De stamboom van de kinderen van Dré van Liempt en Nell ... - Pisatel
De stamboom van de kinderen van Dré van Liempt en Nell ... - Pisatel
De stamboom van de kinderen van Dré van Liempt en Nell ... - Pisatel
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
VERHALEN<br />
on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> STAMBOOM<br />
over <strong>de</strong> stamlijn <strong>van</strong> <strong>de</strong> familie Van <strong>Liempt</strong>, die eindigt bij mijn va<strong>de</strong>r A.H. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong><br />
<strong>en</strong> over mijn matriarchale stamlijn, die eindigt bij mijn moe<strong>de</strong>r P.A. <strong>van</strong> <strong>de</strong>n Berg<br />
Door <strong>de</strong> diverse aanpassing<strong>en</strong> <strong>en</strong> bijvoegsels is <strong>de</strong> lay- out niet optimaal meer. Ik zal die pas na het<br />
gereedkom<strong>en</strong> <strong>van</strong> het volledige verhaal in or<strong>de</strong> mak<strong>en</strong>.<br />
versie 3.7 dd 11-03-2013. Aanpassing<strong>en</strong> t.o.v. vorige versie:<br />
* Lev<strong>en</strong>sbeschrijving FAJ <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> (Frans) toegevoegd (pag 106)<br />
Stuur e<strong>en</strong> mail naar info"at"pisatel.nl ("at" schrijv<strong>en</strong> als @)),<br />
<strong>en</strong> ik hou je op <strong>de</strong> hoogte <strong>van</strong> nieuwe versies.<br />
“Gesigt aan <strong>de</strong>n heikant te Vught”<br />
H<strong>en</strong>ri Knip plm. 1840<br />
<strong>De</strong> oudste Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong> woon<strong>de</strong>n in Vught, on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re aan <strong>de</strong> Heikant.
Inleiding.<br />
Altijd heb ik wel interesse gehad voor het verle<strong>de</strong>n. Voor technische, ruimtelijke <strong>en</strong><br />
bouwkundige relict<strong>en</strong>, maar zeker ook voor <strong>de</strong> wijze waarop m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> leef<strong>de</strong>n <strong>en</strong> hoe ze<br />
omging<strong>en</strong> met <strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n die het land, <strong>de</strong> omstandighe<strong>de</strong>n, <strong>de</strong> wet<strong>en</strong>schap <strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> maatschappij h<strong>en</strong> bo<strong>de</strong>n.<br />
Dat gaat natuurlijk ook op voor het verle<strong>de</strong>n <strong>van</strong> mijn familie. Jammer g<strong>en</strong>oeg eerst nu<br />
<strong>de</strong> meeste repres<strong>en</strong>tant<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> vorige g<strong>en</strong>eratie overle<strong>de</strong>n zijn, dringt <strong>de</strong> behoefte<br />
zich aan mij op om <strong>de</strong> familiegeschie<strong>de</strong>nis <strong>en</strong> <strong>de</strong> verhal<strong>en</strong> daarover vast te legg<strong>en</strong>.<br />
Beter laat dan nooit.<br />
Er zijn twee ding<strong>en</strong> die ik wil bereik<strong>en</strong>:<br />
* e<strong>en</strong> lijn naar het verle<strong>de</strong>n met nam<strong>en</strong>, jaartall<strong>en</strong> <strong>en</strong> woonplaats<strong>en</strong>;<br />
* zoveel mogelijk verhal<strong>en</strong> reconstruer<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> gevon<strong>de</strong>n person<strong>en</strong> <strong>en</strong> over hun<br />
woon- leef- <strong>en</strong> werkomstandighe<strong>de</strong>n vertell<strong>en</strong>.<br />
Om overzicht te hou<strong>de</strong>n <strong>en</strong> op afzi<strong>en</strong>bare termijn resultat<strong>en</strong> te hal<strong>en</strong> heb ik me beperkt.<br />
Dat betek<strong>en</strong>t dat ik ge<strong>en</strong> complete kwartierstat<strong>en</strong> of par<strong>en</strong>tel<strong>en</strong> heb gemaakt. E<strong>en</strong><br />
kwartierstaat is e<strong>en</strong> overzicht <strong>van</strong> al mijn voorou<strong>de</strong>rs. E<strong>en</strong> par<strong>en</strong>teel is e<strong>en</strong> overzicht <strong>van</strong><br />
alle nakomeling<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> bepaal<strong>de</strong> persoon. Dat wor<strong>de</strong>n erg om<strong>van</strong>grijke overzicht<strong>en</strong>.<br />
Rek<strong>en</strong> maar na: je hebt 2 ou<strong>de</strong>rs, 4 grootou<strong>de</strong>rs, 8 overgrootou<strong>de</strong>rs. Wanneer je bij <strong>de</strong><br />
7e g<strong>en</strong>eratie b<strong>en</strong>t dan heb je 64 oudbetovergrootou<strong>de</strong>rs <strong>en</strong> in totaal al 126 voorou<strong>de</strong>rs<br />
nagezocht <strong>en</strong> beschrev<strong>en</strong>. Wie weet wie je dan nog zou vin<strong>de</strong>n! Veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zoek<strong>en</strong><br />
bijvoorbeeld naar hun link met (bastaar<strong>de</strong>n <strong>van</strong>) Karel <strong>de</strong> Vijf<strong>de</strong>. Ik weet niet of ik die<br />
complete overzicht<strong>en</strong> nog ga mak<strong>en</strong>. Er zijn immers nog zoveel leuke an<strong>de</strong>re ding<strong>en</strong> te<br />
do<strong>en</strong>.<br />
Wat ik wel heb gedaan, is on<strong>de</strong>rzoek naar twee lijn<strong>en</strong> gedaan.<br />
<strong>De</strong> eerste lijn, <strong>de</strong> naamslijn, is teruggewerkt <strong>van</strong>uit mijzelf naar het verle<strong>de</strong>n in <strong>de</strong><br />
mannelijke lijn. <strong>De</strong>ze lijn wordt ook wel stamlijn g<strong>en</strong>oemd. Dat zijn uiteraard allemaal<br />
“Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong>”. Daarnaast heb ik broers <strong>en</strong> zuss<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> stamva<strong>de</strong>rs gezocht <strong>en</strong> <strong>de</strong>nk<br />
daar compleet in te zijn.<br />
<strong>De</strong> twee<strong>de</strong> lijn is <strong>de</strong> vrouwelijke (matriarchale), biologisch welhaast zekere, lijn. <strong>De</strong><br />
kans is namelijk heel klein, dat er e<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> keer e<strong>en</strong> kind <strong>van</strong> e<strong>en</strong> moe<strong>de</strong>r om welke<br />
re<strong>de</strong>n dan ook aan e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re vrouw werd toebedacht. <strong>De</strong> inspiratie voor <strong>de</strong>ze lijn heb<br />
ik <strong>van</strong> mijn schoonva<strong>de</strong>r (Go<strong>de</strong>fridus F. Couw<strong>en</strong>bergh), die e<strong>en</strong> zeer secuur <strong>en</strong><br />
bedrev<strong>en</strong> beoef<strong>en</strong>aar <strong>van</strong> <strong>de</strong> g<strong>en</strong>ealogie was. Ofschoon hij het in zijn eig<strong>en</strong> nasporing<strong>en</strong><br />
niet praktiseer<strong>de</strong>, war<strong>en</strong> wij het er over e<strong>en</strong>s dat “je zeker weet waar het (kind)<br />
uitgekom<strong>en</strong> is, maar niet wie het erin gestopt heeft”.<br />
Van bei<strong>de</strong> lijn<strong>en</strong> heb ik <strong>de</strong> g<strong>en</strong>ealogische gegev<strong>en</strong>s in het g<strong>en</strong>ealogie- programma<br />
“Aldfaer” opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Ook an<strong>de</strong>r<strong>en</strong>, ver<strong>de</strong>r gerelateer<strong>de</strong>n, die ik teg<strong>en</strong>kwam zijn daarin<br />
meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Het ver<strong>de</strong>re materiaal heb ik apart gearchiveerd.<br />
Het stuk dat u nu leest is als e<strong>en</strong> verhaal opgezet, waarbij ik put ik uit <strong>de</strong> gegev<strong>en</strong>s die ik<br />
heb gevon<strong>de</strong>n. Daarbij heb ik hier <strong>en</strong> daar e<strong>en</strong> relatie gelegd naar algem<strong>en</strong>e geschied-<br />
<strong>en</strong> heemkundige feit<strong>en</strong>. Want het plaats<strong>en</strong> <strong>van</strong> onze voorva<strong>de</strong>r<strong>en</strong> in omstandighe<strong>de</strong>n <strong>en</strong><br />
gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> in <strong>de</strong> context <strong>van</strong> het tijdsgewricht geeft meerwaar<strong>de</strong> aan <strong>de</strong> droge<br />
g<strong>en</strong>ealogische data. Daarbij levert het begrip op voor <strong>de</strong> manier waarop zij leef<strong>de</strong>n <strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> mogelijkhe<strong>de</strong>n die zij kreg<strong>en</strong> of zocht<strong>en</strong> om zich te ontplooi<strong>en</strong>.<br />
Het verhaal bij <strong>de</strong>ze twee lijn<strong>en</strong> vind je hierna. Het is opgebouwd rond <strong>de</strong> opvolg<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
g<strong>en</strong>eraties, beginn<strong>en</strong>d bij <strong>de</strong> oudst gevon<strong>de</strong>n voorou<strong>de</strong>rs in <strong>de</strong> rechte naams- <strong>en</strong><br />
matriarchale lijn.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 2 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Tot zo ongeveer 1811, to<strong>en</strong> in Brabant <strong>de</strong> zegg<strong>en</strong>schap <strong>van</strong> <strong>de</strong> Hollan<strong>de</strong>rs werd<br />
overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> door <strong>de</strong> Frans<strong>en</strong>, kom<strong>en</strong> <strong>de</strong> gegev<strong>en</strong>s uit doop- trouw <strong>en</strong> begraafboek<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> archiev<strong>en</strong> <strong>van</strong> schout <strong>en</strong> schep<strong>en</strong><strong>en</strong> zoals memories <strong>van</strong> successie <strong>en</strong> notariële<br />
archiev<strong>en</strong>.<br />
Daarna heeft <strong>de</strong> overheid <strong>de</strong> registratie overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> zijn gegev<strong>en</strong>s meer<br />
gestructureerd <strong>en</strong> traceerbaar bewaard. In het verhaal maak ik e<strong>en</strong> knip tuss<strong>en</strong> die twee<br />
perio<strong>de</strong>s. <strong>De</strong> oudste perio<strong>de</strong> is als één verhaal geschrev<strong>en</strong>; daarna wor<strong>de</strong>n het verhal<strong>en</strong><br />
per persoon.<br />
Kunn<strong>en</strong> we ver<strong>de</strong>r terug in <strong>de</strong> tijd? <strong>De</strong> oudste doop- <strong>en</strong> huwelijksregisters gaan terug tot<br />
ongeveer 1650, afhankelijk <strong>van</strong> <strong>de</strong> plaats nog wat jar<strong>en</strong> eer<strong>de</strong>r of later. Dat is ook het<br />
jaartal waar ik b<strong>en</strong> uitgekom<strong>en</strong>. Om ver<strong>de</strong>r terug te gaan moet je voorva<strong>de</strong>r bezit of<br />
bepaal<strong>de</strong> recht<strong>en</strong> gehad hebb<strong>en</strong> (dan kun je nog akt<strong>en</strong> vin<strong>de</strong>n), e<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong>lijke functie<br />
hebb<strong>en</strong> bekleed (ook daar zijn stukk<strong>en</strong> over te vin<strong>de</strong>n) of veroor<strong>de</strong>eld zijn geweest<br />
(vonniss<strong>en</strong> zijn ook bewaard). Ik verwacht niet dat onze voorva<strong>de</strong>r<strong>en</strong> aan <strong>de</strong>ze<br />
kwalificaties vol<strong>de</strong><strong>de</strong>n. Maar je weet nooit. Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> <strong>de</strong>rgelijke<br />
naam kom<strong>en</strong> ook vóór 1650 in beschrijving<strong>en</strong> voor. Aanton<strong>en</strong> dat zij wel of ge<strong>en</strong> familie<br />
zijn zal in elk geval e<strong>en</strong> langdurig <strong>en</strong> int<strong>en</strong>sief on<strong>de</strong>rzoek verg<strong>en</strong>.<br />
Ik kan wel zegg<strong>en</strong> dat mijn on<strong>de</strong>rzoek volg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> groeimo<strong>de</strong>l is ontwikkeld. Begonn<strong>en</strong><br />
als leek in <strong>de</strong> g<strong>en</strong>ealogie b<strong>en</strong> ik in korte tijd me er bewust <strong>van</strong> gewor<strong>de</strong>n waar, wat voor<br />
soort <strong>en</strong> hoe je gegev<strong>en</strong>s kunt achterhal<strong>en</strong>. Napluiz<strong>en</strong>, <strong>de</strong>ducer<strong>en</strong> <strong>en</strong> combiner<strong>en</strong><br />
mak<strong>en</strong> dat het werk soms e<strong>en</strong> <strong>de</strong>tective- achtig karakter had. Ook heb ik ervar<strong>en</strong> hoe<br />
belangrijk het is alles te docum<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> <strong>en</strong> bronn<strong>en</strong> vast te legg<strong>en</strong>. En nog steeds leer ik<br />
bij.<br />
In dit verhaal heb ik bronvermelding<strong>en</strong> <strong>van</strong>wege <strong>de</strong> leesbaarheid beperkt. Die beperking<br />
strekt zich uit tot data die e<strong>en</strong>voudig te reproducer<strong>en</strong> zijn, zoals doop- trouw <strong>en</strong><br />
overlij<strong>de</strong>nsakt<strong>en</strong> <strong>van</strong> parochies <strong>en</strong> uit <strong>de</strong> burgerlijke stand. Veel gegev<strong>en</strong>s over<br />
woonplaats <strong>en</strong> beroep zijn te tracer<strong>en</strong> in <strong>de</strong> bevolkingsregisters. Verwijzing daarnaar<br />
heb ik hier ook achterwege gelat<strong>en</strong>. In mijn eig<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong>sverzameling zijn <strong>de</strong> bronn<strong>en</strong><br />
uiteraard wel terug te vin<strong>de</strong>n.<br />
Archiev<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> het mer<strong>en</strong><strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> gegev<strong>en</strong>s geleverd. Doordat e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el <strong>van</strong> het<br />
basismateriaal (doop- <strong>en</strong> trouwregisters <strong>en</strong> <strong>de</strong> gegev<strong>en</strong>s <strong>van</strong> <strong>de</strong> burgelijke stand) op<br />
internet beschikbaar is <strong>en</strong> <strong>de</strong> familie zich geografisch gezi<strong>en</strong> niet ver heeft verspreid, zijn<br />
nam<strong>en</strong> <strong>en</strong> tijdstipp<strong>en</strong> relatief e<strong>en</strong>voudig te vin<strong>de</strong>n. Stelt u zich daar echter niet te véél<br />
<strong>van</strong> voor. Vele bronn<strong>en</strong> zijn nog niet gedigitaliseerd <strong>en</strong> <strong>de</strong> situatie in <strong>de</strong> archiev<strong>en</strong> rond<br />
<strong>de</strong> stad <strong>De</strong>n Bosch is in digitale zin naar mijn ervaring ver voor op die in an<strong>de</strong>re strek<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> België. Wat dat betreft had ik het toch heel wat makkelijker dan m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die vroeger<br />
dit soort on<strong>de</strong>rzoek <strong>de</strong><strong>de</strong>n. Maar als je meer wilt wet<strong>en</strong> dan <strong>de</strong> weinig zegg<strong>en</strong><strong>de</strong> nam<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> wanneer je nog niet ingevoer<strong>de</strong> gegev<strong>en</strong>s wilt k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> of iets zeker wilt wet<strong>en</strong>, moet<br />
je echt <strong>de</strong> archiev<strong>en</strong> in. Die hebb<strong>en</strong> veel pot<strong>en</strong>tie, maar lever<strong>en</strong> zeker in <strong>de</strong> vroegste<br />
perio<strong>de</strong>, to<strong>en</strong> mijn voorou<strong>de</strong>rs tot <strong>de</strong> “gewone” <strong>en</strong> waarschijnlijk arme Braban<strong>de</strong>rs<br />
hoor<strong>de</strong>n, (nog) weinig tot niets op.<br />
Ook materiaal <strong>van</strong> heemkundige g<strong>en</strong>ootschapp<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> verhal<strong>en</strong> <strong>van</strong> familiele<strong>de</strong>n <strong>en</strong><br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die <strong>de</strong> familie k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong> e<strong>en</strong> belangrijke bron. Erg waar<strong>de</strong>vol war<strong>en</strong> ook<br />
<strong>de</strong> contact<strong>en</strong> met <strong>en</strong>kele m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> wi<strong>en</strong>s g<strong>en</strong>ealogisch pad ik op zeker mom<strong>en</strong>t kruiste<br />
<strong>en</strong> die me goe<strong>de</strong> aanwijzing<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong>.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 3 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Er zijn ook <strong>en</strong>kele “zijspor<strong>en</strong>” die ik volg. Dat is het verhaal over het “familiewap<strong>en</strong>”<br />
(gepubliceerd in het orgaan <strong>van</strong> <strong>de</strong> heemkun<strong>de</strong>kring "Ons<strong>en</strong>oort", jaargang 58 nr. 5, mei<br />
2008) <strong>en</strong> het zoek<strong>en</strong> naar relaties tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong> die in Vught woon<strong>de</strong>n tot<br />
1840, het jaar dat betovergrootva<strong>de</strong>r Adriaan <strong>de</strong> in voorgaan<strong>de</strong> g<strong>en</strong>eraties traditionele<br />
woonplaats Vught verwissel<strong>de</strong> voor Bokhov<strong>en</strong>.<br />
Ook <strong>de</strong>ed ik on<strong>de</strong>rzoek naar <strong>de</strong> "werkmanswoning<strong>en</strong>" die FW <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> achter in zijn<br />
tuin in Waalwijk liet bouw<strong>en</strong>. Het resultaat daar<strong>van</strong> is gebupliceerd in "<strong>De</strong> Klopkei",<br />
orgaan <strong>van</strong> <strong>de</strong> Waalwijkse heemkun<strong>de</strong>ver<strong>en</strong>iging, uitgave 3 e <strong>en</strong> 4 e kwartaal 2007.<br />
Er zijn overig<strong>en</strong>s nog wel meer interessante spor<strong>en</strong> te volg<strong>en</strong>. Zoals ik al opmerkte, kan<br />
onze kwartierstaat of het par<strong>en</strong>teel <strong>van</strong> <strong>de</strong> oudst gevon<strong>de</strong>n voorva<strong>de</strong>r gemaakt wor<strong>de</strong>n.<br />
Of on<strong>de</strong>rzoek gedaan wor<strong>de</strong>n naar Franciscus <strong>van</strong> Hoeck (broer <strong>van</strong> grootmoe<strong>de</strong>r Van<br />
<strong>Liempt</strong>- Van Hoeck), <strong>de</strong> “uitvin<strong>de</strong>r” uit Helmond die e<strong>en</strong> motor die op water liep zou<br />
hebb<strong>en</strong> bedacht. Het beschrijv<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> geschie<strong>de</strong>nis napluiz<strong>en</strong> <strong>van</strong> het pand<br />
Grotestraat 281 in Waalwijk, waar vier g<strong>en</strong>eraties Van <strong>Liempt</strong> gewoond hebb<strong>en</strong>, is ook<br />
e<strong>en</strong> aardige opgave.<br />
<strong>De</strong> start <strong>van</strong> het on<strong>de</strong>rzoek naar <strong>de</strong> Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong> gebeur<strong>de</strong> met gebruikmaking <strong>van</strong><br />
gegev<strong>en</strong>s, verzameld door Wim <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> † uit Bo<strong>de</strong>grav<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> lijst met<br />
vroegere familiele<strong>de</strong>n die door mijn va<strong>de</strong>r † zomaar uit het blote hoofd zijn<br />
opgeschrev<strong>en</strong>, inclusief datums.<br />
Met <strong>de</strong> vrouwelijke lijn heb ik e<strong>en</strong> begin gemaakt met gebruik <strong>van</strong> gegev<strong>en</strong>s die door<br />
tante Cor <strong>van</strong> <strong>de</strong>n Berg † zijn verzameld <strong>en</strong> nadi<strong>en</strong> wer<strong>de</strong>n aangevuld <strong>en</strong> geor<strong>de</strong>nd door<br />
neef Jan <strong>van</strong> <strong>de</strong>n Berg.<br />
Niet alles dat ik vond staat in dit verhaal. Ik vond veel, <strong>en</strong> heb daaruit e<strong>en</strong> selectie<br />
gemaakt.<br />
Ongetwijfeld is er nog meer materiaal, maar ik k<strong>en</strong> het (nog) niet. Aan u, lezer, het<br />
verzoek om wanneer u aanvull<strong>en</strong><strong>de</strong> gegev<strong>en</strong>s <strong>en</strong> materiaal als foto’s, bidpr<strong>en</strong>tjes,<br />
verhal<strong>en</strong> <strong>en</strong> an<strong>de</strong>re memorabilia heeft, mij daarover te vertell<strong>en</strong>. En daarmee kan dit<br />
verhaal weer wor<strong>de</strong>n uitgebreid.<br />
Inmid<strong>de</strong>ls kom ik er achter dat veel zak<strong>en</strong> die je vind weer aanleiding gev<strong>en</strong> tot ver<strong>de</strong>r<br />
on<strong>de</strong>rzoek. Dat gebeurt bijvoorbeeld wanneer je in e<strong>en</strong> krant e<strong>en</strong> nieuw gegev<strong>en</strong><br />
ont<strong>de</strong>kt. Mijn <strong>en</strong>thousiasme drijft er me dan toe om <strong>van</strong> dat gegev<strong>en</strong> <strong>de</strong> oorspronkelijke<br />
bronn<strong>en</strong> op te gaan spor<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>van</strong> daaruit weer e<strong>en</strong> stukje verhaal op te bouw<strong>en</strong>.<br />
Ik kan dan ook met ge<strong>en</strong> mogelijkheid zegg<strong>en</strong>, wanneer dit verhaal, met zijn<br />
beperking<strong>en</strong>, "af" zal zijn.<br />
Ad <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong><br />
(Adrianus Johannes <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>, gebor<strong>en</strong> 8 juni 1943 te Breda).<br />
C. Kannemansstraat 14<br />
5246 AM ROSMALEN (Hintham)<br />
T: 073- 6414555<br />
E: infolaatditweg@pisatel.nl<br />
U : www.pisatel.nl<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 4 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Overzicht.<br />
1. <strong>De</strong> naamslijn Van <strong>Liempt</strong><br />
Naam gebor<strong>en</strong> d m j te overle<strong>de</strong>n d m j te<br />
Joannes Aertsz ?? geschat 1624 ? ? ?<br />
Anthonij Jan Aertsz geschat 1669 ? 20 12 1745 (begr.) Vught<br />
Guilielmus Janss<strong>en</strong> (Willem A. v. Liembd) 23 12 1701 (doop) Vught ? ?<br />
Adrianus <strong>van</strong> Liemt 14 07 1740 (doop) Vught ? ?<br />
Franciscus <strong>van</strong> Limp 21 02 1767 (doop) Vught 18 07 1822 Vught<br />
Adrianus <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> 14 04 1807 (doop) Vught 19 09 1890 St. Michielsgestel<br />
Franciscus Wilhelmus <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> 12 04 1841 Bokhov<strong>en</strong> 19 11 1916 <strong>De</strong>n Bosch<br />
Adrianus Johannes Josephus <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> 06 06 1877 Waalwijk 4 juni 1955 Gilze<br />
Andreas Hubertus <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> 15 05 1912 Haarlem 17 05 1969 Waalwijk<br />
Adrianus Johannes <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> 08 06 1943 Breda gelukkig nog niet!<br />
Naam.<br />
Veel famili<strong>en</strong>am<strong>en</strong> zijn <strong>van</strong> toponiem<strong>en</strong> (aardrijkskundige nam<strong>en</strong>) afgeleid. <strong>De</strong>ze nam<strong>en</strong><br />
gev<strong>en</strong> aan waar m<strong>en</strong> <strong>van</strong>daan kwam (herkomstnam<strong>en</strong>), welk gebied of landgoed m<strong>en</strong><br />
bezat of beheer<strong>de</strong>, of welke huiz<strong>en</strong> m<strong>en</strong> al dan niet met bijhor<strong>en</strong>d land in eig<strong>en</strong>dom of<br />
huur had. Bij <strong>de</strong>ze laatste groep dui<strong>de</strong>n <strong>de</strong> nam<strong>en</strong> tev<strong>en</strong>s aan waar m<strong>en</strong> woon<strong>de</strong><br />
(straatnummers war<strong>en</strong> immers nog niet ingevoerd!). Dit type naam wordt dan ook wel<br />
met <strong>de</strong> term 'adresnaam' <strong>van</strong> <strong>de</strong> herkomstnam<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n (bron: Meert<strong>en</strong>s<br />
Instituut).<br />
<strong>De</strong> naam Van <strong>Liempt</strong> zou volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong>ze <strong>de</strong>finitie niets meer <strong>en</strong> niets min<strong>de</strong>r betek<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
dan “<strong>van</strong> Liemp<strong>de</strong> afkomstig”. Liemp<strong>de</strong> is e<strong>en</strong> dorp aan het riviertje <strong>de</strong> Dommel in<br />
Noord- Brabant, inmid<strong>de</strong>ls behor<strong>en</strong>d tot <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Boxtel.<br />
Liemp<strong>de</strong> zoals beschrev<strong>en</strong> in “<strong>De</strong> Stad <strong>en</strong> Meijerij <strong>van</strong><br />
’s-Hertog<strong>en</strong>bosch” door A.C. Brock rond 1825<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 5 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Vestig<strong>de</strong> zich iemand <strong>van</strong>uit Liemp<strong>de</strong> el<strong>de</strong>rs dan werd hij in zijn nieuwe woonplaats al<br />
makkelijk naar Liemp<strong>de</strong> vernoemd. E<strong>en</strong> toponimische naamgeving houdt dus in dat niet<br />
alle Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong> familie <strong>van</strong> elkaar hoev<strong>en</strong> te zijn.<br />
<strong>De</strong> manier waarop <strong>de</strong> naam geschrev<strong>en</strong> is, zegt tot ongeveer <strong>de</strong> helft <strong>van</strong> <strong>de</strong> vorige<br />
eeuw overig<strong>en</strong>s ook niets over <strong>de</strong> familierelatie. Wanneer e<strong>en</strong> naam al opgeschrev<strong>en</strong><br />
werd, gebeur<strong>de</strong> dat door m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die schrev<strong>en</strong> wat ze hoor<strong>de</strong>n of me<strong>en</strong><strong>de</strong>n hoe die<br />
naam geschrev<strong>en</strong> zou moet<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>n. Dat heeft geleid tot zeer verschill<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
schrijfwijz<strong>en</strong>. Zelfs voor <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> persoon wordt in verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> stukk<strong>en</strong> e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re<br />
schrijfwijze gebruikt. En daarbij, hoe lastig onze naam is merk je wel wanneer je die<br />
terugziet, geschrev<strong>en</strong> door iemand (zeker <strong>van</strong> bov<strong>en</strong> <strong>de</strong> grote rivier<strong>en</strong>) aan wie je je<br />
naam via <strong>de</strong> telefoon doorgeeft.<br />
Dus in het verle<strong>de</strong>n kom je interpretaties teg<strong>en</strong>. Zo zie je in doopboek<strong>en</strong>, waar <strong>de</strong><br />
pastoor optek<strong>en</strong><strong>de</strong> wie er gedoopt werd, nog wel e<strong>en</strong>s terug dat er e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re pastoor<br />
was gekom<strong>en</strong>, want die had weer zijn eig<strong>en</strong> schrijfwijze. I<strong>de</strong>m dito bij Schout <strong>en</strong> notaris.<br />
Schrijfwijz<strong>en</strong> die ik teg<strong>en</strong>kwam zijn, naast ons eig<strong>en</strong> “Van <strong>Liempt</strong>”, Van Lymbd, (Van)<br />
Limp, (Van) Limpt, (Van) Liembd, (Van) Liemt, (Van) Liemd. Typisch g<strong>en</strong>oeg b<strong>en</strong> ik nog<br />
maar één keer “Van Liemp<strong>de</strong>” teg<strong>en</strong>gekom<strong>en</strong>.<br />
Toch gev<strong>en</strong> <strong>de</strong> schrijfwijz<strong>en</strong> “Limp” <strong>en</strong> “Limpt” me ook aanleiding te veron<strong>de</strong>rstell<strong>en</strong> dat<br />
onze naam niet <strong>van</strong> het plaatsje Liemp<strong>de</strong>, maar <strong>van</strong> “leemput” afkomstig kan zijn. <strong>De</strong><br />
naam “Liemp<strong>de</strong>” is overig<strong>en</strong>s ook tot “leem” terug te voer<strong>en</strong>. Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong> zijn<br />
metselaars geweest <strong>en</strong> <strong>de</strong> vroegere metselaars maakt<strong>en</strong> ook zelf mortel (<strong>van</strong> kalk) <strong>en</strong><br />
st<strong>en</strong><strong>en</strong> (<strong>van</strong> leem); dus wie weet?<br />
Liemp<strong>de</strong> 1867 (Kuijper- atlas)<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 6 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Karakterisering <strong>van</strong> <strong>de</strong> Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong>.<br />
Kerkebouwers <strong>en</strong> stukadoors. Dat was wat mijn va<strong>de</strong>r zaliger me vertel<strong>de</strong> to<strong>en</strong> ik hem<br />
vroeg naar wat <strong>de</strong> oudste g<strong>en</strong>eraties Van <strong>Liempt</strong> zoal had<strong>de</strong>n gedaan. En hij schreef<br />
daarbij, zo uit zijn blote hoofd, voor mij <strong>van</strong> alle familiele<strong>de</strong>n nam<strong>en</strong> <strong>en</strong> geboortedata tot<br />
drie g<strong>en</strong>eraties terug op.<br />
Bewijz<strong>en</strong> voor het bouw<strong>en</strong> <strong>van</strong> kerk<strong>en</strong> <strong>en</strong> het stukador<strong>en</strong> heb ik niet. Wel dat<br />
betovergrootva<strong>de</strong>r Adrianus “Meester metselaar” was <strong>en</strong> dat g<strong>en</strong>eraties Van <strong>Liempt</strong> uit<br />
Vught volg<strong>en</strong>s het kadaster <strong>en</strong> bevolkingsregister “metzelaar” war<strong>en</strong>. Van die activiteit<strong>en</strong><br />
moet<strong>en</strong> zeker nog erg<strong>en</strong>s rek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> of beschrijving<strong>en</strong> te vin<strong>de</strong>n zijn.<br />
Het war<strong>en</strong> gewone m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die ge<strong>en</strong> bijzon<strong>de</strong>re vermelding kreg<strong>en</strong>. Vanaf medio 19 e<br />
eeuw zal dat overig<strong>en</strong>s veran<strong>de</strong>r<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> oudste beschrijving<strong>en</strong> <strong>van</strong> hun bestaan zijn die uit Vught. Ze woon<strong>de</strong>n (begin 19 e<br />
eeuw) zowel in het dorp zelf, maar ook er buit<strong>en</strong> in Vlasmeer (<strong>de</strong> zuidkant) of aan <strong>de</strong><br />
Heikant (t<strong>en</strong> noor<strong>de</strong>n). In <strong>De</strong>uter<strong>en</strong> (to<strong>en</strong> behor<strong>en</strong>d tot <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Vught), Boxtel <strong>en</strong><br />
Cromvoirt ligg<strong>en</strong> ook relaties.<br />
<strong>De</strong> stamva<strong>de</strong>r <strong>van</strong> onze tak die zich buit<strong>en</strong> Vught vestig<strong>de</strong> was betovergrootva<strong>de</strong>r<br />
Adrianus, die rond 1835 naar Bokhov<strong>en</strong> vertrok. Bij hem zi<strong>en</strong> we ook <strong>de</strong> eerste<br />
bestuurlijke functie, die <strong>van</strong> wethou<strong>de</strong>r, in <strong>de</strong> familie verschijn<strong>en</strong>. Volg<strong>en</strong><strong>de</strong> g<strong>en</strong>eraties<br />
zett<strong>en</strong> het werk voor <strong>de</strong> lokale geme<strong>en</strong>schap voort, door <strong>van</strong>uit strategische ambtelijke<br />
posities maatschappelijke functies te vervull<strong>en</strong>.<br />
Al het gevon<strong>de</strong>ne overzi<strong>en</strong><strong>de</strong> karakteriseer ik onze voorva<strong>de</strong>r<strong>en</strong> als mid<strong>de</strong>nstan<strong>de</strong>rs,<br />
initiatiefnemers, m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> bre<strong>de</strong> belangstelling, creatief, zich conformer<strong>en</strong>d (want<br />
all<strong>en</strong> katholiek hoewel zeker niet altijd gedrev<strong>en</strong>), graag gezi<strong>en</strong>, soms last hebb<strong>en</strong>d <strong>van</strong><br />
m<strong>en</strong>selijke on<strong>de</strong>ug<strong>de</strong>n <strong>en</strong> vooral: meer (creatieve <strong>en</strong> initiatiefrijke) “secretaris” dan<br />
“voorzitter”.<br />
Wap<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> voormalige geme<strong>en</strong>te Liemp<strong>de</strong><br />
Typische voornam<strong>en</strong>?<br />
Mijn voorva<strong>de</strong>rs in <strong>de</strong> rechte lijn, inclusief hun broers <strong>en</strong> zuss<strong>en</strong>, gebruikt<strong>en</strong> in totaal e<strong>en</strong><br />
18- tal algeme<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong><strong>de</strong> nam<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> aantal daar<strong>van</strong> kom<strong>en</strong> bedui<strong>de</strong>nd meer<br />
voor dan an<strong>de</strong>re, <strong>en</strong> daarom kun je ze wellicht “typisch Van <strong>Liempt</strong>” noem<strong>en</strong>. Daarnaast<br />
kwam<strong>en</strong> ook verget<strong>en</strong>, maar mooie, nam<strong>en</strong> voor als J<strong>en</strong>neke (= Joanna), Aerdijn <strong>en</strong><br />
Neeske.<br />
In <strong>de</strong> rechte lijn kwam <strong>de</strong> naam Jo(h)ann(es)(a) het meest (7 maal) voor, gevolgd door<br />
Wilhelm(us)((in)a) (6 maal). <strong>De</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong> plaats wordt ge<strong>de</strong>eld door Adrian(us)(a),<br />
Ant(h)oni(us)(a) <strong>en</strong> Martin(us)(a) (elk 4 maal).<br />
Godsdi<strong>en</strong>st.<br />
Alle hier beschrev<strong>en</strong> Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong> of hun voorgangers war<strong>en</strong> Rooms Katholiek, <strong>de</strong><br />
gangbare godsdi<strong>en</strong>st in Brabant. Sommige bronn<strong>en</strong> die ik raadpleeg<strong>de</strong> zijn echter <strong>van</strong><br />
protestante origine. Dat komt omdat tot <strong>de</strong> Napoleontische tijd, zeg tot ongeveer 1810,<br />
Hollan<strong>de</strong>rs <strong>de</strong> di<strong>en</strong>st uitmaakt<strong>en</strong> in dit <strong>de</strong>el <strong>van</strong> Brabant. En <strong>de</strong> Hollandse<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 7 versie 3.1 dd 21 januari 2008
staatsgodsdi<strong>en</strong>st was het protestantisme. Katholiek<strong>en</strong> werd <strong>de</strong> uitvoering <strong>van</strong> hun<br />
godsdi<strong>en</strong>st lastig, zo niet onmogelijk gemaakt. Registraties als <strong>van</strong> geboorte <strong>en</strong> huwelijk<br />
door <strong>de</strong> Katholieke kerk had<strong>de</strong>n ge<strong>en</strong> rechtskracht. Slechts registratie door Schout <strong>en</strong><br />
Schep<strong>en</strong><strong>en</strong> (het wettelijk gezag), óf door <strong>de</strong> Dominee, was rechtsgeldig. Omdat<br />
registratie bij <strong>de</strong> Dominee, in teg<strong>en</strong>stelling tot die bij Schout <strong>en</strong> Schep<strong>en</strong><strong>en</strong>, gratis was<br />
trouw<strong>de</strong>n veel paartjes voor <strong>de</strong> Dominee. Meestal is er dan ook nog e<strong>en</strong> Katholiek<br />
huwelijk, omdat dat nu e<strong>en</strong>maal zo hoor<strong>de</strong> <strong>en</strong> omdat het dan pas écht was. “Voor <strong>de</strong> wet<br />
nog niet naar bed” is e<strong>en</strong> gezeg<strong>de</strong> dat to<strong>en</strong> zeker opging (<strong>en</strong> waarschijnlijk ook<br />
overtre<strong>de</strong>n zal zijn)!.<br />
Van <strong>de</strong> oudste bek<strong>en</strong><strong>de</strong> gegev<strong>en</strong>s tot aan het begin <strong>van</strong> <strong>de</strong> 19 e eeuw.<br />
<strong>De</strong> oudste gevon<strong>de</strong>n g<strong>en</strong>eraties Van <strong>Liempt</strong> woon<strong>de</strong>n in Vught. Het is mogelijk dat zij<br />
daar hun famili<strong>en</strong>aam gekreg<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>, als zijn<strong>de</strong> afkomstig uit Liemp<strong>de</strong> (dat is althans<br />
<strong>de</strong> "leer" die <strong>de</strong> naam Van <strong>Liempt</strong> beschouwt als e<strong>en</strong> toponiem).<br />
Vught is e<strong>en</strong> dorp dat zui<strong>de</strong>lijk <strong>van</strong> <strong>De</strong>n Bosch in <strong>de</strong> provincie Noord- Brabant ligt.<br />
Vught 1832 (oudste kadastrale kaart)<br />
Er moet, in <strong>de</strong> zev<strong>en</strong>ti<strong>en</strong><strong>de</strong> eeuw, zo rond 1670, e<strong>en</strong> Antonius (<strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>??) zijn<br />
gebor<strong>en</strong> die we kunn<strong>en</strong> beschouw<strong>en</strong> als onze oudst bek<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> op papier bewijsbare<br />
voorva<strong>de</strong>r (overbetovergrootva<strong>de</strong>r). Zijn bestaan leid ik af uit het feit dat er kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> zijn<br />
met <strong>de</strong> va<strong>de</strong>rsnaam Antonij. Over die kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> bestaan in <strong>de</strong> archiev<strong>en</strong> wél gegev<strong>en</strong>s. 1<br />
<strong>De</strong> <strong>en</strong>ige vermelding<strong>en</strong> die ik over <strong>en</strong>e Antonius gevon<strong>de</strong>n heb is op 20 <strong>de</strong>cember 1745,<br />
wanneer hij in het begraafboek <strong>van</strong> Vught wordt vermeld. Én nog el<strong>de</strong>rs, waarover<br />
ver<strong>de</strong>rop (na wat <strong>de</strong>tective- werk, zie <strong>de</strong> grijze katern,) meer.<br />
1 Vroeger had m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> voornaam, e<strong>en</strong> va<strong>de</strong>rsnaam <strong>en</strong> e<strong>en</strong> famili<strong>en</strong>aam. <strong>De</strong> twee<strong>de</strong> naam, <strong>de</strong> va<strong>de</strong>rsnaam,<br />
verwees naar <strong>de</strong>g<strong>en</strong>e die je va<strong>de</strong>r was. Soms is die ook tot famili<strong>en</strong>aam gewor<strong>de</strong>n (bijvoorbeeld Jans<strong>en</strong>). In<br />
Rusland wordt <strong>de</strong>ze “drie<strong>de</strong>lige” naamgeving nog steeds toegepast.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 8 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Wap<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Vught<br />
E<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze Antonius, bij zijn huwelijk Willem Antonij <strong>van</strong> Liembd<br />
gehet<strong>en</strong>, is mijn oudovergrootva<strong>de</strong>r. Het is erg waarschijnlijk dat hij bij zijn doop op 27<br />
november 1701 in Vught <strong>de</strong> naam Guilielmus Janss<strong>en</strong> kreeg (zie ver<strong>de</strong>rop in <strong>de</strong> grijze<br />
katern). Willem Antonij <strong>van</strong> Liemd is mijn oudste voorva<strong>de</strong>r naar wie e<strong>en</strong> directe <strong>en</strong><br />
100% betrouwbare verwijzing in <strong>de</strong> archiev<strong>en</strong> te vin<strong>de</strong>n is.<br />
<strong>De</strong> eerste keer dat Willem Antonij als e<strong>en</strong> Van Liembd in archiev<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oemd wordt is bij<br />
zijn on<strong>de</strong>rtrouw op 19 januari 1726 <strong>en</strong> bij zijn huwelijk met J<strong>en</strong>neke Ariaansz Boon op 3<br />
februari 1726 in Vught.<br />
Kerkelijke inschrijving huwelijk Willem <strong>van</strong> Liembd <strong>en</strong> J<strong>en</strong>neke Boon;<br />
<strong>de</strong> oudst gevon<strong>de</strong>n 100% zekere beschrijving <strong>van</strong> e<strong>en</strong> voorou<strong>de</strong>r.<br />
Anno 1726 Januarij 19<br />
zijn in on<strong>de</strong>rtrouw aangetek<strong>en</strong>t Willem Antonij <strong>van</strong> Liembd j.m. (jongeman)<br />
met<br />
J<strong>en</strong>neke Ariaansz Boon j.d. (jongedochter)<br />
bei<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong> tot Vugt.<br />
zijn op <strong>de</strong>n 3 feb. in <strong>de</strong>n huwelijks<strong>en</strong><br />
staat bevestigt<br />
Willem <strong>en</strong> J<strong>en</strong>neke kreg<strong>en</strong> vier jong<strong>en</strong>s <strong>en</strong> drie meisjes. Zoals veel gebeur<strong>de</strong> in die tijd,<br />
zijn er waarschijnlijk meer kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> geweest; dood gebor<strong>en</strong> of vroeg gestorv<strong>en</strong>. <strong>De</strong> in<br />
lev<strong>en</strong> geblev<strong>en</strong> kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> zijn:<br />
Gertruda <strong>van</strong> Liembd, gedoopt op 20 <strong>de</strong>cember 1726 te Vught. Peter <strong>en</strong> Meter<br />
war<strong>en</strong> Adrianus Boons <strong>en</strong> Joanna Tonis <strong>van</strong> Liemt.<br />
H<strong>en</strong>ricus <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>, gedoopt op 17 oktober 1728 te Vught. Peter <strong>en</strong> Meter war<strong>en</strong><br />
Stephanus Boons <strong>en</strong> Johanna <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 9 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Theodora <strong>van</strong> Liembd, gedoopt op 20 maart 1731 te Vught. Peter <strong>en</strong> Meter war<strong>en</strong><br />
Antonius <strong>van</strong> Liemt <strong>en</strong> Wilhelmina Boons.<br />
Engelbert <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>, gedoopt op 28 juni 1733 te Vught. Peter <strong>en</strong> Meter war<strong>en</strong><br />
Everardus <strong>van</strong> Liemt <strong>en</strong> Petronilla Adriani Boons.<br />
Gerardus <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>, gedoopt op 14 oktober 1735 te Vught. Peter <strong>en</strong> Meter war<strong>en</strong><br />
Everardus Huberti <strong>en</strong> Geertrudis <strong>van</strong> Rijswijk. Gerardus is overle<strong>de</strong>n op 27 januari<br />
1819.<br />
Wilhelmina <strong>van</strong> Liembd, gedoopt op 7 april 1738 te Vught. Peter <strong>en</strong> Meter war<strong>en</strong><br />
Stephanus Boons <strong>en</strong> Maria Bau<strong>de</strong>wijn.<br />
Adrianus <strong>van</strong> Liemt, gedoopt op 14 juli 1740 te Vught (Sint Petrusparochie). Peter <strong>en</strong><br />
Meter war<strong>en</strong> Stephanus Boons <strong>en</strong> Maria <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>.<br />
Willem’s vrouw J<strong>en</strong>neke is vóór 1745 gestorv<strong>en</strong>. Wanneer precies <strong>en</strong> waaraan is niet<br />
dui<strong>de</strong>lijk. Mogelijk <strong>en</strong>kele dag<strong>en</strong> vóór 3 maart 1741, want dan staat in het begraafboek<br />
geschrev<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> “huisvrouw <strong>van</strong> Willem <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>” begrav<strong>en</strong> is. Zoals zoveel<br />
vrouw<strong>en</strong> in die tijd zou ze wel e<strong>en</strong>s overle<strong>de</strong>n kunn<strong>en</strong> zijn bij <strong>de</strong> geboorte <strong>van</strong> e<strong>en</strong> kind<br />
(dat dan doodgebor<strong>en</strong> is omdat het niet in <strong>de</strong> doopregisters wordt vermeld).<br />
