Sporen zijn niet aangetroffen onder de cultuurlaag, voor zover deze tijdens aanleg verwijderd is.
Doorheen de cultuurlaag zijn wel sporen (kuil S11.4 en paalkuilen S11.8, S11.9, S11.10, S11.11 en
S11.12) ingegraven en die op hun beurt afgedekt zijn door cultuurlaag 2. In de omringende sleuven
(werkputten 9, 10, 12 en 13) zijn geen vondsten aangetroffen in de laag Cul. 1. De oppervlakte van de
vindplaats kan geschat worden op maximaal ca. 1.600 m2 (bijlage 17).
De bovenkant van de cultuurlaag bevindt zich op een hoogte van 5.35 tot 5.50 m +NAP (52
tot 60 cm beneden maaiveld). Aan de oostelijke kopse kant van werkput 11 duikt de laag weg en bevindt
de bovenkant zich op een hoogte van 5.10 m +NAP (90 cm beneden maaiveld). De onderkant
van de cultuurlaag bevindt zich op een hoogte van 5.25 tot 5.36 m +NAP (64 tot 70 cm beneden
maaiveld). De dikte van de laag varieert van 10 tot ca. 14 cm.
Vondsten (vuursteen) uit het Neolithicum zijn reeds eerder gedaan in Haren (ARCHISwaarnemingsnummer
48682, 50219, 54756; in vogelvlucht op ongeveer 350 m van het plangebied
Groenstraat). In de wijdere omgeving (afstand van ca. 1500 tot 3000 m) zijn eveneens meerdere vondsten
bekend uit het Neolithicum. 14
14 O.a. ARCHIS-waarnemingsnummers 48678, 48686, 48688, 50225 en 50231.
9

6.3 vindplaats 2
Deze vindplaats bevindt zich ter hoogte van werkput 6 en bestaat uit zes paalkuilen en één greppel
(bijlage 13). De laag waarin ze zijn ingegraven bevatte materiaal uit de Volle Middeleeuwen, wat betekent
dat de sporen te dateren zijn na de Volle Middeleeuwen. Drie sporen zijn gecoupeerd. De diepte
varieerde van 6 tot 16 cm. De kleur van de vulling verschilde slechts licht van laag S6.2, waardoor de
sporen moeilijk herkenbaar waren. Gezien de betrekkelijke lage sporenhoeveelheid in de omliggende
sleuven gaat het hier vermoedelijk om de randzone van een vindplaats uit de Volle Middeleeuwen of
jonger.
De oppervlakte van de vindplaats binnen het plangebied bedraagt vermoedelijk maximaal
500 m2. Vermoedelijk strekt de vindplaats zich verder uit ten noorden van het plangebied. De sporen
bevinden zich op een hoogte van ca. 5.50 m +NAP (ca. 70 cm beneden maaiveld).
6.4 overige sporen
Verspreid zijn sporen aangetroffen die kunnen gedateerd worden in de Nieuwe Tijd (perceleringssloten)
en Nieuwste Tijd. In werkput 8 ligt een cluster van negen paalkuilen die vermoedelijk in de Niewe
Tijd te dateren zijn. Enkele sporen konden niet gedateerd worden.
Aardewerk uit de Vroege, Volle en Late Middeleeuwen is - in geringe getale - aangetroffen,
maar sporen uit deze periodes zijn niet aangetroffen.
6.4 conclusie
Het Inventariserend Veldonderzoek door middel van proefsleuven heeft uitgewezen dat het westelijke
deel van het plangebied als volledig verstoord mag beschouwd worden. In het oostelijke deel bevinden
zich twee vindplaatsen. Vindplaats 1 bestaat uit vondstmateriaal uit de periode Laat Neolithicum -
Bronstijd en Bronstijd in een cultuurlaag. Het vuursteenensemble in de vindplaats wijst op een kleine
bewerkingsplaats. De vindplaats wordt afgedekt door een laag (Cul. 2) waarin zich naast materiaal uit
het Laat Neolithicum - Bronstijd ook aardewerk uit de Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd bevindt.
Deze laag dekt zes sporen (kuil S11.4 en paalkuilen S11.8, S11.9, S11.10, S11.11 en S11.12) af.
Vindplaats 2 bestaat uit zes paalkuilen en één greppel. De vindplaats bevindt zich ter hoogte
van werkput 6 en is te dateren in de Volle Middeleeuwen of jonger.
10

7 vondsten
In totaal zijn 124 vondsten aangetroffen, met een gewicht van 1.317 g (tabel 2). In de volgende paragrafen
worden het aardewerk, vuursteen en natuursteen besproken. De fragmenten baksteen/dakpan en
verbrande klei zijn erg verweerd.
categorie aantal gewicht
aardewerk 66 264
baksteen/dakpan 5 3
verbrand bot 4 1
vuursteen 27 283
natuursteen 17 758
verbrande leem 2 5
bot 3 3
totaal 124 1.317
Tabel 2. Oss - Haren Groenstraat. Het aantal en gewicht van de vondsten per categorie voor alle contexten.
7.1 aardewerk
In tabel 3 is de determinatie van het aardewerk weergegeven. 15 Al het aardewerk is zeer gefragmenteerd
en vrij verweerd.
vond
st
spoor soort vorm n gew datering opmerkingen
2.1 2.998 steengoed 1 5 Nieuwe Tijd
2.2 2.1 handgevormd 2 10 IJzertijd 1x kamstreek, potgruismagering
2.4 2.10 Elmpt 1 19 Volle - Late Middeleeuwen
4.1 4.6 steengoed 3 19 Nieuwe Tijd
6.2 6.2 handgevormd pot 1 10 Bronstijd? uitstaande rand, steengruis
6.3 6.2 Paffrath kogelpot 1 2 Volle Middeleeuwen
8.2 8.2 gladwandig knikwandpot 1 6 Vroege Middeleeuwen fijn rood baksel; radstempels
8.3 8.3 steengoed kan 1 3 13de - 14de eeuw Siegburg
8.3 8.3 Elmpt 2 1 Volle - Late Middeleeuwen
8.4 8.5 steengoed kan 1 17 Late Middeleeuwen - Nieuwe
Tijd
8.5 8.5 roodbakkend 1 1 Late Middeleeuwen - Nieuwe
Tijd
spaarzaam glazuur
8.6 8.10 roodbakkend 3 6 Nieuwe Tijd glazuur
9.1 9.1 Paffrath kogelpot 1 5 Volle Middeleeuwen
9.2 9.2 Pingsdorf-type 1 1 Volle Middeleeuwen
11.8 11.1 handgevormd 1 5 Laat Neolithicum - Bronstijd
11.10 11.1 indet 5 10 indet erg verweerd en aangekoekt
11.10 11.1 Pingsdorf-type 2 3 Volle Middeleeuwen
11.11 11.2 handgevormd 4 5 laat-neolithisch? erg verweerd, fijne scherven met
15 Het aardewerk is gedetermineerd door drs. J. Van Kerckhove.
11

grove kwartsmagering
11.13 11.2 handgevormd 1 8 Laat Neolithicum - Bronstijd steengruis- en kwartsmagering
11.15 11.2 handgevormd 1 11 Bronstijd grove steengruismagering, standvoet?
11.18 11.1 Pingsdorf-type 1 5 Volle Middeleeuwen
11.18 11.1 steengoed 1 2 Nieuwe Tijd
11.18 11.1 handgevormd 1 3 Laat Neolithicum tot vroeg-
Romeinse tijd
fijne kwartsmagering
11.19 11.1 steengoed kan 1 10 Late Middeleeuwen - Nieuwe
Tijd
11.19 11.1 steengoed 1 2 IJzertijd? verweerd, potgruismagering
11.19 11.1 kogelpot kogelpot 1 2 Volle Middeleeuwen
11.20 11.1 Elmpt kogelpot 1 3 Late Middeleeuwen - Nieuwe
Tijd
11.20 11.1 ruwwanddig
witbakkend
1 3 Romeinse tijd
11.20 11.1 roodbakkend 1 2 Nieuwe Tijd glazuur
11.20 11.1 steengoed 1 2 Nieuwe Tijd Westerwald
11.21 11.1 handgevormd 1 5 IJzertijd? verweerd; potgruismagering
11.23 11.13 faience 1 6 Nieuwe Tijd
11.24 11.2 indet 3 1 indet te gefragmenteerd
11.25 11.2 handgevormd 4 2 Laat Neolithicum tot vroeg-
Romeins
11.25 11.2 indet 4 1 indet te gefragmenteerd
12.2 12.7 Elmpt kogelpot 3 55 Late Middeleeuwen - Nieuwe
Tijd
12.2 12.7 indet 6 13 Volle tot Late Middeleeuwen
Tabel 3. Oss-Haren Groenstraat. Determinaties van het aardewerk.
7.2 vuursteen
Pawel Kubistal
7.2.1 methodologie
In totaal zijn 27 fragmenten vuursteen gevonden (283 g). Het vuursteen is voornamelijk handverzameld.
Vier monsters uit cultuurlaag S11.2 zijn gezeefd op kleine vondsten. In tabel 4 zijn de determinaties
van het vuursteen weergegeven, waarbij de volgende metrische en niet-metrische kenmerken zijn
vastgelegd en beschreven: 16
- soort en type vuursteen: kenmerken zoals kleur, textuur, transluciditeit en minerale samenstelling.
- compleetheid
- soort artefact, uitgesplitst naar groep, categorie
- uitgangsvorm: morfologisch-functionele classificatie van artefacten
- verbranding
- opmerkingen: overige verschijnselen en bijzonderheden, technologische kenmerken.
Vijf fragmenten (V1.1, V11.1, V11.9, V11.12 en V11.20) zijn getekend (bijlage 16).
16 De niet-metrische kenmerken zijn met het blote oog vastgesteld.
12

