Branden als EGM-maatregel - Onderzoekcentrum B-WARE

C. cervicornis). De samenstelling van de (korst)mosflora kwam na 20-26 jaar overeen
met niet-verbrande stuifzandvegetaties. Elders is gevonden dat na 15 jaar al geen
verschillen meer voorkomen (Daniëls & Krüger 1996).
3.5 Branden van (duin)graslanden
3.5.1 Inleiding
Met gecontroleerd branden van (duin)graslanden als beheermaatregel is in ons land
weinig ervaring. Slechts incidenteel zijn er de laatste jaren wat spontane branden
geweest in duingebieden en is er op bescheiden schaal geëxperimenteerd met
branden van duingraslanden (op Terschelling en Ameland). Op een aantal plaatsen is
hier de vegetatieontwikkeling na brand met onderzoek gevolgd.
In Deense duingebieden is branden op diverse plaatsen een reguliere
beheermaatregel (Van der Spek et al. 2005). Vooral duinheides worden gebrand met
als doel de opslag van naaldboomsoorten te bestrijden (veel opslag van de exoot
Bergden, Pinus mugo). Gunstig neveneffect is dat de duinheide zich periodiek
verjongt. Soorten die profiteren van het gecontroleerd branden zijn Klokjesgentiaan
(Gentiana pneumonanthe), Ronde zonnedauw (Drosera rotundifolia) en Stekende
wolfsklauw (Lycopodium annotinum). Het branden gebeurt in de regel in
februari/maart in oppervlaktes van 0,5-1,5 ha.
3.5.2 Brandexperimenten in duingraslanden
Er zijn enkele brandexperimenten uitgevoerd in de duinen op Ameland en
Terschelling.
Ameland: februari 2003; er werd met de wind mee gebrand; proefvlakken van 0,5 ha;
intensiteit was laag door de nog vochtige mos- en strooisellaag; vervolgbeheer
bestond uit begrazing; er bleek relatief weinig biomassa te zijn verwijderd; de mos- en
strooisellaag vertoonden geen biomassaverlies; er was alleen een biomassa-afname in
de kruidlaag van ca. 200-250 g/m 2 (80% van totaal).
Terschelling: late winter van 2004; proefvlakken van 0,5 ha. Deze brand was
intensiever dan op Ameland. Maar ook hier bleek relatief weinig biomassa te zijn
verbrand; er zijn slechts biomassametingen verricht.
3.5.3 Brandintensiteit
Bij gecontroleerde winterbranden in maart in kalkgraslanden (Festuca-Helictotrichon)
in Engeland, werden temperaturen gemeten van 650-800 o C, gedurende enkele
minuten (Lloyd 1968). Aan het bodemoppervlak bedroeg deze 290-440 o C.
Een brand is minder effectief wanneer de strooisel- en moslaag en het onderste deel
van de kruidlaag te vochtig zijn om te kunnen branden. Dit kan het geval zijn in dichte
grasvegetaties. Dit kan voor een deel worden ondervangen door tegen de wind in te
branden. De brandsnelheid is dan lager, waardoor er meer biomassa wordt verbrand.
Wanneer te weinig van de mos- en strooisellaag wordt verbrand zijn weinig tot geen
positieve effecten op de vegetatie te verwachten.
De intensiteit van een brand is tevens afhankelijk van de vegetatiesamenstelling. Bij
een intensieve brand op Terschelling verdween Kraaihei. Temperaturen in deze
vegetaties lopen tijdens brand hoog op vanwege het vrijkomen van vluchtige
verbindingen.
De hoeveelheid biomassa die door branden verdwijnt, is afhankelijk van het
vegetatietype. Buntgrasvegetaties blijven meer onverbrand dan kraaihei- of
helmvegetaties. In kraaiheivegetaties loopt de temperatuur hoog op waardoor een
groter deel van de kruidlaagbiomassa verbrand. Bij Helm (Ammophila arenaria) kan
een effectieve verbranding van de strooisellaag optreden, vooral wanneer deze los en
36 Directie Kennis