<strong>De</strong> ongeveer 45- jarige Willem hertrouwt in elk geval op 23 mei 1745 in Vught met<br />
Lijsbet <strong>van</strong> <strong>de</strong>r Plas, geboortig <strong>van</strong> Sint Michielsgestel. Zij werd er gedoopt op 5 juni<br />
1717 <strong>en</strong> was dus 27 jaar to<strong>en</strong> ze trouw<strong>de</strong>.<br />
Huwelijksregistratie <strong>van</strong> Willem <strong>van</strong> Liembd <strong>en</strong> Lijsbeth <strong>van</strong> <strong>de</strong>r Plas<br />
145 <strong>De</strong>n 8 Maij sijn in on<strong>de</strong>rtrouw opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
aangetijk<strong>en</strong>t Willem <strong>van</strong> Liembd weduwnaar<br />
<strong>van</strong> J<strong>en</strong>neke Ariaans Boons geb <strong>en</strong> won<br />
alhier, met Lijsbeth <strong>van</strong> <strong>De</strong>r Plas j.d.<br />
geb te Michiels Gestel <strong>en</strong> won alhier<br />
<strong>en</strong> <strong>de</strong>n 23 dito in <strong>de</strong>n huwlijk<strong>en</strong> staat ingeseg<strong>en</strong>t <strong>en</strong><br />
bevestigt<br />
Willem <strong>en</strong> Lijsbeth krijg<strong>en</strong> nog twee dochters. Anthonetta, die op 9 januari 1746 <strong>en</strong><br />
Johanna, die op 3 <strong>de</strong>cember 1747 wordt gedoopt. Ook Lijsbeth is tij<strong>de</strong>ns Willem’s lev<strong>en</strong><br />
gestorv<strong>en</strong>. Zij was waarschijnlijk <strong>de</strong> “vrouw <strong>van</strong> Willem <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>” die op 31 juli 1749 in<br />
Vught begrav<strong>en</strong> werd.<br />
Willem trouw<strong>de</strong> opnieuw met Margarita Eerve (in <strong>de</strong> huwelijksakte Margo Jans<strong>en</strong> Erv<strong>en</strong>)<br />
uit Oirschot op 15 oktober 1752. Margo was e<strong>en</strong> onwettig kind, gedoopt op 30 januari<br />
1704 <strong>en</strong> was eer<strong>de</strong>r getrouwd geweest met Jan P<strong>en</strong>ninks uit Sint Michielsgestel.<br />
Zover na te gaan hebb<strong>en</strong> zij sam<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> meer gekreg<strong>en</strong>.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 10 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Huwelijksregistratie <strong>van</strong> Willem <strong>en</strong> Margo<br />
1752 <strong>De</strong>n 30 Septemberzijn in wettig<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rtrouw<br />
opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> aangetek<strong>en</strong>t<br />
Willem <strong>van</strong> Liembd laatst weduwnaar <strong>van</strong> Elisabeth<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong>r Plas geb. <strong>en</strong> won. alhier met Margo<br />
Jans<strong>en</strong> Erv<strong>en</strong> weduwe <strong>van</strong> Jan P<strong>en</strong>ninks geb. tot<br />
Oorschot won. alhier.<br />
<strong>en</strong> <strong>de</strong>n 15 October in <strong>de</strong> huwelijks<strong>en</strong> staat ingese-<br />
g<strong>en</strong>t <strong>en</strong> bevestigt.<br />
Wanneer <strong>en</strong> waar Willem is overle<strong>de</strong>n heb ik niet kunn<strong>en</strong> achterhal<strong>en</strong>.<br />
Het resultaat <strong>van</strong> e<strong>en</strong> speurtocht:<br />
1. <strong>de</strong> va<strong>de</strong>r <strong>en</strong> <strong>de</strong> doopakte <strong>van</strong> Willem Anthonij gevon<strong>de</strong>n!<br />
2. Mag ik u voorstell<strong>en</strong>: Aertsz is <strong>de</strong> naam!<br />
Van mijn voorva<strong>de</strong>r<strong>en</strong> hield het spoor op bij <strong>de</strong> huwelijksakte <strong>van</strong> Willem Antonij. Ik wist<br />
niet wie zijn ou<strong>de</strong>rs war<strong>en</strong>, want die wer<strong>de</strong>n niet in e<strong>en</strong> huwelijksakte vermeld. Die vind<br />
je alle<strong>en</strong> in <strong>de</strong> doopakte. Wat nu?<br />
Als Willem nu e<strong>en</strong>s broers <strong>en</strong>/ of zuss<strong>en</strong> had, <strong>en</strong> <strong>van</strong> (e<strong>en</strong> <strong>van</strong>) h<strong>en</strong> is wél e<strong>en</strong><br />
geboorteakte te vin<strong>de</strong>n, dan zijn dus ook Willems ou<strong>de</strong>rs (althans zeker <strong>de</strong> va<strong>de</strong>r)<br />
bek<strong>en</strong>d. Op zoek naar broers <strong>en</strong> zuss<strong>en</strong> dus!<br />
Om die te vin<strong>de</strong>n, heb ik gezocht naar Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong> (of gelijklui<strong>de</strong>nd) uit Vught die<br />
voldo<strong>en</strong> aan twee criteria: 1) met e<strong>en</strong> marge <strong>van</strong> 15 jaar vóór <strong>en</strong> ná het jaar 1700 (het<br />
veron<strong>de</strong>rstel<strong>de</strong> geboortejaar <strong>van</strong> Willem) gebor<strong>en</strong> te zijn én 2) <strong>de</strong> “va<strong>de</strong>rsnaam” Antonij<br />
(of daaromtr<strong>en</strong>t) te drag<strong>en</strong>. Daar<strong>van</strong> heb ik er vijf gevon<strong>de</strong>n.<br />
Het gaat dan om:<br />
Joannis Tonis <strong>van</strong> Liemt die uit e<strong>en</strong> huwelijk met Petronilla Peters <strong>van</strong> Pijn<strong>en</strong>burg uit<br />
Haar<strong>en</strong> 4 kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> krijgt, waar<strong>van</strong> het eerste, Antonius, op 30 september 1731<br />
gedoopt wordt. Het is waarschijnlijk zo, dat Joannis Tonis <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> is als <strong>de</strong>g<strong>en</strong>e<br />
(Antonij Liembd g<strong>en</strong>oemd) die op 22 augustus 1723 met <strong>de</strong> in Haar<strong>en</strong> gebor<strong>en</strong><br />
Pieternel Pijn<strong>en</strong>burg trouwt. Noch <strong>van</strong> Joannis, noch <strong>van</strong> Antonij is e<strong>en</strong> doopakte<br />
gevon<strong>de</strong>n. Uitgaan<strong>de</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> huwelijksleeftijd <strong>van</strong> 25 jar<strong>en</strong> (welke ik voor wie dat<br />
niet bek<strong>en</strong>d is steeds hanteer), is Joannis <strong>van</strong> 1698;<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 11 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Everardus <strong>van</strong> Limpt, gedoopt op 30 november 1699, zoon <strong>van</strong> Antonius Jansz<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> Limpt <strong>en</strong> Joanna (achternaam niet vermeld). Peter <strong>en</strong> meter war<strong>en</strong> Paulus<br />
Janss<strong>en</strong> <strong>en</strong> Maria H<strong>en</strong>rixs <strong>van</strong> Hees;<br />
Theodorus <strong>van</strong> Liemt, ook wel g<strong>en</strong>aamd Dirk, die op 19 november 1724 huw<strong>de</strong> met<br />
Maria Adriani Boon. Ze kreg<strong>en</strong> meer<strong>de</strong>re kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>. Waarschijnlijk is <strong>de</strong>ze Dirk<br />
schep<strong>en</strong> <strong>van</strong> Vught geweest (bron:<br />
http://lopabo.fontys.nl/jan_prive/Raad_R<strong>en</strong>tmr_G<strong>en</strong>_Domein<strong>en</strong>/RRG.296.doc fol.<br />
451, 453 <strong>en</strong> 458);<br />
Cornelia Tony Liembd, die op 29 januari 1736 trouw<strong>de</strong> met Ariaan Olijslagers uit<br />
Esch. Ge<strong>en</strong> doopakte <strong>van</strong> Cornelia gevon<strong>de</strong>n. Cornelia Tony zou <strong>van</strong> 1711 kunn<strong>en</strong><br />
zijn;<br />
Marie Toon<strong>en</strong> Liembd, die op 9 februari 1738 trouwt met Jan Raatse Kouw<strong>en</strong>berg <strong>en</strong><br />
die ik daarom <strong>van</strong> 1713 geboortig schat. Ook <strong>van</strong> Marie vond ik ge<strong>en</strong> doopakte.<br />
Uit <strong>de</strong>ze excercitie is maar één doopakte naar bov<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong>. Het is die <strong>van</strong><br />
Everardus. Daaruit blijkt dat di<strong>en</strong>s va<strong>de</strong>r Antonius Janss<strong>en</strong> <strong>van</strong> Limpt <strong>en</strong> di<strong>en</strong>s moe<strong>de</strong>r<br />
Joanna het<strong>en</strong>. Waarschijnlijk is dat die ook <strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs <strong>van</strong> Willem zijn.<br />
Doopakte <strong>van</strong> Everardus, <strong>de</strong> sleutel naar Willem’s va<strong>de</strong>r<br />
Ge<strong>en</strong> Van <strong>Liempt</strong> meer!<br />
To<strong>en</strong> ik in <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> perio<strong>de</strong> ver<strong>de</strong>r ging zoek<strong>en</strong> op <strong>de</strong> combinatie Antonius Janss<strong>en</strong><br />
(zon<strong>de</strong>r famili<strong>en</strong>aam) met Joanna vond ik in Vught maar liefst vier doopakt<strong>en</strong>, waar<strong>van</strong><br />
drie met doopgetuig<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rlinge naamsrelatie hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> één akte met <strong>de</strong><br />
volledige naam <strong>van</strong> Joanna. Zij zijn met grote waarschijnlijkheid <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> Antonius <strong>en</strong><br />
Joanna als die ik al als ou<strong>de</strong>rs <strong>van</strong> Willem gevon<strong>de</strong>n had. <strong>De</strong> gevon<strong>de</strong>n doopakt<strong>en</strong> zijn<br />
daarmee die <strong>van</strong> an<strong>de</strong>re broers <strong>en</strong> zuss<strong>en</strong> <strong>van</strong> Willem.<br />
Het curieuze is dat in die vier doopakt<strong>en</strong> <strong>de</strong> va<strong>de</strong>r géén familie-, maar e<strong>en</strong> va<strong>de</strong>rsnaam<br />
heeft, dus <strong>en</strong>kel Antonius Janss<strong>en</strong> wordt g<strong>en</strong>oemd. Dat betek<strong>en</strong>t naar mijn i<strong>de</strong>e dat we<br />
in <strong>de</strong> tijd kom<strong>en</strong> dat er in Vught nog ge<strong>en</strong> behoefte bestond om m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> ver<strong>de</strong>r dan met<br />
eig<strong>en</strong>-, va<strong>de</strong>rs- <strong>en</strong>/of grootva<strong>de</strong>rs naam te dui<strong>de</strong>n. Er war<strong>en</strong> mogelijk nog niet zoveel<br />
combinaties <strong>van</strong> voor- <strong>en</strong> va<strong>de</strong>rsnam<strong>en</strong> dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> daarmee nog voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>van</strong> elkaar<br />
on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n kon<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n.<br />
<strong>De</strong> doopakt<strong>en</strong> zijn <strong>van</strong>:<br />
Joanna Janss<strong>en</strong>, gedoopt op 22 november 1696 in Vught met als getuig<strong>en</strong> Joannes<br />
Janss<strong>en</strong> <strong>en</strong> H<strong>en</strong>rica H<strong>en</strong>drixs <strong>van</strong> Hees;<br />
Agnes Janss<strong>en</strong>, gedoopt op 18 juli 1698 in Vught met als getuig<strong>en</strong> Theodorus<br />
Guilixs<strong>en</strong> <strong>van</strong> Zelandt <strong>en</strong> Maria Corneliss<strong>en</strong>;<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 12 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Guilielmus Janss<strong>en</strong>, gedoopt op 23 <strong>de</strong>cember 1701 in Vught met als getuig<strong>en</strong><br />
H<strong>en</strong>ricus <strong>van</strong> Hees <strong>en</strong> Maria Jan Aerts. <strong>De</strong>ze Guilielmus moet <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> zijn als<br />
Willem, mijn eer<strong>de</strong>r gevon<strong>de</strong>n oudste voorva<strong>de</strong>r;<br />
Doopakte Guilielmus (later Willem Anthonij g<strong>en</strong>aamd)<br />
23 (novembris 1701) baptisatus est Guilielmus filius<br />
Anthonij Janss<strong>en</strong> et Joanna<br />
coniuges susceptores H<strong>en</strong>ricus<br />
<strong>van</strong> Hees et Maria Jan Aerts<br />
Theodorus Janss<strong>en</strong>, gedoopt op 27 november 1703 in Vught met als getuig<strong>en</strong><br />
Joannes Iw<strong>en</strong>s <strong>van</strong> Heis <strong>en</strong> Dirris H<strong>en</strong>dricks <strong>van</strong> Heis. In <strong>de</strong>ze doopakte is <strong>de</strong><br />
volledige naam <strong>van</strong> moe<strong>de</strong>r Joanna H<strong>en</strong>drickx <strong>van</strong> Heis (= afkomstig <strong>van</strong> Heesch)<br />
geschrev<strong>en</strong>. <strong>De</strong>ze Theodorus moet <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> zijn als <strong>de</strong> hiervóór g<strong>en</strong>oem<strong>de</strong>, ook wel<br />
Dirk gehet<strong>en</strong>.<br />
Aertz<br />
Wanneer Joanna (gedoopt 22 november 1696) het eerste kind is <strong>van</strong> Antonij Janss<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
Joanna H<strong>en</strong>drickx <strong>van</strong> Heis zull<strong>en</strong> die, als ze zich volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> katholieke moraal hebb<strong>en</strong><br />
gedrag<strong>en</strong>, iets <strong>van</strong> e<strong>en</strong> jaar daarvóór getrouwd zijn. Als we in die perio<strong>de</strong> naar e<strong>en</strong><br />
huwelijksakte zoek<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> we bij Anthonij Jan Aertsz <strong>en</strong> J<strong>en</strong>nek<strong>en</strong> (=Joanna) Handrix<br />
uit.<br />
Het kán bijna niet an<strong>de</strong>rs zijn of zij zijn <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong>n die als Willem’s ou<strong>de</strong>rs in zijn doopakte<br />
zijn vermeld. Bijzon<strong>de</strong>r is dat Anthonij er wordt vermeld als uit Vught kom<strong>en</strong>d <strong>en</strong> niet <strong>van</strong><br />
Liemp<strong>de</strong>. Dat neemt niet weg dat hij wel in Liemp<strong>de</strong> gebor<strong>en</strong> kan zijn <strong>en</strong> dat zijn<br />
kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> daarom uitein<strong>de</strong>lijk Van <strong>Liempt</strong> het<strong>en</strong>. Maar het kan ook zijn dat zijn werk met<br />
e<strong>en</strong> leemput te mak<strong>en</strong> had <strong>en</strong> dat die in het to<strong>en</strong>malige Vughtse dialect “limpt” werd<br />
g<strong>en</strong>oemd. G<strong>en</strong>oeg om nog uit te zoek<strong>en</strong>, dus.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 13 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Huwelijksakte <strong>van</strong> Anthonij Jan Aertsz <strong>en</strong> J<strong>en</strong>nek<strong>en</strong> Handrix<br />
bron: BHIC Vught reg. 24 Ne<strong>de</strong>rduits Gereformeer<strong>de</strong> Geme<strong>en</strong>te<br />
Anno 1695 octobris 8 Anthonij Jan Aertsz j.m. <strong>van</strong> Vugt<br />
met<br />
J<strong>en</strong>nek<strong>en</strong> Handrix j.d. <strong>van</strong> Vught<br />
getrouwt 23 dito<br />
Recapituler<strong>en</strong>d:<br />
<strong>De</strong> tot nu toe gevon<strong>de</strong>n oudste voorva<strong>de</strong>r in <strong>de</strong> rechte lijn is zeer waarschijnlijk Anthonij<br />
Jan Aertz (later g<strong>en</strong>oemd Anthonij Janss<strong>en</strong> (met toevoeging "<strong>van</strong> Limpt" bij <strong>de</strong> doopakte<br />
<strong>van</strong> zijn zoon Everardus)), gebor<strong>en</strong> rond 1669. Hij is op 8 oktober 1695 getrouwd met<br />
J<strong>en</strong>nek<strong>en</strong> Handrix (later g<strong>en</strong>oemd Joanna H<strong>en</strong>drickx <strong>van</strong> Heis).<br />
<strong>De</strong> acht kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> uit dit gezin war<strong>en</strong>:<br />
* Joanna Janss<strong>en</strong>, gedoopt op 22 november 1696,<br />
* Agnes Janss<strong>en</strong>, gedoopt op 18 juli 1698,<br />
* Everardus <strong>van</strong> Limpt, gedoopt op 30 november 1699,<br />
* Joannis Tonis <strong>van</strong> Liemt (ook g<strong>en</strong>aamd Antonij Liembd), gebor<strong>en</strong> rond eind 1700 (kan<br />
ook 1697 of 1702 zijn),<br />
* Guilielmus Janss<strong>en</strong> (later Willem Anthonij <strong>van</strong> Liembd g<strong>en</strong>oemd), gedoopt op 23<br />
<strong>de</strong>cember 1701,<br />
* Theodorus (Dirk) <strong>van</strong> Liemt, gedoopt op 27 november 1703,<br />
* Cornelia Tony Liembd, gebor<strong>en</strong> rond 1711 <strong>en</strong><br />
* Marie Toon<strong>en</strong> Liembd, gebor<strong>en</strong> rond 1713.<br />
Mijn voorva<strong>de</strong>r Willem Antonij blijft <strong>de</strong> oudste voorva<strong>de</strong>r waar<strong>van</strong> direct <strong>en</strong> 100% bewijs<br />
<strong>van</strong> zijn (in elk geval administratief) voorva<strong>de</strong>rschap, in <strong>de</strong> vorm <strong>van</strong> e<strong>en</strong> huwelijksakte,<br />
bestaat. Hij is echter zeer waarschijnlijk als Guilielmus Janss<strong>en</strong> in Vught gebor<strong>en</strong>.<br />
Vanwege <strong>de</strong> lange tijd die er ligt tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> geboorte <strong>van</strong> Theodorus <strong>en</strong> Marie/ Cornelia<br />
vermoed ik dat moe<strong>de</strong>r Joanna na <strong>de</strong> geboorte <strong>van</strong> Theodorus overle<strong>de</strong>n is <strong>en</strong> dat<br />
Cornelia <strong>en</strong> Marie daarom kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> zijn <strong>van</strong> e<strong>en</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> vrouw <strong>van</strong> Antonius. Enige<br />
aanwijzing die <strong>de</strong>ze gedachte on<strong>de</strong>rsteunt heb ik overig<strong>en</strong>s niet kunn<strong>en</strong> vin<strong>de</strong>n.<br />
Zo zie je dat door soepel te <strong>de</strong>nk<strong>en</strong> <strong>en</strong> door te <strong>de</strong>ducer<strong>en</strong> er méér uit <strong>de</strong> archiev<strong>en</strong> te<br />
hal<strong>en</strong> is dan op het eerste gezicht mogelijk lijkt.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 14 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Het is Willem’s zoon Adrianus <strong>van</strong> Liemt die mijn oudgrootva<strong>de</strong>r is gewor<strong>de</strong>n. Zowel<br />
zijn voor- als achternaam is in <strong>de</strong> diverse akt<strong>en</strong> op verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> wijze geschrev<strong>en</strong>. Als<br />
voornaam kwam ik ook Ariaan <strong>en</strong> Arianus teg<strong>en</strong>, terwijl voor <strong>de</strong> achternaam ook Limdt,<br />
Liembd <strong>en</strong> Van Liemdt is gebruikt. In dit verhaal hou ik voor ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> <strong>de</strong> eerst in stukk<strong>en</strong><br />
gebruikte naam aan. Dat is meestal <strong>de</strong> naam die gebruikt is in <strong>de</strong> geboorte- of doopakte.<br />
Adrianus werd, zoals al vermeld, gedoopt in Vught op 14 juli 1740.<br />
Doopregistratie <strong>van</strong> Adrianus <strong>van</strong> Liemt<br />
Hijs ging op 6 februari 1762 in Vught in on<strong>de</strong>rtrouw met Anna (Anthonij) <strong>van</strong> Berkel,<br />
geboortig <strong>van</strong> Sint Michielsgestel <strong>en</strong> daar gedoopt op 19 oktober 1737. Op 21 februari<br />
1762 trouw<strong>de</strong>n ze, waarbij Anthonius <strong>van</strong> Oirschot <strong>en</strong> H<strong>en</strong>di<strong>en</strong>a Aria<strong>en</strong> Smol<strong>de</strong>rs <strong>de</strong><br />
getuig<strong>en</strong> war<strong>en</strong>.<br />
Huwelijksregistratie Adrianus <strong>van</strong> Liemt met Anneke Ant. <strong>van</strong> Berckel<br />
Ook het huwelijk <strong>van</strong> Adrianus <strong>en</strong> Anna was vruchtbaar; ze kreg<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> 4 zon<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
drie dochters:<br />
Johannes <strong>van</strong> Liemdt, gedoopt op 8 <strong>de</strong>cember 1762 te Vught. Peter <strong>en</strong> Meter war<strong>en</strong><br />
Petrus <strong>van</strong> Berckel <strong>en</strong> Dorothea <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong><br />
Elisabeth <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>, gedoopt op 30 april 1764 te Vught. Peter <strong>en</strong> Meter war<strong>en</strong><br />
Wilhelmus <strong>en</strong> H<strong>en</strong>drina <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>. Elisabeth is op 25 januari 1795 met <strong>de</strong> ongeveer<br />
ti<strong>en</strong> jaar jongere Gerardus Arnoldus <strong>van</strong> Esch uit Vught getrouwd<br />
Franciscus <strong>van</strong> Limp, gedoopt op 21 februari 1767, precies 5 jar<strong>en</strong> na hun huwelijk,<br />
te Vught. Peter <strong>en</strong> Meter war<strong>en</strong> Petrus <strong>van</strong> Haare <strong>en</strong> Petronella Roovers. Franciscus<br />
is op 28 mei 1798 te Vught getrouwd met Maria <strong>van</strong> Hout(um) uit Liemp<strong>de</strong> <strong>en</strong> op 18<br />
juli 1822 in Vught overle<strong>de</strong>n<br />
Johanna <strong>van</strong> Limp, gedoopt op 21 oktober 1769 te Vught. Peter <strong>en</strong> Meter war<strong>en</strong><br />
Johannes <strong>van</strong> Berckel <strong>en</strong> Johanna <strong>van</strong> Limp<br />
Antonia <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>, gedoopt op 17 januari 1773 te Vught. Peter <strong>en</strong> Meter war<strong>en</strong><br />
Willebrordus <strong>van</strong> Berckel <strong>en</strong> Maria W<strong>en</strong>tselaers<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 15 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Wilhelmus <strong>van</strong> Limp, gedoopt op 13 oktober 1775 te Vught. Peter <strong>en</strong> Meter war<strong>en</strong><br />
Martinus <strong>van</strong> Haar<strong>en</strong> <strong>en</strong> Johanna Maria Olislagers. Wilhelmus trouw<strong>de</strong> met Feserina<br />
Hubb<strong>en</strong>s<br />
Engelbertus <strong>van</strong> Limp, gedoopt op 30 <strong>de</strong>cember 1779 te Vught. Zijn vele peetou<strong>de</strong>rs<br />
war<strong>en</strong> Petrus Cluijtmans, Gerardus <strong>van</strong> Limp, Johanna Stappers <strong>en</strong> Johanna Tibos.<br />
Meer gegev<strong>en</strong>s over Adrianus heb ik nog niet kunn<strong>en</strong> achterhal<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> voorva<strong>de</strong>r, oudou<strong>de</strong>r g<strong>en</strong>aamd, was Franciscus <strong>van</strong> Limp. Hij werd in<br />
Vught gedoopt op 21 februari 1767, waarbij Petrus <strong>van</strong> Haare <strong>en</strong> Petronella Roovers<br />
getuig<strong>en</strong> war<strong>en</strong>.<br />
Kerkelijke registratie <strong>van</strong> <strong>de</strong> doop <strong>van</strong> Franciscus <strong>van</strong> Limp<br />
Franciscus (in volg<strong>en</strong><strong>de</strong> stukk<strong>en</strong> steeds Francis g<strong>en</strong>oemd) trouw<strong>de</strong> op 22- jarige leeftijd<br />
in Vught met Maria <strong>van</strong> Houdt die op 3 april 1768 in Liemp<strong>de</strong> gedoopt was.<br />
<strong>De</strong> on<strong>de</strong>rtrouwdatum was 12 mei 1798; hun huwelijk werd bijna drie wek<strong>en</strong> later, op 28<br />
mei 1798, voltrokk<strong>en</strong>.<br />
Huwelijksakte <strong>van</strong> Francis Adrianus <strong>van</strong> Limp <strong>en</strong> Maria Arnoldus <strong>van</strong> Houdt<br />
uit het Schep<strong>en</strong><strong>en</strong>register<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 16 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Uit hun huwelijk wer<strong>de</strong>n vier lev<strong>en</strong><strong>de</strong> kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> gebor<strong>en</strong>; drie meisjes <strong>en</strong> e<strong>en</strong> jong<strong>en</strong>. Het<br />
war<strong>en</strong>:<br />
Adriana <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>, gedoopt op 8 januari 1802 te Vught. Haar Peter <strong>en</strong> Meter war<strong>en</strong><br />
Wilhelmus <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> <strong>en</strong> Anna <strong>van</strong> Hout. Adriana trouw<strong>de</strong> op 1 augustus 1824 in<br />
Vught met Theodorus Bex<br />
Arnolda <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> werd in Vught op 31 januari 1805 gedoopt. Peter <strong>en</strong> Meter<br />
Petrus <strong>van</strong> Rooij <strong>en</strong> Ida <strong>van</strong> Hautem war<strong>en</strong> daar als getuig<strong>en</strong> bij<br />
Adrianus <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>, die werd gedoopt op 14 april 1807 in Vught. Zijn Peter <strong>en</strong><br />
Meter war<strong>en</strong> Wilhelmus <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> <strong>en</strong> Wilhelmina <strong>van</strong> Houtum<br />
Anna <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>, gedoopt op 16 mei 1809 te Vught. Peter <strong>en</strong> Meter war<strong>en</strong><br />
Wilhelmus <strong>en</strong> Petri <strong>van</strong> Rooij.<br />
Francis stierf op 18 juli 1822 in Vught. Hij liet vrouw <strong>en</strong> zijn nog min<strong>de</strong>rjarige kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong><br />
achter.<br />
In <strong>de</strong> Memorie <strong>van</strong> Aangifte <strong>van</strong> zijn nalat<strong>en</strong>schap wordt als zijn beroep landbouwer<br />
g<strong>en</strong>oemd. Dat sluit overig<strong>en</strong>s niet uit dat hij e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>r vak heeft uitgeoef<strong>en</strong>d, maar op<br />
het mom<strong>en</strong>t <strong>van</strong> overlij<strong>de</strong>n was hij bek<strong>en</strong>d als landbouwer. Werk dat heel veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>,<br />
naast hun reguliere werk, er bij moest<strong>en</strong> do<strong>en</strong> om het hoofd bov<strong>en</strong> water te hou<strong>de</strong>n. <strong>De</strong><br />
Memorie vermeldt dat er ge<strong>en</strong> onroer<strong>en</strong><strong>de</strong> goe<strong>de</strong>r<strong>en</strong> zijn nagelat<strong>en</strong>. Over roer<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
zak<strong>en</strong> wordt niet gesprok<strong>en</strong>; die zijn dus min<strong>de</strong>r dan <strong>de</strong> wettelijke gr<strong>en</strong>s (to<strong>en</strong> nog e<strong>en</strong><br />
heel bedrag <strong>van</strong> fl. 300,--) waard geweest.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 17 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Memorie <strong>van</strong> Aangifte bij het overlij<strong>de</strong>n <strong>van</strong> Francis<br />
Interessant is dat <strong>de</strong> Memorie het adres <strong>van</strong> het sterfhuis vermeldt, Heijkant F nr. 19 te<br />
Vught. <strong>De</strong> Heijkant als weg bestaat niet meer. Met <strong>de</strong> aanleg <strong>van</strong> <strong>de</strong> spoorlijn <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
Rijksweg naar Tilburg is het grootste <strong>de</strong>el, ook nummer 19, verdw<strong>en</strong><strong>en</strong>. E<strong>en</strong> restant<br />
er<strong>van</strong>, <strong>de</strong> Heikantstraat, is nog te vin<strong>de</strong>n t<strong>en</strong> west<strong>en</strong> <strong>van</strong> Zionsburg.<br />
Op <strong>de</strong> voorpagina staat e<strong>en</strong> foto <strong>van</strong> het schil<strong>de</strong>rij dat H<strong>en</strong>ri Knip rond 1840 maakte <strong>van</strong><br />
“<strong>de</strong>n heikant” in Vught. Volg<strong>en</strong>s k<strong>en</strong>ners is het e<strong>en</strong> getrouwe weergave <strong>van</strong> e<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
huiz<strong>en</strong> die er ston<strong>de</strong>n.<br />
Waar woon<strong>de</strong>n <strong>de</strong> Vughtse Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong>?<br />
Het vorige gegev<strong>en</strong> is aanleiding om e<strong>en</strong>s stil te staan bij <strong>de</strong> locatie waar onze<br />
voorou<strong>de</strong>rs hebb<strong>en</strong> gewoond. Er zijn vijf plaats<strong>en</strong> waar daar iets over wordt gezegd:<br />
1. <strong>De</strong> aanduiding <strong>van</strong> <strong>de</strong> parochie waar Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong> zijn gedoopt, gehuwd of<br />
begrav<strong>en</strong>. Dop<strong>en</strong> wer<strong>de</strong>n door <strong>de</strong> pastoor ingeschrev<strong>en</strong>. Huwelijk<strong>en</strong> wer<strong>de</strong>n voor <strong>de</strong><br />
kerk geslot<strong>en</strong> (want dan was het volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> heers<strong>en</strong><strong>de</strong> moraal pas geldig), maar<br />
had<strong>de</strong>n pas rechtskracht wanneer dat voor <strong>de</strong> Schout of voor <strong>de</strong> Dominee (<strong>de</strong><br />
repres<strong>en</strong>tant <strong>van</strong> <strong>de</strong> geloofsrichting <strong>van</strong> <strong>de</strong> Hollandse bezetter) was gebeurd. Aan <strong>de</strong><br />
parochie valt normaal gesprok<strong>en</strong> het gebied af te lez<strong>en</strong> waar <strong>de</strong> dopeling woonachtig<br />
was. Vught k<strong>en</strong><strong>de</strong> al in <strong>de</strong> mid<strong>de</strong>leeuw<strong>en</strong> twee parochiekerk<strong>en</strong>, <strong>de</strong> St. Lambertus- <strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> St. Pieterskerk. <strong>De</strong> St. Pieterskerk was geleg<strong>en</strong> aan het huidige Maurickplein <strong>en</strong><br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 18 versie 3.1 dd 21 januari 2008
is inmid<strong>de</strong>ls gesloopt. <strong>De</strong> gr<strong>en</strong>z<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> to<strong>en</strong>malige parochies gev<strong>en</strong> overig<strong>en</strong>s<br />
slechts e<strong>en</strong> zeer globale indicatie;<br />
2. <strong>De</strong> hierbov<strong>en</strong> aangehaal<strong>de</strong> Memorie <strong>van</strong> Aangifte met het adres Heijkant F 19. Het<br />
is niet meer met zekerheid te bepal<strong>en</strong> waar dat pand heeft gestaan. To<strong>en</strong> <strong>de</strong> ou<strong>de</strong><br />
nummering met wijkletters <strong>en</strong> nummers werd veran<strong>de</strong>rd in straatnam<strong>en</strong> met<br />
nummers, is er bijna ge<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>te geweest die daar<strong>van</strong> e<strong>en</strong> concordantietabel<br />
heeft gemaakt. Ook Vught niet. Daarbij zijn waarschijnlijk alle pan<strong>de</strong>n die er to<strong>en</strong><br />
ston<strong>de</strong>n al gesloopt <strong>en</strong> is er met an<strong>de</strong>re percellering<strong>en</strong> terug gebouwd.<br />
<strong>De</strong> ou<strong>de</strong> wijknummering kwam in zwang to<strong>en</strong> plaats<strong>en</strong> zo groot wer<strong>de</strong>n dat niet<br />
ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> meer ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> bij naam k<strong>en</strong><strong>de</strong>. Meestal was wijk A <strong>de</strong> hoofdkern.<br />
Nummers wer<strong>de</strong>n meestal <strong>van</strong> oost naar west gegev<strong>en</strong>, maar dat kon ook an<strong>de</strong>rs.<br />
Uit <strong>de</strong> bevolkingsregisters kun je hal<strong>en</strong> op welk nummer iemand woon<strong>de</strong>. Veel heb je<br />
daar niet aan, want dat register werd ongeveer om <strong>de</strong> ti<strong>en</strong> jar<strong>en</strong> opnieuw<br />
aangemaakt. Er war<strong>en</strong> in die tijdspanne allerlei pan<strong>de</strong>n tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> bestaan<strong>de</strong> pan<strong>de</strong>n<br />
gebouwd <strong>en</strong> alles kreeg weer e<strong>en</strong> nieuw nummer.<br />
Wel komt het eig<strong>en</strong>dom <strong>van</strong> <strong>de</strong> “kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> Antonie <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>” volg<strong>en</strong>s het kadaster<br />
1832 overe<strong>en</strong> met het tell<strong>en</strong> <strong>van</strong> pan<strong>de</strong>n tot nummer 19 langs <strong>De</strong> Heikant. Mogelijk<br />
is dat dan toch <strong>de</strong> woning geweest waar Francis woon<strong>de</strong>;<br />
3. <strong>De</strong> eerste kadastrale kaart <strong>en</strong> <strong>de</strong> daarbij beschrev<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>. Het gaat dan om:<br />
1. Willem <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> te Vught, metzelaar, eig<strong>en</strong>aar in gebied <strong>De</strong> Vlasmeer, sectie F,<br />
nrs. 1033 (bouwland):<br />
2. Piet Willem <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> te Vught, metzelaar , gebied <strong>De</strong> Heikant, sectie D, nrs. 902<br />
(moestuin <strong>van</strong> 15 roe<strong>de</strong>n), 903 (huis <strong>en</strong> erf <strong>van</strong> 66 ell<strong>en</strong>) <strong>en</strong> 904 (huis <strong>en</strong> erf <strong>van</strong> 49<br />
ell<strong>en</strong>);<br />
3. Willem <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> te Vught, metzelaar, gebied <strong>De</strong> Heikant, sectie D, nrs. 876<br />
(huis <strong>en</strong> erf <strong>van</strong> 94 ell<strong>en</strong>), 877 (huis <strong>van</strong> 35 ell<strong>en</strong>), 878 (huis <strong>van</strong> 38 ell<strong>en</strong>) <strong>en</strong> 879<br />
(huis <strong>en</strong> erf <strong>van</strong> 58 ell<strong>en</strong>). <strong>De</strong>ze woninkjes war<strong>en</strong> “bermwoning<strong>en</strong>” aan <strong>de</strong> zuidkant<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> grote (Napoleonsweg) <strong>van</strong> Breda naar <strong>De</strong>n Bosch, nu zuidzij<strong>de</strong><br />
Helvoirtseweg t<strong>en</strong> oost<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> spoorlijn <strong>De</strong>n Bosch- Eindhov<strong>en</strong>;<br />
4. <strong>De</strong> kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> Antonie <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> te Vught, gebied <strong>De</strong> Heikant, nrs. 858 (opgaand<br />
geboomte 4 roe<strong>de</strong>n 95 ell<strong>en</strong>), 859 (huis <strong>en</strong> erf 1 roe 62 ell<strong>en</strong>), 860 (moestuin 9<br />
roe<strong>de</strong>n 10 ell<strong>en</strong>) <strong>en</strong> 861 (bouwland 11 roe<strong>de</strong>n);<br />
5. Piet Willem <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> te Vught, metzelaar, gebied Het Dorp, nrs. 361 (huis 54<br />
ell<strong>en</strong>), 354 (moestuin), 355, 356 <strong>en</strong> 357 (alle huis <strong>en</strong> erf), 358 (huis), 359 <strong>en</strong> 360<br />
(bei<strong>de</strong> huis <strong>en</strong> erf). <strong>De</strong>ze percel<strong>en</strong> lag<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> oostzij<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> Markt in Vught, op<br />
<strong>de</strong> hoek met het Marktveld.<br />
4. Het bevolkingsregister. In Vught werd <strong>van</strong>af ongeveer 1830 e<strong>en</strong> register bijgehou<strong>de</strong>n<br />
<strong>van</strong> wie waar woon<strong>de</strong>. Jammer g<strong>en</strong>oeg is niet opgeschrev<strong>en</strong> wanneer iemand op<br />
e<strong>en</strong> adres kwam won<strong>en</strong> <strong>en</strong> wanneer die er weg ging <strong>en</strong> waar naar toe.<br />
In het register 1830- 1840 staan nog slechts twee gezinsle<strong>de</strong>n <strong>van</strong> Francis zaliger<br />
ingeschrev<strong>en</strong>, <strong>en</strong> wel in het huis aan <strong>de</strong> Vlierd nummer 4e . Het zijn <strong>de</strong> weduwe <strong>van</strong><br />
Franciscus <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>, 63 jaar oud (zon<strong>de</strong>r beroep), <strong>en</strong> haar kind Adriaan <strong>van</strong><br />
<strong>Liempt</strong>, 26 jaar oud (metselaar <strong>van</strong> beroep). Ze kom<strong>en</strong> tesam<strong>en</strong> niet meer voor in<br />
het register <strong>van</strong> het volg<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong>c<strong>en</strong>nium.<br />
We mog<strong>en</strong> daaruit conclu<strong>de</strong>r<strong>en</strong> dat na het overlij<strong>de</strong>n <strong>van</strong> Francis zijn dochters<br />
Adriana, Arnold(in)a <strong>en</strong> Anna naar el<strong>de</strong>rs vertrokk<strong>en</strong> zijn.<br />
Adriana, arbeidster, was getrouwd met Theodorus Bex, ook arbei<strong>de</strong>r. Ze woon<strong>de</strong>n in<br />
1836 in Vught met hun vijf min<strong>de</strong>rjarige kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> Vlierd nummer 18a.<br />
Arnold(in)a trouw<strong>de</strong> op 10 mei 1829 met Cornelius <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kleij<strong>en</strong>berg uit Helvoirt <strong>en</strong><br />
is in Vught blijv<strong>en</strong> won<strong>en</strong>.<br />
Anna is op 25 april 1840 in <strong>De</strong>n Bosch getrouwd met H<strong>en</strong>drikus Wilhelmus<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 19 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Schellek<strong>en</strong>s uit Vught. Dat betek<strong>en</strong>t dat zij zich daarvóór al in <strong>De</strong>n Bosch heeft<br />
gevestigd.<br />
Adriaan is vóór 1839, to<strong>en</strong> hij in Bokhov<strong>en</strong> trouw<strong>de</strong>, uit Vught vertrokk<strong>en</strong>.<br />
Uit het bevolkingsregister blijkt dat zijn moe<strong>de</strong>r vóór haar overlij<strong>de</strong>n nog ev<strong>en</strong> heeft<br />
ingewoond bij haar dochter Arnold(in)a, die met <strong>de</strong> “metzelaar” Cornelis <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Kleij<strong>en</strong>berg was getrouwd. Cornelis <strong>en</strong> Arnoldina woon<strong>de</strong>n aan <strong>de</strong> Heikant 34 te<br />
Vught <strong>en</strong> had<strong>de</strong>n vier zoons <strong>en</strong> drie dochters. We mog<strong>en</strong> aannem<strong>en</strong> dat<br />
(groot)moe<strong>de</strong>r Maria, die 82 jaar was to<strong>en</strong> zij op 29 oktober 1850 stierf, er meer<br />
verzorging heeft g<strong>en</strong>ot<strong>en</strong> dan dat ze aan het reil<strong>en</strong> <strong>en</strong> zeil<strong>en</strong> <strong>van</strong> het gezin heeft<br />
kunn<strong>en</strong> bijdrag<strong>en</strong>;<br />
5. In <strong>de</strong> raadsverga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> 29 <strong>de</strong>cember 1827 wordt e<strong>en</strong> opsomming gegev<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong> voorpootrecht<strong>en</strong> in Vught. E<strong>en</strong> voorpootrecht is het recht om vóór je<br />
eig<strong>en</strong>dom op op<strong>en</strong>bare grond beplanting<strong>en</strong> te mog<strong>en</strong> zett<strong>en</strong>, die je eig<strong>en</strong>dom blijv<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> waar<strong>van</strong> <strong>de</strong> opbr<strong>en</strong>gst voor jou is. Twee Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong> had<strong>de</strong>n voorpootrecht.<br />
Willem A. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> "e<strong>en</strong> perceel voorp. aan zijn hof in <strong>de</strong> Vlierd gr. 24 roe<strong>de</strong>" <strong>en</strong><br />
Mattijs <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> "e<strong>en</strong> perceel voorp. aan zijn huis aan <strong>de</strong>n heijkant gr. 8 roe<strong>de</strong>".<br />
Hieron<strong>de</strong>r e<strong>en</strong> kaartje <strong>van</strong> Vught uit 1832, naar <strong>de</strong> eerste kadastrale kaart getek<strong>en</strong>d.<br />
Daarop zijn <strong>de</strong> to<strong>en</strong>malige beschrev<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>domm<strong>en</strong> <strong>van</strong> Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong> aangegev<strong>en</strong>.<br />
Voor <strong>de</strong> oriëntatie heb ik ook <strong>de</strong> loop <strong>van</strong> <strong>de</strong> huidige rijks- <strong>en</strong> spoorweg<strong>en</strong> ingetek<strong>en</strong>d.<br />
<strong>De</strong> to<strong>en</strong>malige hoofdweg<strong>en</strong> zijn rood ingekleurd <strong>en</strong> war<strong>en</strong> het eerst verhard met kei<strong>en</strong>.<br />
Alle an<strong>de</strong>re weg<strong>en</strong> war<strong>en</strong> onverhard.<br />
<strong>De</strong> waarschijnlijke woning <strong>van</strong> Francis, aan <strong>de</strong> Heijkant, is er met <strong>de</strong> kadastrale<br />
nummers 858 tot <strong>en</strong> met 861 aangegev<strong>en</strong>. <strong>De</strong> woning waar zijn weduwe Maria <strong>van</strong> Hout<br />
<strong>en</strong> hun zoon Adriaan na zijn door aan <strong>de</strong> Vlierd verblev<strong>en</strong>, is niet exact te dui<strong>de</strong>n.<br />
Heikant 34, het sterfhuis <strong>van</strong> Maria <strong>van</strong> Hout, heb ik ook niet kunn<strong>en</strong> tracer<strong>en</strong>.<br />
Eig<strong>en</strong>domm<strong>en</strong> <strong>en</strong> woonplaats<strong>en</strong> Van <strong>Liempt</strong> in Vught 1832<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 20 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Ein<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> “Vughtse perio<strong>de</strong>”.<br />
Hiermee b<strong>en</strong> ik aan het ein<strong>de</strong> gekom<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> beschrijving <strong>van</strong> <strong>de</strong> eerste, <strong>de</strong> “Vughtse”,<br />
perio<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong>. Onze voorva<strong>de</strong>r Adrianus is naar Bokhov<strong>en</strong> vertrokk<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> zijn ou<strong>de</strong>rs zijn in Vught overle<strong>de</strong>n.<br />
We zijn nu het jaar 1811 <strong>en</strong> <strong>de</strong> invoering <strong>van</strong> <strong>de</strong> Burgerlijke Stand gepasseerd. Van<br />
hieraf ga ik ver<strong>de</strong>r met het beschrijv<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> afzon<strong>de</strong>rlijke voorva<strong>de</strong>r<strong>en</strong> in rechte lijn <strong>en</strong><br />
hun kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> tot <strong>en</strong> met mijn va<strong>de</strong>r.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 21 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Adrianus (Adriaan) <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> (1807- 1890)<br />
mijn betovergrootva<strong>de</strong>r.<br />
Handtek<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> Adriaan<br />
(bron: Stadsarchief <strong>De</strong>n Bosch, nieuw archief Bokhov<strong>en</strong>, raadsverslag 10 november 1843)<br />
Wanneer hij precies is gebor<strong>en</strong>, valt niet meer te achterhal<strong>en</strong>. Naar goed “Rooms-<br />
Catholyck” gebruik zal dat kort voor zijn doop, op 14 april 1807 in Vught, zijn geweest.<br />