vondst spoor type grondstof beschrijving
1.1 1.1 sikkel op kling matte gemodificeerde kling met geretoucheerde rug en
Danien regelmatig dunne afknotting op linkerboord van
kling (5.7x2.2x0.7 cm)
8.2 8.2 fragment van afslag moreen
9.3 9.13 kern moreen zeer kleine klingkern (3x1.5x1 cm); natuurlijk
slagvlak met cortex
11.1 11.1 kern matte massieve afslag/klingkern met veranderde oriën-
Danien tatie van slagvlak (5x6x5 cm)
11.2 11.4 brokstuk Grand
Pressigny
11.3 11.2 geretoucheerde kling moreen microretouche op linkerboord van de kling
(3x1x0.3 cm)
11.5 11.2 schilfer onbekend
11.6 11.1 geretoucheerde kling Rijckholt fijne retouche op rechterboord van de kling
(mediaal deel); (3.9x2.1x0.5 cm)
11.8 11.1 afslag matte
Danien
11.9 11.1 fragment van geretou- Grand retouche op mediale deel van het fragment (vencheerde
kling
Pressigny trale zijde)
11.12 11.1 fragment van een mes onbekend fragment van het distale deel van een afslagmes
11.14 11.2 drie schilfers 2x
kendonbe-
1x matte
11.14 11.2 fragment van een afslag
Danien
matte
(distale deel)
Danien
11.15 11.2 fragment van kling (proximale
deel)
onbekend
11.16 11.2 schilfer matte
Danien (?)
11.17 11.2 schilfer onbekend
11.17 11.2 fragment van afslag onbekend
11.20 11.1 brokstuk grofkorrelig
11.20 11.1 geretoucheerde afslag grofkorrelig retouche op ventrale zijde van afslag
11.21 11.1 2 schilfers onbekend
11.25 11.2 4 schilfers onbekend
Tabel 4. Oss-Haren Groenstraat. Determinaties van het vuursteen.
7.2.2 resultaten en conclusie
De stukken vuursteen kunnen onderverdeeld worden in zes werktuigen, twee kernen, vier afvalstukken
van vuursteenbewerking en twee stukken zonder enige vorm van bewerking. De aanwezigheid van
veel kleine fragmenten van schilfers (twaalf stukken) en vuursteenblokken wijst op een productieplaats
van vuurstenen werktuigen. Verbrande vuursteen was niet aanwezig. Enkel vondst V1.1 vertoont verkleuring
onder invloed van grondzuren.
Vijf fragmenten vuursteen (V1.1, V11.1, V11.8, V11.14 en V11.16) lijken afkomstig te zijn van
één en dezelfde kern. De kern V11.1 lijkt in twee verschillende periodes gebruikt te zijn. De slagrichting
is aantoonbaar veranderd nadat een eerder geprepareerd slagvlak vermoedelijk niet meer de ge-
13

wenste resultaten opleverde. De eerste bewerkingstechniek (lange klingen) is een typisch voor het Neolithicum.
Samen met de kleine fragmenten schilfers lijkt dit te wijzen op een bewerkingsplaats.
7.3 natuursteen
Gerard Boreel
7.3.1 inleiding, vraagstelling en methode
Tijdens het archeologisch proefsleuvenonderzoek in het plangebied Oss – Haren Groenstraat zijn zeventien
fragmenten natuursteen verzameld, met een gezamenlijk gewicht van 758 g. Na afloop van het
veldwerk is ter waardering van het materiaal al het gevonden natuursteen bekeken, op soort gedetermineerd
en is vastgelegd of bewerkingssporen konden worden herkend. Het grootste deel van het materiaal
bestaat uit kleine fragmenten. Hiervan kan slechts de steensoort worden vastgesteld, zonder dat iets
gezegd kan worden over de functie of het gebruik. Bij drie stukken konden sporen van bewerking
worden aangetoond.
Het voor dit onderzoek opgestelde Programma van Eisen formuleert twee algemene vragen,
die relevant zijn voor de vondstcategorie natuursteen: 17
-Welke materiaalcategorieën zijn aanwezig en hoe is de conserveringsgraad daarvan?
-Hoe kunnen de aanwezige archeologische resten worden gewaardeerd?
De determinatie op steensoort is uitgevoerd op het oog, gebruik makend van een tien maal vergrotende
loep en/of een stereoscoop met .7 tot 4x zoom, 10x oculair. Bepaald per fragment is het soort gesteente,
de kleur, vorm, gewicht, verwering, bewerking en eventuele andere kenmerken. Voor het aantonen
van de aanwezigheid van kalkhoudende mineralen is gebruik gemaakt van een 5% oplossing HCL. Alle
gegevens zijn ingevoerd in een digitale database.
7.3.2 resultaten
Tabel 5 geeft de aantallen en gewichten weer voor de verschillende soorten natuursteen. Het totale
aantal is dermate klein dat het moeilijk is om iets te zeggen over de verdeling ervan per soort natuursteen.
Duidelijk is dat zandsteen in aantal en gewicht overheerst. Dit type natuursteen komt echter van
nature al veel voor in grindige afzettingen. Eén van de stukken zandsteen is als grind verzameld en gebruikt
als wetsteen. Verder kon alleen nog aan het tefriet sporen van bewerking worden herkend. Dit
materiaal zal in eerste instantie als maalsteen in gebruik zijn geweest.
soort aantal gewicht (g)
gangkwarts 4 7
indet 1 2
kwartsiet 1 70
kwartsitische zandsteen 1 42
tefriet 3 311
zandsteen 7 326
totaal 17 758
Tabel 5. Oss – Haren Groenstraat. Aantallen en gewichten in gram per soort natuursteen.
17 Koot/Norde 2009.
14

Maalstenen
Roterende handmolens van tefriet zijn in gebruik vanaf de IJzertijd. 18 Ze bestaan uit twee ronde delen,
die over elkaar heen gedraaid worden. Door het graan aan te voeren door het centrale asgat, wordt het
gemalen tussen de twee stenen en opgevangen langs de buitenomtrek van de molen. De loper, de bovenste
steen, wordt over de ligger rondgedraaid middels een (houten) stok, die in een gat in de loper
wordt gestoken.
In een middeleeuwse kuil (S12.7, zie hoofdstuk 6 Sporen en structuren) zijn drie fragmenten
tefriet gevonden. Het materiaal is sterk verweerd en daardoor afgerond van vorm. Eén fragment vormt
een deel van de rand van een ligger of loper. Herkenbaar zijn nog een vlak gesleten maalvlak, een ruw
gehouwen boven- of onderzijde en een deel van de rand. Een tweede fragment laat eveneens een restant
van een maalvlak en boven- of onderzijde zien. De rand is niet meer aanwezig. Wel is nog een
uitgesleten gat in het vlak tegenover het maalvlak te zien. Het is niet door en door conisch van vorm
en waarschijnlijk uitgesleten door de stok waarmee de maalsteen handmatig werd gedraaid. Het derde
fragment is een klein ruw en hoekig stuk, waaraan geen sporen van bewerking zijn te herkennen.
Wetsteen
Eén stuk steen is herkend als een wetsteen. Wetstenen worden gebruikt als slijpgereedschap, waarvan
de indeling is gebaseerd op de vorm en de grootte van het artefact. 19 Wetstenen zijn slijpstenen, die
klein genoeg zijn om uit de hand te gebruiken en die meegenomen kunnen worden. Slijpblokken groter
en vaak onregelmatig van vorm. Niet mobiel zijn daarentegen de grotere slijpstenen, welke verder
worden onderverdeeld in draaiende en niet-draaiende.
In een cultuurlaag (S11.1, zie hoofdstuk 6 Sporen en structuren), waarin tevens aardewerk uit
de prehistorie, Romeinse tijd en Middeleeuwen en NieuweTijd is gevonden, komt een lichtbruine,
zandstenen wetsteen. Het stuk is verzameld als grind uit een rivierafzetting. Het stuk is 70 mm lang en
heeft een afgerond driehoekige doorsnede. Eén van de drie zijden is geglad door gebruik, maar ook
verschillende diepe en ondiepe krassen zijn zichtbaar.
Grondstof en herkomst
Slechts van tefriet weten we zeker dat het niet in de directe omgeving van de vindplaats is te vinden.
Alle gevonden fragmenten tefriet zijn donkergrijs van kleur. Daarnaast hebben ze zonder uitzondering
een porfierische structuur, in de zeer fijnkorrelige grondmassa bevinden zich verschillende grotere,
nieuw gevormde kristallen. Deze structuur is kenmerkend voor vulkanische gesteenten. 20 Hoewel alleen
een uitgebreid petrografisch onderzoek uitsluitsel kan bieden over de herkomst van het materiaal is
het zeer waarschijnlijk dat de hier gevonden stukken uit de groeves bij Mayen in de Eifel afkomstig
zijn. De overige stenen zijn vooral verzameld als grind of rolkeien uit afzettingen van actieve en fossiele
rivieren.
7.3.3 conclusie
Tijdens het archeologisch proefsleuvenonderzoek in het plangebied Oss – Haren Groenstraat zijn zeventien
fragmenten natuursteen verzameld, met een gezamenlijk gewicht van 758 g. Drie stukken vertonen
sporen van bewerking, die duiden op een gebruik als maalsteen en slijpgereedschap. Hieronder
zal in het kort worden aangegeven in hoeverre het onderzoek aan het natuursteen bijdraagt aan de beantwoording
van de gestelde vragen.
18 Hörter et al. 1950-1951, 4-5.
19 Kars 2000, 150.
20 Voor een uitgebreide macro- en microscopische, petrografische en chemische beschrijving van de steensoort tefriet zie Kars
1980. Voor een uitgebreide beschrijving van gebruikssporen zie Schön 1995.
15

