JG 20 nr 1 - Reynaertgenootschap

■ Nard Loonen
In Frankrijk heeft Reynaert goed toeven
1. Exposé
25
In de laatste anderhalve eeuw is er veel geschreven over de herkomst van namen
uit de Reynaert, zowel de Vlaamse als die in andere talen. Dat geldt persoonsnamen,
geografische namen en nog andere benamingen. Maar zo veel als erover
wordt geschreven, zo veel blijft er onopgehelderd. Van Madock tot Firapeel valt er
nog wel een en ander te ontdekken. Wat we wel weten, is dat de persoonsnaam
Reynaert in het Frans als renard de soortnaam voor vos is geworden en daarmee
het oorspronkelijke goupil zo goed als heeft verdrongen. 1 Wat we ook weten, is dat
veel van de geografische benamingen in ‘onze’ Reinaert zijn terug te vinden in de
driehoek Hulst-Gent-Antwerpen, of elders in Europa (Keulen, Londen, Ardennen,
...). Maar Malpertuus, het voornaamste vossenhol, zal men vergeefs zoeken
op de kaart van West- en Oost-Vlaanderen. 2 Dat is ook niet zo vreemd, want in de
Franse moedertekst die ongeveer een eeuw voor de Vlaamse tekst is ontstaan,
heet Reynaerts kasteel ook al Maupertuis, in welke spelling dan ook weergegeven.
Als antwoord op de vraag in hoeverre de Franse lezer dan wel bekend zou zijn met
het toponiem Maupertuis, ben ik op zoek gegaan naar voorkomens en verspreiding
van die naam in Frankrijk. De resultaten daarvan beschrijf ik hieronder, maar één
conclusie moge nu al duidelijk zijn: Reynaert kan met een gerust hart naar Frankrijk
tijgen, want rond de 180 Maupertuis-plekken zijn er al voor hem gelokaliseerd.
2. Bronnen
Met de ontwikkeling van Internet is er een wereld opengegaan van mogelijkheden
om gegevens te zoeken en met elkaar te combineren. Dat is bij dit onderzoek ook
evident gebleken. Een tweede verzameling bronnen zijn de papieren stafkaarten.
Voor wat Frankrijk betreft komen deze twee bronnen voor een groot deel bij elkaar
in het Institut Géographique National (IGN), dat zowel stafkaarten op papier en op
cd-rom produceert, als via de eigen website (www.ign.fr) tal van bronnen ontsluit.
Sinds eind juni 2006 is bovendien op de IGN-site het zogenaamde Géoportail geopend
(www.geoportail.fr), een variant op het ons bekende Google Earth, waarmee
je tot op een gedetailleerde schaal van 1:1500 kunt inzoomen op luchtfoto’s van elk
huis, elk bosje, elk bruggetje. Een bijkomende meesterlijke optie is dat je over deze
luchtfoto’s het betreffende deel van de stafkaart kunt laten in- en uitfaden, waardoor
je een vrij exact beeld van de situatie ter plaatse krijgt, en bovendien de topografische
benamingen in je luchtfoto krijgt geprojecteerd. Ook geeft het IGN de oude
Carte de Cassini uit op twee cd’s (Frankrijk-noord en Frankrijk-zuid) waarop de 181
kaarten van Cassini staan, uitgegeven vanaf 1771. Een bijbehorend register met
uitgebreide zoek- en vindmogelijkheden van 36.000 toponiemen (Cassini
Localisation) is op een aparte cd uitgebracht; op Internet is een index van 62.000
toponiemen te raadplegen. Veel levert dat bestand overigens niet op: slechts drie
voorkomens van Maupertuis e.d., waaronder het dorp op 10 km ten oosten van
Cherbourg, waarnaar het huidige vliegveld van Cherbourg is vernoemd (zie FIG.1).
Tiecelijn, 20, 2007
artikel