In dit verhaal noem ik hem Adriaan. Dat is waarschijnlijk <strong>de</strong> naam, waarmee hij<br />
aangesprok<strong>en</strong> werd. Behalve in formele docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> wordt hij namelijk altijd Adriaan<br />
g<strong>en</strong>oemd.<br />
Adriaan was <strong>de</strong> zoon <strong>van</strong> Francis <strong>van</strong> Limp (<strong>de</strong> naam <strong>van</strong> zijn va<strong>de</strong>r volg<strong>en</strong>s di<strong>en</strong>s<br />
doopakte) <strong>en</strong> Maria <strong>van</strong> Houdt.<br />
Op 13 juli 1839 trouw<strong>de</strong> hij op 33- jarige leeftijd in Bokhov<strong>en</strong> met Martina Pijn<strong>en</strong>borg, die<br />
to<strong>en</strong> 20 jaar oud was. Tina is gebor<strong>en</strong> op 22 november 1818 in Bokhov<strong>en</strong> <strong>en</strong> was <strong>de</strong><br />
dochter <strong>van</strong> Martinus Pijn<strong>en</strong>borg <strong>en</strong> Wilhelmina <strong>van</strong> <strong>de</strong>n Oever. Tina’s gezin bestond uit<br />
va<strong>de</strong>r, moe<strong>de</strong>r, twee zoons <strong>en</strong> e<strong>en</strong> dochter. Ze overleed op 19 mei 1877 in Bokhov<strong>en</strong>,<br />
58 jaar oud.<br />
Adriaan overleed op 20 september 1890 in St. Michielsgestel, in <strong>de</strong> leeftijd <strong>van</strong> 83 jaar.<br />
Doopakte Adrianus <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong><br />
14 aprillis (1807) Adrianus Baptizatus est, filius Legi-<br />
timus Francisci <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> et Maria<br />
<strong>van</strong> Houtem, susceperi<strong>en</strong>t Wilhelmus <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> et Wilhelma <strong>van</strong> Houtem<br />
(14 april 1807 is Adrianus gedoopt, wettige zoon <strong>van</strong> Francis <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> <strong>en</strong> Maria <strong>van</strong> Houtum,<br />
als getuig<strong>en</strong> Wilhelmus <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> <strong>en</strong> Wilhelma <strong>van</strong> Houtum)<br />
Woelige tij<strong>de</strong>n; grote veran<strong>de</strong>ring<strong>en</strong>.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 22 versie 3.1 dd 21 januari 2008
1807, Geboortejaar <strong>van</strong> Adrianus. Rond <strong>De</strong>n Bosch zwierv<strong>en</strong> (vooral Franse)<br />
legere<strong>en</strong>he<strong>de</strong>n die zich opmaakt<strong>en</strong> om strijd te voer<strong>en</strong> <strong>en</strong> die e<strong>en</strong> plaag voor <strong>de</strong><br />
bevolking moet<strong>en</strong> zijn geweest. Plun<strong>de</strong>r<strong>en</strong>, molester<strong>en</strong>, verkracht<strong>en</strong>. Positief was han<strong>de</strong>l<br />
<strong>en</strong>, to<strong>en</strong> erg belangrijk, <strong>de</strong> (m<strong>en</strong>selijke) mest die e<strong>en</strong> legerkamp lever<strong>de</strong> voor <strong>de</strong> schrale<br />
hoger geleg<strong>en</strong> gron<strong>de</strong>n.<br />
Braban<strong>de</strong>rs had<strong>de</strong>n nauwelijks toegang tot het door <strong>de</strong> Hollan<strong>de</strong>rs gedomineer<strong>de</strong><br />
bestuur; <strong>de</strong> bevolking was arm. <strong>De</strong> weg<strong>en</strong> war<strong>en</strong> nog zandpa<strong>de</strong>n <strong>en</strong> het landschap<br />
bestond uit kleinschalig verkavel<strong>de</strong> vruchtbare beekdal<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> uitgestrekte schrale<br />
hei<strong>de</strong>vel<strong>de</strong>n.<br />
Met va<strong>de</strong>r Francis, moe<strong>de</strong>r Maria, zijn twee ou<strong>de</strong>re zuss<strong>en</strong> Adriana <strong>en</strong> Arnolda <strong>en</strong> zijn<br />
jongere zusje Anna groei<strong>de</strong> Ad in e<strong>en</strong> voor die tijd relatief klein gezin op. Waarschijnlijk<br />
zijn er meer kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> verwekt, maar niet lev<strong>en</strong>d gebor<strong>en</strong>.<br />
To<strong>en</strong> hij 15 jaar oud was stierf zijn va<strong>de</strong>r. Er was niets of weinig om te erv<strong>en</strong> <strong>en</strong> hij<br />
moest waarschijnlijk mee in het lev<strong>en</strong>son<strong>de</strong>rhoud <strong>van</strong> het gezin voorzi<strong>en</strong>. Hij heeft dat<br />
met grote plichtsbetrachting gedaan. Je kunt dat aflez<strong>en</strong> aan het feit dat hij relatief laat is<br />
getrouwd <strong>en</strong> dat hij er veel aan heeft gedaan om e<strong>en</strong> goed (<strong>en</strong> dus goed betaald)<br />
vakman te wor<strong>de</strong>n.<br />
Want om je “Meester metselaar” te mog<strong>en</strong> noem<strong>en</strong> had je e<strong>en</strong> lange weg afgelegd <strong>van</strong><br />
leerjong<strong>en</strong> <strong>en</strong> gezel bij e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re “Meester”. Waarschijnlijk is <strong>de</strong> opleiding binn<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
familie gebeurd. Veel Vughtse Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong> war<strong>en</strong> tot ver in <strong>de</strong> 20 e eeuw goed bek<strong>en</strong>d<br />
staan<strong>de</strong> metselaars <strong>en</strong> stucadoors (<strong>en</strong>, volg<strong>en</strong>s mijn va<strong>de</strong>r, kerk<strong>en</strong>bouwers).<br />
Adrianus wordt, zover ik heb nagegaan, nerg<strong>en</strong>s in <strong>de</strong> Vughtse annal<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oemd. In<br />
1821 wordt nog wel Piet Willem <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> aangehaald in e<strong>en</strong> besluit <strong>van</strong> B&W <strong>van</strong> 23<br />
januari. Daarbij overweg<strong>en</strong> B&W dat "jaarlijks het Dorpswerk bij tourbeurt rouleert" <strong>en</strong><br />
dat <strong>de</strong> beurt dat jaar niet meer aan Piet Willem, maar aan e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re "metzelaar"<br />
toekomt.<br />
Adriaan leef<strong>de</strong> teg<strong>en</strong> <strong>de</strong> achtergrond <strong>van</strong> politiek roerige tij<strong>de</strong>n. In 1811 had<strong>de</strong>n <strong>de</strong><br />
Frans<strong>en</strong> <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>n veroverd <strong>en</strong> in Brabant het roer overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Hollan<strong>de</strong>rs. Dat had grote gevolg<strong>en</strong>.<br />
Zo kon <strong>de</strong> Rooms- katholieke kerk haar activiteit<strong>en</strong> weer in vrijheid uitoef<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
Er wer<strong>de</strong>n belangrijke verhar<strong>de</strong> wegverbinding<strong>en</strong> aangelegd. Dat war<strong>en</strong> <strong>de</strong> zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong><br />
Napoleonsweg<strong>en</strong>. In Vught kwam<strong>en</strong> die <strong>van</strong> <strong>De</strong>n Bosch naar Tilburg <strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>De</strong>n Bosch<br />
naar Eindhov<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>.<br />
Ook belangrijk (zeker voor dit g<strong>en</strong>ealogisch on<strong>de</strong>rzoek) is dat <strong>de</strong> overheidsadministratie<br />
ge<strong>de</strong>g<strong>en</strong> werd opgezet. Zak<strong>en</strong> als Burgelijke Stand <strong>en</strong> Kadaster war<strong>en</strong> voor die tijd niet,<br />
of gebrekkiger in <strong>de</strong> vorm <strong>van</strong> Schep<strong>en</strong><strong>en</strong>registers <strong>en</strong> kerkelijke doop- <strong>en</strong> trouwboek<strong>en</strong>,<br />
aanwezig geweest.<br />
Nadat <strong>de</strong> Frans<strong>en</strong> weer verslag<strong>en</strong> war<strong>en</strong> scheid<strong>de</strong> België zich in 1830 af <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>n. Dat feit werd overig<strong>en</strong>s pas in 1839 door Ne<strong>de</strong>rland formeel erk<strong>en</strong>d.<br />
Vóór 1850 bestond verlichting <strong>en</strong>kel uit vuur, kaars<strong>en</strong> <strong>en</strong> olielamp<strong>en</strong>; daarna, tot 1900,<br />
was er in <strong>de</strong> grotere plaats<strong>en</strong> (waarschijnlijk niet in Bokhov<strong>en</strong>) gasverlichting. <strong>De</strong><br />
stoommachine bestond al bij zijn geboorte <strong>en</strong> hij heeft <strong>de</strong> aanleg <strong>van</strong> <strong>de</strong> spoorlijn <strong>De</strong>n<br />
Bosch- Eindhov<strong>en</strong> meegemaakt. Hij heeft noch waterleiding noch riolering, stofzuiger of<br />
wasmachine gek<strong>en</strong>d. Pas in <strong>de</strong> laatste fase <strong>van</strong> zijn lev<strong>en</strong> war<strong>en</strong> er fiets<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
eerste auto kan hij ook gehoord hebb<strong>en</strong>.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 23 versie 3.1 dd 21 januari 2008
We kunn<strong>en</strong> wel stell<strong>en</strong> dat het tij<strong>de</strong>ns Adriaan’s lev<strong>en</strong> e<strong>en</strong> in vele opzicht<strong>en</strong> <strong>en</strong>erver<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
tijd moet zijn geweest.<br />
Ge<strong>en</strong> militaire di<strong>en</strong>st.<br />
Vrijstelling <strong>van</strong> <strong>de</strong> Nationale Militie<br />
Adriaan heeft niet daadwerkelijk aan<br />
oorlogshan<strong>de</strong>ling<strong>en</strong> <strong>de</strong>elg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. Er was gelukkig<br />
oog voor zijn kostwinn<strong>en</strong><strong>de</strong> taak. Dat blijkt uit het feit<br />
dat hij, “uit hoof<strong>de</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong>ige <strong>en</strong> wettelijk<strong>en</strong> zoon<br />
e<strong>en</strong>er weduwe te zijn”, finaal werd vrijgesteld <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
di<strong>en</strong>stplicht bij <strong>de</strong> Nationale Militie. Waarschijnlijk zijn<br />
daarom zijn persoonlijke k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>, zoals l<strong>en</strong>gte,<br />
kleur har<strong>en</strong> <strong>en</strong> gezichtsvorm, niet g<strong>en</strong>oteerd.<br />
Maar daarmee is hij nog niet <strong>van</strong> <strong>de</strong> Noord- Brabantse<br />
Mobiele Schutterij af. Want in e<strong>en</strong> verklaring waarbij<br />
hem toestemming wordt gegev<strong>en</strong> om te huw<strong>en</strong> met<br />
Martina Pijn<strong>en</strong>burg staat dat <strong>de</strong> gehuw<strong>de</strong> staat <strong>en</strong> het<br />
hebb<strong>en</strong> <strong>van</strong> kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> re<strong>de</strong>n zal zijn uit <strong>de</strong> di<strong>en</strong>st<br />
ontslag<strong>en</strong> te wor<strong>de</strong>n, <strong>en</strong> dat zijn vrouw “nimmer het<br />
Korps zal mog<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>”.<br />
<strong>De</strong> Bokhov<strong>en</strong>se perio<strong>de</strong>.<br />
En dan vestigt hij zich in Bokhov<strong>en</strong>. Bokhov<strong>en</strong> was <strong>de</strong> kleinste geme<strong>en</strong>te in <strong>de</strong> provincie<br />
Noord- Brabant <strong>en</strong> bleef zelfstandig <strong>van</strong> 1813 tot 1922.<br />
Wanneer hij er gaat won<strong>en</strong> weet ik niet precies, want het Vughtse noch het Bokhov<strong>en</strong>se<br />
bevolkingsregister mak<strong>en</strong> gewag <strong>van</strong> <strong>de</strong> datum. Wel heeft hij in <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> 1840- 1850<br />
nog in Vught ingeschrev<strong>en</strong> gestaan.<br />
Waarom is hij naar Bokhov<strong>en</strong> gegaan? Ik heb daar ge<strong>en</strong> aanwijzing<strong>en</strong> voor kunn<strong>en</strong><br />
vin<strong>de</strong>n.<br />
Het kan zijn dat zijn vrouw, die wees was, er over e<strong>en</strong> woning beschikte. Maar het heeft<br />
waarschijnlijk te mak<strong>en</strong> met het feit dat zijn vrouw e<strong>en</strong> Bokhov<strong>en</strong>se was, daar ge<strong>en</strong><br />
an<strong>de</strong>re metselaar gevestigd was, <strong>en</strong> er dus mogelijk werk <strong>en</strong> e<strong>en</strong> toekomst voor hem<br />
lag.<br />
“E<strong>en</strong> braaf <strong>en</strong> <strong>de</strong>ugdzaam persoon”.<br />
In <strong>de</strong> nacht <strong>van</strong> 8 op 9 mei 1839 brand<strong>de</strong> <strong>de</strong> “raadskamer” <strong>van</strong> Bokhov<strong>en</strong> af. Voor zover<br />
na te gaan was die gevestigd in <strong>de</strong> restant<strong>en</strong> <strong>van</strong> kasteel Bokhov<strong>en</strong>. Inv<strong>en</strong>taris <strong>en</strong><br />
archief ging<strong>en</strong> grot<strong>en</strong><strong>de</strong>els verlor<strong>en</strong>.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 24 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Er moest e<strong>en</strong> nieuwe raadskamer kom<strong>en</strong>, sam<strong>en</strong> met lagere school, on<strong>de</strong>rwijzerswoning<br />
<strong>en</strong> brandspuithuisje. Adriaan heeft in 1841 met <strong>de</strong> nieuwbouw daar<strong>van</strong> veel te mak<strong>en</strong><br />
gehad. Op voorstel <strong>van</strong> Burgemeester <strong>en</strong> Assessor <strong>van</strong> 5 juni 1841 werd hij tot opzichter<br />
b<strong>en</strong>oemd <strong>van</strong> <strong>de</strong> bouw <strong>van</strong> <strong>de</strong> uitbreiding <strong>van</strong> <strong>de</strong> Lagere School <strong>en</strong> <strong>de</strong> bouw <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Raadskamer, annex on<strong>de</strong>rwijzerswoning <strong>en</strong> brandspuithuisje.<br />
Zijn aanstelling is aan Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong> gemeld per brief, die on<strong>de</strong>rstaand in cursief<br />
is opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. T<strong>en</strong> opzichte <strong>van</strong> <strong>de</strong> minute (het concept, dat ik in het Bossche<br />
geme<strong>en</strong>tearchief vond) is <strong>de</strong>ze in <strong>de</strong> ik- vorm met nog gezwoll<strong>en</strong>er <strong>en</strong> kruiperiger<br />
taalgebruik dan <strong>de</strong> oorspronkelijke opsteller (ik vermoed <strong>de</strong> secretaris) had gebruikt. Op<br />
8 juni 1841 al (!) beslot<strong>en</strong> Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong> dat er bij h<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> be<strong>de</strong>nking<strong>en</strong><br />
beston<strong>de</strong>n teg<strong>en</strong> <strong>de</strong> b<strong>en</strong>oeming (bron: BHIC, provinciaal bestuur 1814- 1920, inv. 5441).<br />
Bokhov<strong>en</strong> <strong>de</strong>n 5 e juny 1841<br />
Ik heb d’eer <strong>en</strong> neem <strong>de</strong> vrijheid Ue<strong>de</strong>le Grootachtbare Heer<strong>en</strong> Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong> ter<br />
k<strong>en</strong>nis te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> dat wij reeds aan<strong>van</strong>g hebb<strong>en</strong> gemaakt met het bouw<strong>en</strong> <strong>van</strong> onze<br />
Geme<strong>en</strong>te schoollocaal, on<strong>de</strong>rweizerswoning, Raadkamer etc: dat ik Burgemeester met<br />
overleg <strong>van</strong> <strong>de</strong> Heere Kraft, opzigter bij <strong>de</strong> waterstaat te s’Bosch <strong>en</strong> J: <strong>van</strong> Mil eerste<br />
assessor <strong>de</strong>zer Geme<strong>en</strong>te ons het beste bera<strong>de</strong>n hebb<strong>en</strong> gevon<strong>de</strong>n om alle<br />
moeijlijkhe<strong>de</strong>n voor te kom<strong>en</strong> e<strong>en</strong> <strong>de</strong>skundig persoon <strong>van</strong> het Metselwerk daarvoor het<br />
toezigt te do<strong>en</strong> hou<strong>de</strong>n, uit hoof<strong>de</strong> niemand <strong>van</strong> het Geme<strong>en</strong>te Bestuur <strong>de</strong> vereist<strong>en</strong>s<br />
bezit om daartoe te funger<strong>en</strong>, <strong>en</strong> voornoem<strong>de</strong> Heer Kraft welke alhier is gesteld als<br />
opzigter over het gebouw all<strong>en</strong> dag<strong>en</strong> daar niet kan bij wez<strong>en</strong>, <strong>en</strong> ook zulks te duurabel<br />
voor <strong>de</strong> Geme<strong>en</strong>te zou<strong>de</strong> uitkom<strong>en</strong> zoo heb ik <strong>van</strong> mijne pligt geacht Ue<strong>de</strong>le<br />
Grootachtbare ter k<strong>en</strong>nis te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> dat wij als toezigter on<strong>de</strong>r goedkeuring <strong>van</strong> Ue<strong>de</strong>le<br />
Grootachtbare Heer<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> gesteld Adriaan <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Mr: Metselaar won<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
binn<strong>en</strong> <strong>de</strong>ze geme<strong>en</strong>te welke aldaar zeer goed voor is geschikt <strong>en</strong> e<strong>en</strong> zeer braaf <strong>en</strong><br />
<strong>de</strong>ugdzaam persoon is, on<strong>de</strong>r beloning <strong>van</strong> e<strong>en</strong> Gul<strong>de</strong>n 20 c<strong>en</strong>ts per dag.<br />
Wij vertrouw<strong>en</strong> dan dat UE<strong>de</strong>le Groot Achtbare met ons zuld instemm<strong>en</strong> <strong>de</strong>wijl het<br />
belang <strong>van</strong> <strong>de</strong> Geme<strong>en</strong>te vor<strong>de</strong>rd <strong>van</strong> e<strong>en</strong> goed werk daar gesteld te zi<strong>en</strong>, waarop wij<br />
ons dan ne<strong>de</strong>rig <strong>en</strong> gedi<strong>en</strong>stig tot UE<strong>de</strong>le Groot Achtbare w<strong>en</strong><strong>de</strong>n met oodmoedig<br />
verzoek dat het UE<strong>de</strong>le Grootachtbare mog<strong>en</strong> behag<strong>en</strong> <strong>de</strong> nodige Authorisatie te will<strong>en</strong><br />
verl<strong>en</strong><strong>en</strong> om voornoem<strong>de</strong> A: <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> als opzigter on<strong>de</strong>r toezigt <strong>van</strong> vermel<strong>de</strong> Heer<br />
Kraft te will<strong>en</strong> admiteer<strong>en</strong>, on<strong>de</strong>r ge<strong>en</strong>e meer<strong>de</strong>re beloning als voor is voorschrev<strong>en</strong>.<br />
Waarme<strong>de</strong> ik d’eer heb mij met alle on<strong>de</strong>rdaniogheid <strong>en</strong> eerbied te tek<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
<strong>De</strong> Burgemeester<br />
(w.g. A. v. Eijck)<br />
<strong>De</strong> bouw was, na inschrijving door vier person<strong>en</strong>, gegund aan <strong>de</strong> He<strong>de</strong>lse Piet <strong>van</strong> Erp<br />
voor fl 510,00.<br />
Hoe <strong>de</strong> verhouding<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te precies lag<strong>en</strong>, is me niet bek<strong>en</strong>d. Wel kom ik<br />
zak<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> die we teg<strong>en</strong>woordig verstr<strong>en</strong>geling <strong>van</strong> belang<strong>en</strong> zou<strong>de</strong>n noem<strong>en</strong>. Want<br />
Adriaan was niet alle<strong>en</strong> opzichter, maar lever<strong>de</strong> ook bouwmaterial<strong>en</strong>, zorg<strong>de</strong> voor <strong>de</strong><br />
betaling <strong>van</strong> <strong>de</strong> arbei<strong>de</strong>rs <strong>en</strong> voer<strong>de</strong> zelf ook werk uit. Maar we sprek<strong>en</strong> natuurlijk wel<br />
over e<strong>en</strong> heel an<strong>de</strong>re tijd met han<strong>de</strong>lswijz<strong>en</strong> die we <strong>van</strong>wege <strong>de</strong> kans op frau<strong>de</strong> nu niet<br />
meer zou<strong>de</strong>n toelat<strong>en</strong>.<br />
Adriaan leg<strong>de</strong> overig<strong>en</strong>s keurig rek<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> verantwoording af aan het college; zie<br />
daar<strong>van</strong> on<strong>de</strong>rstaand voorbeeld (bron: stadsarchief <strong>De</strong>n Bosch, Bokhov<strong>en</strong>,<br />
geme<strong>en</strong>terek<strong>en</strong>ing 1841).<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 25 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Goedkeuring <strong>van</strong> e<strong>en</strong> <strong>de</strong>claratie door Adriaan<br />
Het is mogelijk dat zijn relatie met het geme<strong>en</strong>tebestuur in die tijd heeft geleid tot zijn<br />
b<strong>en</strong>oeming tot lid <strong>van</strong> <strong>de</strong> raad. En ik <strong>de</strong>nk dat die functie <strong>de</strong> aanzet is geweest tot <strong>de</strong><br />
ontwikkeling <strong>van</strong> <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> g<strong>en</strong>eraties Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong> in publieke functies.<br />
Daarmee zijn <strong>de</strong> initiatiev<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> inzet <strong>van</strong> Adriaan <strong>van</strong> groot belang voor die latere<br />
g<strong>en</strong>eraties!<br />
Werk<strong>en</strong>.<br />
In Bokhov<strong>en</strong> is hij metselaar. Niet zomaar metselaar, maar Meester Metselaar. En hij<br />
heeft ook personeel, of althans m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die hij uitbetaalt. Kijk maar naar <strong>de</strong>ze rek<strong>en</strong>ing.<br />
Zo zijn er in <strong>de</strong> archiev<strong>en</strong> nog heel wat voorbeel<strong>de</strong>n <strong>van</strong> zijn werk<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te<br />
Bokhov<strong>en</strong> te vin<strong>de</strong>n.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 26 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Rek<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> Adriaan uit 1842<br />
Bokhov<strong>en</strong> <strong>de</strong>n <strong>De</strong>sember 1842<br />
Van A. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Mr. Metselaar<br />
Aan het geme<strong>en</strong>te huijs<br />
Jannewarij 29 ¼ dag gewerkt aan het dak A. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> 27 ½<br />
dito 29 ¼ dag gewerkt Niklaas <strong>van</strong> <strong>de</strong>n Oever 15<br />
Feberwarij 12 ½ dag aan het geme<strong>en</strong>te huijs A. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> 55<br />
dito 29 ½ dag Niklaas <strong>van</strong> <strong>de</strong>n Oever 30<br />
(totaal) 1,28 ½<br />
(Dat is totaal e<strong>en</strong> gul<strong>de</strong>n 28 <strong>en</strong> e<strong>en</strong> halve c<strong>en</strong>t die hem in januari 1843 uitbetaald is.<br />
Blijkbaar kon <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>teont<strong>van</strong>ger ook niet rek<strong>en</strong><strong>en</strong>!<br />
Bron: stadsarchief <strong>De</strong>n Bosch, geme<strong>en</strong>terek<strong>en</strong>ing Bokhov<strong>en</strong> 1843)<br />
Maar niet alle<strong>en</strong> in Bokhov<strong>en</strong> heeft hij gewerkt <strong>en</strong> ook blev<strong>en</strong> zijn verrichting<strong>en</strong> niet<br />
beperkt tot <strong>de</strong> bouw <strong>van</strong> <strong>en</strong> reparatie aan gebouw<strong>en</strong>. Dat blijkt uit e<strong>en</strong> raadsstuk uit<br />
maart 1862 <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te <strong>De</strong>n Bosch, waarbij <strong>de</strong> voorzitter meldt dat aan A. <strong>van</strong><br />
<strong>Liempt</strong> uit Bokhov<strong>en</strong> gegund wordt het legg<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> riool in <strong>de</strong> Dieze voor het<br />
aanzi<strong>en</strong>lijke bedrag <strong>van</strong> fl 1595,--. In die kwaliteit han<strong>de</strong>lt hij dan on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> firma <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
weduwe P. <strong>de</strong> Rooij. Ik neem aan dat hij <strong>de</strong> zaakwaarnemer voor die weduwe was.<br />
Huwelijk.<br />
To<strong>en</strong> Adriaan met Martina trouw<strong>de</strong> was zijn va<strong>de</strong>r Francis al overle<strong>de</strong>n, ev<strong>en</strong>als <strong>de</strong><br />
bei<strong>de</strong> ou<strong>de</strong>rs <strong>van</strong> Martina. Getuig<strong>en</strong> bij het huwelijk war<strong>en</strong> <strong>de</strong> Bokhov<strong>en</strong>se koster, <strong>de</strong><br />
schoolon<strong>de</strong>rwijzer, e<strong>en</strong> arbei<strong>de</strong>r <strong>en</strong> <strong>de</strong> linn<strong>en</strong>verver, zijn<strong>de</strong> “goe<strong>de</strong> k<strong>en</strong>nisse <strong>van</strong> partij<strong>en</strong><br />
echtg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong>”.<br />
Handtek<strong>en</strong>ing Martina Pijn<strong>en</strong>borg op <strong>de</strong> huwelijksakte<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 27 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Het gezin Van <strong>Liempt</strong>- Pijn<strong>en</strong>borgh.<br />
Nadat Adriaan <strong>en</strong> Martina op 13 juli 1837 war<strong>en</strong> getrouwd kreg<strong>en</strong> ze drie kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>, twee<br />
zoons <strong>en</strong> e<strong>en</strong> dochter. Er is me ooit verteld dat er nog e<strong>en</strong> vroeg- gestorv<strong>en</strong> dochter is<br />
gebor<strong>en</strong>, ze zou Adriana hebb<strong>en</strong> gehet<strong>en</strong>, maar daar heb ik ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele aanwijzing<br />
voor kunn<strong>en</strong> vin<strong>de</strong>n, noch in <strong>de</strong> Burgelijke Stand, nog in <strong>de</strong> doopboek<strong>en</strong> die in <strong>de</strong> abdij<br />
<strong>van</strong> Berne in Heeswijk bewaard wor<strong>de</strong>n. Als we kijk<strong>en</strong> naar <strong>de</strong> geboortedata <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> zou het wel heel goed kunn<strong>en</strong> dat er nog an<strong>de</strong>re (doodgebor<strong>en</strong> of vroeg<br />
gestorv<strong>en</strong>) kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> zijn geweest.<br />
* Het oudste kind is Franciscus Wilhelmus (mijn overgrootva<strong>de</strong>r) gebor<strong>en</strong> op 12 april<br />
1841. Op hem ga ik ver<strong>de</strong>rop uitgebreid in.<br />
* Het twee<strong>de</strong> kind, Wilhelmina Sophia, wordt ruim neg<strong>en</strong> jaar later gebor<strong>en</strong> op 22<br />
augustus 1850. Vermoe<strong>de</strong>lijk is ze in e<strong>en</strong> ziek<strong>en</strong>huis in <strong>De</strong>n Bosch gebor<strong>en</strong>, want haar<br />
geboorteakte in <strong>de</strong> parochie Bokhov<strong>en</strong> vermeldt dat ze niet daar, maar in <strong>de</strong> kerk <strong>van</strong> St.<br />
Catharina in Busdocis (<strong>de</strong> latijnse naam voor <strong>De</strong>n Bosch) is gedoopt. Ik sluit niet uit dat<br />
ze on<strong>de</strong>rwijzeres is geweest, want in het Bokhov<strong>en</strong>se bevolkingsregister staat bij haar<br />
beroep: “school”. Én, ze schrijft haar naam erg mooi. Op 13 oktober 1882 trouwt ze met<br />
Petrus Willemse, e<strong>en</strong> weduwnaar met drie kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>, <strong>en</strong> gaat met hem <strong>van</strong>af 17 maart<br />
1883 in <strong>De</strong>n Bosch won<strong>en</strong>. Hij was oorspronkelijk huisschil<strong>de</strong>r te Hintham. Ze krijg<strong>en</strong><br />
sam<strong>en</strong> nog drie kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>; Anna Martina Maria, gebor<strong>en</strong> 23 juli 1883 in <strong>De</strong>n Bosch;<br />
Adrianus Petrus Maria, gebor<strong>en</strong> 2 november 1884 in Rosmal<strong>en</strong> (terug naar Hintham?)<br />
<strong>en</strong> Lamberdina Adriana, in <strong>De</strong>n Bosch gebor<strong>en</strong> op 9 januari 1886.<br />
Wilhelmina’s oudste broer F.W. nam op 18 oktober 1884 e<strong>en</strong> hypotheek <strong>van</strong> fl 1.500 op<br />
Petrus’ pand aan <strong>de</strong> Kolperstraat te <strong>De</strong>n Bosch, sectie H nr. 2677. <strong>De</strong> akte daar<strong>van</strong> is in<br />
mijn bezit. Dat geld is mogelijk gebruikt om hun bedrijfspositie te verbeter<strong>en</strong>. Ze hebb<strong>en</strong><br />
er uitein<strong>de</strong>lijk voor gekoz<strong>en</strong> e<strong>en</strong> nieuwe toekomst op te bouw<strong>en</strong> in Rotterdam, waar zij<br />
volg<strong>en</strong>s zegg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> florer<strong>en</strong><strong>de</strong> han<strong>de</strong>l in bouwmaterial<strong>en</strong> begonn<strong>en</strong> die teg<strong>en</strong>woordig<br />
nog zou bestaan in <strong>de</strong> vorm <strong>van</strong> e<strong>en</strong> grote bouwmarkt. Wilhelmina is op 16 juni 1919 in<br />
Rotterdam overle<strong>de</strong>n <strong>en</strong> daar op het RK- kerkhof begrav<strong>en</strong>.<br />
* Het <strong>de</strong>r<strong>de</strong> kind was Martinus Antonius die op 28 <strong>de</strong>cember 1851 gebor<strong>en</strong> werd. Hij<br />
trouw<strong>de</strong> op 21 mei 1883 met Anna Catherina <strong>de</strong>r Kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>, die op 18 oktober 1856 in<br />
Zeelst gebor<strong>en</strong> was. Ze kreg<strong>en</strong> vijf kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> die alle in Bokhov<strong>en</strong> gebor<strong>en</strong> zijn. Martina<br />
Maria Barbara, gebor<strong>en</strong> op 15 april 1885 <strong>en</strong> die slechts an<strong>de</strong>rhalf jaar oud werd;<br />
Johannes Adrianus Lambertus, gebor<strong>en</strong> op 19 mei 1888; Martina Maria Anna die op 16<br />
maart 1890 werd gebor<strong>en</strong> <strong>en</strong> vijf maan<strong>de</strong>n daarna stierf; Franciscus Anthonius, gebor<strong>en</strong><br />
op 23 november 1893 <strong>en</strong> Anthonius Cornelis Adrianus, gebor<strong>en</strong> op 20 september 1897.<br />
In zijn Bokhov<strong>en</strong>se perio<strong>de</strong> staat Martinus geboekt als landbouwer. Op 30 <strong>de</strong>cember<br />
1899 wordt het hele gezin in <strong>De</strong>n Bosch ingeschrev<strong>en</strong>. Het beroep <strong>van</strong> Martinus is<br />
volg<strong>en</strong>s het bevolkingsregister “pakhuisknecht”. In <strong>De</strong>n Bosch woon<strong>de</strong> hij met vrouw <strong>en</strong><br />
drie zon<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> Ber<strong>en</strong>woudstraat H 96. Martinus stierf in 1934.<br />
In <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>teraad.<br />
Vanaf 12 januari 1843 was Adriaan lid <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>teraad in Bokhov<strong>en</strong>. Hij heeft dus<br />
in <strong>de</strong> nieuwe raadskamer verga<strong>de</strong>rd waaraan hij zelf als opzichter <strong>en</strong> leverancier <strong>van</strong><br />
bouwmaterial<strong>en</strong> e<strong>en</strong> bijdrage had geleverd. Daarvóór was het Bokhov<strong>en</strong>se raadhuis<br />
gevestigd in <strong>de</strong> restant<strong>en</strong> <strong>van</strong> het kasteel <strong>van</strong> Bokhov<strong>en</strong> (inmid<strong>de</strong>ls op <strong>de</strong> omgrachting<br />
<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele relict<strong>en</strong> na, verdw<strong>en</strong><strong>en</strong>). Het raadhuis (raadskamer g<strong>en</strong>oemd), waarin hij<br />
verga<strong>de</strong>r<strong>de</strong> is overig<strong>en</strong>s rond 1913 ver<strong>van</strong>g<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> nieuw (in WO II gebombar<strong>de</strong>erd<br />
<strong>en</strong> niet hersteld). Van “zijn” raadhuis heb ik ge<strong>en</strong> afbeelding kunn<strong>en</strong> vin<strong>de</strong>n.<br />
Iets over <strong>de</strong> to<strong>en</strong>malige geme<strong>en</strong>telijke organisatie.<br />
Na <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> on<strong>de</strong>r het Franse regime wer<strong>de</strong>n voorlopig <strong>de</strong> eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 28 versie 3.1 dd 21 januari 2008
heerlijkhe<strong>de</strong>n belast met <strong>de</strong> voordracht ter b<strong>en</strong>oeming <strong>van</strong> schout<strong>en</strong> <strong>en</strong> bestuur<strong>de</strong>rs bij<br />
<strong>de</strong> koning, totdat in 1818 e<strong>en</strong> nieuw reglem<strong>en</strong>t <strong>van</strong> kracht werd voor bestur<strong>en</strong> op het<br />
platteland. <strong>De</strong> kandidat<strong>en</strong> voor zowel <strong>de</strong> raadsle<strong>de</strong>n als <strong>de</strong> schout wer<strong>de</strong>n door <strong>de</strong><br />
eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> <strong>de</strong>r heerlijkhe<strong>de</strong>n voorgedrag<strong>en</strong> ter b<strong>en</strong>oeming, <strong>de</strong> raadsle<strong>de</strong>n door<br />
Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong>, <strong>de</strong> schout door <strong>de</strong> koning. Op dit alles had<strong>de</strong>n <strong>de</strong> inwoners vrijwel<br />
ge<strong>en</strong> invloed.<br />
In 1825 wordt e<strong>en</strong> nieuw bestuursreglem<strong>en</strong>t vastgesteld. Dit "Reglem<strong>en</strong>t op het bestuur<br />
t<strong>en</strong> platt<strong>en</strong>lan<strong>de</strong>" was meer ge<strong>de</strong>tailleerd dan het vorige, maar bevatte weinig wez<strong>en</strong>lijke<br />
veran<strong>de</strong>ring<strong>en</strong>. <strong>De</strong> aanduiding<strong>en</strong> hoofdschoutambt <strong>en</strong> schoutambt maakt<strong>en</strong> plaats voor<br />
district <strong>en</strong> geme<strong>en</strong>te. In plaats <strong>van</strong> schout werd voortaan gesprok<strong>en</strong> <strong>van</strong> burgemeester,<br />
maar <strong>de</strong> naam assessor (voor wethou<strong>de</strong>r) bleef gehandhaafd. Ver<strong>de</strong>r werd het aantal<br />
le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>teraad in kleine geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> verhoogd <strong>van</strong> vijf tot zev<strong>en</strong> inclusief <strong>de</strong><br />
burgemeester.<br />
Met <strong>de</strong> daarop volg<strong>en</strong><strong>de</strong> geme<strong>en</strong>tewet <strong>van</strong> 1851 verviel het verschil tuss<strong>en</strong> ste<strong>de</strong>n <strong>en</strong><br />
plattelandsgeme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. <strong>De</strong> raad was nu het hoogste college <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te, het<br />
college <strong>van</strong> burgemeester <strong>en</strong> wethou<strong>de</strong>rs vorm<strong>de</strong> het dagelijks bestuur. <strong>De</strong><br />
burgemeester was voorzitter <strong>van</strong> bei<strong>de</strong> colleges. <strong>De</strong> burgemeester kon aan<strong>van</strong>kelijk nog<br />
wel lid <strong>van</strong> <strong>de</strong> raad zijn, maar moest dan als zodanig gekoz<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>n.<br />
In <strong>de</strong> tijd dat Adriaan geme<strong>en</strong>teraadslid werd vigeer<strong>de</strong> dus het "Reglem<strong>en</strong>t op het<br />
Bestuur t<strong>en</strong> plattelan<strong>de</strong>", <strong>en</strong> <strong>de</strong>ed <strong>de</strong> raad e<strong>en</strong> voordracht voor e<strong>en</strong> nieuw raadslid bij<br />
Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong>.<br />
In <strong>de</strong> grijze katern hierna <strong>de</strong> letterlijke weergave <strong>van</strong> <strong>de</strong> notul<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> Bokhov<strong>en</strong>se<br />
raad, waarin beslot<strong>en</strong> wordt Adriaan voor te drag<strong>en</strong> als lid (bron: stadsarchief <strong>De</strong>n<br />
Bosch).<br />
Verga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> 12 January 1843.<br />
<strong>De</strong> raad <strong>de</strong>r geme<strong>en</strong>te Bokhov<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> he<strong>de</strong>n <strong>de</strong>n twaalf<strong>de</strong>n behoorlijk drie dag<strong>en</strong> tevor<strong>en</strong><br />
schriftelijk opgeroep<strong>en</strong>, <strong>en</strong> aan <strong>de</strong> le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> het oogmerk dier oproeping uitdrukkelijk k<strong>en</strong>nis<br />
gegev<strong>en</strong> zijn<strong>de</strong>, zijn ter verga<strong>de</strong>ring opgekom<strong>en</strong> <strong>de</strong> navolg<strong>en</strong><strong>de</strong> le<strong>de</strong>n:<br />
1 e Anthonie <strong>van</strong> Wijck Burgemeester<br />
2 e Jan <strong>van</strong> Mil Assessor<br />
3 e H<strong>en</strong>dricus Mul<strong>de</strong>rs Assessor<br />
4 e H<strong>en</strong>dricus <strong>van</strong> Eijk<br />
5 e Ant. <strong>van</strong> <strong>de</strong>n Bogaard<br />
6 e Robertus <strong>De</strong>ckers<br />
alle le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong>n Raad <strong>de</strong>r voornoem<strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te.<br />
<strong>De</strong> le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong>n Raad mitsdi<strong>en</strong> in g<strong>en</strong>oegzame getall<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>woordig zijn<strong>de</strong> om ingevolge art.<br />
45 <strong>van</strong> het Reglem<strong>en</strong>t op het Bestuur t<strong>en</strong> plattelan<strong>de</strong> bevoeg<strong>de</strong>lijk te kunn<strong>en</strong> beraadslag<strong>en</strong> om<br />
gelet hebb<strong>en</strong> op alle <strong>de</strong> bepaling<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong><strong>de</strong> in het Koninklijk Besluit <strong>van</strong> <strong>de</strong>n 8 e Augustus<br />
1822 No. 75 gein<strong>de</strong>xeerd in het provinciaal Blad <strong>van</strong> dat jaar No. 74 alsme<strong>de</strong> op <strong>de</strong> bepaling<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> Art. 7 <strong>van</strong> het reglem<strong>en</strong>t waar<strong>van</strong> lecture is gedaan, is overgegaan tot het stemm<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
aan het Kollege <strong>van</strong> Heer<strong>en</strong> Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong> voor te drag<strong>en</strong> twee person<strong>en</strong> om daaruit e<strong>en</strong><br />
te kiez<strong>en</strong> <strong>en</strong> b<strong>en</strong>oem<strong>en</strong> tot lid <strong>van</strong> <strong>de</strong>n Raad <strong>de</strong>zer Geme<strong>en</strong>te ter ver<strong>van</strong>ging <strong>van</strong> het lid Willem<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong>r Lee<strong>de</strong>n welke op <strong>de</strong>n 23 e <strong>De</strong>cember 1842 jl. is overle<strong>de</strong>n.<br />
<strong>De</strong> stembiljett<strong>en</strong> door <strong>de</strong> le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong>n raad ingevuld <strong>en</strong> geslot<strong>en</strong>, doch niet geteek<strong>en</strong>d zijn<strong>de</strong>,<br />
heeft <strong>de</strong> voorzitter <strong>de</strong>zelve verzameld, <strong>en</strong> daar<strong>van</strong> <strong>de</strong>n inhoud voorgelez<strong>en</strong>, terwijl <strong>de</strong> twee<br />
aanwezig zijn<strong>de</strong> le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> het Geme<strong>en</strong>te Bestuur naar rang <strong>van</strong> inschrijving op <strong>de</strong> lijst achter <strong>de</strong><br />
Assessor<strong>en</strong> het eerst volg<strong>en</strong><strong>de</strong> zijn hebb<strong>en</strong> bezig gehou<strong>de</strong>n, <strong>de</strong> eerste met <strong>de</strong>n inhoud <strong>de</strong>r<br />
billett<strong>en</strong>, successivelijk op te teek<strong>en</strong><strong>en</strong>, <strong>en</strong> <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> <strong>van</strong> die opteek<strong>en</strong>ing contralijst te hou<strong>de</strong>n,<br />
alle welke verrigting<strong>en</strong> in teg<strong>en</strong>woordigheid <strong>de</strong>r verga<strong>de</strong>ring hebb<strong>en</strong> plaatsgehad.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 29 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Daarbij geblek<strong>en</strong> zijn<strong>de</strong> dat het getal <strong>de</strong>r geslot<strong>en</strong>e stembiljett<strong>en</strong> t<strong>en</strong> bedrage <strong>van</strong> zes gelijk was<br />
aan het getal <strong>de</strong>r stemm<strong>en</strong><strong>de</strong> Le<strong>de</strong>n is tev<strong>en</strong>s bevon<strong>de</strong>n dat uitgebracht zijn <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
stemm<strong>en</strong> als op Adriaan <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> zes stemm<strong>en</strong> <strong>en</strong> H<strong>en</strong>drik Pull<strong>en</strong> drie stemm<strong>en</strong> <strong>en</strong> mitsdi<strong>en</strong><br />
Adr. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> als eerste kandidaat <strong>en</strong> H<strong>en</strong>dr. Pull<strong>en</strong> als twee<strong>de</strong> kandidaat geproclameerd.<br />
Di<strong>en</strong>t<strong>en</strong>gevolge zal <strong>de</strong> aan het Kollege <strong>van</strong> Heer<strong>en</strong> Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong> aan te bie<strong>de</strong>n<br />
voordragtlijst<strong>en</strong> bestaan uit <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> person<strong>en</strong><br />
Adriaan <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> <strong>van</strong> beroep Mr. Metselaar <strong>en</strong> H<strong>en</strong>drik Pull<strong>en</strong> <strong>van</strong> beroep bouwman ,<br />
welke person<strong>en</strong> <strong>de</strong> vereist<strong>en</strong>s bezitt<strong>en</strong> bij Art. 5 <strong>van</strong> het Reglem<strong>en</strong>t voor het Bestuur <strong>van</strong> het<br />
platteland omschrev<strong>en</strong>, niet vall<strong>en</strong><strong>de</strong> in <strong>de</strong> term<strong>en</strong> <strong>van</strong> uitsluiting in Art. 6 vermeld, <strong>en</strong> aan ge<strong>en</strong>e<br />
<strong>de</strong>r le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> het Geme<strong>en</strong>te Bestuur bestaan in <strong>de</strong>n twee<strong>de</strong>n graad <strong>van</strong> bloedverwantschap of<br />
zwagerschap.<br />
En is <strong>van</strong> al het bov<strong>en</strong>staan<strong>de</strong>n t<strong>en</strong> dag<strong>en</strong> voorschrev<strong>en</strong>, het teg<strong>en</strong>woordig Relaas opgemaakt,<br />