Welke materiaalcategorieën zijn aanwezig en hoe is de conserveringsgraad daarvan?
Binnen het plangebied is onder andere natuursteen als materiaalcategorie aangetroffen. De conservering
hiervan is goed tot zeer goed, met uitzondering van het tefriet. Deze steensoort is zeer gevoelig voor
zowel chemische als mechanische verwering en wordt daarom vaak slecht geconserveerd aangetroffen.
Hoe kunnen de aanwezige archeologische resten worden gewaardeerd?
Op vrijwel alle archeologische vindplaatsen wordt natuursteen aangetroffen. Hiervan is vaak slechts een
klein deel door mensen bewerkt en van nog een kleiner deel kan gezegd worden waarvoor het heeft
gediend. Het is daarom moeilijk om conclusies te trekken als weinig van dit materiaal gevonden wordt.
Op basis van de zeventien gevonden fragmenten natuursteen, waarvan drie bewerkt, kan dan ook geen
enkele conclusie worden getrokken met betrekking tot de bestaanswijze en omstandigheden van de
gebruikers van de vindplaats of het plangebied. Hoewel de conservering goed tot zeer goed is, wordt
verwacht dat het percentage natuursteen niet veel hoger zal worden tijdens een opgraving. Voor het
vastleggen van het gevonden materiaal zal alles gedetermineerd moeten worden en bewerkte stukken
beschreven, maar om het materiaal te vergelijken met andere vindplaatsen zal de waarde laag zijn.
7.4 botanisch materialen
Laura Kooistra
7.4.1 inleiding en werkwijze
Bij het vaststellen van de waarde van vindplaats 1 vormt de potentiële kwaliteit van het botanisch materiaal
één van de parameters. Omtrent de volgende vier onderwerpen is informatie verzameld:
1. om welk type vindplaats gaat het hier en wat is de datering ervan,
2. is er sprake van verstoring van grondsporen en zo ja in welke mate,
3. wat is het niveau van het grondwater ten opzichte van de archeologische sporen en
4. is er botanisch onderzoek in de omgeving uitgevoerd aan vindplaatsen uit dezelfde periode en
zo ja, in welke mate kan botanisch materiaal van de eventueel te onderzoeken vindplaats bijdragen aan
meer kennis over thema’s met betrekking tot landschap, landgebruik, agrarische handelingen, voeding,
handel (uitwisseling), nijverheid, status en religie.
7.4.2 resultaten
Ten aanzien van de onderwerpen 1 en 2 uit de werkwijze kan het volgende gezegd worden. Het betreft
hier een vindplaats uit het Laat-Neolithicum / Bronstijd gaat, waarvan alleen een vondstlaag is
vastgesteld. Deze vondstlaag ligt ingebed in oeverafzettingen en is slechts in geringe mate verstoord
door sporen uit andere archeologische perioden. Het is mogelijk dat onder de vondstlaag grondsporen
uit dezelfde of oudere perioden aanwezig zijn. Doordat deze eventueel aanwezige sporen zijn afgedekt
door de vondstlaag, zullen deze nauwelijks door jongere sporen zijn verstoord.
Ten aanzien van onderwerp 3 uit de werkwijze – de stand van het grondwater te opzichte van
de archeologische sporen – wordt opgemerkt dat blijkens het fysisch geografisch onderzoek de vondstlaag
in het oostelijke, laag gelegen gedeelte vermoedelijk onder vochtige tot natte omstandigheden is
geaccumuleerd. Het eventueel onverkoolde botanische materiaal is daarom ten tijde van de aanwezigheid
van de mens op deze vindplaats zeer waarschijnlijk niet vergaan. Daarna is dit deel van de vondstlaag
door komafzettingen afgedekt, waardoor ook nadat de mens verdween van vindplaats 1 de eventueel
aanwezige onverkoolde plantenresten geconserveerd bleven. Het grootste gevaar voor aantasting
dateert uit (sub)recente tijden, want tegenwoordig komt in plangebied Oss-Haren Groenstraat grondwatertrap
V voor. Dat wil zeggen dat het grondwater zich bij hoge waterstanden minder dan 40 cm
16

onder het maaiveld bevindt. In droge perioden kan het grondwater tot meer dan 120 cm onder maaiveld
wegzakken. De vondstlaag is tussen 70 en 80 cm onder maaiveld aanwezig. Alleen daar waar deze
over de steilrand heen het komgebied induikt, komt de vondstlaag tot een diepte van ca. 130 cm onder
maaiveld. De eventueel aanwezige onverkoolde plantenresten in het laag gelegen deel van de vondstlaag
kunnen bij deze grondwatertrap nog bewaard gebleven zijn. Eventueel aanwezige sporen onder de
vondstlaag kunnen dieper reiken en daardoor ook onverkoolde resten herbergen. Verkoolde resten
kunnen overal in de vondstlaag en ook in sporen onder de vondstlaag aanwezig zijn.
Sporen uit het Laat-Neolithicum zijn schaars in Noord-Brabant. Tot voor kort werden alleen
losse vondsten gedaan. Inmiddels zijn bij Tilburg-Schaapsven en Eindhoven plangebied Veldhoven
huisplattegronden aangetroffen. 21 Er is één palynologisch onderzoek met informatie over de vegetatieontwikkeling
uit het Neolithicum. Het betreft onderzoek van restgeulafzettingen gevonden enkele
kilometers westelijk van Oss-Haren Groenstraat (Oss 45 E /346). 22 Een groot deel van het palynologisch
signaal dateert uit het Neolithicum. In de buurt van deze restgeul zijn mensen actief geweest, ze kapten
open plekken in het bos en aten (onder andere) peulvruchten blijkens de aanwezigheid van stuifmeel
van tuinboon (Vicia faba).
7.4.3 informatiewaarde uit botanisch onderzoek
Uit het bureauonderzoek naar de verwachte kwaliteit van het botanisch materiaal van vindplaats 1 van
Oss-Haren Groenstraat komt naar voren dat:
- de vondstlaag intact is en slechts in geringe mate verstoord door jongere sporen is, waardoor het daarin
aanwezige botanische materiaal in aanmerking voor onderzoek kan komen,
- in de vondstlaag vooral verkoold materiaal aanwezig zal zijn, met uitzondering van
- het oostelijke deel van de vondstlaag dat ca. 50 cm dieper ligt en waar onverkoolde botanische resten
aanwezig kunnen zijn,
- door de sedimenten waarbinnen de vondstlaag ligt ingebed, het verkoolde materiaal redelijk tot goed
geconserveerd kan zijn,
- eventuele archeologische grondsporen onder de vondstlaag nauwelijks verstoord zijn door sporen uit
latere perioden, waardoor het onderzoeken van eventueel, aanwezig botanisch materiaal zinvol is,
- gezien de vroegere en huidige grondwaterstand het mogelijk is dat in diepe sporen zowel verkoold als
onverkoold materiaal aanwezig is.
Op basis van de hier geschetste gegevens kan gesteld worden dat de conservering van het botanisch
materiaal waarschijnlijk goed is. Botanische materiaalgroepen als hout, houtskool, verkoolde en onverkoolde
botanische macroresten zijn aanwezig in gesloten vondstcomplexen. In het oostelijke deel van
de vondstlaag en in diepere sporen kan ook palynologisch materiaal kan aanwezig zijn.
De archeologische differentiatie binnen de vindplaats is echter gering en daardoor bestaat de kans dat
informatie uit eventueel botanisch onderzoek niet goed gekoppeld kan worden aan menselijk handelen.
Indien het tot een definitief onderzoek (DO) van vindplaats 1 komt, kan aan de onderstaande onderzoeksvragen
gedacht worden.
Wat is de ouderdom en de tijdsdiepte van de vondstlaag? Daartoe zou botanisch materiaal uit de basis
en de top van de vondstlaag voor daterend 14 C-onderzoek kunnen worden gebruikt.
21 Beide onderzoeken zijn nog in de uitvoeringsfase, voor Tilburg-Schaapsven mondel. med. T. Hamburg, voor Eindhoven
locatie Veldhoven mondel. med. C.W. Koot.
22 Bakels 2002.
17

