JG 20 nr 1 - Reynaertgenootschap

Edmond van Offel en De Scalden
9
Edmond van Offel (1871-1959) was de bepalende figuur van de jaarboeken van De
Scalden, zowel als tekstleverancier, vormgever en illustrator. In dit korte bestek willen
we vooral zijn activiteiten binnen De Scalden en zijn vriendschap en invloed op
Karel Collens belichten. Van Offels artistieke activiteiten moeten we vooral bekijken
in de context van de kunstopvattingen tijdens de belle époque, de Jugendstil en het
symbolisme. Van Offel groeide op in een kunstzinnig gezin waar de kunst hem als
het ware met de paplepel ingegoten werd: zijn moeder las hem voor uit de Franse
klassieken, en zijn vader, die ook tekende en schilderde, nam hem van kindsbeen
mee naar opera- en theatervoorstellingen. Vanaf zijn veertiende volgde hij de
avondlessen aan de academie en een jaar later verliet hij het middelbaar onderwijs
en koos hij voor een kunstenaarsopleiding. Pol de Mont was aan de academie zijn
leraar Nederlands en moedigde hem aan om zich te verdiepen in de literatuur.
Onder De Monts leiding schreef hij ook zijn eerste gedichten. De liefde voor het
boek en het verlangen om zelf te schrijven waren aangeboren.
Van Offel was een ‘duizendpoot’ en thuis in vele artistieke disciplines. Niet alleen
de plastische kunsten en de literatuur fascineerden hem, maar ook de muziek (passief)
en het theater. Na zijn huwelijk met Mathildis Jeanna Henrica de Ruysser in
1893 verdiende Van Offel de kost met het ontwerpen van affiches en het illustreren
van boeken en tijdschriften. Er werden vijf kinderen geboren, vier zonen en een
dochter. Franciscus werd amper één jaar oud en Elza verongelukte tijdens haar
huwelijksreis. Van Offel kon amper overleven van zijn tekenwerk. Doordat hij in binnen-
en buitenland veel positieve kritieken kreeg en met de steun van Pol de Mont
hield hij dit sobere artiestenleven vol. Een aanstelling in 1911 als leraar typografisch
tekenen aan de Stedelijke Nijverheidsschool te Antwerpen bood enig financieel soelaas.
Voorts haalde hij een deel van zijn inkomsten uit zijn literaire en grafische bijdragen
aan de Scaldenboeken. Het biografische Scaldenboek over Karel Collens
nam hij zelf volledig voor zijn rekening.
Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog was voor de gevoelige Van Offel een
morele klap. Alle mooie pacifistische dromen waren voorbij. Met drie zonen aan het
front leefden hij en zijn vrouw steeds in angst. Alle drie overleefden ze de wereldbrand
heelhuids. Na de oorlog kreeg Van Offels werk een meer droefgeestige en
dramatische toon. Dit is een artistieke evolutie die we bij veel symbolisten terugvinden.
De belle époque was in bloed verdronken.
Edmond van Offel heeft zijn leeftijdsgenoot en trouwe vriend Karel Collens dikwijls
gesteund en hem aangemoedigd om zijn eigen weg te gaan. De biografie die
hij een jaar na Collens’ dood schreef getuigt van zijn vriendschap voor de mens en
grote waardering voor de kunstenaar Karel Collens.
Met betrekking tot de figuur van Van Offel is het interessant te belichten dat hij
later zelf ook even Reynaertillustrator werd. Hij illustreerde het omslag van de eerste
Reynaertdruk van de bewerking van de Vlaamse volksschrijver Abraham Hans
(Reinaart de Vos, uitgegeven door L. Opdebeek te Antwerpen in 1926). Naast deze
Reynaertillustratie willen we ook nog verwijzen naar het fraaie ex libris (afb. 5,
cliché, 1899) dat Van Offel ontwierp voor Pol de Mont. Voor de periode rond 1900
waren er weinig ex libriskunstenaars die meer brachten dan behoorlijk vakwerk.
Gelukkig waren Edward Pellens en Edmond van Offel kunstenaars die de toegepaste
kunst genegen waren en ex libris ontwierpen op goed artistiek niveau. In Van
Offels ex libris zien we duidelijk de invloed van Kelmscott Press-stijl van William
Tiecelijn, 20, 2007