waar<strong>van</strong> e<strong>en</strong> bewarings geant<strong>en</strong>diteerd, met <strong>en</strong> b<strong>en</strong>ev<strong>en</strong>s <strong>de</strong>n voordragtslijst <strong>van</strong> kandidat<strong>en</strong>,<br />
hiervoor vermeld aan <strong>de</strong>n Heer districtkommissaris <strong>van</strong> 3 e district Waalwijk zal wor<strong>de</strong>n gezon<strong>de</strong>n<br />
met het verzoek om e<strong>en</strong> <strong>en</strong> an<strong>de</strong>r aan het Kollege <strong>van</strong> Her<strong>en</strong> Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong> <strong>de</strong>zer<br />
provincie op te z<strong>en</strong><strong>de</strong>n.<br />
<strong>De</strong> Raad <strong>de</strong>r Geme<strong>en</strong>te Bokhov<strong>en</strong>,<br />
<strong>de</strong> Burgemeester, wg A. <strong>van</strong> Wijck<br />
J. <strong>van</strong> Mil, Assessor<br />
H. <strong>van</strong> Eijk, Ant. v.d. Bogaard, R. <strong>De</strong>ckers<br />
J.S. <strong>van</strong> Eijk, secr.<br />
<strong>De</strong> aanbeveling zal geleid hebb<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> b<strong>en</strong>oeming, want in <strong>de</strong> raadsverga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong><br />
10 november 1843 was Adriaan voor het eerst als raadslid aanwezig.<br />
<strong>De</strong> verslag<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> raadsverga<strong>de</strong>ring<strong>en</strong> in die tijd lat<strong>en</strong> weinig opwin<strong>de</strong>nds zi<strong>en</strong>: het<br />
ging vooral over lop<strong>en</strong><strong>de</strong> zak<strong>en</strong> als vaststell<strong>en</strong> <strong>van</strong> geme<strong>en</strong>teverslag<strong>en</strong> <strong>en</strong> –rek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>.<br />
Ook kwam<strong>en</strong> allerlei missives <strong>van</strong> overheidswege aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong>. Meest opwin<strong>de</strong>nd was<br />
wel <strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> e<strong>en</strong> voorstel tot sam<strong>en</strong>voeging met <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Engel<strong>en</strong>. Er<br />
wer<strong>de</strong>n 6 ingezet<strong>en</strong><strong>en</strong>/ grondbezitters uitg<strong>en</strong>odigd om in <strong>de</strong> raadsverga<strong>de</strong>ring hun<br />
m<strong>en</strong>ing te gev<strong>en</strong>. <strong>De</strong> grote meer<strong>de</strong>rheid was teg<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat werd ook het raadsbesluit.<br />
E<strong>en</strong> aardige kwestie is bijvoorbeeld nog het voorstel <strong>van</strong> het provinciaal bestuur om<br />
hoge gebouw<strong>en</strong> te voorzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> bliksemaflei<strong>de</strong>r. <strong>De</strong> raad oor<strong>de</strong>elt dat zoiets erg<br />
zinvol is, maar dat gezi<strong>en</strong> <strong>de</strong> slechte staat <strong>van</strong> <strong>de</strong> Bokhov<strong>en</strong>se kerktor<strong>en</strong> m<strong>en</strong> er <strong>de</strong><br />
voorkeur aan geeft om te vertrouw<strong>en</strong> op God’s g<strong>en</strong>a<strong>de</strong>, want die heeft al hon<strong>de</strong>r<strong>de</strong>n<br />
jar<strong>en</strong> blikseminslag voorkom<strong>en</strong>.<br />
Nee, <strong>de</strong> zak<strong>en</strong> in Bokhov<strong>en</strong> wer<strong>de</strong>n in an<strong>de</strong>re gremia gedaan. Het dagelijks bestuur, het<br />
waterschap, <strong>de</strong> beter gesitueer<strong>de</strong>n (waar<strong>van</strong> ik er diverse terugvond in <strong>de</strong> raad) zull<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> zaakjes wel geregeld hebb<strong>en</strong>. <strong>De</strong> raad lijkt mij het podium dat formeel <strong>de</strong> zak<strong>en</strong><br />
af<strong>de</strong>ed.<br />
Op 28 februari 1850 werd Adriaan b<strong>en</strong>oemd in e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>telijke commissie die e<strong>en</strong><br />
taak had voor <strong>de</strong> “behoeftig<strong>en</strong>”. Wanneer door storm of overstroming scha<strong>de</strong> aan<br />
gebouw<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze groep ontstond, moest <strong>de</strong> commissie die inv<strong>en</strong>tariser<strong>en</strong> <strong>en</strong> later,<br />
wanneer daarvoor gel<strong>de</strong>n beschikbaar war<strong>en</strong>, die aan herstel beste<strong>de</strong>n.<br />
In het najaar <strong>van</strong> 1850 speelt er zich op landsniveau e<strong>en</strong> kwestie af, waarbij Adriaan in<br />
het nieuws komt. Wat is er aan <strong>de</strong> hand? Op 11 september 1850 werd er gestemd voor<br />
<strong>de</strong> verkiezing <strong>van</strong> <strong>de</strong> le<strong>de</strong>n voor <strong>de</strong> Twee<strong>de</strong> Kamer <strong>de</strong>r Stat<strong>en</strong>- G<strong>en</strong>eraal. Er was e<strong>en</strong><br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 30 versie 3.1 dd 21 januari 2008
klacht ingedi<strong>en</strong>d dat <strong>de</strong> kiezers (to<strong>en</strong> war<strong>en</strong> nog niet alle ingezet<strong>en</strong><strong>en</strong> kiesgerechtigd) in<br />
Bokhov<strong>en</strong> noch e<strong>en</strong> oproeping, noch e<strong>en</strong> stembriefje had<strong>de</strong>n gehad. Er moest dus e<strong>en</strong><br />
herstemming plaatsvin<strong>de</strong>n tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> twee kandidat<strong>en</strong> <strong>De</strong> Poorter <strong>en</strong> Van Rijckevorsel<br />
<strong>van</strong> Kessel, die bei<strong>de</strong>n nag<strong>en</strong>oeg ev<strong>en</strong>veel stemm<strong>en</strong> had<strong>de</strong>n. Maar bij <strong>de</strong> herstemming<br />
ging het weer mis. Adriaan doet aan <strong>de</strong>ze herstemming blijkbaar illegaal mee (letterlijke<br />
tekst in “<strong>De</strong> Noordbrabanter” <strong>van</strong> 19 0ktober 1850 luidt: A. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> heeft zich in e<strong>en</strong>e<br />
aan <strong>de</strong>ze Kamer ingezon<strong>de</strong>n verklaring, zich valschelijk <strong>de</strong> hoedanigheid <strong>van</strong> kiezer<br />
toegeschrev<strong>en</strong>). Na <strong>en</strong>ig rek<strong>en</strong>werk wordt <strong>De</strong> Poorter als Lid <strong>de</strong>r Kamer toegelat<strong>en</strong>.<br />
Vanaf 4 oktober 1854 werd Adriaan (na twee keer gelijk stemm<strong>en</strong>) via loting voor het<br />
eerst assessor (wethou<strong>de</strong>r). In het geme<strong>en</strong>teverslag <strong>van</strong> 1864 wordt hij, sam<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />
an<strong>de</strong>r raadslid, ook als ambt<strong>en</strong>aar <strong>van</strong> <strong>de</strong> Burgerlijke Stand g<strong>en</strong>oemd; waarschijnlijk e<strong>en</strong><br />
functie qualitate qua.<br />
Ver<strong>de</strong>r was hij lid <strong>van</strong> het "college <strong>van</strong> zetters". Dat war<strong>en</strong> <strong>de</strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong> die e<strong>en</strong> schatting<br />
maakt<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> belastbare opbr<strong>en</strong>gst <strong>van</strong> <strong>de</strong> eig<strong>en</strong>domm<strong>en</strong>, die kadastraal<br />
geregistreerd ston<strong>de</strong>n. Het college <strong>van</strong> zetters vorm<strong>de</strong> sam<strong>en</strong> met <strong>de</strong> ambt<strong>en</strong>aar <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
directe belasting<strong>en</strong> <strong>de</strong> Schattingscommissie.<br />
<strong>De</strong> geme<strong>en</strong>te Bokhov<strong>en</strong> bezat ook e<strong>en</strong> zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong> “springstier”, die <strong>de</strong> koei<strong>en</strong><br />
bevruchtte. <strong>De</strong> raadsle<strong>de</strong>n, dus ook Ad, war<strong>en</strong> bij toerbeurt verantwoor<strong>de</strong>lijk voor het<br />
beheer <strong>en</strong> gebruik <strong>van</strong> <strong>de</strong> stier.<br />
Zijn wed<strong>de</strong> voor <strong>de</strong> wethou<strong>de</strong>rsfunctie werd door Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong> vastgesteld. Van<br />
dat besluit werd melding gedaan in het provinciaal blad. Met ingang <strong>van</strong> 1854 was zijn<br />
wed<strong>de</strong> fl. 15,-- per jaar. Vanaf 1858 werd dat opgetrokk<strong>en</strong> naar fl. 20,-- <strong>en</strong> <strong>van</strong>af 1875<br />
naar fl. 30 per jaar. (bron: provinciaal blad 1853 nr 31, 1857 nr 19 <strong>en</strong> 1874 nr 28).<br />
Vanaf het jaar 1884, veertig jaar nadat hij met het raadswerk begon, wordt hij niet meer<br />
als lid <strong>van</strong> <strong>de</strong> Raad vermeld.<br />
Roer<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> onroer<strong>en</strong><strong>de</strong> zak<strong>en</strong>.<br />
In het geme<strong>en</strong>teverslag <strong>van</strong> 1855 wordt in Bokhov<strong>en</strong> slechts één metselaar vermeld; dat<br />
moet Adriaan wel zijn. <strong>De</strong> “toestand <strong>van</strong> het ambacht” wordt g<strong>en</strong>oemd “vooruitgang”;<br />
<strong>van</strong>af 1859 “tamelijk wel” <strong>en</strong> in 1864 “goed”. Naast metselaar <strong>en</strong> wethou<strong>de</strong>r te zijn, hield<br />
Adriaan zoals to<strong>en</strong> gebruikelijk, ook wat vee. Uit <strong>de</strong> “toestand <strong>van</strong> <strong>de</strong>n veestapel” <strong>van</strong><br />
1852 blijkt dat hij 3 koei<strong>en</strong>, 2 kalver<strong>en</strong>, één vark<strong>en</strong> <strong>en</strong> zev<strong>en</strong> kipp<strong>en</strong> bezat. In 1854<br />
war<strong>en</strong> dat nog vier kalver<strong>en</strong>, één vark<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> hond <strong>en</strong> acht kipp<strong>en</strong>.<br />
Adriaan heeft re<strong>de</strong>lijk “geboerd”. Hij behoor<strong>de</strong> al in 1844 tot <strong>de</strong> 24 hoogst aangeslag<strong>en</strong><br />
voor belasting in Bokhov<strong>en</strong> <strong>en</strong> betaal<strong>de</strong> fl. 5,60 per jaar aan grondbelasting (bron: het<br />
boek “Bijzon<strong>de</strong>r Bokhov<strong>en</strong>” uit 2005).<br />
Bij het overlij<strong>de</strong>n <strong>van</strong> Adriaan’s vrouw Martina is er e<strong>en</strong> Memorie <strong>van</strong> Nalat<strong>en</strong>schap<br />
opgesteld. Zij laat daarin, conform <strong>de</strong> wet, <strong>de</strong> helft <strong>van</strong> <strong>de</strong> in echtver<strong>en</strong>iging bezet<strong>en</strong><br />
onroer<strong>en</strong><strong>de</strong> goe<strong>de</strong>r<strong>en</strong> na aan haar kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>. Het zijn percel<strong>en</strong> in <strong>de</strong> sectie A <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
geme<strong>en</strong>te Bokhov<strong>en</strong>, geleg<strong>en</strong> in <strong>en</strong> buit<strong>en</strong> <strong>de</strong> bebouw<strong>de</strong> kom. <strong>De</strong> kadastrale nummers<br />
<strong>en</strong> het gebruik zijn: 243 (huis <strong>en</strong> erf), 209, 41, 269, 275 <strong>en</strong> 276 (bouwland).<br />
Waar woon<strong>de</strong> Adriaan?<br />
In het blad “Met gans<strong>en</strong> trou” (uitgave <strong>van</strong> <strong>de</strong> heemkun<strong>de</strong>ver<strong>en</strong>iging Ons<strong>en</strong>oort te<br />
Vlijm<strong>en</strong>) jaargang 1958 nr. 18 staat e<strong>en</strong> artikel over <strong>de</strong> huiz<strong>en</strong> in Bokhov<strong>en</strong>. Volg<strong>en</strong>s dit<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 31 versie 3.1 dd 21 januari 2008
artikel woon<strong>de</strong> Ad <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> in 1847 op <strong>de</strong> plaats die overe<strong>en</strong> komt met het perceel nr.<br />
243.<br />
In het kadastrale minuutplan (dat is <strong>de</strong> eerste kadastrale kaart die gemaakt is) is <strong>de</strong><br />
situatie als hierna aangegev<strong>en</strong>. <strong>De</strong> woning <strong>van</strong> Ad heb ik rood gemaakt.<br />
Kadastraal minuutplan Bokhov<strong>en</strong> 1832, woning Adriaan geheel rood.<br />
In <strong>de</strong> rechterbov<strong>en</strong>hoek <strong>de</strong> rivier <strong>de</strong> Maas, met het hav<strong>en</strong>tje <strong>van</strong> Bokhov<strong>en</strong>.<br />
(noor<strong>de</strong>n naar bov<strong>en</strong> gericht)<br />
Overig<strong>en</strong>s was in 1832 Adriaan ge<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>aar <strong>van</strong> die woning; die was to<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>dom<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> moe<strong>de</strong>r (<strong>de</strong> weduwe Wilhelmina Pijn<strong>en</strong>borg, die zelf op 17 november 1837 is<br />
overle<strong>de</strong>n) <strong>van</strong> zijn latere vrouw Martine. Hij is in <strong>de</strong> woning <strong>van</strong> zijn vrouw getrokk<strong>en</strong><br />
to<strong>en</strong> hij <strong>van</strong>uit Vught kwam <strong>en</strong> met haar trouw<strong>de</strong>. Hij is dus “met zijn gatje in <strong>de</strong> boter<br />
gevall<strong>en</strong>”, zoals dat in Brabant g<strong>en</strong>oemd wordt. Hoewel, boter? In <strong>de</strong> memories <strong>van</strong><br />
successie <strong>van</strong> zijn schoonva<strong>de</strong>r <strong>en</strong> schoonmoe<strong>de</strong>r zaliger staat dat ze ge<strong>en</strong> roer<strong>en</strong><strong>de</strong> of<br />
onroer<strong>en</strong><strong>de</strong> eig<strong>en</strong>domm<strong>en</strong> bezat<strong>en</strong>. Toch zijn perceel A 243 (huis, tuin <strong>en</strong> erf) met e<strong>en</strong><br />
totale oppervlakte <strong>van</strong> 5 are 80 c<strong>en</strong>tiare), <strong>en</strong> ook nog an<strong>de</strong>re onbebouw<strong>de</strong> percel<strong>en</strong>,<br />
volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> Oorspronkelijke Aanwijz<strong>en</strong><strong>de</strong> Tabel <strong>van</strong> het kadaster in 1832 eig<strong>en</strong>dom <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> moe<strong>de</strong>r <strong>van</strong> Martina. Is <strong>de</strong> successiebelasting e<strong>en</strong> rad voor og<strong>en</strong> gedraaid? Mogelijk,<br />
maar ik <strong>de</strong>nk het niet. E<strong>en</strong> aanvaardbare verklaring is dat er ge<strong>en</strong> successierecht<br />
betaald hoef<strong>de</strong> wor<strong>de</strong>n wanneer <strong>de</strong> waar<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> goe<strong>de</strong>r<strong>en</strong> min<strong>de</strong>r dan fl 300,--<br />
bedroeg. Als ik me dan be<strong>de</strong>nk dat in 1840 in Bokhov<strong>en</strong> <strong>de</strong> nieuwbouw <strong>van</strong> klaslokal<strong>en</strong>,<br />
raadskamer, on<strong>de</strong>rwijzerswoning <strong>en</strong> brandspuithuisje voor fl 510,-- is aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> zou<br />
dat wel kunn<strong>en</strong> klopp<strong>en</strong>. Maar als het ge<strong>en</strong> boter was waar hij met zijn gatje in gevall<strong>en</strong><br />
is, dan is het toch goe<strong>de</strong> margarine: hij trouwt e<strong>en</strong> veel jongere vrouw, met e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong><br />
huis <strong>en</strong> er zijn ge<strong>en</strong> schoonou<strong>de</strong>rs die zich erg<strong>en</strong>s mee bemoei<strong>en</strong>!<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 32 versie 3.1 dd 21 januari 2008
<strong>De</strong> drie-on<strong>de</strong>r-e<strong>en</strong>-kap woning<strong>en</strong> die nu (2006) op het to<strong>en</strong>malige perceel<br />
243 staan vorm<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> contour<strong>en</strong> als Adriaan’s behuizing<br />
had. <strong>De</strong> opzet <strong>van</strong> het totale pand is op hoofdlijn<strong>en</strong> gelijk aan <strong>de</strong><br />
oorspronkelijke.<br />
Watersnood.<br />
Bokhov<strong>en</strong> lag pal aan <strong>de</strong> Maas. <strong>De</strong> Bergse Maas was nog niet gegrav<strong>en</strong> <strong>en</strong> dus was <strong>de</strong><br />
afvoer <strong>van</strong> het water niet best. Regelmatig <strong>de</strong><strong>de</strong>n er zich overstroming<strong>en</strong> voor.<br />
Uitein<strong>de</strong>lijk hebb<strong>en</strong> die geleid tot e<strong>en</strong> noodzakelijke grote sanering <strong>van</strong> het Brabantse<br />
stroomgebied <strong>van</strong> <strong>de</strong> Maas, waarbij <strong>de</strong> Beerse overlaat verdwe<strong>en</strong>, <strong>de</strong> Bergse Maas<br />
werd gegrav<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> Maas niet meer op <strong>de</strong> Waal bij Woudrichem aansloot, maar via<br />
Amer <strong>en</strong> Hollands Diep haar water kwijt kon. Maar dat gebeur<strong>de</strong> pas in 1901 <strong>en</strong> in <strong>de</strong><br />
tij<strong>de</strong>n daarvóór was er bijna elk jaar wel e<strong>en</strong> grotere of kleinere ramp. Daarbij<br />
verdronk<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>en</strong> vee <strong>en</strong> wer<strong>de</strong>n gebouw<strong>en</strong> beschadigd of verwoest.<br />
Er was e<strong>en</strong> scha<strong>de</strong>regeling voor dit soort calamiteit<strong>en</strong>. Ook Adriaan leed scha<strong>de</strong> <strong>en</strong><br />
di<strong>en</strong><strong>de</strong> claims in. Uit <strong>de</strong> archiev<strong>en</strong> (stadsarchief <strong>De</strong>n Bosch, nieuw archief Bokhov<strong>en</strong> inv.<br />
337) blijkt dat er on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re in 1876 weer e<strong>en</strong>s watersnood was in Bokhov<strong>en</strong>. Adriaan<br />
<strong>de</strong>clareert voor fl 25,00 scha<strong>de</strong> aan zijn huis <strong>en</strong> voor fl 50,275 scha<strong>de</strong> aan “hooi, stroo,<br />
mest <strong>en</strong> sparr<strong>en</strong>”. Hij krijgt uitein<strong>de</strong>lijk fl 24,00 als scha<strong>de</strong>vergoeding (door <strong>de</strong> provincie)<br />
uitgekeerd.<br />
E<strong>en</strong> nat weiland.<br />
In 1878 is het ook weer e<strong>en</strong> nat jaar geweest.<br />
Adriaan (dan 71 jaar) staat nu te boek met het beroep landbouwer <strong>en</strong> heeft <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
geme<strong>en</strong>te Bokhov<strong>en</strong> e<strong>en</strong> weiland gepacht g<strong>en</strong>aamd "<strong>de</strong> b<strong>en</strong>e<strong>de</strong>nste bezij<strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te".<br />
Dat weiland is echter op <strong>en</strong>kele dag<strong>en</strong> na het hele seizo<strong>en</strong> nat geblev<strong>en</strong>, waardoor hij<br />
het nauwelijks heeft kunn<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong>. In e<strong>en</strong> adres aan <strong>de</strong> raad <strong>van</strong> 12 april 1879 stelt<br />
hij voor <strong>de</strong> pachtsom daarom met <strong>de</strong> helft te vermin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>. Het adres is overig<strong>en</strong>s<br />
geschrev<strong>en</strong> door zijn zoon Frans, dan geme<strong>en</strong>tesecretaris in Waalwijk.<br />
<strong>De</strong> raad antwoordt hem dat hij dat had kunn<strong>en</strong> voorzi<strong>en</strong> omdat het water bij <strong>de</strong> aan<strong>van</strong>g<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> pacht al op het land stond <strong>en</strong> dat hij daarna nog vee heeft ingeschaard. En<br />
omdat er ver<strong>de</strong>r niemand vermin<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> pacht heeft gevraagd besluit <strong>de</strong> raad met<br />
algem<strong>en</strong>e stemm<strong>en</strong> het verzoek <strong>van</strong> <strong>de</strong> hand te wijz<strong>en</strong>.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 33 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Maar daarmee neemt Ad (weer gesteund door zoon Frans) ge<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oeg<strong>en</strong>. Zij legg<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> kwestie voor aan Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong> met het verzoek te bemid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>. Die vrag<strong>en</strong><br />
het geme<strong>en</strong>tebestuur nog e<strong>en</strong>s uitgebreid om advies.<br />
Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong> kiez<strong>en</strong> er uitein<strong>de</strong>lijk voor, na bestu<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
pachtovere<strong>en</strong>komst <strong>en</strong> <strong>de</strong> reactie <strong>van</strong> het geme<strong>en</strong>tebestuur, om Ad op 17 juli 1879 te<br />
k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> te gev<strong>en</strong> dat "er ge<strong>en</strong> term<strong>en</strong> bestaan <strong>de</strong>zerzijds tuss<strong>en</strong> bei<strong>de</strong>n te tre<strong>de</strong>n".<br />
Het lijkt mij e<strong>en</strong> onbevredig<strong>en</strong><strong>de</strong> uitslag, die overig<strong>en</strong>s wel snel kwam (inachtnem<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
<strong>de</strong> tijd die daar nu voor nodig geweest zou zijn)!<br />
Bron: bhic toeg. 17 inv. 7659 (in<strong>de</strong>x GS 1879).<br />
Overlij<strong>de</strong>n.<br />
Adriaan is op 16 januari 1889 uitgeschrev<strong>en</strong> te Bokhov<strong>en</strong> <strong>en</strong> naar St. Michielsgestel<br />
verhuisd. Hij woon<strong>de</strong> daar bij <strong>de</strong> nonnekes in het Lief<strong>de</strong>huis op het adres A 151.<br />
Waarschijnlijk kon hij als alle<strong>en</strong>staan<strong>de</strong> in Bokhov<strong>en</strong> niet meer behoorlijk voor zichzelf<br />
zorg<strong>en</strong>. Niet lang daarna, op 20 september 1890 om 18:00, overleed Adriaan er op<br />
83- jarige leeftijd.<br />
Het Lief<strong>de</strong>sgesticht in Sint Michielsgestel (links),<br />
waar Adriaan zijn laatste lev<strong>en</strong>sjar<strong>en</strong> doorbracht.<br />
Opvall<strong>en</strong>d is dat in Adriaan’s overlij<strong>de</strong>nsakte <strong>de</strong> voornam<strong>en</strong><br />
Adrianus Franciscus gebezigd wor<strong>de</strong>n. Adriaan heeft er dus<br />
postuum zijn “va<strong>de</strong>rsnaam” Franciscus bij gekreg<strong>en</strong>.<br />
Mogelijk dat zijn zoon Franciscus Wilhelmus, die <strong>de</strong><br />
aangifte heeft gedaan sam<strong>en</strong> met zijn collega <strong>de</strong><br />
geme<strong>en</strong>tesecretaris Verhag<strong>en</strong> <strong>van</strong> Sint Michielsgestel, iets<br />
heeft will<strong>en</strong> rechtzett<strong>en</strong> wat in zijn og<strong>en</strong> niet juist was.<br />
Waarom in die akte Adriaan’s moe<strong>de</strong>r Cornelia <strong>van</strong> <strong>de</strong>n<br />
Hout g<strong>en</strong>oemd wordt, inplaats <strong>van</strong> Maria <strong>van</strong> Houdt zoals in<br />
haar geboorteakte, is e<strong>en</strong> zaak waarnaar ik <strong>en</strong>kel kan<br />
giss<strong>en</strong>. Het was niet ongebruikelijk dat m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met an<strong>de</strong>re<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 34 versie 3.1 dd 21 januari 2008
voornam<strong>en</strong> wer<strong>de</strong>n aangesprok<strong>en</strong> dan die formeel in hun geboorteakte stond. Als dat zo<br />
is, is waarschijnlijk haar aanspreeknaam in <strong>de</strong> overlij<strong>de</strong>nsakte <strong>van</strong> haar man terecht<br />
gekom<strong>en</strong>.<br />
Bidpr<strong>en</strong>tje <strong>van</strong> Adriaan<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 35 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Franciscus Wilhelmus<br />
<strong>van</strong> <strong>Liempt</strong><br />
Mijn overgrootva<strong>de</strong>r Franciscus Wilhelmus <strong>van</strong><br />
<strong>Liempt</strong> (Frans) is gebor<strong>en</strong> op 12-04-1841 in<br />
Bokhov<strong>en</strong> als <strong>de</strong> eerste zoon <strong>van</strong> Adrianus <strong>van</strong><br />
<strong>Liempt</strong> <strong>en</strong> Martina Pijn<strong>en</strong>borg.<br />
Hij overleed op 29-11-1916 in <strong>De</strong>n Bosch, 75 jaar<br />
oud.<br />
Frans trouw<strong>de</strong>, 35 jaar oud, op 09-08-1876 in <strong>de</strong><br />
geme<strong>en</strong>te Herpt <strong>en</strong> Bern met Johanna Catherina<br />
Verhoev<strong>en</strong> die to<strong>en</strong> 24 jaar was. Zij was gebor<strong>en</strong> op<br />
04-05-1852 in Herpt, dochter <strong>van</strong> Joannes<br />
Verhoev<strong>en</strong> <strong>en</strong> Joanna Catherina <strong>van</strong> Bokhov<strong>en</strong>.<br />
Johanna is overle<strong>de</strong>n op 29-11-1925 in Waalwijk, 73<br />
jaar oud.<br />
<strong>De</strong> Bokhov<strong>en</strong>se perio<strong>de</strong>.<br />
Om 2 uur in <strong>de</strong> ocht<strong>en</strong>d <strong>van</strong> 12 april 1841 werd Frans in Bokhov<strong>en</strong> gebor<strong>en</strong>.<br />
Gegev<strong>en</strong>s over zijn jonge jar<strong>en</strong> <strong>en</strong> opleiding heb ik niet. We mog<strong>en</strong> aannem<strong>en</strong> dat hij <strong>de</strong><br />
Lagere School in Bokhov<strong>en</strong> heeft gevolgd. <strong>De</strong> vervolgstudie vond waarschijnlijk in e<strong>en</strong><br />
omligg<strong>en</strong><strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te plaats (“volontair”??). Daar heeft hij e<strong>en</strong> forse inspanning voor<br />
moet<strong>en</strong> lever<strong>en</strong>. <strong>De</strong>nk alle<strong>en</strong> al <strong>de</strong> afstand die lop<strong>en</strong>d moest wor<strong>de</strong>n afgelegd.<br />
Zijn di<strong>en</strong>stplicht bij <strong>de</strong> Nationale Militie heeft hij niet hoev<strong>en</strong> te vervull<strong>en</strong>. In 1860 is hij<br />
vrijgeloot. Wel was Frans sergeant- majoor bij <strong>de</strong> Rust<strong>en</strong><strong>de</strong> Schutterij in Noord- Brabant,<br />
8 e Bataljon, 2 e Compagnie (standplaats Heus<strong>de</strong>n).<br />
Frans werd op zijn 23 e jaar (in 1864) secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Bokhov<strong>en</strong> <strong>en</strong> bleef dat<br />
tot 1871. <strong>De</strong> va<strong>de</strong>r <strong>van</strong> Frans, Adrianus, was er wethou<strong>de</strong>r. Er war<strong>en</strong> in<strong>de</strong>rtijd twee<br />
kandidat<strong>en</strong> voor die functie, bei<strong>de</strong>n zoons <strong>van</strong> le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> het geme<strong>en</strong>tebestuur. In <strong>de</strong><br />
Raadsverga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> 20 oktober 1864 werd Frans b<strong>en</strong>oemd met vier stemm<strong>en</strong>; één<br />
meer dan zijn oppon<strong>en</strong>t.<br />
Vóór 1841 werd er geme<strong>en</strong>tekantoor gehou<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> restant<strong>en</strong> <strong>van</strong> het voormalige<br />
kasteel. Dat is verbrand <strong>en</strong> daarna is er e<strong>en</strong> nieuwe raadskamer annex lagere school<br />
annex on<strong>de</strong>rwijzerswoning annex branspuithuis gebouwd. In het Bossche stadsarchief is<br />
daar <strong>en</strong>kel nog e<strong>en</strong> bestek <strong>van</strong> te vin<strong>de</strong>n. Daaruit blijkt dat <strong>de</strong> raadskamer <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
secretarie één ruimte <strong>van</strong> 4,20m x 8,40m besloeg<strong>en</strong>. Die raadskamer, waar Frans zijn<br />
domicilie had, is in 1907 is ver<strong>van</strong>g<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> raadhuisje. Dat is in <strong>de</strong> twee<strong>de</strong><br />
wereldoorlog vernield.<br />
Snel na zijn b<strong>en</strong>oeming was hij al in functie.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 36 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Zijn jaarwed<strong>de</strong> in 1866 bedroeg volg<strong>en</strong>s het geme<strong>en</strong>teverslag f. 100,-- (dat <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
burgemeester bedroeg f. 50,-- <strong>en</strong> dat <strong>van</strong> zijn va<strong>de</strong>r voor zijn functie als wethou<strong>de</strong>r f 20,-<br />
-). In 1871, vlak voordat hij secretaris in Waalwijk werd, was zijn wed<strong>de</strong> volg<strong>en</strong>s het<br />
geme<strong>en</strong>teverslag al f. 170,--. <strong>De</strong> eerstlagere ambt<strong>en</strong>aar ter secretarie, <strong>de</strong> ont<strong>van</strong>ger,<br />
verdi<strong>en</strong><strong>de</strong> to<strong>en</strong> f. 55,-- per jaar. Zijn va<strong>de</strong>r, <strong>de</strong> wethou<strong>de</strong>r, nog steeds f. 20,--.<br />
Die salariss<strong>en</strong> uit het geme<strong>en</strong>teverslag zijn lager dan die war<strong>en</strong> vastgesteld door<br />
Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong>. In 1864 zou zijn wed<strong>de</strong> fl. 150,-- kunn<strong>en</strong> zijn, <strong>van</strong>af 1869 fl. 190,--<br />
.<br />
Er is één verhaal uit <strong>de</strong> Bokhov<strong>en</strong>se tijd via <strong>de</strong> familie overgeleverd. Dat vertel<strong>de</strong> mijn<br />
grootva<strong>de</strong>r weer aan zijn kleinkin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>. Het gaat over <strong>de</strong> kerk in Bokhov<strong>en</strong>, waar<strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
vloer in 1838 was opgehoogd <strong>van</strong>wege <strong>de</strong> vele overstroming<strong>en</strong>. Daarmee was het ook<br />
e<strong>en</strong> zeker droge plaats gewor<strong>de</strong>n in het dorp. En omdat aardappel<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> eerste<br />
lev<strong>en</strong>sbehoefte, er niet teg<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> wanneer ze nat wor<strong>de</strong>n, wer<strong>de</strong>n ze <strong>van</strong>af die tijd in<br />
<strong>de</strong> kerk opgeslag<strong>en</strong>. Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> preek stond e<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> bemin<strong>de</strong> gelovig<strong>en</strong> zo<br />
uitgebreid te geeuw<strong>en</strong>, dat e<strong>en</strong> plaatselijke grapp<strong>en</strong>maker bij hem e<strong>en</strong> aardappel in <strong>de</strong><br />
mond stopte. Maar die kwam zo vast te zitt<strong>en</strong>, dat uitein<strong>de</strong>lijk e<strong>en</strong> dokter hem er<strong>van</strong><br />
heeft moet<strong>en</strong> bevrij<strong>de</strong>n.<br />
<strong>De</strong> Waalwijkse perio<strong>de</strong>.<br />
Op 30 september 1871 is Frans uit het bevolkingsregister <strong>van</strong> Bokhov<strong>en</strong> uitgeschrev<strong>en</strong>,<br />
<strong>van</strong>wege vertrek naar Waalwijk, waar hij in <strong>de</strong> Raadsverga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> 5 september 1871<br />
met e<strong>en</strong> forse meer<strong>de</strong>rheid bov<strong>en</strong> drie an<strong>de</strong>re kandidat<strong>en</strong> als geme<strong>en</strong>tesecretaris was<br />
b<strong>en</strong>oemd. Hij is verhuisd <strong>en</strong> op het adres B38a in Waalwijk geregistreerd.<br />
Er war<strong>en</strong> meer<strong>de</strong>re candidat<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> functie <strong>van</strong> geme<strong>en</strong>te- secretaris in Waalwijk. In<br />
<strong>de</strong> verga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> B&W wer<strong>de</strong>n er twee, waaron<strong>de</strong>r Frans, ter voordracht aan <strong>de</strong><br />
geme<strong>en</strong>teraad aangewez<strong>en</strong>. Maar in <strong>de</strong> raadsverga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> 5 september wer<strong>de</strong>n er<br />
naast Frans <strong>en</strong> <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re kandidaat nóg twee ter stemming voorgelegd. Het ging om<br />
J.C. Verwiel (zoon <strong>van</strong> <strong>de</strong> burgemeester <strong>van</strong> Besoy<strong>en</strong>) die getuigschrift<strong>en</strong> had <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
notaris <strong>en</strong> <strong>de</strong> "groot- directeur Luns", J.H. Nieuw<strong>en</strong>huijz<strong>en</strong> uit Vlijm<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />
getuigschrift <strong>van</strong> <strong>de</strong> lokale pastoor waarin <strong>de</strong> me<strong>de</strong><strong>de</strong>ling "dat <strong>de</strong> kandidaat zich<br />
tweeëne<strong>en</strong>half jaar onberispelijk heeft gedrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> volstrekt niet als liberaal bek<strong>en</strong>d<br />
staat waardoor Zijne Eerwaar<strong>de</strong> hem gerust durft aan te bevel<strong>en</strong>" <strong>en</strong> L. Schnei<strong>de</strong>r uit<br />
Duss<strong>en</strong> die door <strong>de</strong> Post- Directeur <strong>van</strong> Oosterhout wordt aanbevol<strong>en</strong>. Uit <strong>de</strong> stukk<strong>en</strong><br />
blijkt niet <strong>van</strong> e<strong>en</strong> bijzon<strong>de</strong>re aanbeveling voor Frans. <strong>De</strong> raad geeft Frans zes stemm<strong>en</strong>,<br />
Verwiel krijgt er vier <strong>en</strong> <strong>de</strong> niet- liberale Vlijm<strong>en</strong>aar één. Aan Frans wordt <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> dag<br />
nog e<strong>en</strong> briefje gestuurd met <strong>de</strong> tekst: " <strong>De</strong>ze di<strong>en</strong>t tot voorlopige k<strong>en</strong>nisgeving, dat <strong>de</strong><br />
geme<strong>en</strong>teraad in Zijne Verga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> he<strong>de</strong>n U heeft b<strong>en</strong>oemd tot Secretaris <strong>de</strong>zer<br />
Geme<strong>en</strong>te, met verzoek <strong>de</strong>zer dag<strong>en</strong> herwaarts te kom<strong>en</strong> tot regeling <strong>van</strong> zak<strong>en</strong>".<br />
In <strong>de</strong> raadsverga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> 22 september 1871 maakt Frans zijn opwachting <strong>en</strong> "betuigt<br />
daarop in korte woor<strong>de</strong>n zijn<strong>en</strong> hartelijk<strong>en</strong> dank aan <strong>de</strong>n Geme<strong>en</strong>teraad voor het<br />
vertrouw<strong>en</strong> in hem geschonk<strong>en</strong>, dat hij zal tracht<strong>en</strong> dit vertrouw<strong>en</strong> meer <strong>en</strong> meer<br />
waardig te wor<strong>de</strong>n, dat hij zijne beste kracht<strong>en</strong> in het welbegrep<strong>en</strong> belang <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
geme<strong>en</strong>te zal aanw<strong>en</strong><strong>de</strong>n <strong>en</strong> in <strong>de</strong>ze <strong>de</strong> Voetstapp<strong>en</strong> hoopt te drukk<strong>en</strong> <strong>van</strong> Zijn<strong>en</strong><br />
Voorganger <strong>de</strong>n heer Van Heijst".<br />
Pas later heeft hij e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> huis gekocht <strong>en</strong> is er gaan won<strong>en</strong> op adres A 241, dat na<br />
1900 is veran<strong>de</strong>rd in A 251. Weer later, bij <strong>de</strong> invoering <strong>van</strong> <strong>de</strong> straatnaamaanduiding<br />
werd dat Grotestraat 157 (kan fout zijn, heb dit uit <strong>de</strong> weigering drankvergunning <strong>van</strong><br />
Joanna CM, maar staat ook zo in <strong>de</strong> gezinskaart dus kan wel klopp<strong>en</strong>) <strong>en</strong> na<strong>de</strong>rhand<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 37 versie 3.1 dd 21 januari 2008
281. Dat nummer is anno 2006 nog steeds het adres waar hij zich vestig<strong>de</strong> <strong>en</strong> is blijv<strong>en</strong><br />
won<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> oorspronkelijke bebouwing is er inmid<strong>de</strong>ls geheel ver<strong>van</strong>g<strong>en</strong> door nieuwbouw. Het<br />
was e<strong>en</strong> statig pand met c<strong>en</strong>traal e<strong>en</strong> grote gang met zwart-wit geblokte marmer<strong>en</strong><br />
tegels.<br />
<strong>De</strong> persoon Van <strong>Liempt</strong>.<br />
Er zijn ge<strong>en</strong> overlevering<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d die iets zegg<strong>en</strong> over <strong>de</strong> persoon die Frans was. We<br />
zull<strong>en</strong> zijn persoonlijkheid dus moet<strong>en</strong> aflei<strong>de</strong>n <strong>van</strong> zijn da<strong>de</strong>n die opgetek<strong>en</strong>d zijn.<br />
Het eerst dat in het oog springt, is zijn <strong>en</strong>orme inzet. <strong>De</strong> tijd die hij aan zijn werk<br />
besteed<strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> tijd die al zijn an<strong>de</strong>re activiteit<strong>en</strong> vroeg<strong>en</strong> zijn daar het bewijs <strong>van</strong>. Dat<br />
betek<strong>en</strong><strong>de</strong> wel dat hij weinig tijd voor zijn gezin gehad moet hebb<strong>en</strong>. Blijkbaar was dat<br />
gezin zo goed georganiseerd, dat hij er ook weinig tijd aan hoef<strong>de</strong> te beste<strong>de</strong>n. Niet dat<br />
hij afzijdig was <strong>van</strong> zijn gezin. Uit overlevering blijkt dat hij zijn kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> verhal<strong>en</strong> over<br />
zijn jeugd vertel<strong>de</strong> (<strong>de</strong> aardappel in <strong>de</strong> mond <strong>van</strong> e<strong>en</strong> geeuw<strong>en</strong><strong>de</strong> Bokhov<strong>en</strong>se<br />
kerkganger) <strong>en</strong> dat het bij <strong>de</strong> familie Van <strong>Liempt</strong> met hun grote huis in Waalwijk e<strong>en</strong><br />
zoete inval was voor vele familiele<strong>de</strong>n, die er met name tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> kermis blev<strong>en</strong><br />
loger<strong>en</strong>.<br />
Op diverse plaats<strong>en</strong> vind ik er bewijz<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
dat hij zich het wel <strong>en</strong> wee <strong>van</strong> zijn kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong><br />
sterk aantrok. Ze hebb<strong>en</strong> all<strong>en</strong> (meestal<br />
buit<strong>en</strong>shuis in e<strong>en</strong> internaat) e<strong>en</strong> mid<strong>de</strong>lbare<br />
opleiding gehad. Meestal was dat <strong>de</strong><br />
Normaalschool, vergelijkbaar met e<strong>en</strong><br />
on<strong>de</strong>rwijzersopleiding. E<strong>en</strong> aantek<strong>en</strong>ing bij <strong>de</strong><br />
rapport<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> zoon op het internaat te<br />
Langeweg "Antoon is door zijn va<strong>de</strong>r naar<br />
huis gehaald", tot het verhaal over <strong>de</strong><br />
"roeping" <strong>van</strong> zijn jongste dochter. En als je<br />
ziet dat veel <strong>van</strong> zijn kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>en</strong> an<strong>de</strong>re<br />
familie op <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>tesecretarie <strong>van</strong><br />
Waalwijk hebb<strong>en</strong> gewerkt, zou je (met <strong>de</strong> bril<br />
<strong>van</strong> <strong>van</strong>daag) zelfs <strong>van</strong> <strong>en</strong>ig nepotisme<br />
kunn<strong>en</strong> sprek<strong>en</strong>.<br />
Ook steun<strong>de</strong> hij <strong>de</strong> familie. Zo heeft hij 8<br />
oktober 1884 e<strong>en</strong> hypotheek g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> t<strong>en</strong><br />
bedrage <strong>van</strong> fl 1.500,-- op het pand<br />
Kolperstraat <strong>De</strong>n Bosch sectie H nr 2677,<br />
blijkbaar met <strong>de</strong> bedoeling zijn zus<br />
Wilhelmina, die in 1882 met Petrus Willemse<br />
(hypotheekgever) was gehuwd, te help<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> met haar man e<strong>en</strong> nieuw bestaan op te<br />
bouw<strong>en</strong> in Rotterdam.<br />
Hij was er wars <strong>van</strong> op <strong>de</strong> voorgrond geplaatst te wor<strong>de</strong>n. "Laat mij maar in <strong>de</strong> luwte<br />
operer<strong>en</strong>"; e<strong>en</strong> mag ik wel zegg<strong>en</strong> typische Van <strong>Liempt</strong>- b<strong>en</strong>a<strong>de</strong>ring.<br />
<strong>De</strong> secretarisfunctie, toch <strong>en</strong>igszins serviel, was hem op het lijf geschrev<strong>en</strong>. Dat is <strong>de</strong><br />
functie waarin we hem zi<strong>en</strong> exceller<strong>en</strong>: registrer<strong>en</strong>, creatief zijn, lobby<strong>en</strong>, visie uitdrag<strong>en</strong>,<br />
stur<strong>en</strong> op <strong>de</strong> achtergrond <strong>en</strong> netwerk<strong>en</strong>. Het spel werd gespeeld, zowel in <strong>de</strong> formele<br />
uitoef<strong>en</strong>ing als binn<strong>en</strong> zijn netwerk<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> voorbeeld <strong>van</strong> dat laatste illustreert het hier<br />
getoon<strong>de</strong> kattebelletje <strong>van</strong> hem aan <strong>de</strong> voorzitter (zijn vri<strong>en</strong>d, Judocus Timmermans<br />
Wzn) <strong>van</strong> <strong>de</strong> Waalwijkse Binn<strong>en</strong>pol<strong>de</strong>r, waar<strong>van</strong> hij <strong>de</strong> secretaris- p<strong>en</strong>ningmeester was.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 38 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Bron: GAW, persoonlijk archief J. Timmermans.<br />
Wanneer Frans "weg<strong>en</strong>s afwezigheid" (mogelijk ziekte) niet functioneert, is zijn zoon<br />
M.A.J. (Antoon), dan eerste ambt<strong>en</strong>aar op <strong>de</strong> secretarie, zijn ver<strong>van</strong>ger. Zowel bij <strong>de</strong><br />
Kamer <strong>van</strong> Koophan<strong>de</strong>l als bij <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te <strong>en</strong> in an<strong>de</strong>re functies. Antoon is kort na <strong>de</strong><br />
dood <strong>van</strong> zijn broer Johannes, door Frans <strong>van</strong> zijn opleiding op het seminarie <strong>van</strong><br />
Langeweg (zie dat als e<strong>en</strong> mid<strong>de</strong>lbare school die er in Waalwijk niet was) gehaald om<br />
door hemzelf in het vak <strong>van</strong> geme<strong>en</strong>te-ambt<strong>en</strong>aar te wor<strong>de</strong>n opgeleid.<br />
Was <strong>de</strong> persoon Frans goed in staat voor an<strong>de</strong>r<strong>en</strong> te zorg<strong>en</strong>, kwam hij ook goed voor<br />
