JG 20 nr 1 - Reynaertgenootschap

FIG. 2: Roman de Renart. Paris, BnF, ms. fr. 12584, fol 15v. (detail)
Handschrift uit het begin van de veertiende eeuw.
Bron: Tesnière (2004:84)
(TABEL 4), hetgeen het terugvinden aanmerkelijk kan vereenvoudigen en zicht geeft
op concentraties van voorkomens.
Op onderstaande kaart staan de woordvormen onderaan alfabetisch genoemd,
met daarachter het aantal door mij geregistreerde voorkomens in Frankrijk. De
icoontjes staan steeds gegroepeerd rond het betreffende departementsnummer,
dus niet noodzakelijkerwijs vlak in de buurt van de betreffende locatie. Van FIG.3 is
een digitaal exemplaar op groot formaat (2793 x 3435 pixels) op verzoek verkrijgbaar
(via: ljml512@wanadoo.fr).
Een aantal conclusies is snel te trekken. Van de veel voorkomende vormen is te
zien dat:
– Malpertuis uitsluitend voorkomt in de oostelijke helft van Frankrijk;
– Malpertus uitsluitend voorkomt in het zuidoostelijke deel van Frankrijk;
– Mauperthuis voornamelijk geconcentreerd zit in het gebied ten zuiden van Parijs;
– Maupertuis, veruit de meest voorkomende vorm, diagonaal verspreid ligt van zuidoost
naar noordwest;
– Maupertus alleen voorkomt ‘aan de rand’, d.w.z. in het uiterste zuidoosten, noordwesten
en noordoosten van Frankrijk;
– Monpertuis in hoofdzaak voorkomt in Normandië en Bretagne;
– Montperthuis beperkt blijft tot het gedeelte ruim rond Parijs; en
– Montpertuis in het hele midden van Frankrijk voorkomt, maar niet aan de rand.
Ik kan hierover geen verklarende uitspraken doen, maar ik beperk mij tot mijn eerder
geuite vermoeden dat invloeden meespelen van dialecten en wellicht ook van
de eeuw waarin het toponiem is ontstaan.
Verder kan in zijn algemeenheid worden gesteld dat al bij eerste aanblik blijkt dat
het bedoelde toponiem met al zijn varianten zich hoofdzakelijk heeft genesteld in
een trechtervormig gebied dat loopt van Nice in het zuidoosten tot Normandië en
Bretagne in het noordwesten. Als we daarbij voor waar aannemen dat Maupertuis
enz. een vertaling of verbastering is vanuit het Latijn (zie §7), dan ligt het voor de
hand te veronderstellen dat de betreffende toponiemen tijdens de Romeinse overheersing
zijn ontstaan.
Tiecelijn, 20, 2007