JG 20 nr 1 - Reynaertgenootschap

11
ne volk bereiken. Het gebruik van prentbriefkaarten vond zijn oorsprong in Duitsland
en kende daar een bloeiperiode met artistiek waardevolle ‘postkaarten’. Thematisch
hadden de Duitse prentbriefkaarten dikwijls een Duits nationalistische en unionistische
strekking. De Scalden stelden hun prentbriefkaarten met veel succes tentoon
in Duitsland. Dit is ook begrijpelijk gezien er op een groot deel van hun ‘postkaarten’
sterk de nadruk werd gelegd op de Germaanse cultuur. De prentbriefkaart van
Edmond van Offel De Skald, Der Skalde is zelfs tweetalig: ‘Oud Germaansch leven.
Aus dem Leben der alten Germanen’.
De Reynaertprenten die wij hier voor het eerst sinds meer dan een eeuw bestuderen
en publiceren, pasten uitstekend in de doelstellingen van De Violieren om
een Vlaams nationaal bewustzijn te stimuleren. Door deze ‘postkaarten’ konden ze
een van de belangrijkste Vlaamse literaire meesterwerken in een toegankelijke grafische
uitbeelding onder de Vlaamse bevolking verspreiden.
Van Karel Collens zijn er naast deze zes prentbriefkaarten geen andere
Reynaertprenten bekend. De biografische schets van Van Offel laat vermoeden dat
we met Collens een kunstenaar hebben die zich wellicht kon inleven in de Reynaert
zoals dat later met Boontje het geval zou zijn. Collens was geen sluw winnaarstype
zoals de vos. Hij was zoals Boon (en recent ook zoals Bert Anciaux, die zichzelf
blootgeeft op het stofomslag van de recente Manteau-uitgave van Henri van Daeles
Reynaert) meer een Isengrimustype.
We gebruiken voor de bespreking de zes Reynaertkaarten zoals ze afgebeeld zijn
in Karel Collens eene studie (1903) door Edmond van Offel en publiceren deze
(voor het eerst) samen met de zes door Pol de Mont ingekleurde kaarten (1913) uit
de verzameling van het Archief en Museum voor het Vlaams Cultuurleven uit het
AMVC-Letterhuis te Antwerpen. Deze tweezijdig bedrukte kaarten lichten ons in
over de functie van het drukwerk. Op de adreskant lezen we bovenaan: ‘POSTKAART’.
Zijde voor het adres alleen’; en links onderaan: ‘Tuiskokaarten, De Vos & V. D.
Groen, Apostelstr. 14 Antwerpen. Reeks IV. Reinaart de Vos.’. De door Pol de Mont
ingekleurde kaarten zijn dus ‘postkaarten’. Tuiskokaarten (de etymologie is onduidelijk)
zijn kaarten om het kaartspel eenentwintigen te spelen. Drukkerij De Vos &
V. D. Groen was een belangrijke producent van deze speelkaarten. Op zijn briefomslagen
en prentbriefkaarten maakte deze drukker reclame voor deze eenentwintigspelkaarten.
Als we de adresseerkant van Collens’ ‘postkaarten’ bekijken en
de benaming ‘Tuiskokaarten’ lezen, betekent deze vermelding dus niet dat deze
Reynaertkaarten Tuiskokaarten waren, zoals wel eens abusievelijk wordt gedacht.
Het betreft louter een reclametekst.
De Reynaertkaarten werden voor zover wij konden achterhalen zelden herdrukt
en/of afgedrukt. Het enige voorbeeld dat wij konden opsporen is te vinden in het
Reynaertthemanummer van De Toerist en De Autotoerist (nr. 10) uit 1955, waar op
p. 646 de tweede prent uit de reeks, met de uitbeelding van de achtervolging van
Bruun door de dorpers, is afgedrukt. De afgedrukte kaart werd uitgegeven door het
Algemeen Nederlands Verbond.
We zullen alle zes de kaarten (origineel formaat 138 x 90 mm) in detail bekijken
en bespreken. We tonen telkens de zwart-witkaart en de door Pol de Mont ingekleurde
kaart. (Voor de personages gebruiken wij de schrijfwijze uit Willems 1834,
Collens vermoedelijke tekstuele bron. Deze wijkt soms af van die op de kaarten
zelf.)
Tiecelijn, 20, 2007