zijn eig<strong>en</strong> belang<strong>en</strong> op. Veel <strong>van</strong> zijn nev<strong>en</strong>activiteit<strong>en</strong> bracht<strong>en</strong> hem geld op. Zo werd in<br />
<strong>de</strong> oprichtingsverga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kamer <strong>van</strong> Koophan<strong>de</strong>l al zijn salaris (als <strong>en</strong>ige <strong>van</strong><br />
het bestuur) geregeld <strong>en</strong> k<strong>en</strong> ik twee rekest<strong>en</strong> <strong>van</strong> hem bij Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong> om<br />
salarisverhoging als geme<strong>en</strong>tesecretaris <strong>en</strong> als secretaris- p<strong>en</strong>ningmeester <strong>van</strong> het<br />
Waterschap <strong>de</strong> Binn<strong>en</strong>pol<strong>de</strong>r <strong>van</strong> Waalwijk.<br />
Frans' tijdsgewricht was er e<strong>en</strong> <strong>van</strong> grote vernieuwing<strong>en</strong> op gebied <strong>van</strong> economie,<br />
industrialisatie, vervoer, infrastructuur, landgebruik <strong>en</strong> functioner<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> maatschappij.<br />
<strong>De</strong> huisnijverheid verplaatste zich naar arbeid in fabriek<strong>en</strong>. Er wer<strong>de</strong>n spoor- <strong>en</strong><br />
tramweg<strong>en</strong> aangelegd. Weg<strong>en</strong> wer<strong>de</strong>n geschikt gemaakt voor meer <strong>en</strong> zwaar<strong>de</strong>r<br />
verkeer. <strong>De</strong> aanpak <strong>van</strong> <strong>de</strong> winterse wateroverlast leid<strong>de</strong> tot grote ruimtelijke ingrep<strong>en</strong>,<br />
waaron<strong>de</strong>r <strong>de</strong> aanleg <strong>van</strong> <strong>de</strong> Bergse Maas. Waalwijk kreeg riolering, gas, elektriciteit,<br />
water, telefoon <strong>en</strong> uitein<strong>de</strong>lijk ook aansluiting bij e<strong>en</strong> nationale tijdrek<strong>en</strong>ing. <strong>De</strong> schaarse<br />
vrije tijd werd gevuld met culturele activiteit<strong>en</strong> die georganiseerd moest<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>n.<br />
Zijn inzet bij al <strong>de</strong>ze ontwikkeling<strong>en</strong> was <strong>en</strong>orm. Ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele vernieuwing liet hij<br />
onb<strong>en</strong>ut <strong>en</strong> hij span<strong>de</strong> zich in om die op <strong>de</strong> beste manier voor Waalwijk t<strong>en</strong> nutte te<br />
mak<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> geme<strong>en</strong>tesecretaris Van <strong>Liempt</strong>.<br />
<strong>De</strong> geme<strong>en</strong>tesecretaris is het hoofd <strong>van</strong> <strong>de</strong> ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>telijke<br />
organisatie. Hij is verantwoor<strong>de</strong>lijk voor het goed functioner<strong>en</strong> er<strong>van</strong>. Zeker in die tijd<br />
was hij <strong>de</strong> objectieve <strong>en</strong> <strong>de</strong>skundige vertrouw<strong>en</strong>sman <strong>van</strong> B&W <strong>en</strong> <strong>de</strong> raad.<br />
Talloos zijn <strong>de</strong> bericht<strong>en</strong> <strong>en</strong> getuig<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> over zijn goe<strong>de</strong> staat <strong>van</strong> di<strong>en</strong>st <strong>en</strong> zijn<br />
actieve inzet voor <strong>de</strong> belang<strong>en</strong> <strong>van</strong> geme<strong>en</strong>te, ingezet<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> han<strong>de</strong>l <strong>en</strong> nijverjheid.<br />
Dat wil niet zegg<strong>en</strong> dat het in zijn werkrelaties altijd koek <strong>en</strong> ei was. Bek<strong>en</strong>d is dat hij<br />
grote moeite had met twee autoritaire <strong>en</strong> niet op basis <strong>van</strong> bestuurskun<strong>de</strong> aangestel<strong>de</strong>,<br />
laat ik h<strong>en</strong> noem<strong>en</strong>, "<strong>de</strong>corum- burgemeesters".<br />
<strong>De</strong> to<strong>en</strong>malige Commissaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> Koningin, Van Voorst tot Voorst, had echter <strong>en</strong>kel<br />
<strong>de</strong> formele wetgeving <strong>en</strong> zijn persoonlijke belangstelling als refer<strong>en</strong>tie. Bij zijn bezoek<strong>en</strong><br />
aan <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Waalwijk plaatste hij dan opmerking<strong>en</strong> als "<strong>De</strong> administratie <strong>van</strong> <strong>de</strong>n<br />
secretaris <strong>en</strong> die <strong>van</strong> <strong>de</strong>n ont<strong>van</strong>ger gav<strong>en</strong> aanleiding tot het mak<strong>en</strong> <strong>van</strong> vele<br />
(waaron<strong>de</strong>r sommige ernstige) aanmerking<strong>en</strong>" (bron: aantek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> CdK bij bezoek <strong>van</strong><br />
9 augustus 1896). Op 26 april 1912 memoreert <strong>de</strong> CdK Frans nog e<strong>en</strong>s in negatieve zin:<br />
"<strong>De</strong> ou<strong>de</strong> geme<strong>en</strong>tesecretaris Van <strong>Liempt</strong> is gep<strong>en</strong>sioneerd; hij kreeg 2/3 <strong>van</strong> zijn<br />
tractem<strong>en</strong>t als p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>, nl fl 820, in zijn plaats werd e<strong>en</strong> <strong>van</strong> zijn zoons<br />
geme<strong>en</strong>tesecretaris. <strong>De</strong> secretarie moet nu wel beter in or<strong>de</strong> zijn dan on<strong>de</strong>r <strong>de</strong>n ou<strong>de</strong>n<br />
Van <strong>Liempt</strong>". Ik zou <strong>de</strong> achtergron<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze opmerking<strong>en</strong> nog e<strong>en</strong>s moet<strong>en</strong> nagaan.<br />
Best mogelijk dat <strong>de</strong> aanleiding was dat geme<strong>en</strong>teverslag<strong>en</strong> te laat zijn ingedi<strong>en</strong>d bij het<br />
provinciaal bestuur; dat was in die og<strong>en</strong> e<strong>en</strong> zeer ernstige aangeleg<strong>en</strong>heid.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 39 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Hierna e<strong>en</strong> chronologische staalkaart <strong>van</strong> <strong>en</strong>kele opvall<strong>en</strong><strong>de</strong> zak<strong>en</strong> <strong>van</strong> zijn functioner<strong>en</strong><br />
als secretaris (cq als zodanig <strong>de</strong> verteg<strong>en</strong>woordiger <strong>van</strong> het geme<strong>en</strong>tebestuur).<br />
Het is ook altijd wat.<br />
Wie <strong>de</strong> plaatser is, <strong>en</strong> of het e<strong>en</strong> relatie had met <strong>de</strong> manier<br />
waarop Frans secretaris was, weet ik niet. Het is e<strong>en</strong> te<br />
mooie advert<strong>en</strong>tie in <strong>de</strong> "Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n" <strong>van</strong> 4 oktober<br />
1883 om hier niet op te nem<strong>en</strong>. In <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>telijke<br />
organisatie gebeur<strong>en</strong> blijkbaar zak<strong>en</strong> die tot dit soort kritiek<br />
aanleiding gev<strong>en</strong>.<br />
Secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kamer <strong>van</strong> Koophan<strong>de</strong>l <strong>en</strong> fabriek<strong>en</strong> te Waalwijk.<br />
Al voor 1800 beston<strong>de</strong>n er colleges <strong>en</strong> comités die <strong>de</strong> gezam<strong>en</strong>lijke belang<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
kooplie<strong>de</strong>n <strong>en</strong> fabrikant<strong>en</strong> behartig<strong>de</strong>n. <strong>De</strong>ze kwam<strong>en</strong> voort uit <strong>de</strong> mid<strong>de</strong>leeuwsegil<strong>de</strong>n<br />
In 1803 werd in Rotterdam, on<strong>de</strong>r druk <strong>van</strong> het Franse bestuur, <strong>de</strong> eerste Kamer <strong>van</strong><br />
Koophan<strong>de</strong>l geop<strong>en</strong>d.<br />
In 1815 leg<strong>de</strong> Koning Willem I <strong>de</strong> positie <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kamers <strong>van</strong> koophan<strong>de</strong>l <strong>en</strong> fabryk<strong>en</strong><br />
vast in e<strong>en</strong> Koninklijk besluit. <strong>De</strong>ze kamers <strong>van</strong> koophan<strong>de</strong>l had<strong>de</strong>n oorspronkelijk<br />
slechts e<strong>en</strong> adviser<strong>en</strong><strong>de</strong> taak <strong>en</strong> war<strong>en</strong> financieel afhankelijk <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />
In Ne<strong>de</strong>rland wer<strong>de</strong>n <strong>de</strong> Kamers in 1920 onafhankelijk <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> wer<strong>de</strong>n ze<br />
georganiseerd in 36 regionale kamers. In 1921 kreg<strong>en</strong> ze hun belangrijke op<strong>en</strong>bare<br />
administratieve taak, to<strong>en</strong> <strong>de</strong> Han<strong>de</strong>lsregisterwet werd ingevoerd.<br />
Nadat er ongetwijfeld geme<strong>en</strong>telijk (of regionaal) overleg was geweest, kwam<strong>en</strong> op 4<br />
januari 1878 vijf illustere Waalwijkers bij elkaar om in Waalwijk e<strong>en</strong> Kamer te sticht<strong>en</strong>.<br />
Het war<strong>en</strong> <strong>de</strong> her<strong>en</strong> C.G. <strong>van</strong> <strong>de</strong>r Heij<strong>de</strong>n, J.B. Timmermans wzn, S. Fano, A.C.<br />
Zijlmans, J. Quirijns <strong>en</strong> F.W. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>. Ze <strong>van</strong>g<strong>en</strong> aan met <strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n door<br />
het kiez<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> voorzitter <strong>en</strong> vice- voorzitter. Dan wordt eerst het salaris <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
secretaris op voorlopig fl. 500 per jaar vastgesteld. Vervolg<strong>en</strong>s wordt met algem<strong>en</strong>e<br />
stemm<strong>en</strong> Frans tot secretaris gekoz<strong>en</strong>. <strong>De</strong> gekoz<strong>en</strong><strong>en</strong> aanvaar<strong>de</strong>n hun functie. Frans<br />
zegt daarbij prijs te stell<strong>en</strong> op zijn b<strong>en</strong>oeming <strong>en</strong> hoopt door di<strong>en</strong>stijver te ton<strong>en</strong> het<br />
vertrouw<strong>en</strong>, dat <strong>de</strong> Kamer in hem stelt, waardig te zijn.<br />
Als bestuur<strong>de</strong>r <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kamer had hij grote invloed op zowat alles dat metr economische<br />
activiteit te mak<strong>en</strong> had. Als je je be<strong>de</strong>nkt dat in die tijd er veel nieuwe ontwikkeling<strong>en</strong><br />
kwam<strong>en</strong> dan is er ook veel om op in te spel<strong>en</strong>. We kunn<strong>en</strong> wel stell<strong>en</strong> dat Frans <strong>en</strong> zijn<br />
vri<strong>en</strong><strong>de</strong>n in <strong>de</strong> Kamer die nieuwe ontwikkeling<strong>en</strong> probeer<strong>de</strong>n zo gunstig mogelijk in<br />
Waalwijks voor<strong>de</strong>el te lat<strong>en</strong> uitpakk<strong>en</strong>, <strong>en</strong> ze liet<strong>en</strong> daarbij niets ligg<strong>en</strong>. We moet<strong>en</strong> dan<br />
<strong>de</strong>nk<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> ontsluiting <strong>van</strong> Waalwijk met het aanlegg<strong>en</strong> <strong>van</strong> spoor- <strong>en</strong> tramlijn<strong>en</strong>, het<br />
grav<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> Bergse Maas <strong>en</strong> het verbin<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> hav<strong>en</strong> daarmee, <strong>de</strong> komst <strong>van</strong><br />
gas, electriciteit, e<strong>en</strong> drinkwaternet <strong>en</strong> zelfs het veran<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> lokale tijdrek<strong>en</strong>ing in<br />
e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>schappelijke.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 40 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Wat <strong>de</strong>ed <strong>de</strong> Kamer zo al in die beginjar<strong>en</strong>? Als voorbeeld hier <strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n<br />
volg<strong>en</strong>s het jaarverslag <strong>van</strong> 1882.<br />
<strong>De</strong> kamer <strong>en</strong> hare werkzaamhe<strong>de</strong>n.<br />
Aftre<strong>de</strong>n <strong>van</strong> le<strong>de</strong>n had dit jaar niet plaats. <strong>De</strong> kamer bleef<br />
sam<strong>en</strong>gesteld uit <strong>de</strong> heer<strong>en</strong>:<br />
J. B. TIMMERMANS Wz., voorzitter.<br />
S. FANO, plaatsver<strong>van</strong>g<strong>en</strong>d voorzitter,<br />
C. G. VAN DER HEIJDEN,<br />
J. B. VAN DER HEIJDEN,<br />
A. C. ZIJLMANS,<br />
F. W. VAN LIEMPT, secretaris.<br />
<strong>De</strong> heer<strong>en</strong> C. G, <strong>en</strong> J. B. VAN DER HEIJDEN tre<strong>de</strong>n af op 31<br />
<strong>De</strong>cember 1883, zoodat, volg<strong>en</strong>s het organiek reglem<strong>en</strong>t<br />
<strong>de</strong>r kamer <strong>van</strong> koophan<strong>de</strong>l, in <strong>de</strong> maand November 1883<br />
e<strong>en</strong>e verkiezing moet plaats hebb<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n <strong>de</strong>r kamer war<strong>en</strong> zeer verschill<strong>en</strong>d <strong>en</strong> beston<strong>de</strong>n behalve uit die <strong>van</strong><br />
huishou<strong>de</strong>lijk<strong>en</strong> aard, zooals het opmak<strong>en</strong> <strong>en</strong> verz<strong>en</strong><strong>de</strong>n <strong>van</strong> haar jaarverslag, het opmak<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
indi<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong>r rek<strong>en</strong>ing <strong>en</strong>z., o. a. uit het sam<strong>en</strong>stell<strong>en</strong> <strong>de</strong>r navolg<strong>en</strong><strong>de</strong> adress<strong>en</strong> <strong>en</strong> bericht<strong>en</strong>:<br />
a. In dato 14 Januari 1882. Aan <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> kamer <strong>de</strong>r stat<strong>en</strong> g<strong>en</strong>eraal, hou<strong>de</strong>n<strong>de</strong> verzoek tot<br />
verwerping <strong>van</strong> het han<strong>de</strong>lstractaat met Frankrijk.<br />
b. In dato 7 Februari 1882. Aan ZEx. <strong>de</strong>n heer minister <strong>van</strong> waterstaat, han<strong>de</strong>l <strong>en</strong> nijverheid,<br />
on<strong>de</strong>rsteun<strong>en</strong><strong>de</strong> e<strong>en</strong> adres <strong>van</strong> e<strong>en</strong>ige ingezet<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong>r geme<strong>en</strong>te Drun<strong>en</strong>, om e<strong>en</strong> beter<strong>en</strong> oprit aan<br />
<strong>de</strong>n spoorwegdijk in <strong>de</strong>n Baardwijksch<strong>en</strong> overlaat te verkrijg<strong>en</strong>.<br />
c. In dato 10 Maart 1882. Aan ZEx. <strong>de</strong>n heer commissaris <strong>de</strong>s konings in Noordbrabant, dat op ZEx.<br />
uitnoodiging, door onze kamer, <strong>de</strong> heer<strong>en</strong> J. B. TIMMERMANS WZ. <strong>en</strong> S. FANO zijn aangewez<strong>en</strong>,<br />
om tot het welslag<strong>en</strong> <strong>de</strong>r in 1883 te Amsterdam te hou<strong>de</strong>n internationale koloniale <strong>en</strong><br />
uitvoerhan<strong>de</strong>l t<strong>en</strong>toonstelling werkzaam te zijn <strong>en</strong> als le<strong>de</strong>n e<strong>en</strong>er voor <strong>de</strong>ze t<strong>en</strong>toonstelling<br />
sam<strong>en</strong> te stell<strong>en</strong> commissie in <strong>de</strong> provincie op te tre<strong>de</strong>n.<br />
Daarna wer<strong>de</strong>n door <strong>de</strong>n heer burgemeester <strong>de</strong> twee bov<strong>en</strong>g<strong>en</strong>oem<strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> navolg<strong>en</strong><strong>de</strong> heer<strong>en</strong><br />
uitg<strong>en</strong>oodigd om e<strong>en</strong>e subcommissie voor <strong>de</strong>ze streek te vorm<strong>en</strong>, als:<br />
C. G. VAN DER HEIJDEN, J. B. VAN DER HEIJDEN, TIMMERMANS- VAN TURENHOUT <strong>en</strong> F. W. VAN<br />
LIEMPT , te Waalwijk; J. VAN DEN BERGH <strong>en</strong> J. J. VAN DEURSEN, te Baardwijk; V. A.<br />
DUMOULIN <strong>en</strong> C. A. KIEVITS, te Bezooij<strong>en</strong>; welke heer<strong>en</strong>, met <strong>de</strong>n heer burgemeester als eere-<br />
voorzitter, gemel<strong>de</strong> commissie uitmak<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> commissie slaag<strong>de</strong> er in om e<strong>en</strong> 40-tal industrieel<strong>en</strong> uit <strong>de</strong>ze <strong>en</strong> omligg<strong>en</strong><strong>de</strong> plaats<strong>en</strong> als<br />
exposant<strong>en</strong> aan het hoofd- comité op te kunn<strong>en</strong> gev<strong>en</strong>. In e<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>d verslag zull<strong>en</strong> wij in <strong>de</strong><br />
geleg<strong>en</strong>heid zijn hunne inz<strong>en</strong>ding<strong>en</strong> na<strong>de</strong>r te besprek<strong>en</strong>.<br />
d. In dato 11 Maart 1882. Aan het geme<strong>en</strong>tebestuur v<strong>en</strong> Waalwijk, hou<strong>de</strong>n<strong>de</strong> het verzoek om <strong>de</strong><br />
hav<strong>en</strong>gel<strong>de</strong>n te vermin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>,<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 41 versie 3.1 dd 21 januari 2008
e. In dato 3 Juli 1882. Aan ZEx. <strong>de</strong>n heer minister <strong>van</strong> waterstaat, han<strong>de</strong>l <strong>en</strong> nijverheid, verzoek tot<br />
algeme<strong>en</strong>e invoering <strong>van</strong> <strong>de</strong>n postpakket- di<strong>en</strong>st<br />
f. In dato 22 Sept. 1882. Aan <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> kamer <strong>de</strong>r stat<strong>en</strong>- g<strong>en</strong>eraal tot aanneming <strong>van</strong> het<br />
wetsontwerp voor het verle<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong>e rijkssubsidie ad ƒ150.000, t<strong>en</strong> behoeve <strong>van</strong> <strong>de</strong> in 1883<br />
te Amsterdam te hou<strong>de</strong>n internationale koloniale <strong>en</strong> uitvoerhan<strong>de</strong>l t<strong>en</strong>toonstelling.<br />
g. In dato 22 Sept. 1882. Aan ZEx. <strong>de</strong>n heer minister <strong>van</strong> waterstaat, han<strong>de</strong>l <strong>en</strong> nijverheid adhaesie<br />
aan het adres <strong>de</strong>r kamer <strong>van</strong> koophan<strong>de</strong>l te 's-Hage, dat <strong>van</strong> regeeringswege maatregel<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>n<br />
g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> tot verzekering <strong>van</strong> <strong>de</strong> veiligheid <strong>van</strong> het vervoer langs spoor- <strong>en</strong> stoomtramweg<strong>en</strong>.<br />
h. In dato 6 <strong>De</strong>cember 1882. Aan <strong>de</strong> Noordbrabantsche stoomtramwegmaatschappij te Tilburg,<br />
omtr<strong>en</strong>t e<strong>en</strong>ige punt<strong>en</strong> in 't belang <strong>van</strong> het publiek verkeer, in verband met <strong>de</strong> ur<strong>en</strong> <strong>van</strong> vertrek <strong>en</strong><br />
aankomst <strong>van</strong> <strong>de</strong>n tram. In e<strong>en</strong>e afzon<strong>de</strong>rlijke verga<strong>de</strong>ring onzer kamer met <strong>de</strong>n directeur <strong>de</strong>r<br />
maatschappij heeft <strong>de</strong>ze aangeleg<strong>en</strong>heid e<strong>en</strong>e gunstige oplossing verkreg<strong>en</strong>.<br />
i. In dato 30 <strong>De</strong>cember 1882. On<strong>de</strong>rsteun<strong>de</strong> onze kamer met gepast<strong>en</strong> aandrang het adres <strong>van</strong> e<strong>en</strong>ige<br />
han<strong>de</strong>lar<strong>en</strong> te Rotterdam, tot ZEx. <strong>de</strong>n heer minister <strong>van</strong> justitie gericht, t<strong>en</strong> doel hebb<strong>en</strong><strong>de</strong> e<strong>en</strong>e<br />
wijziging <strong>van</strong> <strong>de</strong> wettelijke bepaling<strong>en</strong> in zake <strong>de</strong> faillissem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> te verkrijg<strong>en</strong>.<br />
k. In dato 30 <strong>De</strong>cember 1682. Aan ZEx. <strong>de</strong>n heer minister <strong>van</strong> binn<strong>en</strong>landsche zak<strong>en</strong>,<br />
on<strong>de</strong>rsteun<strong>en</strong><strong>de</strong> het adres <strong>de</strong>r kamers <strong>van</strong> koophan<strong>de</strong>l <strong>en</strong> fabriek<strong>en</strong> te Leeuwar<strong>de</strong>n <strong>en</strong> te Kamp<strong>en</strong>,<br />
waarbij verzocht wordt maatregel<strong>en</strong> te nem<strong>en</strong>, opdat opheffing wor<strong>de</strong> verkreg<strong>en</strong> <strong>van</strong> het verbod<br />
tot invoer <strong>van</strong> vee uit Ne<strong>de</strong>rland naar Engeland,<strong>De</strong> kamer bevor<strong>de</strong>r<strong>de</strong> zooveel mogelijk <strong>de</strong><br />
toepassing <strong>de</strong>r nieuwe zegelwet; omtr<strong>en</strong>t dit on<strong>de</strong>rwerp zond zij reeds in dato 14 Februari 1870<br />
e<strong>en</strong> zelfstandig adres aan <strong>de</strong> hooge regeering.<br />
<strong>De</strong> alhier verschijn<strong>en</strong><strong>de</strong> courant<strong>en</strong>, <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n <strong>en</strong> het Nieuwsblad voor Ne<strong>de</strong>rlandsche<br />
Leerlooierij<strong>en</strong> <strong>en</strong> aanverwante vakk<strong>en</strong>, vermeld<strong>de</strong>n getrouw <strong>de</strong> han<strong>de</strong>ling<strong>en</strong> <strong>de</strong>r kamer, voor<br />
zoover hare lezers daarbij belang kon<strong>de</strong>n hebb<strong>en</strong>.<br />
Voor <strong>de</strong> me<strong>de</strong><strong>de</strong>eling<strong>en</strong>, die <strong>de</strong> kamer <strong>van</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> zij<strong>de</strong>n ontving, betuigt zij bij <strong>de</strong>ze har<strong>en</strong><br />
dank.<br />
Aldus vastgesteld in <strong>de</strong> verga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> 1 Mei 1883.<br />
<strong>De</strong> kamer <strong>van</strong> koophan<strong>de</strong>l <strong>en</strong> fabriek<strong>en</strong>, te Waalwijk,<br />
TIMMERMANS, voorzitter.<br />
VAN LIEMPT , secretaris.<br />
Hij heeft in <strong>de</strong>ze functie veel zak<strong>en</strong> <strong>van</strong> belang voor Waalwijk kunn<strong>en</strong> initiër<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
verzorg<strong>en</strong>. Niet dat dat altijd het gew<strong>en</strong>ste resultaat had, zoals <strong>de</strong> w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong><br />
schutsluis in <strong>de</strong> Waalwijkse hav<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> vaste oeververbinding over <strong>de</strong> Bergse Maas <strong>en</strong><br />
het legg<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> rails voor <strong>de</strong> stoomtram op <strong>de</strong> Winterdijk in plaats <strong>van</strong> door <strong>de</strong><br />
Grotestraat die ge<strong>en</strong> doorgang von<strong>de</strong>n. Maar in vele an<strong>de</strong>re gevall<strong>en</strong> met wel e<strong>en</strong> goed<br />
resultaat!<br />
We zi<strong>en</strong> hem niet voor niets terug in an<strong>de</strong>re maatschappelijke functies <strong>en</strong> hem<br />
regelmatig in het hiervoor g<strong>en</strong>oem<strong>de</strong> gezelschap verker<strong>en</strong> (bron: geme<strong>en</strong>tearchief<br />
Waalwijk, toegang Kamer <strong>van</strong> Koophan<strong>de</strong>l).<br />
<strong>De</strong> voorzitter <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kamer was Judocus Timmermans, eig<strong>en</strong>aar <strong>van</strong> <strong>de</strong> bankinstelling<br />
"Noord- Braband". Frans <strong>en</strong> Judocus tra<strong>de</strong>n in vele gremia op als secretaris,<br />
respectievelijk voorzitter. Het war<strong>en</strong> vri<strong>en</strong><strong>de</strong>n die elkaars taal sprak<strong>en</strong> <strong>en</strong> elkaar op<br />
allerlei gebied inspireer<strong>de</strong>n <strong>en</strong> on<strong>de</strong>rsteun<strong>de</strong>n.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 42 versie 3.1 dd 21 januari 2008
In <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n <strong>van</strong> 10 juni 1909 staat <strong>de</strong> beschrijving <strong>van</strong> <strong>de</strong> feestelijke<br />
verga<strong>de</strong>ring ter geleg<strong>en</strong>heid <strong>van</strong> het 30- jarig bestuursschap <strong>van</strong> voorzitter <strong>en</strong> secretaris.<br />
Daarbij wordt Frans uitvoerig lof toegezwaaid door "<strong>de</strong>n Heer P. <strong>van</strong> Loon, die in<br />
hartelijke bewoording<strong>en</strong> <strong>de</strong>n Heer <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> feliciteer<strong>de</strong> met zijn 30 jarig jubileum als<br />
Secretaris <strong>de</strong>r Kamer. Hij beschreef breedvoerig di<strong>en</strong>s moeilijke taak <strong>en</strong> <strong>de</strong> uitstek<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
wijze, waarop hij <strong>de</strong>ze tot he<strong>de</strong>n had vervuld. Hij roem<strong>de</strong> di<strong>en</strong>s bereidvaardigheid om<br />
altijd zijne beste kracht<strong>en</strong> te stell<strong>en</strong> t<strong>en</strong> di<strong>en</strong>ste <strong>de</strong>r Kamer <strong>en</strong> bracht hem ook nam<strong>en</strong>s<br />
<strong>de</strong> an<strong>de</strong>re le<strong>de</strong>n hartelijk<strong>en</strong> dank voor hetge<strong>en</strong> hij als Secretaris in <strong>de</strong>ze 30 jar<strong>en</strong> had<br />
verricht. Nadat <strong>de</strong> aanwezig<strong>en</strong> door luid applaus ook aan <strong>de</strong>ze woor<strong>de</strong>n hunne adhaesie<br />
had<strong>de</strong>n betuigd, bedankte <strong>de</strong> Voorzitter (Judocus Timmermans, die sam<strong>en</strong> met Frans<br />
zijn 30- jarig jubileum als voorzitter <strong>de</strong>r Kamer vier<strong>de</strong> AvL) bewog<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> groote<br />
blijk<strong>en</strong> <strong>van</strong> sympathie hem door <strong>de</strong> Kamer aangebo<strong>de</strong>n. Hij accepteert volgaarne <strong>de</strong><br />
aangebo<strong>de</strong>n hul<strong>de</strong>, doch niet an<strong>de</strong>rs dan om <strong>de</strong>zelve voor e<strong>en</strong> groot <strong>de</strong>el we<strong>de</strong>r af te<br />
staan aan zijn<strong>en</strong> trouw<strong>en</strong> helper <strong>de</strong>n Secretaris, die hem in die lange perio<strong>de</strong> steeds e<strong>en</strong><br />
ware steun is geweest <strong>en</strong> door wi<strong>en</strong>s arbeid zoveel was bijgedrag<strong>en</strong> tot het succes <strong>de</strong>r<br />
Kamer….".<br />
"Ook <strong>de</strong> Heer <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> is dankbaar voor <strong>de</strong> tot hem gerichte felicitatiën <strong>en</strong> verklaart<br />
dat het hem steeds e<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oeg<strong>en</strong> was <strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n als Secretaris <strong>de</strong>r Kamer te<br />
verricht<strong>en</strong>, terwijl hij ook <strong>de</strong>n Voorzitter dank voor <strong>de</strong> uitnem<strong>en</strong><strong>de</strong> wijze, waarop <strong>de</strong>ze <strong>de</strong><br />
Kamer gedur<strong>en</strong><strong>de</strong> haar 30 jarig bestaan heeft geleid.<br />
Joh. <strong>van</strong> Riel "br<strong>en</strong>gt op zijne beurt hul<strong>de</strong> aan <strong>de</strong> jubilariss<strong>en</strong>, die door hunne nooit<br />
verflauw<strong>de</strong> <strong>en</strong>ergie e<strong>en</strong> loffelijk voorbeeld zull<strong>en</strong> zijn voor <strong>de</strong> jongere le<strong>de</strong>n".<br />
Op 25 <strong>de</strong>cember 1915 vraagt Frans ontslag aan als secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kamer. Op 27<br />
februari 1916 doet <strong>de</strong> Echo uitgebreid verslag <strong>van</strong> het feitelijke afscheid, bij welke<br />
geleg<strong>en</strong>heid zijn zoon MAJ (Antoon) als zijn opvolger wordt b<strong>en</strong>oemd.<br />
Het inkom<strong>en</strong>, ofwel <strong>de</strong> jaarwed<strong>de</strong>.<br />
Door Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong> werd <strong>de</strong> hoogte <strong>van</strong> <strong>de</strong> wed<strong>de</strong> <strong>van</strong> Burgemeesters <strong>en</strong><br />
Secretariss<strong>en</strong> vastgesteld. Na goedkeuring door "<strong>de</strong> Kroon" werd het besluit bek<strong>en</strong>d<br />
gemaakt in het Provinciaal Blad, <strong>en</strong> had daarmee rechtskracht. Gedur<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong><br />
ambtsperio<strong>de</strong> <strong>van</strong> Frans was <strong>de</strong> wed<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> secretaris doorgaans an<strong>de</strong>rhalf keer zo<br />
hoog als dat <strong>van</strong> <strong>de</strong> burgemeester. <strong>De</strong> secretaris had dan ook e<strong>en</strong> echte baan met echt<br />
werk, terwijl <strong>de</strong> taak <strong>van</strong> <strong>de</strong> burgemeester in die tijd vooral e<strong>en</strong> repres<strong>en</strong>tatieve was.<br />
Volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> respectievelijke provinciale bla<strong>de</strong>n bedroeg zijn jaarwed<strong>de</strong> in Waalwijk in:<br />
* 1872, bij zijn aantre<strong>de</strong>n, fl. 485,--<br />
* 1875: fl. 600,--<br />
* 1888: fl. 750,--<br />
* 1899: fl. 1.200,--<br />
* 1908: fl. 1.300,--<br />
In 1884 hiel<strong>de</strong>n Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong>, via e<strong>en</strong> circulaire in het provinciale bijblad, e<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong>quête on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>tera<strong>de</strong>n naar <strong>de</strong> w<strong>en</strong>selijkheid <strong>van</strong> het verhog<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
wed<strong>de</strong> <strong>van</strong> burgemeester, secretaris, wethou<strong>de</strong>rs <strong>en</strong> ont<strong>van</strong>ger. Daar is in het BHIC<br />
on<strong>de</strong>r toegang 17, inv<strong>en</strong>taris 1846 nog alle informatie over te vin<strong>de</strong>n. <strong>De</strong> resultat<strong>en</strong><br />
war<strong>en</strong> zeer divers; het valt op dat <strong>de</strong> meeste ra<strong>de</strong>n (31 <strong>van</strong> <strong>de</strong> 184) von<strong>de</strong>n dat alle<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> secretaris meer zou moet<strong>en</strong> verdi<strong>en</strong><strong>en</strong>. Het voorstel <strong>van</strong> <strong>de</strong> Waalwijkse<br />
geme<strong>en</strong>teraad hield in, dat <strong>de</strong> secretaris fl. 400 méér verdi<strong>en</strong><strong>de</strong> (mits hij zelf voor hulp<br />
op <strong>de</strong> secretarie zou zorg<strong>en</strong> in <strong>de</strong> vorm <strong>van</strong> volontairs). Dat was wel erg veel meer dan<br />
bij an<strong>de</strong>re geme<strong>en</strong>tera<strong>de</strong>n uit <strong>de</strong> bus kwam. In het voorstel kreeg <strong>de</strong> burgemeester er<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 43 versie 3.1 dd 21 januari 2008
niets bij (ik heb verhal<strong>en</strong> gehoord dat die als noodzakelijk <strong>de</strong>corum werd beschouwd),<br />
ev<strong>en</strong>als <strong>de</strong> wethou<strong>de</strong>rs <strong>en</strong> <strong>de</strong> ont<strong>van</strong>ger.<br />
Het heeft nog e<strong>en</strong> hele tijd geduurd tot daarover werd beslot<strong>en</strong>.<br />
Op 12 juli 1887 ont<strong>van</strong>g<strong>en</strong> GS e<strong>en</strong> "adres <strong>van</strong> F.W. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>, secretaris te Waalwijk,<br />
hou<strong>de</strong>n<strong>de</strong> e<strong>en</strong> verzoek om bij <strong>de</strong> Regeling <strong>de</strong>r jaarwed<strong>de</strong> <strong>van</strong> Burgemeester <strong>en</strong><br />
Secretaris zijne jaarwed<strong>de</strong> tot e<strong>en</strong> hooger bedrag dan fl. 750,-- uit te trekk<strong>en</strong>" (bron:<br />
BHIC, toegang 17, inv<strong>en</strong>taris 7672 on<strong>de</strong>r "Waalwijk""). Eind 1887 beslot<strong>en</strong><br />
Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong> zijn wed<strong>de</strong> tot fl. 750 te verhog<strong>en</strong>. Daarmee werd in <strong>de</strong> pas<br />
gelop<strong>en</strong> met an<strong>de</strong>re geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>, waarin meestal <strong>de</strong> secretaris <strong>de</strong> helft meer verdi<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
dan <strong>de</strong> burgemeester. Het voorstel daartoe werd ook aan <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>teraad voorgelegd.<br />
Bij het voorstel tot verhoging <strong>van</strong> <strong>de</strong> wed<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> burgemeester staakt<strong>en</strong> <strong>de</strong> stemm<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> e<strong>en</strong> grote meer<strong>de</strong>rheid was voor <strong>de</strong> verhoging <strong>van</strong> die <strong>van</strong> <strong>de</strong> secretaris. E<strong>en</strong><br />
raadslid liet nog aantek<strong>en</strong><strong>en</strong> dat Van <strong>Liempt</strong> e<strong>en</strong> verhoging tot fl. 1000 verdi<strong>en</strong><strong>de</strong>.<br />
Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong> blev<strong>en</strong> echter bij hun voorstel: fl. 600 voor <strong>de</strong> burgemeester <strong>en</strong> fl.<br />
750 voor <strong>de</strong> secretaris. Prece<strong>de</strong>nt<strong>en</strong> mocht<strong>en</strong> niet geschap<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>n!<br />
Zijn laatstg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong> salaris, in 1911, bedroeg fl. 1299. Zijn p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>, dat hij kreeg<br />
<strong>van</strong>wege zijn grote verdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> voor Waalwijk, werd door <strong>de</strong> raad vastgesteld op 2/3<br />
daar<strong>van</strong> <strong>en</strong> kwam daarmee uit op fl. 866 per jaar. Pas <strong>en</strong>kele jar<strong>en</strong> later werd er e<strong>en</strong><br />
p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>regeling voor ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> ingevoerd. Daarvoor had Frans zich al eer<strong>de</strong>r<br />
ingespann<strong>en</strong>.<br />
Burgerlijke stand.<br />
Het was <strong>de</strong> gewoonte <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
"Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n" om <strong>de</strong><br />
Burgerlijke Stand <strong>van</strong> Waalwijk <strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> aantal omligg<strong>en</strong><strong>de</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
te publicer<strong>en</strong>. Zo was elke lezer op<br />
<strong>de</strong> hoogte <strong>van</strong> wie er gebor<strong>en</strong>,<br />
on<strong>de</strong>rtrouwd, getrouwd of<br />
overle<strong>de</strong>n was. Nu zou Pieter<br />
Kuijt<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> wethou<strong>de</strong>r,<br />
on<strong>en</strong>igheid over iets met Anton<br />
Tiel<strong>en</strong>, <strong>de</strong> uitgever <strong>van</strong> <strong>de</strong> krant,<br />
gekreg<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> (bron: Jan<br />
Ros<strong>en</strong>daal, Waalwijk). Tiel<strong>en</strong> schreef<br />
bij berichtgeving<strong>en</strong> nogal e<strong>en</strong>s zijn<br />
persoonlijke opvatting <strong>en</strong> mogelijk is<br />
Kuijt<strong>en</strong> daardoor geraakt geweest.<br />
Hoe het ook zij, B&W <strong>de</strong>creteer<strong>de</strong>n<br />
(bij acclamatie) dat <strong>de</strong> Echo ge<strong>en</strong><br />
gegev<strong>en</strong>s meer <strong>van</strong> <strong>de</strong> burgerlijke<br />
stand zou krijg<strong>en</strong>. Hij mocht ook ge<strong>en</strong><br />
material<strong>en</strong> meer lever<strong>en</strong> aan <strong>de</strong><br />
geme<strong>en</strong>tesecretarie <strong>en</strong> <strong>de</strong> kapitein-<br />
kommandant <strong>van</strong> <strong>de</strong> plaatselijke<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 44 versie 3.1 dd 21 januari 2008
schutterij kreeg <strong>van</strong> B&W in februari 1888 e<strong>en</strong> aanschrijving om ook ge<strong>en</strong> advert<strong>en</strong>ties<br />
meer in <strong>de</strong>n Echo te plaats<strong>en</strong>. <strong>De</strong> berichtgeving <strong>van</strong> geme<strong>en</strong>tewege werd voortaan aan<br />
e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re krant, die in Waalwijk nauwelijks gelez<strong>en</strong> werd, gemeld.<br />
Tiel<strong>en</strong> riep daarop zijn lezers op, om zelf hun familie- aangeleg<strong>en</strong>he<strong>de</strong>n aan hem te<br />
mel<strong>de</strong>n, hetge<strong>en</strong> als niet- officieel on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> kop Burgerlijke Stand kwam te staan.<br />
Frans <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> ging daar laconiek mee om. Uit <strong>de</strong> term "<strong>de</strong> Heer<strong>en</strong>", die hij teg<strong>en</strong>over<br />
<strong>de</strong> Echo bezig<strong>de</strong>, blijkt dat hij niet veel met <strong>de</strong> opvatting <strong>van</strong> B&W op had. To<strong>en</strong> niet<br />
lang daarna zijn jongste zoon Frans gebor<strong>en</strong> werd, gaf hij die gebeurt<strong>en</strong>is dan ook door<br />
aan Tiel<strong>en</strong> ter plaatsing in di<strong>en</strong>s "niet- officiële" burgerlijke stand.<br />
Elke geme<strong>en</strong>te had e<strong>en</strong> ambt<strong>en</strong>aar <strong>van</strong> <strong>de</strong> Burgerlijke Stand, die als zodanig was<br />
aangesteld. Frans had in Waalwijk die functie erbij hoewel die in <strong>de</strong> praktijk, on<strong>de</strong>r zijn<br />
supervisie, veelal door an<strong>de</strong>r<strong>en</strong> werd waarg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Typer<strong>en</strong>d voorval is het mak<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> nieuw bevolkingsregister in 1880. Dat was e<strong>en</strong><br />
klus die buit<strong>en</strong> het reguliere werk <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>tesecretarie viel. Frans heeft die op<br />
zich g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, met hulp <strong>van</strong> e<strong>en</strong> schrijver, <strong>en</strong> heeft daar volg<strong>en</strong>s zijn zegg<strong>en</strong> veel ur<strong>en</strong><br />
werk (tot in <strong>de</strong> nacht) aan besteed. Hij meldt het gereedkom<strong>en</strong> er<strong>van</strong> aan B&W. Hij heeft<br />
dan aan schrijversloon fl 25,-- betaald <strong>en</strong> laat zijn eig<strong>en</strong> vergoeding "met vertrouw<strong>en</strong>"<br />
aan het college over, "in het bewustzijn dat het U bek<strong>en</strong>d is hoe adressant in <strong>de</strong>n<br />
laast<strong>en</strong> met werk overla<strong>de</strong>n is geweest, <strong>en</strong> zijne jaarwed<strong>de</strong> gering is". Gewiekst vervolgt<br />
hij met "Onnodig zal het wellicht zijn, U erop te wijz<strong>en</strong> dat op <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te begrooting<br />
<strong>van</strong> dit jaar e<strong>en</strong> post voor g<strong>en</strong>oemd doel, met inbegrip <strong>van</strong> <strong>de</strong> registers, uitgetrokk<strong>en</strong><br />
staat voor f 200,--".<br />
Na zijn p<strong>en</strong>sionering als geme<strong>en</strong>tesecretaris blijft hij die (betaal<strong>de</strong>) nev<strong>en</strong>functie nog<br />
uitoef<strong>en</strong><strong>en</strong>. In <strong>de</strong> raadsverga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> 28 april 1916 wordt zijn dan ingedi<strong>en</strong><strong>de</strong> verzoek<br />
om eervol ontslag uit <strong>de</strong>ze functie gehonoreerd.<br />
Verteg<strong>en</strong>woordiger bij <strong>en</strong> secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>telijke Teek<strong>en</strong>school.<br />
<strong>De</strong> geme<strong>en</strong>telijke Teek<strong>en</strong>school kun je beschouw<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> voorloper <strong>van</strong> het<br />
nijverheidson<strong>de</strong>rwijs. Voor <strong>de</strong> (zover ik kon achterhal<strong>en</strong>: theoretische) opleiding tot<br />
allerlei beroep<strong>en</strong> kon je er terecht. Het tek<strong>en</strong><strong>en</strong> nam e<strong>en</strong> belangrijke plaats in; <strong>van</strong>daar<br />
<strong>de</strong> naam.<br />
Bij <strong>de</strong> op<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> <strong>de</strong> wintercursus <strong>van</strong> <strong>de</strong> Waalwijkse teek<strong>en</strong>school (maar later ook bij<br />
diverse an<strong>de</strong>re geleg<strong>en</strong>he<strong>de</strong>n) werd het geme<strong>en</strong>tebestuur door Frans<br />
verteg<strong>en</strong>woordigd.<br />
Bron: Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 4 januari 1891<br />
Het bestuur <strong>van</strong> <strong>de</strong> Teek<strong>en</strong>school werd gevormd door <strong>de</strong> commissie <strong>van</strong> toezicht, door<br />
<strong>de</strong> geme<strong>en</strong>teraad b<strong>en</strong>oemd. Zoals blijkt uit <strong>de</strong> notul<strong>en</strong> heeft Frans in <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> 1902 tot<br />
in 1910 afwissel<strong>en</strong>d als loco-secretaris <strong>en</strong> secretaris <strong>de</strong> verslag<strong>en</strong> getek<strong>en</strong>d. Zijn zoon<br />
Toon werd <strong>van</strong>af 1910 secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze commissie.<br />
Schatter in het ka<strong>de</strong>r <strong>van</strong> <strong>de</strong> drankwet.<br />
Op 28 november 1881 wodrt Frans in <strong>de</strong> verga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> B&W b<strong>en</strong>oemd tot "schatter<br />
