Branden als EGM-maatregel - Onderzoekcentrum B-WARE

en Erica waren beduidend geringer qua bedekking in vergelijk tot voor de brand;
Struikhei regenereerde nog langzamer en was sterk afgenomen qua bedekking. Na
zomerbrand domineren aanvankelijk mossen zoals Gewoon krulmos, Purpersteeltje,
Fraai haarmos en Ruig haarmos.
Bullock & Webb (1995) stelden voor laagland heide in Dorset (UK) vast dat
ongecontroleerde zomerbranden (in de lange en droge zomer van 1976) de opslag
van houtachtigen terugdrong.
3.4 Branden van voormalige stuifzanden
3.4.1 Inleiding
In de zomer van 1995 (augustus) had een omvangrijke brand plaats in het
Caitwickerzand langs de A1 bij Kootwijk. Er ontstond een brandvlakte van ruim 80 ha,
voor eenderde deel bestaande uit aangeplant Grove dennenbos, eenderde deel
spontaan opgeslagen bos met vliegdennen en eenderde deel vastgelegd stuifzand.
Het effect van brand op vermoste stuifzandvegetatie kon zo worden bestudeerd. Twee
maanden na de brand is een inventarisatie uitgevoerd en gedurende vijf jaar een
jaarlijkse monitoring (Ketner-Oostra 2002).
Vóór de brand kwamen in het stuifzandgebied op grote schaal mostapijten voor van
Grijs kronkelsteeltje. Als gevolg van de zomerbrand brandde de vegetatie af, inclusief
een groot deel van de humuslaag tot op het minerale zand. Daarnaast waren er ook
plekken waar de vegetatie niet was verbrand. In beide delen werden PQ’s uitgezet (4 x
4 m).
De vroege successie op brandplekken werd gekenmerkt door mostapijten met
Purpersteeltje. Er vond een snel herstel plaats van de oorspronkelijke vegetatie met
Ruig haarmos en Grijs kronkelsteeltje. Beide kunnen vegetatief regenereren vanuit
rhizomen. Na vijf jaar was op de vlakke duinvaaggrond de oorspronkelijke vermoste
stuifzandbegroeiing weer aanwezig, waarbij het aantal (korst)mossen niet hoger was
dan voor de brand. Grijs kronkelsteeltje bereikte opnieuw een bedekking van ruim
90% (Ketner-Oostra 2002). De bedekking van grassen was vijf jaar na de brand
tweemaal zo hoog als in de niet-verbrande delen, met Zandstruisgras (Agrostis
vinealis) als dominante soort. Heidespurrie (Spergula morisonii) nam aanvankelijk
sterk toe, maar de bedekking liep na een paar jaar weer sterk terug. Vooral fosfaat
bleek in de bovenste bodemlaag in het eerste jaar na brand verdubbeld, maar was na
vijf jaar weer terug op het oorspronkelijke niveau. Voor stikstof werden geen
verschillen waargenomen. Ook op plekken met grindrijke vlakvaaggrond was na vijf
jaar een vergraste vorm van de Heidespurrie-Buntgras gemeenschap (Spergulo-
Corynephoretum) teruggekeerd. Op zuidhellingen had de oorspronkelijke begroeiing
met Ruig haarmos zich na vijf jaar volledig hersteld, inclusief de oorspronkelijke
verscheidenheid aan korstmossoorten. Daarbij dook ook de Rode lijstsoort
Ezelspootje (Cladonia zopfii) op. Op de zuidwesthelling kwam na brand vooral
Buntgras (Corynephorus canescens) tot ontwikkeling. Ook hier trad tijdelijk sterke
uitbreiding van Heidespurrie op. De extra fosfaat die ook hier werd gevonden gaf
aanleiding tot sterk uitbreiding van grassen. Ketner-Oostra (2002) concludeerde dat
brand geen effectieve maatregel is om Grijs kronkelsteeltje terug te dringen wanneer
sprake is van een hoge stikstofdepositie. Alleen op stuifhellingen die oost- of zuidgeëxponeerd
zijn kan de diversiteit aan korstmossen door branden worden
bevorderd. Op andere plekken zal Grijs kronkelsteeltje met zeer grote kans snel
terugkeren.
Meyer zu Schlochtern & Koop (2000) hebben de effecten op de brandvlakte bij
Kootwijk vergeleken met oudere brandvlaktes op Stroeërzand en Oldebroek.
Hieronder worden de belangrijkste resultaten samengevat.
34 Directie Kennis