Hoe ontwikkelde de vegetatie zich gedurende de accumulatie van de vondstlaag en heeft de mens invloed
op de vegetatieontwikkeling gehad? Deze vragen kunnen onderzocht worden met behulp van
palynologisch materiaal dat afkomstig is uit het laagst gelegen deel van de vondstlaag, de top van de
onderliggende oeverafzettingen en de basis van de komafzettingen die de vondstlaag afdekken.
Wat aten de mensen van vindplaats 1? Voor deze vraag zouden grondmonsters uit de vondstlaag onderzocht
kunnen worden op botanische macroresten.
18

8 beantwoording vraagstellingen pve
Algemeen/archeologie
1. Zijn er binnen het plangebied archeologische resten aanwezig?
Binnen het plangebied zijn in het oostelijke perceel archeologische resten aanwezig. Het betreft hier
vondstmateriaal (aardewerk, vuursteen, natuursteen) en sporen (paalkuilen, kuilen). Twee vindplaatsen
zijn aanwezig. Het westelijke perceel is grotendeels verstoord.
2. Wat is de aard, datering en gaafheid van de archeologische resten?
Vindplaats 1 kan gedateerd worden tussen het Laat Neolithicum en de Bronstijd. Vindplaats 2 dateert
uit de Volle Middeleeuwen of jonger. Voorts bevinden zich greppels uit Nieuwe en Nieuwste Tijd in
het plangebied. Aardewerk uit de IJzertijd, Vroege, Volle en Late Middeleeuwen is - in geringe getale -
aanwezig, maar sporen uit deze periodes zijn niet (duidelijk) aanwezig.
Al het aardewerk is zeer gefragmenteerd en vrij verweerd. Hetzelfde geldt voor baksteen/dakpan
en verbrande klei. De conservering van het natuursteen is goed tot zeer goed, met uitzondering
van het tefriet. Deze steensoort is zeer gevoelig voor zowel chemische als mechanische verwering
en wordt daarom vaak slecht geconserveerd aangetroffen. Het vuursteen is goed geconserveerd.
3. Wat is de horizontale begrenzing, de ligging en de omvang van de vindplaats binnen het plangebied?
Vindplaats 1
De oppervlakte van de vindplaats kan geschat worden op maximaal ongeveer 1.600 m2. De exacte locatie
en begrenzing van de vindplaats is aangegeven in bijlage 17.
Vindplaats 2
De oppervlakte van de vindplaats binnen het plangebied bedraagt vermoedelijk maximaal 500 m2.
Vermoedelijk strekt de vindplaats zich verder uit ten noorden van het plangebied. De exacte ligging is
weergegeven in bijlage 17.
4. Op welke diepte worden de waarden aangetroffen?
Vindplaats 1
De bovenkant van de cultuurlaag bevindt zich op een hoogte van 5.35 tot 5.50 m +NAP (52 tot 60 cm
beneden maaiveld). Aan de oostelijke kopse kant van werkput 11 duikt de laag weg en bevindt de bovenkant
zich op een hoogte van 5.10 m +NAP (90 cm beneden maaiveld). De onderkant van de cultuurlaag
bevindt zich op een hoogte van 5.25 tot 5.36 m +NAP (64 tot 70 cm beneden maaiveld). De
dikte van de laag varieert van 10 tot ca. 14 cm.
Vindplaats 2
De sporen bevinden zich op een hoogte van ca. 5.50 m +NAP (ca. 70 cm beneden maaiveld).
5. Indien er sprake is van verschillende bewoningsfasen: zijn er aanwijzingen voor continuïteit tussen de verschillende
bewoningsfasen?
Vindplaats 1 is te dateren in tussen het Laat Neolithicum en de Bronstijd. Vuursteenkern V11.1 is in
twee verschillende periodes bewerkt, waarvan de eerste in het Neolithicum plaatsvond (techniek met
lange klingen). In de cultuurlaag S11.2 bevindt zich naast aardewerk dat niet nader te dateren is dan
Laat Neolithicum - Bronstijd ook aardewerk uit de Bronstijd. Mogelijk bestaat vindplaats 2 dus uit
twee verschillende occupatiefasen.
Voorts zijn vondsten gedaan uit de IJzertijd, Vroege, Volle en Late Middeleeuwen en de
Nieuwe Tijd. Met zekerheid kunnen enkel aan laatstgenoemde periode sporen toegeschreven worden.
19

6. Zijn er aanwijzingen voor de aanwezigheid van graven binnen het plangebied?
Er zijn geen aanwijzingen voor de aanwezigheid van graven binnen het plangebied.
7. Welke materiaalcategorieën zijn aanwezig en hoe is de conserveringsgraad daarvan?
De aanwezige materiaalcategorieën zijn aardewerk, natuursteen, vuursteen, bot, verbrande leem, baksteen/dakpan
en verbrand bot. Al het aardewerk is zeer gefragmenteerd en vrij verweerd. Hetzelfde
geldt voor baksteen/dakpan en verbrande klei. De conservering van het natuursteen is goed tot zeer
goed, met uitzondering van het tefriet. Deze steensoort is zeer gevoelig voor zowel chemische als mechanische
verwering en wordt daarom vaak slecht geconserveerd aangetroffen. Het vuursteen is goed
geconserveerd. De conservering van het botanisch materiaal is waarschijnlijk goed. Botanische materiaalgroepen
als hout, houtskool, verkoolde en onverkoolde botanische macroresten zijn aanwezig in
gesloten vondstcomplexen. In het oostelijke deel van de vondstlaag en in diepere sporen kan ook palynologisch
materiaal kan aanwezig zijn.
8. Hoe kunnen de aanwezige archeologische resten worden gewaardeerd?
De waardering van de vindplaatsen wordt besproken in hoofdstuk 9.
9. Wat kan het (vervolg) onderzoek bijdragen aan de kennis van het verleden van Haren?
Het onderzoek van vindplaats 1 kan bijdragen aan de kennis over de occupatie in de periode Laat Neolithicum
- Bronstijd in het plangebied.
10. Voldeed de in dit PvE gekozen strategie? Indien er binnen het plangebied graven aanwezig zijn, gelden de
volgende vragen:
De in het PvE gekozen strategie volstond om de overige vraagstellingen in het PvE te beantwoorden.
11. In welke mate zijn de aangetroffen graven nog intact?
Niet van toepassing.
12. Welke graftypen zijn aangetroffen ? (urnbegraving, losse crematie, inhumatie e.d.)?
Niet van toepassing.
13. Is er sprake van randstructuren rondom de graven (kringgreppels)?
Niet van toepassing.
Landschap
14. In welke mate is de bodemopbouw binnen het onderzoeksgebied intact? Is er sprake van grootschalige verstoringen?
Het meest noordwestelijke perceel (werkputten 1 tot en met 5) wordt als geheel verstoord beschouwd.
In het oostelijke perceel is geen sprake van grootschalige verstoringen.
15. Wat is de geologische/bodemkundige opbouw binnen het onderzoeksgebied?
Het grootste deel van het plangebied bevindt zich op een rivierduin uit het Jonge Dryas. De meest
oostelijke rand van het plangebied bevindt zich in een deel van het landschap, waar het duin is aangesneden
en geërodeerd door holocene rivieractiviteit. De Harense stroomgordel heeft hier een geheel
verlande restgeul achtergelaten en reeds in het Neolithicum afgedekt met oeverafzettingen van een
verder oostelijk gelegen geul. Na het inactief worden van de stroomgordel worden de laagste delen van
het landschap afgedekt door komafzettingen. Tijdens hernieuwde activiteit van waarschijnlijk de Ha-
20