<strong>de</strong>r localiteit<strong>en</strong>, waarin sterk<strong>en</strong> drank in 't klein wordt verkocht". Hij had daar uitdrukkelijk<br />
naar gesolliciteerd. Waarom? Mogelijk ligt er e<strong>en</strong> relatie met zijn werk in <strong>de</strong><br />
Paulusver<strong>en</strong>iging, mogelijk zijn interesse in <strong>de</strong> drank<strong>en</strong>han<strong>de</strong>l (hij begint in 1882 zelf<br />
e<strong>en</strong> wijnhan<strong>de</strong>l). Maar dat het baantje hon<strong>de</strong>rd gul<strong>de</strong>n opbracht, zal zeker mooi<br />
meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> zijn.<br />
Waarnem<strong>en</strong>d geme<strong>en</strong>te- ont<strong>van</strong>ger<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 45 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Rond september 1893 was Frans ook waarnem<strong>en</strong>d geme<strong>en</strong>te- ont<strong>van</strong>ger, getuige e<strong>en</strong><br />
advert<strong>en</strong>tie in "<strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n" <strong>van</strong> 21 september 1893 <strong>en</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong>, waarin<br />
werd gemeld dat "het kantoor <strong>van</strong> <strong>de</strong>n tij<strong>de</strong>lijk<strong>en</strong> Geme<strong>en</strong>te ont<strong>van</strong>ger wordt gehou<strong>de</strong>n<br />
t<strong>en</strong> Raadhuize te Waalwijk".<br />
Lid <strong>van</strong> <strong>de</strong> commissie voor <strong>de</strong> onteig<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> gron<strong>de</strong>n voor <strong>de</strong> aanleg <strong>van</strong> het<br />
afwateringskanaal <strong>De</strong>n Bosch- Doever<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n meldt <strong>de</strong> b<strong>en</strong>oeming hiervoor in haar editie <strong>van</strong> 1 maart 1894.<br />
<strong>De</strong> minister <strong>van</strong> Waterstaat b<strong>en</strong>oem<strong>de</strong> ver<strong>de</strong>r in die commissie mr. H. Rits, notaris te<br />
<strong>De</strong>n Bosch <strong>en</strong> J. <strong>de</strong> Ruijter, burgemeester <strong>van</strong> Cromvoirt. Teg<strong>en</strong> <strong>de</strong> aanleg <strong>van</strong> het<br />
kanaal, dat wel is gerealiseerd, war<strong>en</strong> overig<strong>en</strong>s nogal wat bezwar<strong>en</strong> ingebracht.<br />
Lid <strong>van</strong> <strong>de</strong> commissie <strong>van</strong> ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Burgerlijke Stand <strong>en</strong> secretariss<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
omligg<strong>en</strong><strong>de</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.<br />
In het provinciaal Blad nr. 85 <strong>van</strong> 1895 wor<strong>de</strong>n<br />
nieuwe mo<strong>de</strong>ll<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> akt<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> Burgerlijke<br />
Stand gegev<strong>en</strong>. Daarteg<strong>en</strong> had<strong>de</strong>n nogal wat<br />
geme<strong>en</strong>teambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> be<strong>de</strong>nking<strong>en</strong>, zo bleek uit<br />
e<strong>en</strong> begin juli 1895 gehou<strong>de</strong>n verga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong>ze functionariss<strong>en</strong> uit Waalwijk <strong>en</strong> omgeving.<br />
Doel <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze commissie, waar<strong>van</strong> in <strong>de</strong> Echo<br />
<strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n <strong>van</strong> 7 juli 1895 gewag wordt<br />
gemaakt, is om akt<strong>en</strong> te ontwerp<strong>en</strong> die tegemoet<br />
kom<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> ter tafel gebrachte bezwar<strong>en</strong> teg<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong>ze mo<strong>de</strong>ll<strong>en</strong>.<br />
25- jarig ambtsjubileum.<br />
Op 5 september 1896 was het 25 jaar gele<strong>de</strong>n<br />
dat Frans werd b<strong>en</strong>oemd als geme<strong>en</strong>tesecretaris<br />
<strong>van</strong> Waalwijk. Het is niet alle<strong>en</strong> nu dat er<br />
erk<strong>en</strong>ning is voor zijn vele verdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong>; ook to<strong>en</strong><br />
werd "onz<strong>en</strong> actiev<strong>en</strong> <strong>en</strong> hoogst verdi<strong>en</strong>stelijk<strong>en</strong><br />
geme<strong>en</strong>te secretaris" gewaar<strong>de</strong>erd.<br />
<strong>De</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n herinner<strong>de</strong> <strong>de</strong> lezers al<br />
tijdig aan <strong>de</strong>ze gebeurt<strong>en</strong>is <strong>en</strong> besteed<strong>de</strong> er vier<br />
maal aandacht aan.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 46 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Betrokk<strong>en</strong>heid bij het lokale hul<strong>de</strong>blijk voor <strong>de</strong> koningin.<br />
In 1897 werd e<strong>en</strong> hul<strong>de</strong>blijk aangebo<strong>de</strong>n aan H.M. <strong>de</strong> Koningin Reg<strong>en</strong>tes Emma ter<br />
geleg<strong>en</strong>heid <strong>van</strong> <strong>de</strong> meer<strong>de</strong>rjarigverklaring <strong>van</strong> H.M. <strong>de</strong> Koningin Wilhelmina. Daarvoor<br />
werd e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>telijke commissie ingesteld, met <strong>de</strong> burgemeester als voorzitter, J.B.<br />
Timmermans (voorzitter <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kamer <strong>van</strong> Koophan<strong>de</strong>l) als p<strong>en</strong>ningmeester <strong>en</strong> Frans<br />
als secretaris. <strong>De</strong> 14 le<strong>de</strong>n war<strong>en</strong> plaatselijke groothe<strong>de</strong>n als e<strong>en</strong> lid <strong>van</strong> provinciale<br />
stat<strong>en</strong>, scho<strong>en</strong>fabrikant<strong>en</strong>, <strong>de</strong> directeur <strong>van</strong> het post- <strong>en</strong> telegraafkantoor <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
commandant <strong>van</strong> <strong>de</strong> schutterij. Ik vind het voor die tijd vermel<strong>de</strong>nswaard dat er ook e<strong>en</strong><br />
briev<strong>en</strong>besteller <strong>en</strong> e<strong>en</strong> "meesterknecht op e<strong>en</strong>e scho<strong>en</strong>fabriek" <strong>de</strong>el uitmaakt<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
commissie.<br />
Bron: Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 24 januari 1897<br />
<strong>De</strong> Langstraatse Administratieve Vere<strong>en</strong>iging.<br />
In <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n <strong>van</strong> 19 augustus 1897 vond ik e<strong>en</strong> bericht over e<strong>en</strong><br />
verga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze ver<strong>en</strong>iging, waar<strong>van</strong> toe <strong>de</strong> burgemeester <strong>van</strong> Sprang <strong>de</strong><br />
voorzitter was. Daar kwam<strong>en</strong> allerlei praktische zak<strong>en</strong> betreff<strong>en</strong><strong>de</strong> het uitvoer<strong>en</strong> <strong>van</strong> het<br />
geme<strong>en</strong>telijke bedrijf aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong>.<br />
Uit <strong>de</strong> vermelding dat Frans er e<strong>en</strong> voorstel <strong>de</strong>ed leid ik af dat hij lid was <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
ver<strong>en</strong>iging.<br />
In mei 1898, zo bericht <strong>de</strong> krant weer, houdt hij er e<strong>en</strong> voordracht met als on<strong>de</strong>rwerp<br />
"het opmak<strong>en</strong> <strong>en</strong> wijzig<strong>en</strong> <strong>de</strong>r geme<strong>en</strong>tebegroting".<br />
Dat on<strong>de</strong>rwerp is ongetwijfeld e<strong>en</strong> hele kluif geweest, maar sommige <strong>van</strong> <strong>de</strong> praktische<br />
on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> bij niet- ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>lijk wel als pietluttig overkom<strong>en</strong>. Ik <strong>de</strong>nk<br />
niet dat ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> <strong>en</strong>thousiast zal wor<strong>de</strong>n over <strong>de</strong> inleiding die Frans op 22 maart 1902 in<br />
Hotel Verwiel te Waalwijk hield voor <strong>de</strong> ver<strong>en</strong>iging. <strong>De</strong> vraag die hij daarin aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong><br />
stel<strong>de</strong> was: "Is het geoorloofd in het uittreksel <strong>van</strong> huwelijksafkondiging<strong>en</strong>, dat aan <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong>ur <strong>van</strong> het Geme<strong>en</strong>tehuis wordt aangeplakt, <strong>de</strong> getall<strong>en</strong> in cijfers te plaats<strong>en</strong>?" (bron:<br />
Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 9 maart 1902).<br />
Inhuldiging nieuwe burgemeester.<br />
<strong>De</strong> positie die Frans in <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>schap in nam, komt ook tot uitdrukking bij <strong>de</strong><br />
inhuldiging <strong>van</strong> <strong>de</strong> nieuwe burgemeester, K. rid<strong>de</strong>r <strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>r Schuer<strong>en</strong>, in augustus<br />
1898. In <strong>de</strong> eerste landauer zit <strong>de</strong> burgemeester met <strong>de</strong> wethou<strong>de</strong>rs, in <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> Frans<br />
met <strong>de</strong> le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> regelingscommissie <strong>en</strong> <strong>de</strong> grote fabrikant<strong>en</strong> Van Schijn<strong>de</strong>l <strong>en</strong> Van<br />
Door<strong>en</strong>.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 47 versie 3.1 dd 21 januari 2008
E<strong>en</strong> <strong>van</strong> Frans' dochters speel<strong>de</strong> ook nog e<strong>en</strong> rol, want vijf jonge juffrouw<strong>en</strong> waaron<strong>de</strong>r<br />
juffrouw Van <strong>Liempt</strong>, ging<strong>en</strong> gekleed als bruidjes in blauw <strong>en</strong> wit <strong>de</strong> nieuwe<br />
burgemeester voor naar <strong>de</strong> raadszaal.<br />
Bron: Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 7 augustus 1898<br />
Volkstelling.<br />
Om <strong>de</strong> ti<strong>en</strong> jaar werd er e<strong>en</strong> volkstelling gehou<strong>de</strong>n. In die <strong>van</strong> 1900 wer<strong>de</strong>n daartoe door<br />
B&W vijf tellers aangesteld, waaron<strong>de</strong>r <strong>de</strong> veldwachter Froklage <strong>en</strong> e<strong>en</strong> klerk <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Rijksont<strong>van</strong>ger, respectievelijk <strong>de</strong> inspecteur <strong>de</strong>r directe belasting<strong>en</strong>. Hoofdleiding <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> activiteit lag bij Frans. Zijn zoon Johan, ambt<strong>en</strong>aar <strong>de</strong>r secretarie, was ook e<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> b<strong>en</strong>oem<strong>de</strong> tellers.<br />
Commissie tot wering <strong>van</strong> schoolverzuim.<br />
Schoolverzuim teg<strong>en</strong>gaan was iets dat <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>schap zich aantrok <strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> over<br />
liet aan e<strong>en</strong> inspecteur. In <strong>de</strong> raadsverga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> 30 maart 1901 wordt Frans<br />
b<strong>en</strong>oemd als lid <strong>van</strong> <strong>de</strong> dan opgerichte commissie "tot wering <strong>van</strong> schoolverzuim". Op<br />
14 april daaropvolg<strong>en</strong>d meldt <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n dat hij daarin b<strong>en</strong>oemd is tot, je<br />
raadt het al, secretaris <strong>en</strong> dhr. Spijkerman (hoofd <strong>de</strong>r school) tot voorzitter. In 1910 wordt<br />
hij door <strong>de</strong> raad bij acclamatie herb<strong>en</strong>oemd.<br />
An<strong>de</strong>re activiteit<strong>en</strong>.<br />
Frans <strong>de</strong>ed er naast zijn werk als geme<strong>en</strong>tesecretaris nog veel werk bij. Veelal was dat<br />
in <strong>de</strong> functie als secretaris <strong>van</strong> e<strong>en</strong> organisatie. Ver<strong>de</strong>r zi<strong>en</strong> we hem optre<strong>de</strong>n als<br />
organisator. Maar ook dui<strong>de</strong>lijk op verdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> gerichte activiteit<strong>en</strong> war<strong>en</strong> er, zoals <strong>de</strong><br />
wijnhan<strong>de</strong>l <strong>en</strong> het verhur<strong>en</strong> <strong>van</strong> onroer<strong>en</strong>d goed. Die verdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> war<strong>en</strong> nodig omdat<br />
zijn inkomst<strong>en</strong> als secretaris, zeker in het begin, niet zo geweldig war<strong>en</strong> <strong>en</strong> hij e<strong>en</strong> groot<br />
gezin had, waar<strong>van</strong> <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> <strong>en</strong> externe (dus dure) opleiding kreg<strong>en</strong>.<br />
In het pat<strong>en</strong>tregister <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Waalwijk staat hij maar liefst met 28 verschill<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
(belastingplichtige) activiteit<strong>en</strong> vermeld. Het mer<strong>en</strong><strong>de</strong>el daar<strong>van</strong> heeft betrekking op zijn<br />
werk als commissaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> sociëteit "Musis Sacrum", die naast zijn woning werd<br />
gehou<strong>de</strong>n in hotel- restaurant "<strong>De</strong> Twee Kolomm<strong>en</strong>).<br />
Exploitant <strong>van</strong> e<strong>en</strong> gasfabriek.<br />
Althans, dat had kúnn<strong>en</strong> zijn. In 1880 was er in Waalwijk al e<strong>en</strong> particuliere gasfabriek<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> heer Vos uit Gorinchem. Er war<strong>en</strong> al jar<strong>en</strong> allerlei problem<strong>en</strong> met <strong>de</strong> continuïteit<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> levering <strong>en</strong> met <strong>de</strong> kwaliteit <strong>van</strong> het gas. <strong>De</strong> geme<strong>en</strong>te wil<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> concessie<br />
aan Vos af. Frans zag daarin e<strong>en</strong> mogelijkheid om on<strong>de</strong>rnemer te wor<strong>de</strong>n. Sam<strong>en</strong> met<br />
e<strong>en</strong> plaatselijke timmerman/ aannemer <strong>en</strong> looier, respectievelijk H<strong>en</strong>drik <strong>van</strong> Well <strong>en</strong> Jos<br />
<strong>van</strong> Dong<strong>en</strong>, bood hij <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>teraad aan om e<strong>en</strong> gasfabriek te exploiter<strong>en</strong> <strong>en</strong> gas te<br />
lever<strong>en</strong> voor 12 c<strong>en</strong>ts <strong>de</strong> kubieke meter.<br />
Daar is uitein<strong>de</strong>lijk niets <strong>van</strong> terecht gekom<strong>en</strong>. <strong>De</strong> geme<strong>en</strong>te Waalwijk heeft zelf <strong>de</strong><br />
exploitatie ter hand g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Bron: GAW, ingekom<strong>en</strong> stukk<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>tebestuur Waalwijk<br />
Secretaris- p<strong>en</strong>ningmeester Binn<strong>en</strong>- <strong>en</strong> Buit<strong>en</strong>pol<strong>de</strong>r <strong>van</strong> Waalwijk.<br />
Waalwijk had twee pol<strong>de</strong>rs: één t<strong>en</strong> noor<strong>de</strong>n <strong>van</strong> het bebouwingslint aan <strong>de</strong> Grotestraat<br />
tot aan <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>tegr<strong>en</strong>s, het Ou<strong>de</strong> Maasje. Dat was <strong>de</strong> buit<strong>en</strong>pol<strong>de</strong>r. <strong>De</strong> binn<strong>en</strong>pol<strong>de</strong>r<br />
betrof <strong>de</strong> bebouw<strong>de</strong> kom (<strong>van</strong>af <strong>de</strong> Winterdijk) tot aan <strong>de</strong> zui<strong>de</strong>lijke geme<strong>en</strong>tegr<strong>en</strong>s. Het<br />
war<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>standige pol<strong>de</strong>rs met elk e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> bestuur.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 48 versie 3.1 dd 21 januari 2008
<strong>De</strong> tak<strong>en</strong> <strong>van</strong> pol<strong>de</strong>rbestur<strong>en</strong> war<strong>en</strong> uitgebreid <strong>en</strong> divers. Het regel<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
waterstand, treff<strong>en</strong> <strong>van</strong> voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> wateroverlast <strong>en</strong> –schaarste, vervuiling<br />
teg<strong>en</strong>gaan, vergunning<strong>en</strong> verl<strong>en</strong><strong>en</strong> voor zak<strong>en</strong> die het functioner<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> pol<strong>de</strong>r<br />
kunn<strong>en</strong> beïnvloe<strong>de</strong>n, han<strong>de</strong>l<strong>en</strong>d optre<strong>de</strong>n teg<strong>en</strong> overtreding<strong>en</strong> <strong>en</strong>zovoorts. Naast <strong>de</strong>ze<br />
taakinhou<strong>de</strong>lijke activiteit<strong>en</strong> was er natuurlijk <strong>de</strong> bedrijfsvoering <strong>en</strong> financieel beheer.<br />
<strong>De</strong> tak<strong>en</strong> wer<strong>de</strong>n uitgevoerd op basis <strong>van</strong> e<strong>en</strong> waterschapsreglem<strong>en</strong>t. <strong>De</strong> pol<strong>de</strong>r werd<br />
bestuurd door het pol<strong>de</strong>rbestuur (zeg maar dagelijks bestuur). Voor belangrijke zak<strong>en</strong><br />
werd <strong>de</strong> verga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> stemgerechtig<strong>de</strong> ingelan<strong>de</strong>n (eig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> in <strong>de</strong> pol<strong>de</strong>r)<br />
bije<strong>en</strong>geroep<strong>en</strong> die dan beslist<strong>en</strong> hoe te han<strong>de</strong>l<strong>en</strong>. Frans had in dat laatste gremium ook<br />
één stem <strong>van</strong>uit zijn kwaliteit als bestuurslid <strong>van</strong> het Algeme<strong>en</strong> Arm<strong>en</strong>bestuur. <strong>De</strong><br />
bevoegdhe<strong>de</strong>n <strong>van</strong> e<strong>en</strong> pol<strong>de</strong>rbestuur war<strong>en</strong> groot. In geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> grote<br />
waterproblematiek was het waterschapsbestuur, op an<strong>de</strong>r terrein weliswaar, wel e<strong>en</strong>s<br />
belangrijker dan het geme<strong>en</strong>tebestuur.<br />
Frans was <strong>van</strong> bei<strong>de</strong> pol<strong>de</strong>rs <strong>de</strong> secretaris-<br />
p<strong>en</strong>ningmeester. Voor die functie is hij in mei 1872<br />
gevraagd to<strong>en</strong> zijn voorganger, al <strong>en</strong>kele maan<strong>de</strong>n na<br />
di<strong>en</strong>s b<strong>en</strong>oeming, ernstig "ongesteld" werd. Na het<br />
overlij<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> ou<strong>de</strong> secretaris- p<strong>en</strong>ningmeester is hij<br />
door <strong>de</strong> verga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> stemgerechtig<strong>de</strong> 28 augustus<br />
1872 ingelan<strong>de</strong>n unaniem b<strong>en</strong>oemd. <strong>De</strong> twee an<strong>de</strong>re<br />
kandidat<strong>en</strong>, J.B. <strong>van</strong> Gils (apotheker) <strong>en</strong> A.C. Witlox<br />
(leerlooier) kreg<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele stem (bron: Regionaal<br />
archief Tilburg, archiefnummer 1148, diverse stukk<strong>en</strong>).<br />
<strong>De</strong> verhouding <strong>van</strong> Frans met <strong>de</strong> voorzitter <strong>van</strong> het<br />
pol<strong>de</strong>rbestuur, J. Timmermans (die relatie kom<strong>en</strong> we in<br />
zijn lev<strong>en</strong> <strong>en</strong> werk nog veel teg<strong>en</strong>) was erg goed. In het<br />
persoonlijk archief <strong>van</strong> J. Timmermans over <strong>de</strong><br />
Waalwijkse binn<strong>en</strong>pol<strong>de</strong>r (bron: Geme<strong>en</strong>tearchief<br />
Waalwijk, niet geïnv<strong>en</strong>tariseerd) vond ik e<strong>en</strong> "amice"- briefje dat daar<strong>van</strong> getuigt.<br />
Ook met an<strong>de</strong>r<strong>en</strong> stond hij op goe<strong>de</strong> voet, zo blijkt uit e<strong>en</strong> brief <strong>van</strong> hem aan zijn<br />
"geachte ambtg<strong>en</strong>oot <strong>en</strong> vri<strong>en</strong>d" <strong>de</strong> burgemeester <strong>van</strong> Sprang.<br />
Had hij te snel "ja" gezegd to<strong>en</strong> hem gevraagd werd <strong>de</strong> functie te aanvaar<strong>de</strong>n? In juli<br />
1875 al vraagt het waterschap <strong>de</strong> Buit<strong>en</strong>pol<strong>de</strong>r voor hem e<strong>en</strong> verhoging <strong>van</strong> <strong>de</strong> wed<strong>de</strong><br />
aan bij Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong>. Dat wordt niet gehonoreerd, want het is niet geblek<strong>en</strong> dat<br />
"<strong>de</strong> toestand <strong>van</strong> het waterschap thans <strong>van</strong> <strong>de</strong>n secretaris- p<strong>en</strong>ningmeester meer<br />
werkzaamhe<strong>de</strong>n vor<strong>de</strong>rt dan in het jaar 1868 to<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> vaststelling <strong>van</strong> het bijzon<strong>de</strong>r<br />
reglem<strong>en</strong>t <strong>de</strong> jaarwed<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>n ambt<strong>en</strong>aar op het teg<strong>en</strong>woordige bedrag bepaald<br />
werd. Ev<strong>en</strong>min blijkt dat het verzoek om wijziging <strong>van</strong> het bijzon<strong>de</strong>r reglem<strong>en</strong>t ter inzage<br />
voor ingelan<strong>de</strong>n heeft geleg<strong>en</strong>". Niet zo handig gespeeld, dus. Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong><br />
wez<strong>en</strong> <strong>de</strong> aanvraag in eerste instantie af, met het verzoek alles nog e<strong>en</strong>s te bezi<strong>en</strong><br />
(bron: BHIC, toegang 17, inv<strong>en</strong>taris 6243, besluit GS 12 november 1875 Gnr. 29).<br />
Tot voor kort voor zijn dood heeft hij <strong>de</strong>ze functie vervuld. Blijk<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> advert<strong>en</strong>tie in <strong>de</strong><br />
Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n <strong>van</strong> 19 <strong>de</strong>cember 1915 is hij dan nog in functie.<br />
Aktiviteit<strong>en</strong> in relatie tot <strong>de</strong> landsver<strong>de</strong>diging.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 49 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Eerst moet ik e<strong>en</strong> toelichting gev<strong>en</strong> 2 . In <strong>de</strong> 19 e eeuw, <strong>van</strong>af 1814 (ein<strong>de</strong> Franse<br />
overheersing) was <strong>de</strong> landsver<strong>de</strong>diging an<strong>de</strong>rs georganiseerd dan nu. Er war<strong>en</strong> twee<br />
institut<strong>en</strong> werkzaam.<br />
Het eerste was op landsniveau georganiseerd <strong>en</strong> heette dan ook <strong>de</strong> Nationale Militie.<br />
Het leger bestond in principe uit vrijwilligers, aangevuld met geschikte jongemann<strong>en</strong> die<br />
door loting wer<strong>de</strong>n aangewez<strong>en</strong>. <strong>De</strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong> die geloot wer<strong>de</strong>n, kon<strong>de</strong>n zich tot 1898 aan<br />
hun verplichting tot het in di<strong>en</strong>st gaan onttrekk<strong>en</strong> door zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong><br />
nummerverwisseling, of e<strong>en</strong> remplaçant te vin<strong>de</strong>n die bereid was in hun plaats di<strong>en</strong>st te<br />
nem<strong>en</strong>. Het leger (artillerie, infanterie <strong>en</strong> cavalerie) was gehuisvest in versprei<strong>de</strong><br />
kazernes, of in zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong> garnizo<strong>en</strong>sste<strong>de</strong>n <strong>en</strong>/of fort<strong>en</strong>, waar<strong>van</strong> Heus<strong>de</strong>n er e<strong>en</strong><br />
was.<br />
Het twee<strong>de</strong> instituut was lokaal georiënteerd <strong>en</strong> bestuurd. Het war<strong>en</strong> <strong>de</strong> zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong><br />
schutterij<strong>en</strong>. Na 1901 is dit instituut opgehev<strong>en</strong> <strong>en</strong> overgegaan in <strong>de</strong> Landweer. Later is<br />
daar <strong>de</strong> BB uit voortgekom<strong>en</strong>.<br />
Bij <strong>de</strong> schutterij bestond di<strong>en</strong>stplicht, met e<strong>en</strong> lotingssysteem <strong>en</strong><br />
vrijstellingsmogelijkheid. Er was di<strong>en</strong>stdo<strong>en</strong><strong>de</strong> schutterij voor plaats<strong>en</strong> met meer dan<br />
2.500 inwoners. El<strong>de</strong>rs was er "rust<strong>en</strong><strong>de</strong>" schutterij, die aktief werd bij e<strong>en</strong> aanval door<br />
e<strong>en</strong> buit<strong>en</strong>landse mog<strong>en</strong>dheid, maar die e<strong>en</strong>s per jaar werd geïnspecteerd door <strong>de</strong><br />
militiecommissaris. Waalwijk kreeg bij e<strong>en</strong> reorganisatie in 1868 di<strong>en</strong>stdo<strong>en</strong><strong>de</strong> schutterij.<br />
Die moest regelmatig op oef<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> werd on<strong>de</strong>rworp<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> wap<strong>en</strong>schouw. In<br />
geval <strong>van</strong> nood kon het plaatselijk bestuur e<strong>en</strong> beroep do<strong>en</strong> op <strong>de</strong> schutterij.<br />
<strong>De</strong> leiding berustte bij door <strong>de</strong> Kroon b<strong>en</strong>oem<strong>de</strong> officier<strong>en</strong>; <strong>de</strong> overige officier<strong>en</strong> wer<strong>de</strong>n<br />
door het plaatselijk bestuur b<strong>en</strong>oemd. <strong>De</strong> administratieve organisatie <strong>van</strong> het aanwijz<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> lot<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> uitoef<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> <strong>de</strong>nstplicht lag bij het geme<strong>en</strong>tebestuur.<br />
In zijn Bokhov<strong>en</strong>se perio<strong>de</strong> was Frans <strong>van</strong>af augustus 1870 sergeant-majoor bij <strong>de</strong> 2 e<br />
compagnie <strong>van</strong> <strong>de</strong> rust<strong>en</strong><strong>de</strong> schutterij in Heus<strong>de</strong>n.<br />
Bij militie <strong>en</strong> schutterij was sprake <strong>van</strong> militaire rechtspraak. Die geschied<strong>de</strong> voor<br />
<strong>en</strong>igszins forsere vergrijp<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> krijgsraad, die voor die kwestie werd ingesteld.<br />
Perman<strong>en</strong>te persoon echter was <strong>de</strong> auditeur- militair, die in feite <strong>de</strong> administratieve<br />
organisatie rond <strong>de</strong> militaire rechtspraak liet bestaan. Het was e<strong>en</strong> burger die bij elk<br />
garnizo<strong>en</strong> werd aangesteld. Ook bij <strong>de</strong> schutterij was e<strong>en</strong> auditeur. Hun functie was die<br />
<strong>van</strong> op<strong>en</strong>baar aanklager <strong>en</strong> <strong>van</strong> adviseur <strong>en</strong> secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong><br />
schuttersraad. Hij assisteer<strong>de</strong> bij <strong>de</strong> executie <strong>van</strong> vonniss<strong>en</strong>. In <strong>de</strong> militaire rechtspleging<br />
was hij <strong>de</strong> <strong>en</strong>ige juridisch geschool<strong>de</strong> functionaris.<br />
Frans is door B&W <strong>van</strong> Waalwijk op 4 april 1872, sam<strong>en</strong> met WC Uijt<strong>en</strong>bogaart, griffier<br />
bij het kantongerecht, <strong>en</strong> Judocus Timmermans als auditeur- militair bij <strong>de</strong> schuttersraad<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> di<strong>en</strong>stdo<strong>en</strong><strong>de</strong> schutterij in Waalwijk voorgedrag<strong>en</strong>. Bij Koninklijk Besluit <strong>van</strong> 12<br />
juli 1872 no. 5 is hij in die functie b<strong>en</strong>oemd. <strong>De</strong> wed<strong>de</strong> daarvoor bedroeg to<strong>en</strong> fl. 30 per<br />
jaar.<br />
<strong>De</strong> Kommandant <strong>van</strong> e<strong>en</strong> e<strong>en</strong>heid bepaal<strong>de</strong> of e<strong>en</strong> hem voorgeleg<strong>de</strong> zaak voor <strong>de</strong><br />
krijgsraad moest kom<strong>en</strong>. Zo ja, wer<strong>de</strong>n <strong>de</strong> stukk<strong>en</strong> gestuurd naar twee officier<strong>en</strong><br />
commissaris <strong>en</strong> e<strong>en</strong> funger<strong>en</strong><strong>de</strong> secretaris (in <strong>de</strong> resi<strong>de</strong>ntie <strong>van</strong> <strong>de</strong>n krijgsraad is dit<br />
altijd <strong>de</strong> auditeur-militair). Nadat ev<strong>en</strong>tueel na<strong>de</strong>r on<strong>de</strong>rzoek plaatsvond stelt <strong>de</strong><br />
kommandant e<strong>en</strong> krijgsraad sam<strong>en</strong>. <strong>De</strong> auditeur- militair was in feite <strong>de</strong> secretaris <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> krijgsraad, die ver<strong>de</strong>r bestond uit e<strong>en</strong> presi<strong>de</strong>nt <strong>en</strong> zes officier-le<strong>de</strong>n. In <strong>de</strong> zitting<br />
2 bron: "Voorwaarts Mars", eindredactie JGM San<strong>de</strong>rs, Rijksarchief NBr 1996<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 50 versie 3.1 dd 21 januari 2008
formuleert <strong>de</strong> auditeur-militair het voorstel tot vrijspraak, absolutie of doet e<strong>en</strong> eis tot<br />
straf. Het vonnis wordt t<strong>en</strong> uitvoer gebracht t<strong>en</strong> overstaan <strong>van</strong> <strong>de</strong> twee officier<strong>en</strong>commissaris<br />
<strong>en</strong> <strong>de</strong> auditeur militair, gewoonlijk voor het front <strong>van</strong> <strong>de</strong> troep<strong>en</strong>.<br />
Bij Koninklijk Besluit <strong>van</strong> 25 november 1907, no. 6, is aan Frans eervol ontslag verle<strong>en</strong>d,<br />
on<strong>de</strong>r dankbetuiging.<br />
Bron: bhic, toegang 17 (provinciaal bestuur), inv<strong>en</strong>taris 4588.<br />
Plaatsver<strong>van</strong>g<strong>en</strong>d lid schattings- commissie.<br />
In 1882 werd Frans door Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong> b<strong>en</strong>oemd tot plaatsver<strong>van</strong>g<strong>en</strong>d lid in <strong>de</strong><br />
schattingscommissie voor herzi<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> <strong>de</strong> belastbare opbr<strong>en</strong>gst <strong>de</strong>r ongebouw<strong>de</strong><br />
eig<strong>en</strong>domm<strong>en</strong> in <strong>de</strong> provincie Noord- Brabant, district Tilburg, on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el Alf<strong>en</strong>.<br />
Bron: Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 30 april 1882.<br />
Ag<strong>en</strong>t <strong>van</strong> e<strong>en</strong> Brandwaarborgmaatschappij <strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
Lev<strong>en</strong>sverzekeringsmaatschappij.<br />
In 1881 verschijn<strong>en</strong> in <strong>de</strong> "Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n" <strong>de</strong> eerste advert<strong>en</strong>ties, waarin F.W. <strong>van</strong><br />
<strong>Liempt</strong> zich afficheert als ag<strong>en</strong>t voor Waalwijk <strong>en</strong> omstrek<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> "Algeme<strong>en</strong>e<br />
Maatschappij <strong>van</strong> Lev<strong>en</strong>sverzekering <strong>en</strong> Lijfr<strong>en</strong>te" <strong>en</strong> <strong>de</strong> "Utrechtsche Algeme<strong>en</strong>e<br />
Brandwaarborg- maatschappij".<br />
<strong>De</strong>ze advert<strong>en</strong>ties wor<strong>de</strong>n later nog regelmatig geplaatst.<br />
Als ag<strong>en</strong>t <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze Utrechtse brandwaarborgmaatschappij draagt Frans er in 1886 zorg<br />
voor dat <strong>de</strong> Waalwijkse brandweer e<strong>en</strong> premie <strong>van</strong> fl. 15 krijgt uitbetaald weg<strong>en</strong>s het<br />
beleidvol <strong>en</strong> krachtig optre<strong>de</strong>n bij "<strong>de</strong>n jongstle<strong>de</strong>n brand bij A. Verhoev<strong>en</strong>, bakker<br />
alhier".<br />
Bron: Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 11 juli 1886.<br />
In <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n <strong>van</strong> 17 <strong>de</strong>cember 1916 staat e<strong>en</strong> advert<strong>en</strong>tie <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Utrechtse Brandwaarborgmaatschappij met <strong>de</strong> me<strong>de</strong><strong>de</strong>ling dat <strong>van</strong>wege het overlij<strong>de</strong>n<br />
<strong>van</strong> FW tot correspon<strong>de</strong>nt voor Waalwijk <strong>en</strong> omstrek<strong>en</strong> b<strong>en</strong>oemd is MAJ <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>,<br />
secretaris <strong>de</strong>r geme<strong>en</strong>te (zijn zoon Toon).<br />
Hij heeft ook <strong>van</strong> do<strong>en</strong> gehad met <strong>de</strong> Gel<strong>de</strong>rse Crediet Vere<strong>en</strong>iging. In e<strong>en</strong> meermal<strong>en</strong><br />
geplaatste advert<strong>en</strong>tie in <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n <strong>van</strong>af 28 maart 1903 wordt gemeld dat<br />
het kantoor <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze ver<strong>en</strong>iging niet meer in Hotel Verwiel, maar t<strong>en</strong> huize <strong>van</strong> <strong>de</strong>n heer<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 51 versie 3.1 dd 21 januari 2008
F.W. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>, geme<strong>en</strong>tesecretaris, Grootestraat 241 (dat was het huisnummer vóór<br />
hernummering naar 281) is gevestigd.<br />
Bestuurslid <strong>van</strong> <strong>de</strong> Langstraatse vere<strong>en</strong>iging <strong>van</strong> burgemeesters, secretariss<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> wethou<strong>de</strong>rs.<br />
Op 12 mei 1882 werd <strong>de</strong>ze ver<strong>en</strong>iging in het gebouw "Musis Sacrum" geconstitueerd. Er<br />
war<strong>en</strong> 18 person<strong>en</strong> aanwezig, die all<strong>en</strong> als lid toetra<strong>de</strong>n. Voorzitter werd <strong>de</strong><br />
burgemeester <strong>van</strong> Sprang (J. <strong>van</strong> Dijk) <strong>en</strong> bestuurslid <strong>de</strong> burgemeester <strong>van</strong> Baardwijk<br />
(J.A.J. <strong>van</strong> Heijst). Frans werd b<strong>en</strong>oemd tot secretaris- p<strong>en</strong>ningmeester <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
ver<strong>en</strong>iging.<br />
Bron: Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 14 mei 1882<br />
Wijnhan<strong>de</strong>laar.<br />
In 1882 richt Frans <strong>de</strong> wijnhan<strong>de</strong>l "Firma F.W. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>" op. In <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het<br />
Zui<strong>de</strong>n verschijnt e<strong>en</strong> advert<strong>en</strong>tie. Die is door F.D. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> <strong>en</strong> J. Ros<strong>en</strong>daal<br />
opgetek<strong>en</strong>d, maar door mij niet teruggevon<strong>de</strong>n kunn<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>n.<br />
In- <strong>en</strong> verkoopboekje uit 1885 (collectie J.A. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>)<br />
<strong>De</strong> wijnhan<strong>de</strong>l (waar ook an<strong>de</strong>re alcoholhou<strong>de</strong>n<strong>de</strong> drank<strong>en</strong> wer<strong>de</strong>n verkocht) was nog<br />
e<strong>en</strong> "geslot<strong>en</strong> huis"; er was ge<strong>en</strong> winkel aan verbon<strong>de</strong>n. Uit verhal<strong>en</strong> <strong>van</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die <strong>de</strong><br />
familie gek<strong>en</strong>d hebb<strong>en</strong> begrijp ik dat later <strong>de</strong> zoons <strong>van</strong> Frans als ag<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> firma<br />
bij geleg<strong>en</strong>heid m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> (on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re pastoors) bezocht<strong>en</strong> om daar bestelling<strong>en</strong> <strong>van</strong> te<br />
krijg<strong>en</strong>. Geadverteerd werd er niet, op één keer na bij geleg<strong>en</strong>heid <strong>van</strong> <strong>de</strong> (e<strong>en</strong>malige)<br />
verkoop <strong>van</strong> Koningslikeur <strong>van</strong>wege <strong>de</strong> 70 e verjaardag <strong>van</strong> koning Willem III in 1887.<br />
Frans is pas in februari 1884 als "koopman (grossier) in wijn<strong>en</strong> <strong>en</strong> likeur<strong>en</strong>"<br />
ingeschrev<strong>en</strong> in het geme<strong>en</strong>telijke pat<strong>en</strong>tregister, <strong>en</strong> in juli 1885 als "slijter bov<strong>en</strong> <strong>de</strong> liter<br />
inslaan<strong>de</strong>". Pat<strong>en</strong>tbelasting was e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>telijke belasting op het uitoef<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
beroep of bedrijf.<br />
Voor <strong>de</strong> opslag <strong>van</strong> zijn wijn <strong>en</strong> ge<strong>de</strong>stilleerd heeft hij (waarschijnlijk rond 1888) e<strong>en</strong><br />
opslagschuur met plm. 80 cm verlaag<strong>de</strong> vloer <strong>en</strong> e<strong>en</strong> met hooi gevul<strong>de</strong> zol<strong>de</strong>r (voor e<strong>en</strong><br />
gelijkmatige temperatuur) gebouwd in <strong>de</strong> tuin achter het huis.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 52 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Eerst in 1930, to<strong>en</strong> zijn dochter Joke <strong>de</strong> wijnhan<strong>de</strong>l/ slijterij als kostwinning had, is er e<strong>en</strong><br />
winkelruimte gebouwd in het pand Grotestraat 281. Mijn va<strong>de</strong>r, A.H. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>, heeft<br />
pand <strong>en</strong> winkel in 1947 overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rneming op 30 <strong>de</strong>cember 1968<br />
opgehev<strong>en</strong>.<br />
Lid commissie om geld in te zamel<strong>en</strong> voor Russische Israëliet<strong>en</strong>.<br />
Op 22 mei 1882 wordt er in Waalwijk e<strong>en</strong> collecte gehou<strong>de</strong>n t<strong>en</strong> behoeve <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
vervolg<strong>de</strong> Russische Israëliet<strong>en</strong>. Dat mag wel bijzon<strong>de</strong>r het<strong>en</strong>, want nog in 1865<br />
bepaal<strong>de</strong> het Ne<strong>de</strong>rlandse Episcopaat dat het katholiek<strong>en</strong> verbo<strong>de</strong>n werd synagog<strong>en</strong> te<br />
bezoek<strong>en</strong> <strong>en</strong> bijzon<strong>de</strong>re vri<strong>en</strong>dschap met Jo<strong>de</strong>n aan te gaan. <strong>De</strong> collecte wordt<br />
georganiseerd door e<strong>en</strong> comité, waar<strong>van</strong> Frans lid was. Uiteraard war<strong>en</strong> er ook <strong>en</strong>kele<br />
repres<strong>en</strong>tant<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>, in Waalwijk goed verteg<strong>en</strong>woordig<strong>de</strong>, m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> joodse<br />
achtergrond lid.<br />
<strong>De</strong> collecte heeft volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n <strong>van</strong> 25 mei 1882, het bedrag <strong>van</strong> fl.<br />
118,40 opgebracht.<br />
Erelid scherpschuttersver<strong>en</strong>iging.<br />
In januari 1882 werd in Waalwijk <strong>de</strong> scherpschuttersver<strong>en</strong>iging "Ne<strong>de</strong>rland <strong>en</strong> Oranje"<br />
opgericht. E<strong>en</strong> half jaar later al hield <strong>de</strong> ver<strong>en</strong>iging op haar baan aan <strong>de</strong> Meerdijk e<strong>en</strong> zo<br />
g<strong>en</strong>aam<strong>de</strong> prijsverschieting. Frans heeft er, <strong>van</strong>uit zijn functie als auditeur- militair, e<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong>r<strong>de</strong> prijs (e<strong>en</strong> sigar<strong>en</strong>koker) ter beschikking gesteld. Hij was zowel bij <strong>de</strong> wedstrijd als<br />
<strong>de</strong> prijsuitreiking aanwezig <strong>en</strong> krijgt daarbij door <strong>de</strong> presi<strong>de</strong>nt het ere- lidmaatschap<br />
aangebo<strong>de</strong>n, dat "door ZEd (= zijne e<strong>de</strong>lachtbare) werd aanvaard".<br />
Bron: Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 27 juli 1882.<br />
Secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> subcommissie ter voorbereiding <strong>van</strong> <strong>de</strong>elname aan e<strong>en</strong><br />
internationale t<strong>en</strong>toonstelling in Amsterdam.<br />
In Amsterdam zou in 1883 e<strong>en</strong> t<strong>en</strong>toonstelling over internationale koloniale <strong>en</strong><br />
uitvoerhan<strong>de</strong>l gehou<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n. Ter voorbereiding <strong>en</strong> stimulering <strong>van</strong> <strong>de</strong>elname aan<br />
<strong>de</strong>ze t<strong>en</strong>toonstelling door Waalwijkse industriël<strong>en</strong> <strong>en</strong> han<strong>de</strong>lar<strong>en</strong> werd <strong>de</strong>ze<br />
subcommissie ingesteld. Frans was er <strong>de</strong> secretaris <strong>van</strong>.<br />
Bron: jaarverslag KvK 1883.<br />
Lid exam<strong>en</strong>commissie.<br />
In maart 1884 is Frans door het bestuur <strong>de</strong>r Ne<strong>de</strong>rlandsche vere<strong>en</strong>iging <strong>van</strong><br />
