JG 20 nr 1 - Reynaertgenootschap

103
de vorst. Reynaert tracht de koningin en de koninklijke schatten in te palmen. Veel
weerstand van de wel erg welwillende koningin is er niet. Zij laat zich Reynaerts
avances welgevallen. Tot slot is er een geweldig gevecht tussen de zelfverklaarde
vorst (vos) en de rechtmatige houder van de troon (leeuw).
Volgens de Reynaerdisten Ernst Martin en Lucien Foulet is deze lange branche
vrij saai. Wij gaan maar ten dele akkoord. Zwak zijn de vele inleidende stukjes, een
conglomeraat van twisten tussen de vos en zijn vaak (maar niet steeds) gevleugelde
tegenstanders (wouw, eenden, mus). De zoektocht naar voedsel is Reynaerts
belangrijkste motief tot avontuur. De auteur kon hier ook een aantal verhalen
samenbrengen of zelf toevoegen aan de massa reeds bekende verhalen van dit
type. Opvallend is het aantal keren dat er over ‘het genezen’ wordt gesproken. Het
‘genezen’ loopt als een rode draad doorheen de avonturen.
Een tweede type tocht is de tocht naar het hof. Vaak gaat de vos naar het hof om
er een rechtszitting tegen hem te volgen en om aan zijn straf te ontsnappen. Hier
verschilt de branche van wat we gewoon zijn. De vos wordt opgeroepen als ridder
om aan een kruistocht deel te nemen. De bitsige strijd is een afspiegeling van een
historische en/of literaire realiteit. Diverse gevechten, het nemen van gijzelaars, het
ruilen van gevangenen, het innemen van de troon van de heerser die naar het
Oosten was vertrokken, zijn te vinden in diverse romans die hier worden geparodieerd.
In deze branche weet de vos de plaats van de leeuw in te nemen door met
zijn echtgenote te trouwen. Dit doet ons denken aan wat Mordred onderneemt in La
Mort Artu. Reynaert doet ook denken aan Lancelot die zoete broodjes bakt met
koningin Guinevre. Reynaert deelt nadat hij heerser is geworden, meteen de schat
uit, wat ons doet denken aan de schat van koning Ermenrike in de Reynaert (circa
1250).
Deze branche refereert aan en varieert op diverse andere bekende verhalen, ook
Reynaertverhalen. Na de belegering van Maupertuis in vorige branches, zien we
hier de belegering van Nobels kasteel zelf. Opvallend zijn verder nog het grote aantal
slachtoffers van de agressie van de Saracenen, de relatie tussen de vos en de
koning (de tegenstelling dood/schijndood is zeker een verhaalthema) en het feit dat
de wolf aan Reynaerts kant staat. Een historische verwijzing is te vinden in de vermelding
van Bernardus van Clairvaux (+ 1153) als kruistochtprediker. Deze branche
zelf wordt circa 1200 gedateerd.
Het verhaal eindigt met een weinig geloofwaardig en eerder zwak slot. In plaats
van met een ontsnappingslist, wordt het verhaal besloten met een verwijzing naar
een vroegere genezing van de vorst door Reynaert (die de vos het leven redt).
Meteen wordt het thema van de genezing een rode draad doorheen het verhaal.
Renart empereur werd door Paul van Keymeulen (1920-2006) in 2003 vertaald
naar de tekst uit de Pléiade-editie van Armand Strubel (Parijs, Gallimard, 1998,
p. 563-645 – ‘Notes’, p. 1246 e.v.).
Rik van Daele
Tiecelijn, 20, 2007