ense stroomgordel worden oeverafzettingen over geheel het plangebied afgezet. In de erin gevormde
cultuurlaag zijn vondsten aangetroffen uit de periode Romeinse tijd – Nieuwe Tijd, wat de heractivering
ervóór plaatst.
16. Zijn er aanwijzingen dat de tijdens het vooronderzoek aangetroffen restgeul nog watervoerend was ten tijde van
de bewoning?
Hiervoor zijn geen aanwijzingen. De restgeul was al verland tijdens bewoning, maar de laagte in het
landschap maakte wel deel uit van het regelmatig overstroomde deel van de Harense stroomgordel. De
toenmalige watervoerende geul moet verder oostelijk en buiten het plangebied worden gezocht.
17. Zijn er indicaties voor gebruik van de restgeul die niet direct zijn gerelateerd aan bewoningssporen op de oeverwal
(afvaldump of rituele deposities?)
Hiervoor zijn geen indicaties. De vondsthoudende laag (Cul.1) duikt wel enkele meters mee de laagte
in. Grote concentraties van vondsten, die als dump kunnen worden geïnterpreteerd zijn niet aangetroffen,
maar kunnen zeer locaal zijn. Ditzelfde geldt voor rituele deposities. Het niet vinden in enkele
proefsleuven sluit de aanwezigheid ervan niet uit.
18. Wat is de relatie tussen de vindplaats en het landschap?
De vindplaats bevindt zich op de oostelijke flank van een rivierduin, daar waar het is aangesneden door
een holocene rivier. Ten tijde van bewoning bevond vindplaats 1 zich ten westen van een steilrand die
de grens vormde tussen het hogere rivierduin en de lager gelegen overstromingsvlakte van de Harense
stroomgordel. De dan actieve geul moet zich verder oostelijk, buiten het plangebied hebben bevonden.
21

9 waardering en advies
9.1 waardering
vindplaats 1: behoudenswaardig
De vindplaats bestaat uit een cultuurlaag (S11.2; Cul. 1), waarin veertien fragmenten vuursteen, vier
stukken natuursteen en zeventien fragmenten aardewerk zijn aangetroffen. Het aardewerk kan gedateerd
worden van Laat Neolithicum tot Bronstijd en in de Bronstijd. Het vuursteenensemble wijst op
een kleine bewerkingsplaats. De oppervlakte van de vindplaats bedraagt maximaal ca. 1.600 m2.
Waardering gebaseerd op belevingsaspecten
De criteria “schoonheid”en “herinneringswaarde” hebben vooral betrekking op zichtbare monumenten
en zijn hier dus niet van toepassing
Waardering gebaseerd op fysieke kwaliteiten
De fysieke kwaliteit van de vindplaats is gemiddeld/hoog (totaalscore 4-5).
Het criterium gaafheid gaat met name over de bewaringstoestand van de archeologische stratigrafie
en van de sporen. De conservering van de stratigrafie is zeer goed. De bovenkant van de cultuurlaag
bevindt zich op een hoogte van 5.35 tot 5.50 m +NAP (52 tot 60 cm beneden maaiveld). Aan de
oostelijke kopse kant van werkput 11 duikt de laag weg en bevindt de bovenkant zich op een hoogte
van 5.10 m +NAP (90 cm beneden maaiveld). De onderkant van de cultuurlaag bevindt zich op een
hoogte van 5.25 tot 5.36 m +NAP (64 tot 70 cm beneden maaiveld). De dikte van de laag varieert van
10 tot ca. 14 cm. Sporen zijn niet aangetroffen onder de cultuurlaag, voor zover deze tijdens aanleg
verwijderd is. Doorheen de cultuurlaag zijn wel sporen (kuil S11.4 en paalkuilen S11.8, S11.9, S11.10,
S11.11 en S11.12) ingegraven en die afgedekt zijn door cultuurlaag 2. Aangezien Cul. 2 (S11.1) naast
vuursteen zowel aardewerk uit de periode Laat Neolithicum tot Bronstijd ook middeleeuws en Nieuwe
Tijds aardewerk bevat, mag gesteld worden dat de vindplaats onderhevig is geweest aan enige mate van
erosie (verspoeling?). Gezien de verspreiding van het verspreiding zal deze verstoring echter niet groot
zijn. Binnen werkput 11 is slechts één kleine recente verstoring (S11.7) aanwezig.
Het criterium conservering heeft betrekking op de bewaringstoestand van het vondstmateriaal
en de botanische resten. Het aardewerk is erg gefragmenteerd en verweerd. De reden hiervoor is dat
het materiaal afkomstig is uit een cultuurlaag. De conservering van het natuursteen is goed tot zeer
goed, met uitzondering van het tefriet. Deze steensoort is zeer gevoelig voor zowel chemische als mechanische
verwering en wordt daarom vaak slecht geconserveerd aangetroffen. Het vuursteen is goed
geconserveerd. Bot is niet aangetroffen, maar er mag verwacht worden dat de conservering hiervan
slecht tot matig zal zijn. De conservering van het botanisch materiaal is waarschijnlijk goed. Botanische
materiaalgroepen als hout, houtskool, verkoolde en onverkoolde botanische macroresten zijn aanwezig
in gesloten vondstcomplexen. In het oostelijke deel van de vondstlaag en in diepere sporen kan ook
palynologisch materiaal kan aanwezig zijn.
Waardering gebaseerd op inhoudelijke kwaliteiten
De zeldzaamheid van de vindplaats wordt als hoog bestempeld. In de omgeving zijn meerdere vondsten
bekend uit het Neolithicum (zie hoofdstuk 2 en 6). Deze zijn echter verzameld door middel van veldkarteringen.
De informatiewaarde van de vindplaats is afhankelijk van de stand van kennis over vergelijkbare
vindplaatsen in dezelfde regio. Deze wordt dus bepaald door de bijdrage die een eventuele opgraving
22

van de vindplaats kan leveren aan de vermeerdering van onze kennis over het verleden. Gezien de zeldzaamheid
van de vindplaats wordt de informatiewaarde als hoog bestempeld.
De ensemble- of contextwaarde wordt bepaald door de archeologische of landschappelijke
context van de nabije omgeving. Deze kan als hoog gewaardeerd worden.
Waardering conclusie
De vindplaats is behoudenswaardig.
Waarden Criteria Scores
Beleving Schoonheid Nvt
Herinneringswaarde Nvt
Totaal Nvt
Fysieke kwaliteit Gaafheid 2-3
Conservering 2
Totaal 4-5
Inhoudelijke kwaliteit Zeldzaamheid 3
Informatiewaarde 3
Ensemblewaarde 3
Representativiteit Nvt
Totaal 9
Tabel 6. Oss-Haren Groenstraat. Waardering van vindplaats 1.
vindplaats 2: net-behoudenswaardig
Deze vindplaats bevindt zich ter hoogte van werkput 6 en bestaat uit zes paalkuilen en één greppel. De
laag waarin ze zijn ingegraven bevatte materiaal uit de Volle Middeleeuwen, wat betekent dat de sporen
te dateren zijn na de Volle Middeleeuwen. Gezien de betrekkelijke lage sporenhoeveelheid in de
omliggende sleuven gaat het hier vermoedelijk om de randzone van een vindplaats uit de Volle Middeleeuwen
of jonger. De oppervlakte van de vindplaats binnen het plangebied bedraagt vermoedelijk
maximaal 500 m2. Vermoedelijk strekt de vindplaats zich verder uit ten noorden van het plangebied.
Waardering gebaseerd op belevingsaspecten
De criteria “schoonheid”en “herinneringswaarde” hebben vooral betrekking op zichtbare monumenten
en zijn hier dus niet van toepassing
Waardering gebaseerd op fysieke kwaliteiten
De fysieke kwaliteit van de vindplaats is hoog (totaalscore 6).
Het criterium gaafheid gaat met name over de bewaringstoestand van de archeologische stratigrafie en
van de sporen. De conservering van de sporen en de stratigrafie is goed. De sporen bevinden zich op
een hoogte van ca. 5.50 m +NAP (ca. 70 cm beneden maaiveld). Verstoringen zijn niet aangetroffen in
deel van het plangebied.
Het criterium conservering heeft betrekking op de bewaringstoestand van het vondstmateriaal
en de botanische resten. Het aardewerk is erg gefragmenteerd en verweerd. Natuursteen is niet aangetroffen,
maar er mag verwacht worden dat conservering goed zal zijn. Bot was niet aanwezig, maar er
mag verwacht worden dat de conservering slecht tot matig zal zijn.
23

Waardering gebaseerd op inhoudelijke kwaliteiten
De vindplaats kan ten vroegste in de Volle Middeleeuwen gedateerd worden. Gezien de vrij ruime
datering, de relatief kleine omvang, de vermoedelijke aard (perifere nederzettingssporen) en de verwachting
dat de vindplaats zich vooral ten noorden van het plangebied zal uitstrekken, worden deze
kwaliteiten als laag bestempeld.
Waardering conclusie
De vindplaats is niet-behoudenswaardig.
Waarden Criteria Scores
Beleving Schoonheid Nvt
Herinneringswaarde Nvt
Totaal Nvt
Fysieke kwaliteit Gaafheid 3
Conservering 2
Totaal 5-6
Inhoudelijke kwaliteit Zeldzaamheid 1
Informatiewaarde 1
Ensemblewaarde 1
Representativiteit Nvt
Totaal 3
Tabel 7. Oss-Haren Groesntraat. Waardering van vindplaats 2.
24