geme<strong>en</strong>teambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> b<strong>en</strong>oemd in <strong>de</strong> exam<strong>en</strong>commissie voor aspirant-<br />
geme<strong>en</strong>tesecretariss<strong>en</strong> <strong>en</strong> ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> ter secretarie.<br />
Bron: Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 2 maart 1884.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 53 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> plaatselijke commissie voor <strong>de</strong> internationale t<strong>en</strong>toonstelling te<br />
Antwerp<strong>en</strong>.<br />
Blijkbaar war<strong>en</strong> internationale t<strong>en</strong>toonstelling<strong>en</strong> "in". In 1885 wordt er e<strong>en</strong> in Antwerp<strong>en</strong><br />
gehou<strong>de</strong>n. Voor Waalwijkse <strong>de</strong>elnemers werd er door <strong>de</strong> Kamer <strong>van</strong> Koophan<strong>de</strong>l e<strong>en</strong><br />
plaatselijke commissie in het lev<strong>en</strong> geroep<strong>en</strong> die nag<strong>en</strong>oeg <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> bezetting had als<br />
die voor <strong>de</strong> t<strong>en</strong>toonstelling in Amsterdam in 1883. Die had ervaring <strong>en</strong> het waarschijnlijk<br />
<strong>de</strong> vorige keer niet verprutst. Alle<strong>en</strong> <strong>de</strong> ere- voorzitter <strong>van</strong> to<strong>en</strong>, burgemeester Van <strong>de</strong>r<br />
Klokk<strong>en</strong>, komt er niet meer in voor. Frans was weer <strong>de</strong> commissie- secretaris. Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong><br />
t<strong>en</strong>toonstelling wer<strong>de</strong>n aan bepaal<strong>de</strong> product<strong>en</strong> prijz<strong>en</strong> toegek<strong>en</strong>d in <strong>de</strong> vorm <strong>van</strong><br />
gou<strong>de</strong>n <strong>en</strong> bronz<strong>en</strong> medailles. Je ziet nog wel e<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele keer product<strong>en</strong>, waar op het<br />
etiket dat soort medailles zijn gedrukt. <strong>De</strong>ze Antwerpse t<strong>en</strong>toonstelling lever<strong>de</strong> voor e<strong>en</strong><br />
"elixer" <strong>van</strong> <strong>de</strong> Waalwijkse apotheker Van Gils ook zo'n gou<strong>de</strong>n plak op, waarmee<br />
uiteraard driftig werd geadverteerd!<br />
Bron: Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 5 oktober 1884.<br />
Initiatiefnemer tot het opricht<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vee-<br />
verzekering.<br />
In <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n <strong>van</strong> 13 <strong>de</strong>cember 1885<br />
plaatst Frans e<strong>en</strong> advert<strong>en</strong>tie, waarin hij veehou<strong>de</strong>rs<br />
uit Baardwijk, Waalwijk <strong>en</strong> Besoij<strong>en</strong> bije<strong>en</strong>roept met<br />
het doel e<strong>en</strong> coöperatieve veeverzekering op te<br />
richt<strong>en</strong>. Hij had daarvoor e<strong>en</strong> i<strong>de</strong>e ontwikkeld<br />
waarmee door <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers zelf het beheer <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
administratie zou wor<strong>de</strong>n ingericht om zo met e<strong>en</strong><br />
betrekkelijk lage bijdrage door <strong>de</strong> <strong>de</strong>elnemers te<br />
kunn<strong>en</strong> volstaan.<br />
E<strong>en</strong> week later meldt <strong>de</strong> Echo dat <strong>de</strong> verga<strong>de</strong>ring talrijk bezocht is. Het concept-<br />
reglem<strong>en</strong>t (dat Frans zelf had opgesteld) krijgt voorlopig <strong>de</strong> algem<strong>en</strong>e goedkeuring. Er<br />
wordt e<strong>en</strong> commissie ingesteld <strong>van</strong> zes person<strong>en</strong> die het concept- reglem<strong>en</strong>t zull<strong>en</strong><br />
on<strong>de</strong>rzoek<strong>en</strong> <strong>en</strong> daar verslag over uit gaan br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
Funger<strong>en</strong>d presi<strong>de</strong>nt <strong>van</strong> <strong>de</strong> lie<strong>de</strong>rtafel "Oef<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> Vermaak" te Waalwijk.<br />
Uit e<strong>en</strong> bericht over het behal<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> eerste <strong>en</strong> twee<strong>de</strong> prijs tij<strong>de</strong>ns e<strong>en</strong> internationale<br />
zangwedstrijd in Mechel<strong>en</strong> blijkt dat Frans in oktober 1886 <strong>de</strong> funger<strong>en</strong>d presi<strong>de</strong>nt <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> lie<strong>de</strong>rtafel was. Bij die geleg<strong>en</strong>heid verwelkomt hij <strong>de</strong> zangers terug in Waalwijk <strong>en</strong><br />
w<strong>en</strong>st h<strong>en</strong> geluk.<br />
Bron: Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 7 oktober 1886.<br />
Bij zijn 40- jarig ambtsjubileum in 1911 schonk Frans <strong>de</strong> Lie<strong>de</strong>rtafel fl. 15. <strong>De</strong><br />
verga<strong>de</strong>ring wist niets an<strong>de</strong>rs te be<strong>de</strong>nk<strong>en</strong> dan het geld te beste<strong>de</strong>n aan vertering<strong>en</strong>!<br />
Bron: jubileumboek bij het 125- jarig bestaan <strong>van</strong> <strong>de</strong> Lie<strong>de</strong>rtafel Oef<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> Vermaak<br />
<strong>van</strong> Waalwijk <strong>en</strong> Besoij<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> vere<strong>en</strong>iging/ sociëteit "Musis Sacrum".<br />
Op 14 januari 1879 kreeg <strong>de</strong>ze ver<strong>en</strong>iging haar <strong>de</strong>finitieve bestuur, waar<strong>van</strong> Frans <strong>de</strong><br />
p<strong>en</strong>ningmeester werd <strong>en</strong> zijn compaan <strong>en</strong> plaatselijke drukker Antoon Tiel<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
commissaris <strong>van</strong> Or<strong>de</strong>. Het verschil in maatschappelijke positie tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Lie<strong>de</strong>rtafel is waarschijnlijk voor e<strong>en</strong> aantal m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> <strong>de</strong> aanleiding geweest om <strong>de</strong>ze<br />
sociëteit op te richt<strong>en</strong>, waar<strong>van</strong> ook niet-zing<strong>en</strong><strong>de</strong> inwoners lid wer<strong>de</strong>n. Dit gezelschap<br />
<strong>van</strong> notabel<strong>en</strong> <strong>en</strong> invloedrijke –vaak gegoe<strong>de</strong>- person<strong>en</strong> kon <strong>de</strong> Lie<strong>de</strong>rtafel steun<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 54 versie 3.1 dd 21 januari 2008
verschaff<strong>en</strong> <strong>en</strong> terzij<strong>de</strong> staan, zowel financieel als met raad <strong>en</strong> daad. <strong>De</strong> sociëteit zou<br />
e<strong>en</strong> groot aantal jar<strong>en</strong> <strong>de</strong> materiële belang<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> Lie<strong>de</strong>rtafel behartig<strong>en</strong> <strong>en</strong> in<br />
meer<strong>de</strong>re opzicht<strong>en</strong> het beleid bepal<strong>en</strong> bij het koor, dat in 1878 <strong>de</strong> beschikking kreeg<br />
over e<strong>en</strong> nieuwe concertruimte, <strong>de</strong> sociëteitszaal Musis Sacrum. <strong>De</strong>ze was geleg<strong>en</strong><br />
bov<strong>en</strong> <strong>de</strong> stalling voor paar<strong>de</strong>n achter het logem<strong>en</strong>t <strong>De</strong> Twee Kolomm<strong>en</strong> aan <strong>de</strong><br />
Grotestraat 279 (<strong>en</strong> gr<strong>en</strong>s<strong>de</strong> aan <strong>de</strong> tuin <strong>van</strong> Frans op nummer 281). <strong>De</strong> sociëteit<br />
bloed<strong>de</strong> overig<strong>en</strong>s gaan<strong>de</strong>weg dood. In 1886 werd <strong>de</strong> laatste bije<strong>en</strong>komst gehou<strong>de</strong>n. <strong>De</strong><br />
Lie<strong>de</strong>rtafel daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> bleef springlev<strong>en</strong>d.<br />
Bron: jubileumboek bij het 125- jarig bestaan <strong>van</strong> <strong>de</strong> Lie<strong>de</strong>rtafel Oef<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> Vermaak<br />
<strong>van</strong> Waalwijk <strong>en</strong> Besoij<strong>en</strong>.<br />
Uit <strong>de</strong> Waalwijkse pat<strong>en</strong>tregisters blijkt overig<strong>en</strong>s dat Frans vele mal<strong>en</strong> in <strong>de</strong> jar<strong>en</strong> 1881<br />
- 1893 <strong>de</strong> verantwoor<strong>de</strong>lijke was voor het organiser<strong>en</strong> <strong>van</strong> activiteit<strong>en</strong> voor <strong>de</strong><br />
Lie<strong>de</strong>rtafel, c.q. <strong>de</strong> sociëteit. Commissaris <strong>van</strong> e<strong>en</strong> bal, beheer<strong>de</strong>r <strong>van</strong> <strong>de</strong> biljarttafels,<br />
organisator <strong>van</strong> e<strong>en</strong> muziekavond, wel 28 maal wordt hij er vermeld <strong>en</strong> is daarmee <strong>de</strong><br />
belastingplichtige. Hieruit blijkt wel weer e<strong>en</strong>s dat Frans <strong>de</strong>g<strong>en</strong>e was die <strong>de</strong> zak<strong>en</strong><br />
organiseer<strong>de</strong> <strong>en</strong> begeleid<strong>de</strong> <strong>en</strong> het zo voor an<strong>de</strong>r<strong>en</strong> mogelijk maakte hun (recreatieve)<br />
aktiviteit<strong>en</strong> uit te oef<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
Bouwer <strong>van</strong> "werkmanswoning<strong>en</strong>".<br />
In 1888 bouwt Frans, na daarvoor <strong>van</strong> het bestuur <strong>van</strong> <strong>de</strong> "Binn<strong>en</strong>pol<strong>de</strong>r <strong>van</strong> Waalwijk"<br />
toestemming te hebb<strong>en</strong> gekreg<strong>en</strong>, acht woninkjes achter in zijn tuin aan <strong>de</strong> Winterdijk.<br />
<strong>De</strong> gr<strong>en</strong>s tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> woning<strong>en</strong> <strong>en</strong> zijn tuin wordt gemarkeerd door vier privat<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
schutting. <strong>De</strong> woning<strong>en</strong> zijn voornamelijk gebouwd met materiaal <strong>van</strong> e<strong>en</strong> looierij, die<br />
voorhe<strong>en</strong> op het perceel stond. Hoewel het adres Winterdijk was, noem<strong>de</strong> Frans het<br />
groepje woning<strong>en</strong> <strong>de</strong> "Wijnstraat". Niet dat die naam veel gebruikt werd, want als m<strong>en</strong><br />
aan e<strong>en</strong> bewoner vroeg waar die woon<strong>de</strong>, werd er gezegd "Aan <strong>de</strong> Winterdijk, achter <strong>de</strong><br />
secretaris". Later, in <strong>de</strong> <strong>de</strong>rtiger jar<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> 20 e eeuw <strong>en</strong> <strong>de</strong> populatie bewoners meer<br />
<strong>de</strong> zwak- sociale groep ging<strong>en</strong> verteg<strong>en</strong>woordig<strong>en</strong>, werd <strong>de</strong> naam in <strong>de</strong> volksmond "<strong>de</strong><br />
Leeuw<strong>en</strong>kuil". Waarschijnlijk naar e<strong>en</strong> (roemruchte?) familie <strong>De</strong> Leeuw die er to<strong>en</strong><br />
woon<strong>de</strong>.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 55 versie 3.1 dd 21 januari 2008
In Waalwijk wor<strong>de</strong>n door particulier<strong>en</strong> <strong>en</strong> fabriekseig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> veel <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze woninkjes in<br />
"damm<strong>en</strong>" <strong>en</strong> "mijn<strong>en</strong>" gebouwd (in 1905 war<strong>en</strong> er ongeveer 600 1-2- <strong>en</strong> 3-<br />
kamerwoninkjes, 53% <strong>van</strong> <strong>de</strong> totale woningvoorraad). <strong>De</strong> geme<strong>en</strong>telijke overheid had<br />
nog ge<strong>en</strong> volkshuisvestingsbeleid <strong>en</strong> <strong>de</strong> woningbehoefte was groot.<br />
Niet dat <strong>de</strong> woonomstandighe<strong>de</strong>n er i<strong>de</strong>aal war<strong>en</strong>, maar pas in 1954 wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong><br />
woning<strong>en</strong> onbewoonbaar verklaard <strong>en</strong> in 1964 afgebrok<strong>en</strong>.<br />
Ook achter <strong>de</strong> woning Grotestraat 281 is e<strong>en</strong> arbei<strong>de</strong>rshuisje gemaakt, bereikbaar via<br />
<strong>de</strong> oostelijke dam achter <strong>de</strong> woning. Waarschijnlijk was dat oorspronkelijk al e<strong>en</strong><br />
on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el <strong>van</strong> het grote huis <strong>en</strong> is het woninkje afgesplitst. <strong>De</strong> slaapkamer er<strong>van</strong><br />
bevond zich bov<strong>en</strong> <strong>de</strong> kel<strong>de</strong>r in het hoofdpand.<br />
Over <strong>de</strong>ze woning<strong>en</strong> heb ik e<strong>en</strong> meer uitgebreid artikel geschrev<strong>en</strong> in het blad <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Waalwijkse heemkun<strong>de</strong>ver<strong>en</strong>iging "<strong>De</strong> Klopkei", 31 e jaargang, 3 e <strong>en</strong> 4 e kwartaal 2007.<br />
Lid <strong>van</strong> <strong>de</strong> R.K. kiesver<strong>en</strong>iging <strong>van</strong> het hoofdkiesdistrict Waalwijk.<br />
Frans was lid <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze kiesver<strong>en</strong>iging, zoals blijkt uit e<strong>en</strong> bericht in <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> 28<br />
februari 1889. Daar werd gewag gemaakt <strong>van</strong> e<strong>en</strong> verga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> <strong>de</strong> kiescommissie<br />
waarin e<strong>en</strong> motie was aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> dat plaatsver<strong>van</strong>ging <strong>en</strong> nummer- verwisseling (<strong>van</strong><br />
uitgelote di<strong>en</strong>stplichtig<strong>en</strong>, auteur) behou<strong>de</strong>n di<strong>en</strong>t te blijv<strong>en</strong>. Echter "het lid Van <strong>Liempt</strong><br />
vond <strong>de</strong> motie te zwak <strong>en</strong> drong, met het oog op het groote belang <strong>de</strong>r on<strong>de</strong>rwerpelijke<br />
zaak, aan om zich t<strong>en</strong> <strong>de</strong>ze pertin<strong>en</strong>t te verklar<strong>en</strong>. Op zijn voorstel werd het woord 'di<strong>en</strong>t'<br />
ver<strong>van</strong>g<strong>en</strong> door 'moet', waarna <strong>de</strong> motie bij acclamatie werd goedgekeurd".<br />
Dit was overig<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> niet op zichzelf staan<strong>de</strong> gebeurt<strong>en</strong>is. Blijkbaar war<strong>en</strong> dit <strong>de</strong><br />
voorhoe<strong>de</strong>gevecht<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> het voornem<strong>en</strong> om het tot dan toe uit vrijwilligers <strong>en</strong><br />
loteling<strong>en</strong> bestaan<strong>de</strong> leger om te zett<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> di<strong>en</strong>stplichtig leger. Dat werd uitein<strong>de</strong>lijk<br />
bij wet <strong>van</strong> 1898 ingevoerd. <strong>De</strong>ze maatregel was uitermate impopulair. <strong>De</strong> Helvoirtse<br />
notaris Cool<strong>en</strong> heeft er zich fel teg<strong>en</strong> verzet, met als on<strong>de</strong>rbouwing dat <strong>de</strong> militiewet<br />
voorschreef dat het leger uit zoveel mogelijk vrijwilligers moest wor<strong>de</strong>n sam<strong>en</strong>gesteld. Er<br />
was veel symphatie voor <strong>de</strong> aktie <strong>van</strong> Cool<strong>en</strong>, zelfs GS verle<strong>en</strong><strong>de</strong>n subsidie aan<br />
plaatselijke ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> die t<strong>en</strong> doel had<strong>de</strong>n zoveel mogelijk vrijwilligers te recruter<strong>en</strong>.<br />
Die besluit<strong>en</strong> wer<strong>de</strong>n echter door <strong>de</strong> Kroon vernietigd <strong>en</strong> het wetsartikel over vrijwilligers<br />
werd door e<strong>en</strong> noodwet geschrapt 3 . <strong>De</strong>mocratie t<strong>en</strong> voet<strong>en</strong> uit!<br />
Leraar.<br />
<strong>De</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n meldt op 9 juni 1889 dat er bij het te Utrecht gehou<strong>de</strong>n exam<strong>en</strong><br />
voor aspirant geme<strong>en</strong>tesecretaris of ambt<strong>en</strong>aar ter secretarie er <strong>van</strong> <strong>de</strong> zev<strong>en</strong><br />
kandidat<strong>en</strong> slechts twee geslaagd zijn. Die twee war<strong>en</strong> leerling <strong>van</strong> F.W. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>.<br />
<strong>De</strong>zelf<strong>de</strong> krant meldt op 30 september 1897 weer drie geslaag<strong>de</strong>n voor het in <strong>De</strong>n Haag<br />
gehou<strong>de</strong>n exam<strong>en</strong> kandidaat- geme<strong>en</strong>tesecretaris. Zij krijg<strong>en</strong> in dat bericht felicitaties<br />
daarvoor, maar "vooral ook e<strong>en</strong> woord <strong>van</strong> lof aan hunn<strong>en</strong> leermeester, onz<strong>en</strong><br />
secretaris, <strong>de</strong>n heer F.W. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>".<br />
Blijkbaar lag Frans bij <strong>de</strong> redactie ook goed!<br />
<strong>De</strong> 14 e Af<strong>de</strong>eling <strong>de</strong>r Noordbrabantse Maatschappij <strong>van</strong> Landbouw.<br />
Bij geleg<strong>en</strong>heid <strong>van</strong> e<strong>en</strong> door <strong>de</strong> maatschappij gehou<strong>de</strong>n wedstrijd reikt Frans, in zijn<br />
functie als secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Waalwijk, <strong>de</strong> prijz<strong>en</strong> uit voor het beste 1 ½- jarig<br />
veul<strong>en</strong>.<br />
3 bron: "Voorwaarts Mars", eindredactie JGM San<strong>de</strong>rs, Rijksarchief NBr 1996<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 56 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Bron: Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 22 september 1889.<br />
In 1899 vin<strong>de</strong>n we weer e<strong>en</strong> verslag <strong>van</strong> e<strong>en</strong> Algeme<strong>en</strong>e verga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze<br />
Maatschappij in <strong>de</strong> krant. Frans neemt er stelling teg<strong>en</strong> <strong>de</strong> opvatting <strong>van</strong> <strong>de</strong> secretaris<br />
dat het hou<strong>de</strong>n <strong>van</strong> gepremieer<strong>de</strong> wedstrij<strong>de</strong>n voor paar<strong>de</strong>n door het opheff<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
paar<strong>de</strong>nmarkt<strong>en</strong> door het geme<strong>en</strong>tebestuur voortaan zinloos zou zijn. <strong>De</strong> waarnem<strong>en</strong>d<br />
voorzitter zegt dat met <strong>de</strong> opmerking <strong>van</strong> Frans rek<strong>en</strong>ing gehou<strong>de</strong>n zal wor<strong>de</strong>n.<br />
Als <strong>de</strong> waarnem<strong>en</strong>d voorzitter zegt, dat het na het bedank<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> voorzitter e<strong>en</strong> jaar<br />
gele<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>rhand tijd wordt dat die functie wordt vervuld, laat Frans zich weer hor<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> "stelt voor bij acclamatie als zoodanig te b<strong>en</strong>oem<strong>en</strong> <strong>de</strong> heer Meijer, die aan <strong>de</strong><br />
rechterzij<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>n waarnem<strong>en</strong><strong>de</strong>n voorzitter is gezet<strong>en</strong>. <strong>De</strong> geheele verga<strong>de</strong>ring<br />
betuigt zijne hooge ing<strong>en</strong>om<strong>en</strong>heid met dit voorstel <strong>en</strong> niemand verlangt stemming".<br />
Bedoel<strong>de</strong> heer Meijer zegt daarop niet aan "<strong>de</strong>n algeme<strong>en</strong><strong>en</strong> aandrang" te kunn<strong>en</strong><br />
weerstaan <strong>en</strong> neemt <strong>de</strong> betrekking aan.<br />
bron: Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n <strong>van</strong> 8 oktober 1900.<br />
Secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> commissie voor <strong>de</strong> belang<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> werk<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>n nieuw<strong>en</strong><br />
Maasmond.<br />
In <strong>de</strong> laatste <strong>de</strong>c<strong>en</strong>nia <strong>van</strong> <strong>de</strong> 19 e eeuw is veel verga<strong>de</strong>rd <strong>en</strong> hard gewerkt aan e<strong>en</strong><br />
groots waterstaatkundig werk: het verlegg<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> monding <strong>van</strong> <strong>de</strong> Maas <strong>van</strong> <strong>de</strong> Waal<br />
bij Woudrichem naar <strong>de</strong> Amer. Vele voor Noord- Brabant belangrijke werk<strong>en</strong> zijn<br />
daarvoor uitgevoerd. Het belangrijkste is wel het grav<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> Bergse Maas geweest,<br />
waardoor het water <strong>van</strong>uit <strong>de</strong> Maas <strong>en</strong> <strong>de</strong> oostwaarts <strong>van</strong> Waalwijk geleg<strong>en</strong> overlat<strong>en</strong><br />
onbelemmerd in <strong>de</strong> Amer kon uitstrom<strong>en</strong>. <strong>De</strong> jaarlijkse overstroming<strong>en</strong> in <strong>de</strong> Langstraat,<br />
<strong>en</strong> later ook in <strong>de</strong> Beerse Overlaat, war<strong>en</strong> daarmee verle<strong>de</strong>n tijd.<br />
Hoofddoelstelling<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> commissie war<strong>en</strong> te bewerkstellig<strong>en</strong> dat er e<strong>en</strong> weg zou<br />
kom<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> Langstraat <strong>en</strong> het af te snij<strong>de</strong>n Land <strong>van</strong> Alt<strong>en</strong>a én dat er e<strong>en</strong><br />
schutsluis zou kom<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> nieuwe rivier <strong>en</strong> <strong>de</strong> hav<strong>en</strong> <strong>van</strong> Waalwijk. <strong>De</strong> werk<strong>en</strong><br />
war<strong>en</strong> in 1904 klaar. Over het "Ou<strong>de</strong> Maasje" zijn in<strong>de</strong>rdaad brugg<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong> <strong>en</strong> over<br />
<strong>de</strong> Bergse Maas kwam<strong>en</strong> pontver<strong>en</strong>. Ook <strong>de</strong> schutsluis is er gekom<strong>en</strong>, alle<strong>en</strong> niet met<br />
e<strong>en</strong> directe verbinding naar <strong>de</strong> Bergse Maas, maar naar het Ou<strong>de</strong> Maasje.<br />
Frans was secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze commissie.<br />
Lid <strong>van</strong> het Armbestuur <strong>van</strong> Waalwijk.<br />
Frans was lid <strong>van</strong> het (door het geme<strong>en</strong>tebestuur ingestel<strong>de</strong>) armbestuur. <strong>De</strong> winter <strong>van</strong><br />
1890- 1891 was blijkbaar zo str<strong>en</strong>g, dat er op 5 januari 1891 e<strong>en</strong> collecte werd<br />
gehou<strong>de</strong>n t<strong>en</strong> behoeve <strong>van</strong> "<strong>de</strong>n algeme<strong>en</strong><strong>en</strong> arme". Die collecte werd aangekondigd in<br />
e<strong>en</strong> advert<strong>en</strong>tie in <strong>de</strong> "Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n" <strong>van</strong> 4 januari 1891. <strong>De</strong> opbr<strong>en</strong>gst bedroeg<br />
volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong>ze krant <strong>van</strong> <strong>de</strong> 7 e januari fl. 138,--.<br />
Het arm<strong>en</strong>bestuur kon <strong>de</strong> problem<strong>en</strong> echter niet structureel oploss<strong>en</strong>. Nog vele winters<br />
zi<strong>en</strong> we <strong>de</strong> advert<strong>en</strong>ties ter aankondiging <strong>van</strong> collectes verschijn<strong>en</strong>…..<br />
Secretaris <strong>van</strong> het ere- bestuur voor <strong>de</strong> landbouwt<strong>en</strong>toonstelling in 1891.<br />
Door B&W werd het initiatief g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> om in september 1891 e<strong>en</strong> grote<br />
landbouwt<strong>en</strong>toonstelling te organiser<strong>en</strong>. Aan dit initiatief zijn <strong>en</strong>ige perikel<strong>en</strong> vooraf<br />
gegaan. Zo schrijft <strong>de</strong> "Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n" op 15 januari 1891 dat er in e<strong>en</strong><br />
verga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> het geme<strong>en</strong>tebestuur e<strong>en</strong> neg<strong>en</strong>tal heer<strong>en</strong> in commissie wer<strong>de</strong>n<br />
gekoz<strong>en</strong> om aan <strong>de</strong> voorbereiding mee te werk<strong>en</strong>, waaron<strong>de</strong>r F.W. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>. E<strong>en</strong><br />
week later meldt <strong>de</strong> krant dat "Zev<strong>en</strong> heer<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> bedankt <strong>en</strong> twee niets <strong>van</strong> zich<br />
do<strong>en</strong> hoor<strong>en</strong>". Het is toch nog goed gekom<strong>en</strong>, want <strong>de</strong> t<strong>en</strong>toonstelling is eind september<br />
1891 gehou<strong>de</strong>n <strong>en</strong> wordt in diverse krant<strong>en</strong> e<strong>en</strong> succes g<strong>en</strong>oemd. Op 4 april 1891 kon<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 57 versie 3.1 dd 21 januari 2008
<strong>de</strong> krant <strong>de</strong> nam<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> het "eere- bestuur" (waar<strong>van</strong> Frans <strong>de</strong> secretaris<br />
was) <strong>en</strong> die <strong>van</strong> het uitvoer<strong>en</strong>d bestuur publicer<strong>en</strong>.<br />
Bestuurslid <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kolfclub.<br />
In februari 1892 werd er e<strong>en</strong> nieuw bestuur voor <strong>de</strong> Waalwijkse kolfclub gekoz<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
tev<strong>en</strong>s het huishou<strong>de</strong>lijk reglem<strong>en</strong>t herzi<strong>en</strong>. Frans werd vice- presi<strong>de</strong>nt.<br />
Het nieuwe bestuur was blijkbaar zeer actief, want begin juli 1892 al werd er e<strong>en</strong> nieuwe<br />
kolfbaan op feestelijke wijze geop<strong>en</strong>d, waarbij Frans <strong>de</strong> op<strong>en</strong>ingsre<strong>de</strong> hield.<br />
Bron: Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 28 februari, respectievelijk 7 juli 1892<br />
Weet u wat kolf precies is? Hier e<strong>en</strong> beschrijving, gehaald uit <strong>de</strong> website <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Ne<strong>de</strong>rlandse Kolfbond:<br />
Het kolfspel wordt gespeeld op e<strong>en</strong> over<strong>de</strong>kte kolfbaan, meestal 17.5 meter lang <strong>en</strong> 5 meter breed,<br />
volkom<strong>en</strong> vlak <strong>en</strong> afgezet met rabatt<strong>en</strong>. Aan bei<strong>de</strong> uitein<strong>de</strong>n staat op twee meter <strong>van</strong> <strong>de</strong> kant e<strong>en</strong> paal<br />
schuin in <strong>de</strong> grond geslag<strong>en</strong>.<br />
Getek<strong>en</strong><strong>de</strong> lijn<strong>en</strong> in <strong>de</strong> nabijheid <strong>van</strong> <strong>de</strong> achterste paal zijn voorzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> cijfers. Het hoogste getal is twaalf<br />
<strong>en</strong> staat aangegev<strong>en</strong> in <strong>de</strong> lijn die het dichtst bij <strong>de</strong> achterzij<strong>de</strong> ligt. <strong>De</strong> belangrijkste kunst in het kolv<strong>en</strong> is het<br />
gev<strong>en</strong> <strong>van</strong> het juiste effect met <strong>de</strong> bal op <strong>de</strong> paal, in <strong>de</strong> juiste snelheid. Elke slag vergt drie klapp<strong>en</strong>.<br />
Uitklap<br />
Bij <strong>de</strong> eerste klap (uitslag) staat <strong>de</strong> kolver naast <strong>de</strong> paal waar ge<strong>en</strong> punt<strong>en</strong>aanduiding op <strong>de</strong> vloer is uitgezet<br />
<strong>en</strong> slaat zijn bal richting <strong>de</strong> achterpaal. Die paal mag geraakt wor<strong>de</strong>n, dan mag m<strong>en</strong> <strong>de</strong> bal op e<strong>en</strong><br />
voorkeursplaats legg<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> klap. Is <strong>de</strong> paal niet geraakt, dan blijft <strong>de</strong> bal ligg<strong>en</strong> waar hij<br />
uitkomt.<br />
Opklap<br />
<strong>De</strong> twee<strong>de</strong> klap is <strong>de</strong> 'opslag'. Hierbij moet <strong>de</strong> kolver <strong>de</strong> bal via <strong>de</strong> achterpaal naar <strong>de</strong> voorpaal slaan.<br />
Opnieuw geldt dat als <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> paal wordt geraakt, m<strong>en</strong> <strong>de</strong> bal mag neerlegg<strong>en</strong> waar m<strong>en</strong> wil. Wordt <strong>de</strong><br />
paal niet geraakt, dan moet <strong>de</strong> bal wor<strong>de</strong>n geslag<strong>en</strong> <strong>van</strong>af het punt waar hij uitkomt. Dit kan dichtbij <strong>de</strong><br />
twee<strong>de</strong> paal zijn, maar ook vrij ver er <strong>van</strong>af. Komt <strong>de</strong> bal heel ongelukkig uit <strong>en</strong> blijft hij achter <strong>de</strong> paal ligg<strong>en</strong>,<br />
dan volgt e<strong>en</strong> moeilijke slag.<br />
Punt<strong>en</strong>klap<br />
<strong>De</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong> klap is <strong>de</strong> 'punt<strong>en</strong>slag'. Via <strong>de</strong> voorpaal moet <strong>de</strong> bal <strong>de</strong> punt<strong>en</strong>vakk<strong>en</strong> bij <strong>de</strong> achterpaal ingeslag<strong>en</strong><br />
wor<strong>de</strong>n. In het vak dicht bij <strong>de</strong> achterpaal krijgt m<strong>en</strong> zev<strong>en</strong> punt<strong>en</strong>, oplop<strong>en</strong>d tot het allerlaatste vak waar het<br />
topaantal <strong>van</strong> twaalf punt<strong>en</strong> kan wor<strong>de</strong>n behaald. Eén partij kan voor <strong>de</strong> kolver maximaal 5x12=60 punt<strong>en</strong><br />
oplever<strong>en</strong>.<br />
Mist <strong>de</strong> speler echter <strong>de</strong> paal bij <strong>de</strong> opslag of punt<strong>en</strong>slag dan heeft hij e<strong>en</strong> 'poe<strong>de</strong>l' geslag<strong>en</strong> <strong>en</strong> krijgt in het<br />
geheel ge<strong>en</strong> punt<strong>en</strong>.<br />
Conc<strong>en</strong>tratie <strong>en</strong> maatgevoel, daar draait het om in <strong>de</strong> kolfsport. Oftewel, zoals <strong>de</strong> kolvers zegg<strong>en</strong>: 'je kunt<br />
het snel, maar leert het nooit'.<br />
Lid <strong>van</strong> het hoofdbestuur <strong>van</strong> Cecilia.<br />
<strong>De</strong> zangver<strong>en</strong>iging Cecilia (Waalwijk <strong>en</strong> Besoij<strong>en</strong>) krijgt in juli 1892 voor het eerst e<strong>en</strong><br />
hoofdbestuur, waar Frans <strong>de</strong>el <strong>van</strong> uitmaakte.<br />
Bron: Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 21 juli 1892<br />
Bestuurslid <strong>van</strong> <strong>de</strong> Vere<strong>en</strong>iging ter bevor<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> <strong>de</strong> belang<strong>en</strong> <strong>de</strong>r geme<strong>en</strong>te-<br />
ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong><br />
Op 20 september 1893 werd <strong>de</strong>ze ver<strong>en</strong>iging voor geme<strong>en</strong>te- ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> opgericht.<br />
Het speciale doel <strong>van</strong> <strong>de</strong> ver<strong>en</strong>iging was "om te verkrijg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>, niet alle<strong>en</strong> voor<br />
h<strong>en</strong>, maar ook voor hunne na te lat<strong>en</strong> betrekking<strong>en</strong>".<br />
Bron: Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 21 september 1893<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 58 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Belang<strong>en</strong>behartiging <strong>van</strong> scho<strong>en</strong>fabrikant<strong>en</strong>, leerlooiers <strong>en</strong> han<strong>de</strong>lar<strong>en</strong> uit heel<br />
het land.<br />
Op 17 juli 1895 verga<strong>de</strong>r<strong>de</strong>n <strong>de</strong>ze beroepsgroep<strong>en</strong> in zaal Musis Sacrum in Waalwijk<br />
naar aanleiding <strong>van</strong> <strong>de</strong> plotselinge stijging <strong>van</strong> <strong>de</strong> prijz<strong>en</strong> <strong>van</strong> ruwe hui<strong>de</strong>n, looistoff<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
leer, die e<strong>en</strong> betere prijsnotering voor scho<strong>en</strong>werk nodig maakte. Er werd e<strong>en</strong> algeme<strong>en</strong><br />
bestuur (hoofdcomité) gevormd, waaron<strong>de</strong>r plaatselijke commissies activiteit<strong>en</strong><br />
on<strong>de</strong>rnam<strong>en</strong>. Hun taak was om te bewerk<strong>en</strong> "dat voor het schoeisel <strong>de</strong> prijz<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong><br />
bedong<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>n, die in verband met <strong>de</strong> hoogere le<strong>de</strong>rprijz<strong>en</strong> nodig zijn". terzij<strong>de</strong>: to<strong>en</strong><br />
al was <strong>de</strong> internationale markt <strong>van</strong> scho<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> le<strong>de</strong>r e<strong>en</strong> belangrijk item, waarbij<br />
term<strong>en</strong> als protectie niet wer<strong>de</strong>n geschuwd.<br />
Het hoofdcomité werd gevormd door Judocus Timmermans Wzn als ere- voorzitter, S.<br />
Fano als voorzitter <strong>en</strong> twee secretariss<strong>en</strong>, Frans <strong>en</strong> J. Hartog<strong>en</strong>sis die<br />
geme<strong>en</strong>tesecretaris in <strong>De</strong>n Bosch was.<br />
Bron: jaaroverzicht 1895 in <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 20 september 1903<br />
Betrokk<strong>en</strong>heid bij <strong>de</strong> T<strong>en</strong>toonstelling <strong>van</strong> Noord- Brabantse nijverheid.<br />
In juli <strong>en</strong> september 1897 werd <strong>de</strong>ze t<strong>en</strong>toonstelling in <strong>De</strong>n Bosch georganiseerd. Om<br />
e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> <strong>de</strong>elname <strong>van</strong> bedrijv<strong>en</strong> uit Waalwijk <strong>en</strong> omgeving te bepleit<strong>en</strong> werd e<strong>en</strong><br />
Plaatselijk Comité ingesteld dat op 19 februari in het lokaal "Musis Sacrum" (pal naast<br />
<strong>de</strong> woning <strong>van</strong> Frans) verga<strong>de</strong>r<strong>de</strong> "om op <strong>de</strong> meest geschikte <strong>en</strong> voor<strong>de</strong>elige wijze aan<br />
<strong>de</strong>ze Nationaal Provinciale t<strong>en</strong>toonstelling" <strong>de</strong>el te nem<strong>en</strong> (het voorvoegsel "nationaal"<br />
zegt overig<strong>en</strong>s wel iets over het provinciale bewustzijn <strong>van</strong> die tijd).<br />
Ere- voorzitter was <strong>de</strong> burgemeester, Judocus Timmermans <strong>de</strong> voorzitter. <strong>De</strong> le<strong>de</strong>n<br />
war<strong>en</strong> <strong>de</strong> le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kamer <strong>van</strong> Koophan<strong>de</strong>l. Frans was als gebruikelijk weer<br />
secretaris <strong>van</strong>uit zijn functie als secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kamer <strong>van</strong> Koophan<strong>de</strong>l.<br />
Bron: advert<strong>en</strong>tie in <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n <strong>van</strong> 18 februari 1897.<br />
Koningshuwelijk.<br />
Begin 1901 zou <strong>de</strong> to<strong>en</strong>malige koningin Wilhelmina trouw<strong>en</strong> met H<strong>en</strong>drik.<br />
Nadat al <strong>en</strong>kele ker<strong>en</strong> in <strong>de</strong> krant geschrev<strong>en</strong> was dat het e<strong>en</strong> schan<strong>de</strong> was dat er in<br />
Waalwijk nog zo weinig voorberei<strong>de</strong>n<strong>de</strong> activiteit<strong>en</strong> wer<strong>de</strong>n ontplooid, werd er in<br />
<strong>de</strong>cember 1900 e<strong>en</strong> comité actief om "Dinsdag <strong>de</strong>n 11<strong>de</strong>n <strong>de</strong>zer <strong>de</strong>s voormiddags e<strong>en</strong>e<br />
collecte aan <strong>de</strong> huiz<strong>en</strong> <strong>de</strong>r ingezet<strong>en</strong><strong>en</strong> te hou<strong>de</strong>n met uitnoodiging door mil<strong>de</strong> bijdrag<strong>en</strong><br />
blijk te gev<strong>en</strong> <strong>van</strong> hunne belangstelling in <strong>de</strong>ze voor ons Vorst<strong>en</strong>huis <strong>en</strong> Va<strong>de</strong>rland zoo<br />
gewichtige gebeurt<strong>en</strong>is".<br />
<strong>De</strong> burgemeester K. <strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>r Schuer<strong>en</strong> was <strong>de</strong> voorzitter <strong>van</strong> het comité, Judocus<br />
Timmermans vice- voorzitter, C. <strong>van</strong> <strong>de</strong>r Heij<strong>de</strong>n p<strong>en</strong>ningmeester <strong>en</strong> Frans (uiteraard)<br />
<strong>de</strong> secretaris.<br />
<strong>De</strong> Sint Paulusvere<strong>en</strong>iging.<br />
<strong>De</strong> (rooms- katholieke) kerk had in <strong>de</strong> tijd <strong>van</strong> Frans veel inbr<strong>en</strong>g in <strong>de</strong> to<strong>en</strong>malige<br />
maatschappij. Het is me opgevall<strong>en</strong> dat Frans zich <strong>de</strong>sondanks <strong>en</strong>kel in burgerlijke zin<br />
bezig hield met <strong>de</strong> maatschappij <strong>en</strong> daarbij uitsluit<strong>en</strong>d met particulier<strong>en</strong> <strong>en</strong> overhe<strong>de</strong>n<br />
relaties on<strong>de</strong>rhield.<br />
Wat dat betreft is zijn lidmaatschap <strong>van</strong> <strong>de</strong> St. Paulusver<strong>en</strong>iging, e<strong>en</strong> puur RK club met<br />
"<strong>de</strong>n eerwaar<strong>de</strong>n heer" Kuijpers als adviseur <strong>en</strong> <strong>de</strong> pastoor als ere- voorzitter, e<strong>en</strong><br />
bijzon<strong>de</strong>rheid in zijn lev<strong>en</strong>. Maar als ik dan zie dat Judocus Timmermans <strong>en</strong> notaris Bink<br />
voorzitter, respectievelijk vice- voorzitter war<strong>en</strong>, dan begrijp ik dat Frans toch als<br />
commissaris in het bestuur zitting nam.<br />
Paulusver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> wer<strong>de</strong>n rond <strong>de</strong> wisseling <strong>van</strong> neg<strong>en</strong>ti<strong>en</strong><strong>de</strong> naar twintigste eeuw in<br />
meer plaats<strong>en</strong> opgericht. Ze stel<strong>de</strong>n zich <strong>de</strong> bestrijding <strong>van</strong> het drankmisbruik t<strong>en</strong> doel.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 59 versie 3.1 dd 21 januari 2008
In Waalwijk zou het bevor<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> spaarzaamheid (on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re door het instell<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> e<strong>en</strong> soort spaarbank) <strong>en</strong> <strong>de</strong> beoef<strong>en</strong>ing <strong>de</strong>r matigheid aan dat doel moet<strong>en</strong><br />
bijdrag<strong>en</strong>. Om dat aantrekkelijk te mak<strong>en</strong> wer<strong>de</strong>n er nu <strong>en</strong> dan feestavon<strong>de</strong>n (lees:<br />
culturele activiteit<strong>en</strong> in <strong>de</strong> vorm <strong>van</strong> voorlichting, muziek- <strong>en</strong> toneelvoorstelling<strong>en</strong>)<br />
georganiseerd.<br />
Mogelijk is toch dat die doel<strong>en</strong> werkelijk aanleiding war<strong>en</strong> voor zijn bijdrage aan <strong>de</strong>ze<br />
ver<strong>en</strong>iging. E<strong>en</strong> groot probleem to<strong>en</strong> was <strong>de</strong> armoe<strong>de</strong> <strong>en</strong> ell<strong>en</strong><strong>de</strong> die zijn grond vond of<br />
versterkt werd door ge<strong>en</strong> of laagbetaald werk <strong>en</strong> veel (op) te voe<strong>de</strong>n kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>. Bijgevolg<br />
werd toevlucht gezocht tot<br />
drankmisbruik, hetge<strong>en</strong> leid<strong>de</strong> <strong>van</strong><br />
kwaad tot erger.<br />
Met <strong>de</strong> bouw <strong>van</strong> <strong>de</strong> acht<br />
werkmanswoning<strong>en</strong> in zijn achtertuin<br />
aan <strong>de</strong> Winterdijk (<strong>de</strong> Leeuw<strong>en</strong>kuil)<br />
had hij al iets lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> <strong>van</strong> zijn<br />
betrokk<strong>en</strong>heid bij het wel <strong>en</strong> wee <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. En mogelijk dat het<br />
overlij<strong>de</strong>n <strong>van</strong> zijn zoon Johan begin<br />
1901 hem nog e<strong>en</strong>s aan het <strong>de</strong>nk<strong>en</strong><br />
gezet over <strong>de</strong> ding<strong>en</strong> die er toe<br />
do<strong>en</strong>. En dat gebeurt op gloedvolle<br />
wijze, getuige nev<strong>en</strong>staand bericht<br />
uit <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n <strong>van</strong> 12<br />
september <strong>van</strong> dat jaar.<br />
Het is overig<strong>en</strong>s aardig om te vermel<strong>de</strong>n dat het bestuur <strong>van</strong> <strong>de</strong> Paulusver<strong>en</strong>iging bij zijn<br />
verga<strong>de</strong>ring<strong>en</strong> wel e<strong>en</strong>s gratis bier kreeg <strong>van</strong> <strong>de</strong> uitbater <strong>van</strong> <strong>de</strong> verga<strong>de</strong>rlokaliteit. (bron:<br />
Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 29 augustus 1900).<br />
Provinciale Landbouwt<strong>en</strong>toonstelling Waalwijk<br />
Van 4 tot 8 september 1910 werd <strong>de</strong>ze t<strong>en</strong>toonstelling in Waalwijk gehou<strong>de</strong>n. Het geeft<br />
aan dat <strong>de</strong> agrarische sector nog e<strong>en</strong> belangrijke bron <strong>van</strong> inkomst<strong>en</strong> vorm<strong>de</strong> <strong>en</strong> dat<br />
