Branden als EGM-maatregel - Onderzoekcentrum B-WARE

andfrequentie (10-15 jaar) betekent dit dat er in gebieden met verhoogde Ndepositie
zoals in Duitsland (N-depositie 23 kg N/ha/jaar) toch nog een aanzienlijke Naccumulatie
in de heide kan plaatsvinden ondanks het periodieke brandbeheer. Door
de brand werd daar voor 5 jaar geaccumuleerde N-depositie verwijderd, terwijl dat in
Engeland tussen de 6–10 jaar bedroeg.
Met gerichte beheermaatregelen kunnen, naast stikstof, ook flinke hoeveelheden
fosfor (P) uit het systeem worden verwijderd. Het systeem schuift dan mogelijk van Ngelimiteerd
of door N- en P-cogelimiteerd naar P-gelimiteerd. Soorten als Pijpestrootje
(Molinia caerulea) die zijn aangepast aan een fosfaatarme bodem, hebben dan meer
kans om Struikhei weg te concurreren (Hardtle et al. in druk). Het effect van Ndepositie,
waardoor het van origine N-gelimiteerde systeem opschuift naar Pgelimiteerd
(Verhoeven et al. 1996, Diemont & Oude Voshaar 1994), wordt op deze
manier versterkt. Bij branden is de hoeveelheid fosfaat die uit het systeem verdwijnt
relatief gering, in vergelijking tot maatregelen als plaggen en maaien, waardoor dit
risico mogelijk kleiner is, zeker wanneer er ook vervolgbeheer plaatsvindt.
Overigens is het goed te vermelden dat eind jaren ‘80 van de vorige eeuw de Ndepositie
op Veluwse droge heidebegroeiingen 30-40 kg N/ha/jaar bedroeg, met in
Noord-Brabant en Noord-Limburg niveaus van 40–60 kg N/ha/jaar (Bobbink et al.
1992), en onder de toenmaliger condities branden in de winter maar een zeer beperkt
deel van de opgehoopte N zou hebben verwijderd. Echter, door de sindsdien
ingevoerde emissiebeprekende maatregelen is de N-depositie nu met 30-40 %
verminderd (Boxman et al. 2008), wat betekent dat nu bij winterbranden in droge
heidebegroeiingen een veel groter deel van de geaccumuleerde N-depositie zal
worden verwijderd.
2.4 Natte heide en hoogveen
2.4.1 Inleiding
In tegenstelling tot branden in droge heide is er weinig bekend van de effecten van
branden op nattere systemen zoals hoogveen en natte heide. Het meeste onderzoek is
gedaan in spreihoogvenen of Calluna-‘moorlands’ in Engeland en Schotland, maar
over branden in deze vegetaties op het Europese vasteland is weinig bekend. Er zijn
vrijwel geen meetgegevens beschikbaar over de abiotische effecten van het branden
in hoogveen en natte heide.
De effecten van branden op de vegetatie van natte heide en hoogveen zijn
voornamelijk afhankelijk van de samenstelling van de vegetatie, de intensiteit en
frequentie van de brand, het seizoen waarin wordt gebrand en het vochtgehalte van
de bodem.
Het verwijderen van vegetatie door branden is in veel gevallen gunstig, bijvoorbeeld
om de hoeveelheid struiken te verminderen en om de heide te verjongen. In andere
gevallen is het echter schadelijk, zoals bij het vernietigen van Spaghnum-bulten. Dit is
zeker het geval wanneer een ongecontroleerde brand optreedt.
2.4.2 Branden in natte heide en hoogveen
Voor zover er onderzoek is gedaan naar branden van natte heide en hoogvenen, zijn
alleen de gevolgen voor de vegetatie in kaart gebracht. Achterliggende
bodemchemische processen zijn bij deze studies niet onderzocht. Het is daarom niet
mogelijk een exact beeld te geven van de bodemchemische effecten van branden in
deze systemen. Overigens is te verwachten dat de bodemchemische effecten van niet
al te hete brand in natte heidesystemen op zandbodems, zoals in Nederland veelal het
geval is, niet opvallend zullen verschillen van die in droge heidesystemen, maar dit
dient zeker nog te worden geverifieerd. Opgemerkt dient te worden dat dit natuurlijk
niet opgaat voor (hoog)veenbranden waarbij ook de veenlaag deels verbrandt.
20 Directie Kennis