JG 20 nr 1 - Reynaertgenootschap

42
gemeente Marigne (49 – Maine-et-Loire) de hameau La Renardière aan; liggen de
ruïnes Maupertuis op 3 km van Le Clos Renard in de gemeente Chaingy (45 –
Loiret); ligt het akkerland Malpertuis in de gemeente Magnien (21 – Côte-d’Or) op
300 meter van het bos met de naam La Renardière; liggen de hameaus les
Renaudières en Montpertuis op 600 meter van elkaar in de gemeente Fougeré (49 –
Maine-et-Loire); vinden we de hameau La Renarderie op 500 meter van de hameau
Montperthuis in de gemeente Lonrai (61 – Orne) en zien we op 200 meter van de
lieu-dit Montpertuis in de gemeente Villeperrot (89 – Yonne) een lieu-dit le Trou au
Renard. Nu waren en zijn er in Frankrijk niet alleen veel vossen, maar ook zeker
1500 toponiemen met renard in de naam, dus de kans dat er een in de buurt ligt van
een Maupertuis-toponiem is vrij groot. Dat kan een aanwijzing zijn hoe de schrijver
van de Roman is gekomen aan Maupertuis voor het vossenhol. Maar dan nog:
waarom Maupertuis?
Pégorier (1997:141) vermeldt in zijn glossarium van ruim 20.000 Franse toponiemen
van de zeventien varianten uit TABEL 1 uitsluitend Maupertuis en geeft daarbij
als verklaring: ‘Maupertuis, nm, mauvais passage, lieu dangereux – Centre et
diverses régions’.
Dat hij de naam een mannelijk substantief noemt, is maar ten dele correct. Zie
hierboven in §4. De toevoeging ‘Centrum en diverse regio’s’ is vrij vaag. In §5 is dit
nauwkeuriger uitgewerkt. Zijn vertaling ‘moeilijke doorgang, gevaarlijke plaats’ zegt
niet dat Maupertuis is afgeleid van het Latijnse male perditus, een opvatting die wel
wordt gehoord.
De betekenis ‘mauvais passage’ krijgt een extra bevestiging in het voorkomen van
de ‘antonieme’ familienaam Beauperthuy (= ‘beau passage’), ook wel gespeld als
Beauperthui, Beaupertuis, Beaupertuit of Beaupertuy
(http://jeantosti.com/noms/b3.htm).
André Leick stelt op www.cspu.be/theatre/malper/prgrm.html: ‘Au moyen âge,
Maupertuis ou Malpertuis désigne en effet un mauvais lieu, un ‘trou mal famé’.
L’étymologie latine réside dans le verbe de langue vulgaire pertusiare issu du clas-
FIG. 5: het lemma PERTUIS bij Halma (1733)
Tiecelijn, 20, 2007