9.2 advies
In het plangebied zijn 2 vindplaatsen aangetroffen.
Vindplaats 1: behoudenswaardig
Vindplaats 1 kan op grond van inhoudelijke en fysieke argumenten als behoudenswaardig gewaardeerd
worden. Dit betekent dat deze vindplaats - met een totale oppervlakte van vermoedelijke maximaal
1.600 m2 - in principe voor nader onderzoek door middel van een opgraving in aanmerking komt,
tenzij door maatregelen duurzaam behoud in de bodem (in situ) kan gegarandeerd worden. Hierbij
dient wel opgemerkt te worden dat bescherming in situ verschillende nadelen heeft. Door ophoging
wordt immers het archeologisch bodemarchief evenzeer aangetast (verdrukking, reductie). Een veranderende
grondwaterspiegel heeft eveneens een zeer slechte invloed op de conservering van sporen en
vondsten.
Vindplaats 2: niet-behoudenswaardig
Vindplaats 2 kan op grond van inhoudelijke en fysieke argumenten als niet-behoudenswaardig gewaardeerd
worden. Dit betekent dat deze vindplaats niet in aanmerking komt voor verder onderzoek.
25

10 literatuur
Bakels, C.C., 2002: Het pollendiagram Oss 45 E /346, in: H. Fokkens & R. Jansen (ed.), 2000 jaar bewoningsdynamiek:
Brons- en ijzertijdbewoning in het Maas-Demer-Scheldegebied, Leiden, 259-270.
Berendsen, H.J.A./E. Stouthamer, 2001: Palaeogeographic development of the Rhine-Meuse delta, The Netherlands,
Van Gorcum, Assen.
Bosch, J.H.A, 2007: Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode. Op basis van de Standaard Boor Beschrijvingsmethode
versie 5.2, Utrecht (TNO-rapport NITG 2007-U-R0246/A).
Hörter, von F./F.X. Michels/ J. Röder 1950/51: Die Geschichte der Basaltlava-Industrie von Mayen
und Niedermendig. I: Vor- und Frühgeschichte, Jahrbuch für Geschichte und Kultur des Mittelrheins und
Seiner Nachbargebiete 2-3, 1-32.
Jansen, R./C. van der Linde/H. Fokkens, 1999: Een inventarisatie van vindplaatsen in het buitengebied van
Oss, Leiden (FA - UL Archeologische Rapporten Maaskant 5).
Kars, E.A.K., 2000: Natuursteen, in J.-W.M. Oudhof/J. Dijkstra/A.A.A. Verhoeven (eds), 145-159.
Kars, H., 1980: Early-Medieval Dorestad, an archaeo-petrographical study 1. General introduction.
The tephrite querns, Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 30, 393-422.
Koot, C.W./E.H.L.D. Norde, 2009: Programma van Eisen proefsleuvenonderzoek (karterend en waarderend)
Haren Groenstraat.
Nederlands Normalisatie-instituut, 1989: Nederlandse Norm NEN 5104, Classificatie van onverharde grondmonsters,
Nederlands Normalisatie-instituut, Delft.
Norde, E.H.L.D., 2009: Archeologisch Bureauonderzoek en verkennend Inventariserend Veldonderzoek binnen
het plangebied Haren-Groenstraat, gemeente Oss, Amsterdam (ZAN 187).
Schön, V.V., 1995: Die Mühlsteine von Haithabu und Schleswig, Neumünster (Berichte über die Ausgrabungen
in Haithabu 31).
26

ijlage 1 overzicht van archeologische perioden
begin einde periode
1750 na Chr. - heden Nieuwste Tijd
1500 na Chr. - 1750 na Chr. Nieuwe Tijd
1300 na Chr. - 1500 na Chr. Late Middeleeuwen
1000 na Chr. - 1300 na Chr. Volle Middeleeuwen
450 na Chr. - 1000 na Chr. Vroege Middeleeuwen
270 na Chr. - 450 na Chr. laat-Romeinse tijd
70 na Chr. - 270 na Chr. midden-Romeinse tijd
12 voor Chr. - 70 na Chr. vroeg-Romeinse tijd
250 voor Chr. - 12 voor Chr. Late IJzertijd
500 voor Chr. - 250 voor Chr. Midden IJzertijd
775 voor Chr. - 500 voor Chr. Vroege IJzertijd
2000 voor Chr. -775 voor Chr. Bronstijd
5300 voor Chr. -2000 voor Chr. Neolithicum
8800 voor Chr. -4900 voor Chr. Mesolithicum
tot 8800 voor Chr. Paleolithicum
27

427
426
425
424
423
422
165 166 167 168 169 170
Oss
421
Ravenstein
Bijlage 2. De locatie van het plangebied Oss-Haren Groenstraat, met als inzet de locatie van het dorp Haren in
Nederland. Schaal 1:50000.
N
Haren

168.815423.896
4
Groenstraat
A B C 1
A: Bebouwing; B: Topografie; C: Proefsleuf.
3
Bijlage 3. Oss-Haren Groenstraat. Puttenplan. Schaal 1:2000
2
5
1
15
6
13
10
11 9
14
16
7
12
8
0 40 m
423.590
169.123

423901
423801
423701
423601
285
13
864
12
284
15
1
857
799
Groenstraat
168890 168990 169090
31
3
282
2
2A
794
798
672
753
797
12
!
5
279
32
11
361
749
10 !
34
360
7
9
Groenstraat
11 ( !
A B C D E F
8@
2
1 !
7 !
2 !
2
6 !
278
3 !
13 !
4 !
Garststraat
748
5 !
0 100 m
A: Bebouwing; B: Topografie; C: Plangebied; D: Boorpunt; E: Boring met archeologische indicator; F: Verstoorde boring
Bijlage 4. Oss-Haren Groenstraat. Boorpuntenkaart vooronderzoek.

Bijlage 5. Oss-Haren Groenstraat. ARCHIS kaart met waarnemingen en archeologische monumenten.
166807 / 421707
36643
50231
48678
42489
4695 39247
48682
15712 37073
35851
4696
14543 14508
14544
54756
4697
37179
37185
50219
25602
48688
16841 170697 / 425597
Legenda
WAARNEMINGEN
ONDERZOEKEN
MONUMENTEN
archeologische waarde
hoge archeologische waarde
zeer hoge archeologische waarde
zeer hoge arch waarde, beschermd
bebouwd gebied
doorgaande wegen
bos
bouwland
weiland
boomgaard/kwekerij
heide
zand
begraafplaats
water
overig bodemgebruik
0 1 km
N Archis2

A B C D E F G H I
J K L
Bijlage 6. Oss - Haren Groenstraat. Paleogeograsche situatie in en rond het plangebied (naar Berendsen/Stouthamer 2001,
kaartbijlage 1).
Holocene stroomgordels
A 0-500 jaar BP; B 2000-3000 jaar BP; C 3000-4000 jaar BP; D 4000-5000 jaar BP; 101 Maas; 75 Huisseling - Demen; 102
Macharen; 59 Haren; 8 Altforst
Pleistocene landschap/afzettingen
E dekzand; F rivierduinen uit het Jonge Dryas; G Laat Pleniglaciaal-Bølling-Allerød terras (Laagterras, Kreftenheye-5); H
Pleniglaciaal terras (Kreftenheye 4/5); I rivierduinen uit het Jonge Dryas afgedekt door Holocene komafzettingen; J Jonge Dryas
terras (Terras X, Kreftenheye-6) afgedekt door Holocene komafzettingen; K Laat Pleniglaciaal-Bølling-Allerød terras afgedekt
door Holocene komafzettingen
Overig
L plangebied
N

59
A B C D E
Bijlage 7. Oss - Haren Groenstraat. Harense stroomgordel (59) en rivierduinen uit het Jonge Dryas (zie ook bijlage 6), geprojecteerd
over een uitsnede van het Actueel Hoogtebestand Nederland, AHN (bron: www.ahn.nl).
A stroomgordel Haren; B rivierduinen uit het Jonge Dryas; C hoog t.o.v. NAP; D laag t.o.v. NAP; E plangebied
59
59

168.815
423.896
4
Groenstraat
3
2
5
1
6
7
12 13
15
13
10
11 9
14
8
1
A B C D E F
10
Bijlage 8. Oss-Haren Groenstraat. Proeltypekaart voor het plangebied.
A pleistocene oppervlak lager dan 2.5 m +NAP, afgedekt door holocene kom- en restgeulafzettingen (matig tot sterk
siltige klei); B rivierduin uit het Jonge Dryas tussen 4.0 en 5.0 m +NAP, afgedekt door oever- en komafzettingen (uiterst
siltige tot zwak zandige klei); C rivierduin uit het Jonge Dryas tussen hoger dan 5.0 m +NAP, afgedekt door dunne laag
oeverafzettingen (zwak tot sterk zandige klei); D begrenzing plangebied; E globale begrenzing van vindplaats 1; F locatie en
volgnummer van boringen gezet tijdens vooronderzoek in 2009 (Norde 2009); G proel verstoord tot in C-horizont
(rivierduinzand)
11
1
7
16
2
6
12
3
4
8
G
5
0 100 m
423.590
169.123

A A´
Re.2
Legenda profiel A - A’
Lithologie
Archeologie
Overig
zwak tot sterk siltige klei
zwak tot sterk zandige klei
zwak tot sterk siltig zand
cultuurlaag
vegetatieniveau
recente bouwvoor of verstoring
Bijlage 9. Oss-Haren Groenstraat. Lithogenetisch geïnterpreteerd zuidwestelijk putwandproel in werkput 9.
Oe.5
Oe.3
Ko.4
Cul.2
Lithogenetische fasering
Be.1
Oe.1
Re.1
Ko.1
VEG1
CUL1
0 2m
beddingafzettingen van aangegeven fase-nummer
oeverafzettingen van aangegeven fase-nummer
restgeulafzettingen van aangegeven fase-nummer
komafzettingen van aangegeven fase-nummer
vegetatieniveau-nummer
cultuurniveau-nummer
lithogenetische overgang tussen crevasse-fasen
Oe.2
Be.1
Veg1
168.815423.896
Cul.1
4
Groenstraat
3
2
Oe.1
5
1
15
6
13
10
14
16
7
A´
11 9
12
8
A
0 100 m
6 m
5 m +NAP
4 m
423.590
169.123

Bijlage 10
Bijlage 10. Oss-Haren Groenstraat. Geïnterpoleerde NAP-hoogtes van de top van het pleistocene zand. Over het hoogtemodel
is de allesporenkaart geprojecteerd en worden de contouren van het relief weergegeven in meters boven NAP
(Z-as). RD-coördinaten worden weergegeven langs de X- en Y-assen.

168 881
423 802
4
3
2
5
1
A B C 1 0 20 m
Bijlage 11. Oss-Haren Groenstraat. Alle-sporenkaart. A: Bebouwing; B: Topograe; C: Proefsleuf met sporen en putnummer
6
168 965
423 720
10
13
15
11
7
14
9
16
12
8
169 057
423 766

WP 1
WP 2
WP 3
WP 4
WP 5
168.898
423.799
168.886
423.767
168.885
423.794
S4.1
168.925
423.753
168.940
423.783
S2.10
S5.1
S4.7
S2.8
S2.9
S3.2
S4.6
S2.1
S4.1
A B C
S1.3
S1.1 S1.1
S2.7
S2.1
S2.5
S4.5 S4.2
S2.4
S5.7 S5.6
S2.3
S4.2
168.914
S2.1 423.793
Bijlage 12. Oss-Haren Groenstraat. Werkputten 1-5. Schaal 1:250.
A Nieuwste Tijd; B datering onbekend; C natuurlijk.
168.902
423.761
168.879
423.778
168.941
423.747
168.955
423.778

WP 6
WP 7
WP 8
WP 9
WP 10
169.010
423.778
169.036
423.766
169.025
423.753
168.983
423.768
168.967
423.794
S7.2
S8.1
S9.3
S9.1
S10.2
S6.1
S7.2
S7.1
S8.2
S6.6
S6.4
S7.4
S6.5
S6.7
S9.2
A B C D
S6.8
S6.2
S6.11
S8.3
S6.12
S8.4
S8.5
S8.6
S8.7
S8.8 S8.9
S8.10
S8.11
S8.12
S10.1 S10.2
S6.3
169.026
423.772
169.052
423.761
169.041
423.747
169.998
423.762
168.983
423.788
Bijlage 13. Oss-Haren Groenstraat. Werkputten 6-10. Schaal 1:250.
A Late Middeleeuwen - Nieuwe Tijd; B datering onbekend; C natuurlijk; D Nieuwe Tijd.

WP 11
Schaal 1:500
169.027
423.737
S11.10
S11.8
S11.6
S11.2
S11.6
S11.11
S11.9
S11.12
S11.2
S11.7
S11.4
S11.3
S11.14
S11.13
168.954
423.764
A B C
169.013
423.721
WP 12
WP 13
168.971
423.736
WP 14
169.985
423.711
WP 15
168.962
423.703
WP 16
169.000
423.685
Bijlage 14. Oss-Haren Groenstraat. Werkputten 11-16. Schaal 1:250.
A Nieuwe Tijd; B datering onbekend; C natuurlijk.
S12.3
S14.6
S14.3
S12.5
S16.5
S14.5
S15.3
S16.6
S15.2
S12.2
168.987
423.730
169.001
423.705
168.978
423.697
169.017
423.679
169.034
423.713

WP 11
Schaal 1:500
169.027
423.737
S11.10
S11.8
S11.6
S11.2
S11.6
S11.11
S11.9
S11.12
S11.2
S11.7
S11.4
S11.3
S11.14
S11.13
168.954
423.764
S11.10
S11.8
V11.15
V11.8
V11.3
V11.2
V11.1
Schaal 1:250
V11.25
S11.6
S11.2
V11.16
S11.6
V11.14
S11.11
S11.9
V11.12
S11.12
V11.9
V11.6
S11.2
V11.5
S11.7
S11.4
V11.17
S11.3
A B C D E
Bijlage 15. Oss-Haren Groenstraat. Vindplaats 1 met verspreiding van het vuursteen.
A Nieuwe Tijd; B datering onbekend; C vuursteen in cultuurlaag vindplaats 1; D vuursteen in andere
context (Cul. 2 en kuil S11.4); E Cul. 1 in vlak.

V11.1
Bijlage 16. Oss-Haren Groenstraat. Tekeningen vuursteen. Schaal 1:1.
V11.20
V11.9
V1.1
1 cm
V11.12

168 881
423 802
4
A B C 1
3
2
Bijlage 17. Oss-Haren Groenstraat. Vindplaatsen 1 en 2.
A: Bebouwing; B: Topograe; C: Proefsleuf met sporen en putnummer
5
1
Vindplaats 2
6
168 965
423 720
10
13
15
11
7
14
9
16
12
8
Vindplaats 1
0 20 m
169 057
423 766

ijlage 18 sporenlijst
In deze bijlage is een sporenlijst opgenomen met daarin de volgende velden en afkortingen:
wp werkputnummer
sp spoornummer
definitie aard van het spoor of de verzameleenheid, bij niet gecoupeerde sporen onder voorbehoud
diepte maximale diepte van het spoor in cm ten opzichte van het opgravingsvlak;
indien geen diepte is opgegeven, is het spoor niet gecoupeerd
wp sp definitie diepte datering
1 1 natuurlijke laag
1 2 natuurlijke laag
1 3 recente verstoring Nieuwste Tijd
1 997 recente verstoring Nieuwste Tijd
1 998 recente bouwvoor
1 999 recente bouwvoor
2 1 natuurlijke laag
2 2 natuurlijke laag
2 3 (sub)recente sloot Nieuwe/Nieuwste Tijd
2 4 drainagesleuf Nieuwste Tijd
2 5 paalkuil Nieuwste Tijd
2 6 recente puinlaag Nieuwste Tijd
2 7 overig Nieuwste Tijd
2 8 paalkuil Nieuwste Tijd
2 9 paalkuil Nieuwste Tijd
2 10 (sub)recente sloot Nieuwe/Nieuwste Tijd
2 11 natuurlijke laag
2 998 recente bouwvoor
2 999 recente bouwvoor
3 1 natuurlijke laag
3 2 recente verstoring Nieuwste Tijd
3 3 natuurlijke laag
3 4 natuurlijke laag
4 1 natuurlijke laag
4 2 natuurlijke laag
4 3 natuurlijke laag
4 4 natuurlijke laag
4 5 recente verstoring Nieuwste Tijd
4 6 (sub)recente sloot
4 7 paalkuil 20
4 998 puinlaag
4 999 recente bouwvoor
5 1 recente verstoring Nieuwste Tijd
5 2 natuurlijke laag
5 3 natuurlijke laag
28

5 4 natuurlijke laag
5 5 natuurlijke laag
5 6 paalkuil
5 7 recente verstoring Nieuwste Tijd
6 1 natuurlijke laag
6 2 natuurlijke laag
6 3 natuurlijke laag
6 4 kuil 10
6 5 greppel 6
6 6 paalkuil 16
6 7 paalkuil
6 8 paalkuil
6 9 vervallen
6 10 vervallen
6 11 paalkuil
6 12 paalkuil
6 13 natuurlijke laag
6 14 natuurlijke laag
6 15 natuurlijke laag
6 16 natuurlijke laag
7 1 cultuur-/vondstlaag
7 2 cultuur-/vondstlaag
7 3 natuurlijke laag
7 4 greppel 16
8 1 cultuur-/vondstlaag
8 2 cultuur-/vondstlaag
8 3 cultuurl-/vondstlaag
8 4 kuil 16 Late Middeleeuwen - Nieuwe Tijd
8 5 kuil 44 Late Middeleeuwen - Nieuwe Tijd
8 6 kuil Late Middeleeuwen - Nieuwe Tijd
8 7 kuil Late Middeleeuwen - Nieuwe Tijd
8 8 kuil Late Middeleeuwen - Nieuwe Tijd
8 9 kuil Late Middeleeuwen - Nieuwe Tijd
8 10 kuil Nieuwe Tijd
8 11 kuil Late Middeleeuwen - Nieuwe Tijd
8 12 kuil Late Middeleeuwen - Nieuwe Tijd
8 13 kuil 34 Middeleeuwen
8 14 kuil 14 Middeleeuwen
8 15 natuurlijke laag
8 16 natuurlijke laag
8 17 natuurlijke laag
8 18 paalkuil Middeleeuwen
9 1 natuurlijke laag
9 2 natuurlijke laag
9 3 (sub)recente sloot
9 4 natuurlijke laag
9 5 natuurlijke laag
9 6 natuurlijke laag
29

9 7 cultuur-/vondstlaag
9 8 natuurlijke laag
9 9 natuurlijke laag
9 10 natuurlijke laag
9 11 laag
9 12 natuurlijke laag
9 13 cultuur-/vondstlaag
10 1 kuil
10 2 greppel Nieuwe Tijd
10 3 greppel
10 4 natuurlijke laag
10 5 cultuur-/vondstlaag
10 6 cultuur-/vondstlaag
10 7 cultuurl-/vondstlaag
11 1 cultuur-/vondstlaag
11 2 cultuur-/vondstlaag
11 3 natuurlijke laag
11 4 kuil
11 5 natuurlijke laag
11 6 natuurlijke laag
11 7 recente verstoring Nieuwste Tijd
11 8 paalkuil
11 9 kuil
11 10 paalkuil
11 11 paalkuil
11 12 paalkuil
11 13 (sub)recente sloot Nieuwe Tijd
11 14 (sub)recente sloot Nieuwe Tijd
12 1 natuurlijke laag
12 2 natuurlijke laag
12 3 recente verstoring Nieuwste Tijd
12 4 natuurlijke laag
12 5 greppel
12 6 vervallen
12 7 kuil
12 8 cultuur-/vondstlaag
12 9 natuurlijke laag
12 10 natuurlijke laag
13 1 laag
13 2 paalkuil
13 3 kuil 34
13 4 laag
13 5 (sub)recente sloot
13 6 natuurlijke laag
13 7 natuurlijke laag
14 1 natuurlijke laag
14 2 natuurlijke laag
14 3 greppel
30

14 4 natuurlijke laag
14 5 greppel
14 6 kuil
14 7 natuurlijke laag
14 8 natuurlijke laag
14 9 natuurlijke laag
14 10 natuurlijke laag
15 1 natuurlijke laag
15 2 (sub)recente sloot
15 3 greppel
15 4 natuurlijke laag
16 1 natuurlijke laag
16 2 natuurlijke laag
16 3 natuurlijke laag
16 4 natuurlijke laag
16 5 kuil
16 6 greppel
31

ijlage 19 vondstenlijst
In bijgaande vondstenlijst zijn de vondstdeterminaties opgenomen.
vnr sp mat soort vorm n gew datering opmerkingen
1.1 1.1 vuur-
steen
2.1 2.998 aw steen-
goed
2.1 2.998 aw pijpen-
2.2 2.1 aw handge
vormd
kop
1 12.4 Neolithicum
1 5 Nieuwe Tijd
4 5
2.3 2.3 bot 3 3
2.3 2.3 nst zand-
steen
2 10 IJzertijd 1x kamstreek, pot-
1 7
2.3 2.3 bakst 4 1
2.4 2.10 aw Elmpt 1 19 Volle-Late Middeleeu-
4.1 4.6 aw steen-
goed
6.2 6.2 aw handge
vormd
wen
3 19 Nieuwe Tijd
gruismagering
pot 1 10 Bronstijd? uitstaande rand,
steengruis
6.3 6.2 aw Paffrath kogelpot
1 2 Volle Middeleeuwen
6.5 6.2 nst zandsteen
1 146
8.1 8.1 nst zandsteen
3 27
8.2 8.2 aw gladknik- 1 6 Vroege Middeleeuwen fijn rood baksel; radwandigwandpotstempels
8.2 8.2 vuursteen
1 1
8.3 8.3 aw steengoed
kan 1 3 13de - 14de eeuw Siegburg
8.3 8.3 aw Elmpt 2 1 Volle - Late Middeleeuwen
8.3 8.3 vkl 1 1
8.4 8.5 aw steen- kan 1 17 Late Middeleeuwen -
goed
Nieuwe Tijd
8.5 8.5 aw rood-
1 1 Late Middeleeuwen - spaarzaam glazuur
bakkend
Nieuwe Tijd
8.6 8.10 aw rood- 3 6 Nieuwe Tijd glazuur
32

9.1 9.1 aw
bakkend
Paffrath kogelpot
1 5 Volle Middeleeuwen
9.1 9.1 bakst 1 2
9.2 9.2 aw Pingsdorftype
1 1 Volle Middeleeuwen
9.2 9.2 nst kwartsitischezandsteen
1 42
9.3 9.13 vuursteen
1 6
11.1 11.1 vuursteen
1 192
11.2 11.4 vkl 1 4
11.2 11.4 vuursteen
1 22
11.3 11.2 vuursteen
1 2
11.4 11.2 nst gangkwarts
1 5
11.5 11.2 vuursteen
1 1
11.6 11.1 vuursteen
1 6
11.7 11.2 nst indet 1 2
11.8 11.1 aw handge
1 5 laat-Neolithicum -
vormd
Bronstijd
11.8 11.1 vuursteen
1 5
11.9 11.1 vuursteen
1 3
11.10 11.1 aw pijpenkop
1 3
11.10 11.1 aw indet 5 10 indet erg verweerd en
aangekoekt
11.10 11.1 aw Pingsdorftype
2 3 Volle Middeleeuwen
11.10 11.1 nst gangkwarts
2 1
11.11 11.2 aw handge
4 5 laat-neolithisch? erg verweerd, fijne
vormd
scherven met grove
kwartsmagering
11.12 11.1 vuursteen
1 2
33

11.13 11.2 aw handge
vormd
11.13 11.2 nst zandsteen
11.14 11.2 vuursteen
11.14 11.2 nst gangkwarts
11.15 11.2 aw handge
vormd
11.15 11..2 vuursteen
11.16 11.2 vuursteen
11.17 11.2 vuursteen
11.17 11.2 vuursteen
11.18 11.1 aw Pingsdorftype
11.18 11.1 aw steengoed
11.18 11.1 aw handge
vormd
1 8 laat-Neolithicum -
2 32
3 2
1 1
Bronstijd
steengruis- en
kwartsmagering
1 11 Bronstijd grove steengruismagering,
standvoet?
1 2
1 1
1 1
1 1
1 5 Volle Middeleeuwen
1 2 Nieuwe Tijd
1 3 laat-Neolithicum
vroeg-Romeinse tijd
tot
fijne kwartsmagering
11.18 11.1 nst zandsteen
1 114
11.19 11.1 aw steen- kan 1 10 Late Middeleeuwen -
goed
Nieuwe Tijd
11.19 11.1 aw steen-
1 2 IJzertijd? verweerd, potgruismagoedgering
11.19 11.1 aw kogelkogel- 1 2 Volle Middeleeuwen
potpot 11.20 11.1 aw Elmpt kogel- 1 3 Late Middeleeuwen -
pot
Nieuwe Tijd
11.20 11.1 aw ruwwanddigwitbakkend
1 3 Romeinse tijd
11.20 11.1 aw roodbakkend
1 2 Nieuwe Tijd glazuur
11.20 11.1 aw steengoed
1 2 Nieuwe Tijd Westerwald
11.20 11.1 vuur- 1 12
34

steen
11.20 11.1 vuur-
steen
11.20 11.1 nst kwart-
siet
11.21 11.1 aw handge
11.21 11.1 vuur-
steen
11.22 11.14 ver-
vormd
1 31
1 70
1 5 IJzertijd? verweerd; potgruisma-
2 1
4 1
gering
11.23 11.13
brand
bot
aw faience 1 6 Nieuwe Tijd
11.24 11.2 aw indet 3 1 indet te gefragmenteerd
11.25 11.2 aw handge
4 2 laat-neolithicum tot
vormd
vroeg-Romeins
11.25 11.2 aw indet 4 1 indet te gefragmenteerd
11.25 11.2 vuursteen
4 1
12.2 12.7 nst tefriet 3 311
12.2 12.7 aw elmpt kogel- 3 55 Late Middeleeuwen -
pot
Nieuwe Tijd
12.2 12.7 aw indet 6 13 Volle tot Late Middeleeuwen
35