Waalwijk e<strong>en</strong> regionale positie in nam. <strong>De</strong>nk bijvoorbeeld aan <strong>de</strong> paar<strong>de</strong>nmarkt die er<br />
regelmatig gehou<strong>de</strong>n werd <strong>en</strong> het (Langstraatse) hooi dat bek<strong>en</strong>d stond om <strong>de</strong> goe<strong>de</strong><br />
kwaliteit. Frans was lid <strong>van</strong> het ere- comité <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze t<strong>en</strong>toonstelling. (bron: grote<br />
advert<strong>en</strong>tie in <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n <strong>van</strong> 20 maart 1910).<br />
Door allerlei instanties <strong>en</strong> person<strong>en</strong> wer<strong>de</strong>n er prijz<strong>en</strong> voor beschikbaar gesteld. Frans<br />
liet zich daarbij niet onbetuigd <strong>en</strong> doneer<strong>de</strong> e<strong>en</strong> zilver<strong>en</strong> medaille.<br />
An<strong>de</strong>r<strong>en</strong> over F.W. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>.<br />
<strong>De</strong> Waalwijkse heemkun<strong>de</strong>ver<strong>en</strong>iging “<strong>De</strong> Eerstelinghe” heeft e<strong>en</strong> periodiek, g<strong>en</strong>aamd<br />
“<strong>De</strong> Klopkei”. Drs. Jan Roos<strong>en</strong>daal, oud- secretaris <strong>van</strong> het Stadsgewest Waalwijk, heeft<br />
on<strong>de</strong>rzoek gedaan naar <strong>de</strong> han<strong>de</strong>l <strong>en</strong> wan<strong>de</strong>l <strong>van</strong> mijn overgrootva<strong>de</strong>r <strong>en</strong> heeft dat in<br />
nummer 4 <strong>van</strong> jaargang 28 beschrev<strong>en</strong>.<br />
Hierna <strong>de</strong> letterlijke tekst, met toestemming <strong>van</strong> <strong>de</strong> schrijver overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
FRANCISCUS WILHELMUS VAN LIEMPT<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 60 versie 3.1 dd 21 januari 2008
(1841-1916)<br />
E<strong>en</strong> ev<strong>en</strong> krachtdadig, vastbera<strong>de</strong>n als<br />
eig<strong>en</strong>zinnig geme<strong>en</strong>tesecretaris<br />
<strong>De</strong> raad besloot<br />
Het is hartje zomer in 1871 als Pieter Reinier <strong>van</strong> Heijst eervol ontslag wordt verle<strong>en</strong>d<br />
als geme<strong>en</strong>tesecretaris <strong>van</strong> Waalwijk. Als gevolg <strong>van</strong> dat besluit werd ter voorzi<strong>en</strong>ing in<br />
<strong>de</strong> ontstane vacature e<strong>en</strong> oproep in <strong>en</strong>kele bla<strong>de</strong>n geplaatst. Van <strong>de</strong> ingekom<strong>en</strong><br />
sollicitant<strong>en</strong> werd e<strong>en</strong> lijst opgemaakt <strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> selectie gemaakt. Die behels<strong>de</strong><br />
vier kandidat<strong>en</strong>, te wet<strong>en</strong> Van <strong>Liempt</strong>, secretaris <strong>van</strong> Bokhov<strong>en</strong>, Nieuw<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong>,<br />
secretaris <strong>van</strong> Vlijm<strong>en</strong>, Verwiel jr., kandidaat-secretaris <strong>van</strong> Besoy<strong>en</strong>, <strong>en</strong> Schneij<strong>de</strong>r uil<br />
Duss<strong>en</strong>. Drie <strong>van</strong> <strong>de</strong> sollicitatiebriev<strong>en</strong> war<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rsteund door schriftelijke<br />
aanbeveling<strong>en</strong>. Zo verklaar<strong>de</strong>n notaris Tijsmans <strong>en</strong> postdirecteur Leurs uit Waalwijk dat<br />
Verwiel ambitieus, kundig <strong>en</strong> <strong>van</strong> onberispelijk gedrag was. <strong>De</strong> pastoor uit Vlijm<strong>en</strong> brak<br />
e<strong>en</strong> lans voor Nieuw<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong>. Hij verklaar<strong>de</strong> dat <strong>de</strong>ze <strong>en</strong>kele jar<strong>en</strong> in zijn parochie<br />
woonachtige persoon <strong>van</strong> onberispelijk gedrag was <strong>en</strong> volstrekt niet als liberaal bek<strong>en</strong>d<br />
stond. Schneij<strong>de</strong>r uit Duss<strong>en</strong> werd warm aanbevol<strong>en</strong> door <strong>de</strong> kantonrechter uit<br />
Oosterhout. Ongetwijfeld had ook Van <strong>Liempt</strong> één of meer pleitbezorgers doch dit werd<br />
niet in geschrift geuit. <strong>De</strong> geme<strong>en</strong>teraad kon ermee ver<strong>de</strong>r nadat het college <strong>van</strong><br />
burgemeester <strong>en</strong> wethou<strong>de</strong>rs had beslot<strong>en</strong> om Van <strong>Liempt</strong> als eerste <strong>en</strong> Nieuw<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong><br />
als twee<strong>de</strong> op <strong>de</strong> voordracht te plaats<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> meer<strong>de</strong>rheid uit <strong>de</strong> raad was echter <strong>van</strong><br />
m<strong>en</strong>ing dat ook Verwiel gekandi<strong>de</strong>erd di<strong>en</strong><strong>de</strong> te wor<strong>de</strong>n, zodat niet twee<br />
maar drie kandidat<strong>en</strong> op <strong>de</strong> voordracht kwam<strong>en</strong>. Na stemming bleek dat op Van <strong>Liempt</strong><br />
zes stemm<strong>en</strong> war<strong>en</strong> uitgebracht, op Verwiel vier <strong>en</strong> op Nieuw<strong>en</strong>huiz<strong>en</strong> één stem, zodat<br />
Van <strong>Liempt</strong> tot secretaris <strong>van</strong> Waalwijk was b<strong>en</strong>oemd. 1<br />
Met Waalwijk als bestemming<br />
Wie was Franciscus Wilhelmus <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>, gebor<strong>en</strong> op 12 april 1841 in Bokhov<strong>en</strong>, 2 <strong>en</strong><br />
wat maakte hem tot e<strong>en</strong> belangrijke sleutelfiguur in het Waalwijk <strong>van</strong> het laatste kwart<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> neg<strong>en</strong>ti<strong>en</strong><strong>de</strong> eeuw <strong>en</strong> begin twintigste eeuw?<br />
Van <strong>Liempt</strong> was e<strong>en</strong> zoon <strong>van</strong> e<strong>en</strong> timmerman (meester metselaar, AvL) die ook e<strong>en</strong> tijd<br />
wethou<strong>de</strong>r was <strong>van</strong> <strong>de</strong> voormalige onafhankelijke grondheerlijkheid Bokhov<strong>en</strong> dat rond<br />
1850 circa 240 inwoners tel<strong>de</strong>. 3 Frans zal na <strong>de</strong> lagere school in het nabijgeleg<strong>en</strong> 's-<br />
Hertog<strong>en</strong>bosch (twee uur gaans) voortgezet on<strong>de</strong>rwijs hebb<strong>en</strong> gevolgd. Het zal <strong>de</strong> basis<br />
zijn geweest waarop hij, nauwelijks drieëntwintig jaar oud, tot geme<strong>en</strong>tesecretaris <strong>van</strong><br />
Bokhov<strong>en</strong> werd b<strong>en</strong>oemd. Het was e<strong>en</strong> ambt beperkt <strong>van</strong> om<strong>van</strong>g maar voldo<strong>en</strong><strong>de</strong> om<br />
ervaring op te do<strong>en</strong> op het terrein <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>teadministratie <strong>en</strong> bestuurskun<strong>de</strong>.<br />
<strong>De</strong>ze geme<strong>en</strong>te tel<strong>de</strong> zev<strong>en</strong> raadsle<strong>de</strong>n die <strong>de</strong> alledaagse besognes <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze plaats<br />
graag aan <strong>de</strong> secretaris overliet<strong>en</strong>. Van <strong>Liempt</strong> voer er wel bij zodat hij na circa zes jar<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> stap op <strong>de</strong> overheidslad<strong>de</strong>r kon vervolg<strong>en</strong>.<br />
Ongetwijfeld was hem eerzucht niet vreemd. Hij was ook, zo was <strong>de</strong> indruk <strong>van</strong><br />
person<strong>en</strong> die hem nog had<strong>de</strong>n meegemaakt of dit uit mon<strong>de</strong>linge overlevering te wet<strong>en</strong><br />
war<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong>, ev<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>zinnig als vastbera<strong>de</strong>n, zowel in het werk als in zijn familie.<br />
Op gespann<strong>en</strong> voet<br />
Op het bestuurlijke vlak <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te kwam hij dan ook wel e<strong>en</strong>s op gespann<strong>en</strong><br />
voet te staan met <strong>de</strong> burgemeester. Dat gold in het bijzon<strong>de</strong>r <strong>de</strong> burgemeesters Van <strong>de</strong>r<br />
Klokk<strong>en</strong> <strong>en</strong>, zij het in min<strong>de</strong>re mate, Jhr. Van Grot<strong>en</strong>huis. Zo kwam het voor dat vooral<br />
door zijn toedo<strong>en</strong> e<strong>en</strong> door Van <strong>de</strong>r Klokk<strong>en</strong> uitgeschrev<strong>en</strong> raadsverga<strong>de</strong>ring niet<br />
doorging. In e<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rshands geschrev<strong>en</strong> briefje aan to<strong>en</strong> nog raadslid Judocus<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 61 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Timmermans Wzn. schrijft hij: "Amice Timmermans, <strong>De</strong> meeste le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> raad<br />
waaron<strong>de</strong>r ook <strong>de</strong> wethou<strong>de</strong>rs, zull<strong>en</strong> he<strong>de</strong>n avond niet ter verga<strong>de</strong>ring kom<strong>en</strong>. Ook dr.<br />
Van Heijst zal niet kom<strong>en</strong>. Als u nu ook weg blijft zit <strong>de</strong> 'Grand Seigneur' alle<strong>en</strong>. Het is<br />
werkelijk goed dat hij aldus wordt behan<strong>de</strong>ld. Groet<strong>en</strong>d, Van <strong>Liempt</strong>".<br />
<strong>De</strong> verga<strong>de</strong>ring op 25 juni 1883 ging niet door doch werd vijf dag<strong>en</strong> later alsnog<br />
gehou<strong>de</strong>n. 4 Ook op an<strong>de</strong>r terrein was hij volhar<strong>de</strong>nd <strong>en</strong> eig<strong>en</strong>zinnig. Zo had<strong>de</strong>n uit zijn<br />
gezin twee dochters voor het kloosterlev<strong>en</strong> gekoz<strong>en</strong> terwijl e<strong>en</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong> dat voorbeeld ging<br />
volg<strong>en</strong>. Van <strong>Liempt</strong> bracht haar in e<strong>en</strong> tilbury naar Oirschot met <strong>de</strong> me<strong>de</strong><strong>de</strong>ling aan <strong>de</strong><br />
overste <strong>van</strong> het klooster dat hij niet voornem<strong>en</strong>s was nog weer e<strong>en</strong> bruidschat in te<br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> daar <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re dochters al veel geld had<strong>de</strong>n gekost. Van <strong>Liempt</strong> kreeg zijn<br />
zin. 5<br />
Het belang <strong>van</strong> Waalwijk<br />
Doorzettingsvermog<strong>en</strong> was ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s één <strong>van</strong> zijn eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong>. Zakelijke kwaliteit<strong>en</strong><br />
war<strong>en</strong> hem naast politiek inzicht niet vreemd. Het Waalwijk rond 1875/ 1890 had naar<br />
zijn opvatting nieuwe impuls<strong>en</strong> nodig. Als voornaamste welvaartsbron maakte <strong>de</strong><br />
agrarische sector snel plaats voor <strong>de</strong> industriële (scho<strong>en</strong> <strong>en</strong> le<strong>de</strong>r), <strong>de</strong> 'sociale kwestie'<br />
di<strong>en</strong><strong>de</strong> zich aan <strong>en</strong> <strong>de</strong> plaatselijke katholieke lei<strong>de</strong>rs roer<strong>de</strong>n <strong>de</strong> trom. Die veran<strong>de</strong>ring<strong>en</strong><br />
vroeg<strong>en</strong> om maatregel<strong>en</strong>. Me<strong>de</strong> door zijn activiteit rijpte het plan tot oprichting <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
Kamer <strong>van</strong> Koophan<strong>de</strong>l ter stimulering <strong>van</strong> han<strong>de</strong>l <strong>en</strong> nijverheid. Die Kamer kwam er in<br />
1878 waar<strong>van</strong> Judocus Timmermans het presidium voer<strong>de</strong> <strong>en</strong> Van <strong>Liempt</strong> het<br />
secretariaat. 6 <strong>De</strong> laatste functie aan<strong>van</strong>kelijk <strong>van</strong> jaar tot jaar, later voor onbepaal<strong>de</strong> tijd,<br />
met e<strong>en</strong> daaraan verbon<strong>de</strong>n honorarium. In die kwaliteit stimuleer<strong>de</strong> hij <strong>de</strong> aanleg <strong>en</strong> het<br />
gebruik <strong>van</strong> <strong>de</strong> spoorweg Lage Zwaluwe- 's-Hertog<strong>en</strong>bosch. Het zou lei<strong>de</strong>n tot het<br />
zog<strong>en</strong>oem<strong>de</strong> halve-zol<strong>en</strong>lijntje waarme<strong>de</strong> <strong>de</strong> scho<strong>en</strong>- <strong>en</strong> le<strong>de</strong>rindustrie, die moeilijke<br />
jar<strong>en</strong> had gek<strong>en</strong>d, meer tek<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>van</strong> "prosperiteit ging verton<strong>en</strong>", aldus Van <strong>Liempt</strong> in<br />
e<strong>en</strong> jaarverslag <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kamer. <strong>De</strong> aanleg <strong>van</strong> <strong>de</strong> nieuwe Maasmond (Bergsche Maas)<br />
werd <strong>van</strong>uit het bestuur <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kamer gestimuleerd, al moest <strong>de</strong> hav<strong>en</strong> <strong>van</strong> Waalwijk<br />
e<strong>en</strong> rechtstreekse verbinding met <strong>de</strong> nieuwe rivier nog lang ontber<strong>en</strong>. Tot drie jaar na<br />
zijn p<strong>en</strong>sionering als geme<strong>en</strong>tesecretaris bleef hij aan <strong>de</strong> Kamer verbon<strong>de</strong>n. To<strong>en</strong><br />
volg<strong>de</strong> zijn zoon Antoon (M.A.J.) hem in 1916 op. 7<br />
Di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> <strong>en</strong> bedrijv<strong>en</strong> vroeg<strong>en</strong> geschoold personeel. <strong>De</strong> tek<strong>en</strong>school aan <strong>de</strong><br />
Stationsstraat bood perspectiev<strong>en</strong> voor jonge mann<strong>en</strong> die er voortgezet praktijkgericht<br />
beroepson<strong>de</strong>rwijs g<strong>en</strong>ot<strong>en</strong>. Van <strong>Liempt</strong> was jar<strong>en</strong>lang secretaris <strong>en</strong> propagandist <strong>van</strong><br />
die instelling. <strong>De</strong>ze geme<strong>en</strong>telijke instelling uit 1859 on<strong>de</strong>rging in 1898, dus in Van<br />
<strong>Liempt</strong>'s tijd, nog e<strong>en</strong> aanmerkelijke uitbreiding. <strong>De</strong> invoering <strong>van</strong> <strong>de</strong> leerplichtwet (1901)<br />
werkte daaraan mee. Ter uitvoering <strong>van</strong> die wet werd e<strong>en</strong> plaatselijke commissie tot<br />
wering <strong>van</strong> schoolverzuim in het lev<strong>en</strong> geroep<strong>en</strong>. Van <strong>Liempt</strong> werd <strong>de</strong> aangewez<strong>en</strong><br />
secretaris <strong>van</strong> die commissie. Het was één <strong>van</strong> <strong>de</strong> functies die indirect aan het ambt <strong>van</strong><br />
geme<strong>en</strong>tesecretaris was verbon<strong>de</strong>n. Dat was ook het geval met <strong>de</strong> gasfabriek die in<br />
januari 1883 werd aangekocht <strong>en</strong> on<strong>de</strong>r geme<strong>en</strong>telijk beheer kwam. Van <strong>Liempt</strong> werd<br />
secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> raadscommissie die vooral <strong>de</strong> financiële gang <strong>van</strong> <strong>de</strong> gasvoorzi<strong>en</strong>ing<br />
in het oog had te hou<strong>de</strong>n.<br />
In e<strong>en</strong> advert<strong>en</strong>tie uit 1891 roept het burgerlijk of algeme<strong>en</strong> armbestuur <strong>van</strong> Waalwijk<br />
ingezet<strong>en</strong><strong>en</strong> op voedsel, brandstoff<strong>en</strong> <strong>en</strong> kleding te gev<strong>en</strong> voor<strong>de</strong> arm<strong>en</strong>, <strong>van</strong>wege <strong>de</strong><br />
str<strong>en</strong>ge winter. Van <strong>Liempt</strong> was vele jar<strong>en</strong> zeer actief lid <strong>van</strong> dit bestuur.<br />
Vele jar<strong>en</strong> maakte hij <strong>de</strong>el uit <strong>van</strong> bet burgerlijk armbestuur <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te. <strong>De</strong><br />
uitvoering er<strong>van</strong> was aan hem opgedrag<strong>en</strong>.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 62 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Bij zijn b<strong>en</strong>oeming tot geme<strong>en</strong>tesecretaris werd hij tot ambt<strong>en</strong>aar <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
bevolkingsregisters <strong>en</strong> <strong>van</strong>af 190H, naast <strong>de</strong> burgemeester, b<strong>en</strong>oemd tot ambt<strong>en</strong>aar <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> burgerlijke stand. Aan <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te was in die tijd ook het vergunning<strong>en</strong>recht <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
drankwet opgedrag<strong>en</strong>. Van <strong>Liempt</strong> werd één <strong>van</strong> <strong>de</strong> schatters. In 1897 als zijn<br />
jaarsalaris, me<strong>de</strong> op advies <strong>van</strong> Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong>, wordt verhoogd tot fl. 1.200,- (dat<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> burgemeester werd bepaald op fl. 800,-) bleek zijn gezondheid niet optimaal te<br />
zijn. Bij die geleg<strong>en</strong>heid, waarin hem lof werd toegezwaaid, betuigt hij zijn dank met <strong>de</strong><br />
opmerking te zull<strong>en</strong> tracht<strong>en</strong> "zooveel mijne zwakke kracht<strong>en</strong> het toelat<strong>en</strong> te blijv<strong>en</strong><br />
werk<strong>en</strong> aan het belang <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te".<br />
War<strong>en</strong> <strong>de</strong> verhouding<strong>en</strong> met burgemeesters, voormalig apotheker Van <strong>de</strong>r Klokk<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
voormalig legerofficier Van Grot<strong>en</strong>huis, niet i<strong>de</strong>aal, met het verstrijk<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> jar<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> geaardheid <strong>van</strong> burgerva<strong>de</strong>r Rid<strong>de</strong>r <strong>de</strong> Van <strong>de</strong>r Schuer<strong>en</strong> <strong>en</strong> Surmont <strong>de</strong> Bas<br />
Smeele vlotte het beter. 8 Het war<strong>en</strong> k<strong>en</strong>nelijk meer gelijkgerichte <strong>de</strong>nkers. <strong>De</strong>nkbeel<strong>de</strong>n<br />
die hij ook vond bij wethou<strong>de</strong>rs met wie hij in het bestuur <strong>van</strong> <strong>de</strong> sociëteit "Musis<br />
Sacrum" zat <strong>en</strong> waarbij hij als commissaris e<strong>en</strong> toonaangev<strong>en</strong><strong>de</strong> rol vervul<strong>de</strong>. 9 Daar<br />
wer<strong>de</strong>n vaak politieke zak<strong>en</strong> besprok<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> secretarie <strong>van</strong> Waalwijk<br />
Dat hij zijn familiebelang<strong>en</strong> ook niet vergat bleek uit het feit dat hij voor <strong>en</strong>kel<strong>en</strong> <strong>van</strong> zijn<br />
zon<strong>en</strong> e<strong>en</strong> baan als ambt<strong>en</strong>aar wist te bewerkstellig<strong>en</strong>. In 1903 bestond <strong>de</strong> secretarie<br />
<strong>van</strong> Waalwijk geheel uit Van <strong>Liempt</strong>s. Adriaan JJ. was Ie ambt<strong>en</strong>aar <strong>en</strong> Martinus AJ.<br />
(Antoon) 2e ambt<strong>en</strong>aar. Zijn gezin, hij was op 9 augustus 1876 gehuwd met <strong>de</strong> elf jaar<br />
jongere Johanna Catharina Verhoev<strong>en</strong> uit Herpt, tel<strong>de</strong> elf kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> waarvoor kost<strong>en</strong><br />
noch moeite wer<strong>de</strong>n gespaard om <strong>de</strong>ze e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> maatschappelijke positie te<br />
bezorg<strong>en</strong>. 10 Dat bracht hem ertoe om an<strong>de</strong>re bronn<strong>en</strong> <strong>van</strong> inkomst<strong>en</strong> aan te bor<strong>en</strong> zoals<br />
die <strong>van</strong> grossier in wijn<strong>en</strong> <strong>en</strong> likeur<strong>en</strong> <strong>en</strong> ag<strong>en</strong>t <strong>van</strong> e<strong>en</strong> waarborgmaatschappij.<br />
Inkomst<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oot hij ook als secretaris/ administrateur <strong>van</strong> <strong>de</strong> Binn<strong>en</strong>- <strong>en</strong> Buit<strong>en</strong>pol<strong>de</strong>r<br />
<strong>van</strong> Waalwijk waar<strong>van</strong> Judocus Timmermans <strong>de</strong> voorzitter was.<br />
In 1913 nam hij, op tweeënzev<strong>en</strong>tig jarige leeftijd, afscheid als secretaris <strong>van</strong> Waalwijk<br />
<strong>en</strong> trad zijn zoon Antoon in zijn voetspor<strong>en</strong>. Drie jaar later, op 29 november 1916,<br />
overleed hij.<br />
Jan Ros<strong>en</strong>daal<br />
Not<strong>en</strong><br />
1 Geme<strong>en</strong>tearchief Waalwijk (GAW), notul<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>teraad Waalwijk 5 september 1871.<br />
2 GAW, bevolkingsregister Waalwijk.<br />
3 Jaarverslag provincie Noord-Brabant 1852.<br />
4 GAW, notul<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>teraad Waalwijk 30 juni 1883.<br />
5 Informatie Fr. Van <strong>Liempt</strong> c.s.<br />
6 GAW, eerste verga<strong>de</strong>ring Kamer <strong>van</strong> Koophan<strong>de</strong>l (KvK), H januari 1878.<br />
7 GAW, verslag KvK 24 februari 1916.<br />
8 J. Huiz<strong>en</strong>ga, <strong>De</strong> Langstraat op <strong>de</strong> drempel <strong>van</strong> <strong>de</strong> twintigste eeuw ('s-Hertog<strong>en</strong>bosch 1985), pag. 165.<br />
9 GAW, pat<strong>en</strong>tregister augustus 1882 e.v.<br />
10 GAW, bevolkingsregister Waalwijk L-R, pag. 809.<br />
11 GAW, overlij<strong>de</strong>nsregister Waalwijk 1916.<br />
Het gezin Van <strong>Liempt</strong><br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 63 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Bron: collectie Rob <strong>van</strong> Oudheus<strong>de</strong>n<br />
Vrouw <strong>en</strong> moe<strong>de</strong>r <strong>de</strong>s huizes.<br />
Frans is op 9 augustus 1876 in Herpt getrouwd met Johanna<br />
Catharina Verhoev<strong>en</strong>. Die laatste werd op 4 mei 1852, om 03:00<br />
in <strong>de</strong> ocht<strong>en</strong>d, in Herpt gebor<strong>en</strong>. Johanna was <strong>de</strong> dochter <strong>van</strong><br />
Johannes Verhoev<strong>en</strong>, op 7 <strong>de</strong>cember 1805 in Herpt gebor<strong>en</strong>, <strong>en</strong><br />
Joanna Catharina <strong>van</strong> Bokov<strong>en</strong>, die op 27 <strong>de</strong>cember 1817, ook in<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 64 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Herpt, het lev<strong>en</strong>slicht zag. Johanna's moe<strong>de</strong>r had to<strong>en</strong> al drie kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>, Maria<br />
Petronella, Johanna Francisca <strong>en</strong> Adrianus Christianus, uit haar eer<strong>de</strong>re huwelijk met <strong>de</strong><br />
op 11 april 1849 op 45- jarige leeftijd overle<strong>de</strong>n Adrianus <strong>van</strong> Helvoirt uit Herpt. Adrianus<br />
was bakker. <strong>De</strong> moe<strong>de</strong>r is, 34 jaar oud, vier ur<strong>en</strong> na Johanna's geboorte gestorv<strong>en</strong>. Dat<br />
moet e<strong>en</strong> dramatische nacht zijn geweest, daar in het kleine <strong>en</strong> afgeleg<strong>en</strong> Herpt.<br />
Waarschijnlijk heeft mijn overgrootmoe<strong>de</strong>r <strong>van</strong>wege die omstandigheid haar moe<strong>de</strong>rs<br />
nam<strong>en</strong> gekreg<strong>en</strong>. Johanna jr. is opgegroeid in <strong>de</strong> bakkerij die na het overlij<strong>de</strong>n <strong>van</strong><br />
Adrianus <strong>van</strong> Helvoirt door haar moe<strong>de</strong>r werd gedrev<strong>en</strong> (beroep volg<strong>en</strong>s<br />
bevolkingsregister: broodbakster; in huwelijks- <strong>en</strong> overlij<strong>de</strong>nsakte winkelierster). Op<br />
datzelf<strong>de</strong> adres (Hoogstraat 26, veran<strong>de</strong>rd in 27) woon<strong>de</strong> ook haar va<strong>de</strong>r, to<strong>en</strong> nog<br />
bouwman, <strong>en</strong> e<strong>en</strong> vijftal Van Helvoort<strong>en</strong>, waaron<strong>de</strong>r Francis die bakker was. Ver<strong>de</strong>r<br />
woon<strong>de</strong>n daar Adrianus <strong>van</strong> Boxtel, bakkersknecht <strong>en</strong> H<strong>en</strong>drika <strong>de</strong> Hardt (gebor<strong>en</strong> 14<br />
<strong>de</strong>cember 1826 in Herpt), di<strong>en</strong>stbo<strong>de</strong>. Omdat er ver<strong>de</strong>r niemand op het adres staat<br />
ingeschrev<strong>en</strong> <strong>en</strong> opvoeding <strong>van</strong> jonge kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>, zeker het grootbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> baby,<br />
vrouw<strong>en</strong>werk was mog<strong>en</strong> we aannem<strong>en</strong> dat H<strong>en</strong>drika die taak heeft gekreg<strong>en</strong>.<br />
Johanna's va<strong>de</strong>r is niet meer opnieuw getrouwd <strong>en</strong> later ook broodbakker <strong>van</strong> beroep<br />
gewor<strong>de</strong>n. Johanna Catharina groei<strong>de</strong> ver<strong>de</strong>r op <strong>en</strong> werkte in <strong>de</strong> zaak, ev<strong>en</strong>als haar<br />
broer Adrianus, mee als broodbakker. We zi<strong>en</strong> later dat <strong>de</strong> ban<strong>de</strong>n tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong>ze<br />
halfbroer <strong>en</strong> –zus hecht war<strong>en</strong>; twee <strong>van</strong> Johanna's zoons die secretaris in Herpt<br />
wer<strong>de</strong>n war<strong>en</strong> gedur<strong>en</strong><strong>de</strong> die tijd bij Adriaan in <strong>de</strong> kost. To<strong>en</strong> Adriaan 69 was is hij bij<br />
het gezin <strong>van</strong> zijn halfzus in Waalwijk in gaan won<strong>en</strong> tot hij er in 1926 op 77- jarige<br />
leeftijd stierf.<br />
<strong>De</strong> moe<strong>de</strong>r <strong>van</strong> Joahanna Catharina was niet onbemid<strong>de</strong>ld. Uit <strong>de</strong> memorie <strong>van</strong><br />
successie bij haar overlij<strong>de</strong>n (bhic, MvS kantoor Heus<strong>de</strong>n, 1852 fol. 60) blijkt dat ze e<strong>en</strong><br />
groot aantal onver<strong>de</strong>el<strong>de</strong> boe<strong>de</strong>ls <strong>van</strong> stukk<strong>en</strong> land, <strong>van</strong> e<strong>en</strong> opstal in Herpt <strong>en</strong><br />
omgeving <strong>en</strong> <strong>de</strong> helft <strong>van</strong> land, huis, tuin, erf <strong>en</strong> boomgaard in Herpt na liet. <strong>De</strong> erf<strong>en</strong>is<br />
werd on<strong>de</strong>r haar vier min<strong>de</strong>rjarige kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> ver<strong>de</strong>eld. Va<strong>de</strong>r Johannes werd daarbij<br />
tev<strong>en</strong>s formeel voogd over Johanna Catharina, maar <strong>de</strong>el<strong>de</strong> niet in <strong>de</strong> erf<strong>en</strong>is.<br />
Alle kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>van</strong> mijn overgrootou<strong>de</strong>rs zijn in Waalwijk gebor<strong>en</strong>. Het is me niet dui<strong>de</strong>lijk<br />
waarom zo vel<strong>en</strong> <strong>de</strong> tev<strong>en</strong>s naam Joseph(us)(ina) hebb<strong>en</strong> meegekreg<strong>en</strong>, want die naam<br />
komt eer<strong>de</strong>r noch bij <strong>de</strong> Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong>, noch bij <strong>de</strong> Verhoev<strong>en</strong>s voor.<br />
<strong>De</strong> oudste was zoon Adriaan, voluit Adrianus Johannes Josephus, die op 6 juni 1877<br />
ter wereld kwam. Hij werd mijn grootva<strong>de</strong>r <strong>en</strong> aan hem wijd ik hierna e<strong>en</strong> apart<br />
hoofdstuk.<br />
Johanna Catharina Maria <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> (<strong>de</strong> eerste)<br />
Het twee<strong>de</strong> kindje werd gebor<strong>en</strong> op <strong>de</strong> eerste juni <strong>van</strong> 1878. Het meisje werd Joke<br />
g<strong>en</strong>oemd <strong>en</strong> kreeg <strong>de</strong> nam<strong>en</strong> Johanna Catharina Maria.<br />
Hieron<strong>de</strong>r haar geboorte- aankondiging in <strong>de</strong> "Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n".<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 65 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Joke heeft maar 9 maan<strong>de</strong>n geleefd; op 19 maart 1879 is ze om 18:00 in Waalwijk<br />
overle<strong>de</strong>n.<br />
Johanna Catharina Maria (Joke) <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> (<strong>de</strong> twee<strong>de</strong>)<br />
Het <strong>de</strong>r<strong>de</strong> kind werd gebor<strong>en</strong> op 5 <strong>de</strong>cember 1879 om 8 uur 's<br />
ocht<strong>en</strong>ds. Het was e<strong>en</strong> meisje dat Joke (later: Jo) heette. Ze<br />
kreeg, net als haar eer<strong>de</strong>r overle<strong>de</strong>n zusje, weer <strong>de</strong> nam<strong>en</strong><br />
Johanna Catharina Maria. E<strong>en</strong> niet ongebruikelijke gang <strong>van</strong><br />
zak<strong>en</strong> in die tijd met e<strong>en</strong> veel grotere kin<strong>de</strong>rsterfte dan nu.<br />
Bij <strong>de</strong> geboorte <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze twee<strong>de</strong> Joke werd ge<strong>en</strong> geboorte-<br />
advert<strong>en</strong>tie meer geplaatst.<br />
Over haar vroege jeugd heb ik niets gevon<strong>de</strong>n.<br />
Op 27 maart 1893 schrijft het Waalwijkse bevolkingsregister haar uit naar <strong>De</strong>n Bosch. Ze<br />
is dan 13 jaar oud, heeft dus <strong>de</strong> Lagere School doorlop<strong>en</strong>, <strong>en</strong> gaat waarschijnlijk het<br />
huis uit om e<strong>en</strong> pass<strong>en</strong><strong>de</strong> voortgezette opleiding volg<strong>en</strong>. Die was in Waalwijk to<strong>en</strong> niet<br />
voorhan<strong>de</strong>n.<br />
In <strong>De</strong>n Bosch gaat ze won<strong>en</strong> op adres H251. Dat was het to<strong>en</strong>malige klooster <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Zusters <strong>van</strong> JMJ in <strong>de</strong> Postelstraat, in 1868 mét kapel <strong>en</strong> schol<strong>en</strong> gebouwd. Uit eerbied<br />
voor <strong>de</strong> naam <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vroeger bestaand klooster, wordt het Mariënburg g<strong>en</strong>oemd.<br />
Als beroep vermeldt het Bossche bevolkingsregister voor Joke "lief<strong>de</strong>zuster", zoals <strong>van</strong><br />
alle meisjes die in dat klooster ingeschrev<strong>en</strong> zijn. E<strong>en</strong> lief<strong>de</strong>zuster is <strong>de</strong>g<strong>en</strong>e die aan <strong>de</strong><br />
bed<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> patiënt<strong>en</strong> staat in e<strong>en</strong> gasthuis. Vergelijkbaar met ons huidige beroep<br />
<strong>van</strong> verpleegster.<br />
Was het e<strong>en</strong> soort verpleegstersopleiding? Dan is haar die wellicht niet goed bevall<strong>en</strong>.<br />
Want op 8 oktober 1894 wordt ze weer uitgeschrev<strong>en</strong>, nu naar "Kuil<strong>en</strong>burg" (<strong>de</strong> ou<strong>de</strong><br />
naam voor Culemborg). Haar e<strong>en</strong> paar maan<strong>de</strong>n ou<strong>de</strong>re buurmeisje Wilhelmina Arnolda<br />
le Blanc was sam<strong>en</strong> met haar in <strong>De</strong>n Bosch <strong>en</strong> vertrok tegelijk mee naar Kuil<strong>en</strong>burg.<br />
Waarschijnlijk heeft zij daar in het door <strong>de</strong> zusters <strong>van</strong> JMJ gedrev<strong>en</strong> meisjesp<strong>en</strong>sionaat<br />
"Mariakroon" <strong>de</strong> Normaalschool (opleiding voor on<strong>de</strong>rwijzeress<strong>en</strong>) gevolgd. In Waalwijk<br />
was ook e<strong>en</strong> Normaalschool, maar mogelijk alle<strong>en</strong> voor jong<strong>en</strong>s toegankelijk.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 66 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Op 30 augustus 1895 wordt zij weer in Waalwijk ingeschrev<strong>en</strong>, kom<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>van</strong>uit<br />
Culemborg. Haar opleiding heeft dus niet veel opgeleverd. Ze is thuis geblev<strong>en</strong> <strong>en</strong> heeft<br />
moe<strong>de</strong>r met <strong>de</strong> huishouding geholp<strong>en</strong>. Haar buurmeisje Wilhelmina heeft nog e<strong>en</strong> jaar<br />
langer op het p<strong>en</strong>sionaat in Culemborg gezet<strong>en</strong>, voordat die ook naar Waalwijk<br />
terugkeer<strong>de</strong>.<br />
Joke bleef ongehuwd <strong>en</strong> heeft haar ou<strong>de</strong>rs (<strong>en</strong> oom Adriaan <strong>van</strong> Helvoirt, haar moe<strong>de</strong>r's<br />
halfbroer die er inwoon<strong>de</strong>) tot hun dood verzorgd. Dat was to<strong>en</strong> e<strong>en</strong> gebruikelijke taak<br />
voor <strong>de</strong> oudste dochter.<br />
In 1916 overlijdt haar va<strong>de</strong>r. Joke zal ver<strong>de</strong>r voor haar moe<strong>de</strong>r zorg<strong>en</strong>. Ook is ze dan <strong>de</strong><br />
beheer<strong>de</strong>r <strong>van</strong> het grote pand aan <strong>de</strong> Grotestraat in Waalwijk <strong>en</strong> zet haar va<strong>de</strong>r's<br />
wijnhan<strong>de</strong>l op <strong>de</strong> ou<strong>de</strong> voet (voornamelijk levering op bestelling, zon<strong>de</strong>r winkelruimte<br />
<strong>van</strong>uit huis) voort. Na <strong>de</strong> dood <strong>van</strong> haar moe<strong>de</strong>r wordt dat haar bron <strong>van</strong> inkomst<strong>en</strong>.<br />
In februari 1919 wordt e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el <strong>van</strong> het pand gebruikt als consultatiebureau voor het<br />
Algeme<strong>en</strong> én het RK Gro<strong>en</strong>e Kruis (bron: Echo vh Zui<strong>de</strong>n 27 februari 1919). Daarvóór is<br />
het al gebruikt als militair bureau, zo valt te lez<strong>en</strong> uit e<strong>en</strong> brief waarin broer Antoon e<strong>en</strong><br />
grote <strong>en</strong> e<strong>en</strong> kleinere kamer met e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> toegang aanbiedt om te gebruik<strong>en</strong> als<br />
consultatiebureau voor <strong>de</strong> huur <strong>van</strong> fl 5,-- per week (bron: GAW toeg. 224 nr 16).<br />
In 1924 kom<strong>en</strong> haar broer Christ met zijn vrouw Net Pulles, <strong>van</strong>uit Berg<strong>en</strong> op Zoom, bij<br />
haar inwon<strong>en</strong>.<br />
Wanneer in 1925 moe<strong>de</strong>r Johanna overlijdt is Jo 46 jaar <strong>en</strong> dan ver<strong>de</strong>r op zichzelf (<strong>en</strong><br />
haar familie die hier <strong>en</strong> daar opdracht<strong>en</strong> voor levering <strong>van</strong> wijn acquireert) aangewez<strong>en</strong>.<br />
Viel het verzorg<strong>en</strong> <strong>van</strong> winkel <strong>en</strong> het grote huis haar ondanks <strong>de</strong> aanwezigheid <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
kin<strong>de</strong>rloze Christ <strong>en</strong> Net te zwaar?<br />
Op 30 januari 1926 plaatst zij in elk geval e<strong>en</strong> oproep voor hulp in <strong>de</strong> huishouding.<br />
T<strong>en</strong> behoeve <strong>van</strong> e<strong>en</strong> geldverstrekking <strong>van</strong> Fl. 10.000 aan Jo wordt dd 16 augustus<br />
1925 e<strong>en</strong> hypotheek gevestigd op <strong>de</strong> pan<strong>de</strong>n Grotestraat 281+ 281a+ Winterdijk 33 t/m<br />
40 (eig<strong>en</strong>dom Jo) <strong>en</strong> het perceel gem. Bokhov<strong>en</strong> sectie A nr 209 (eig<strong>en</strong>dom <strong>van</strong> haar<br />
oudste broer Ad). Was dit <strong>de</strong> oplossing om <strong>de</strong> erf<strong>en</strong>is te regel<strong>en</strong>, namelijk door <strong>de</strong><br />
an<strong>de</strong>re erfg<strong>en</strong>am<strong>en</strong> "uit te kop<strong>en</strong>" met (e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el <strong>van</strong>?) dit geld?<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 67 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Het verklaart overig<strong>en</strong>s wel, waarom Joke in 1936 e<strong>en</strong> testam<strong>en</strong>t opmaakt <strong>en</strong> Ad daarin<br />
als haar <strong>en</strong>ige erfg<strong>en</strong>aam aanwijst.<br />
<strong>De</strong> groothan<strong>de</strong>l in wijn<strong>en</strong> <strong>en</strong> gedistilleerd die haar va<strong>de</strong>r in 1882 heeft opgericht, <strong>de</strong><br />
Firma F.W. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>, is per 15 juli 1921 formeel op haar naam overgeschrev<strong>en</strong>.<br />
Enkele <strong>van</strong> Joke's broers tra<strong>de</strong>n meer of min<strong>de</strong>r aktief als ag<strong>en</strong>t voor <strong>de</strong> firma op (bron:<br />
mon<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> Piet Tiel<strong>en</strong> <strong>en</strong> Mies <strong>van</strong><br />
<strong>Liempt</strong>- Müller). E<strong>en</strong> anecdote (verteld door<br />
Piet Tiel<strong>en</strong>) is dat broer Adriaan vlak na <strong>de</strong><br />
lunch erg<strong>en</strong>s bij e<strong>en</strong> pastorie langs ging met<br />
<strong>de</strong> bedoeling wat (mis?)wijn te verkop<strong>en</strong>. Hij<br />
zag door het raam nog net het hoofd <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
pastoor bov<strong>en</strong> <strong>de</strong> luie stoel uitstek<strong>en</strong>, waarin<br />
die lag te dutt<strong>en</strong>. Hij bel<strong>de</strong> aan vroeg <strong>de</strong><br />
pastoor te sprek<strong>en</strong>. <strong>De</strong> huishoudster die<br />
op<strong>en</strong><strong>de</strong>ed mocht bijkbaar <strong>de</strong> pastoor niet<br />
stor<strong>en</strong> in zijn siësta <strong>en</strong> zei dat mijnheer<br />
pastoor niet thuis was. "Zeg dan maar teg<strong>en</strong><br />
hem dat ie <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> keer niet vergeet z'nne kop mee te nem<strong>en</strong>!", antwoord<strong>de</strong><br />
Adriaan <strong>en</strong> liet daarmee <strong>de</strong> huishoudster verbijsterd achter.<br />
Jo (ik vermoed dat haar broer Christ daar e<strong>en</strong> grote hand in heeft gehad; die had immers<br />
weinig an<strong>de</strong>rs meer te do<strong>en</strong> na zijn ontslag als geme<strong>en</strong>tesecretaris in Berg<strong>en</strong> op Zoom)<br />
breid<strong>de</strong> <strong>de</strong> firma in 1927 uit met e<strong>en</strong> winkel in wijn<strong>en</strong>, gedistilleerd, alcoholvrije drank<strong>en</strong>,<br />
limona<strong>de</strong> <strong>en</strong> bier (bron: archief Kamer <strong>van</strong> Koophan<strong>de</strong>l Waalwijk). In 1928 kreeg ze <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te vergunning om in het pand e<strong>en</strong> winkelruimte in te richt<strong>en</strong>, nadat in 1921<br />
e<strong>en</strong> gevraag<strong>de</strong> vergunning voor het sch<strong>en</strong>k<strong>en</strong> <strong>van</strong> drank (het uitbat<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> café,<br />
dus) was geweigerd. Re<strong>de</strong>n daarvoor was dat het als maximum aantal gestel<strong>de</strong><br />
vergunning<strong>en</strong> in Waalwijk al was bereikt (bronn<strong>en</strong>: archief bouwvergunning<strong>en</strong>, resp.<br />
besluit<strong>en</strong> B&W Waalwijk).<br />
Op haar foto bov<strong>en</strong>aan <strong>de</strong>ze tekst, maar ook op <strong>en</strong>kele<br />
an<strong>de</strong>re foto's die ik <strong>van</strong> haar heb, kun je zi<strong>en</strong> dat Jo e<strong>en</strong><br />
rijzige vrouw is met e<strong>en</strong> ietwat str<strong>en</strong>ge uitstraling. To<strong>en</strong><br />
ik 3 jaar was <strong>en</strong> nog in Breda woon<strong>de</strong> gebeur<strong>de</strong> het wel<br />
dat er e<strong>en</strong> mevrouw op bezoek kwam die mijn ou<strong>de</strong>rs<br />
goed k<strong>en</strong><strong>de</strong>n, maar waarvoor ik bang was. Hoewel ik later nog <strong>en</strong>kele mal<strong>en</strong> aan mijn<br />
ou<strong>de</strong>rs heb gevraagd wie dat wel geweest kon zijn, moest<strong>en</strong> zij het antwoord schuldig<br />
blijv<strong>en</strong>. Tot…. ik <strong>de</strong>ze foto on<strong>de</strong>r og<strong>en</strong> kreeg. Zij was het, zeker wet<strong>en</strong>, die <strong>de</strong> aanleiding<br />
voor die kin<strong>de</strong>rangst was. En waarschijnlijk is het e<strong>en</strong> lief <strong>en</strong> goed m<strong>en</strong>s geweest! Dat<br />
wordt bevestigd door Jeanne, dochter <strong>van</strong> Jo's jongste broer Frans, die haar als zodanig<br />
herinnert met als bijzon<strong>de</strong>rheid e<strong>en</strong> klapper<strong>en</strong>d gebit!<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 68 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Bron: collectie auteur<br />
Feit is, dat <strong>de</strong> Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong> Jo blev<strong>en</strong> opzoek<strong>en</strong>. Zo is <strong>de</strong> hierbov<strong>en</strong> geplaatste foto<br />
bewaard geblev<strong>en</strong>, waar op <strong>de</strong> plaats achter het huis aan <strong>de</strong> Grotestraat nev<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
nicht<strong>en</strong> op bezoek zijn.<br />
Op e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re foto is zij met nicht<strong>en</strong> op vakantie in het buit<strong>en</strong>land (want: er staan<br />
berg<strong>en</strong> op <strong>de</strong> achtergrond). Ze werd dus bij <strong>de</strong> familie betrokk<strong>en</strong>.<br />
Johanna overleed in <strong>de</strong> vroege ocht<strong>en</strong>d (05:45) <strong>van</strong> 5 september 1946 to<strong>en</strong> ze 66 jaar<br />
was. Hieron<strong>de</strong>r haar bidpr<strong>en</strong>tje.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 69 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Het volg<strong>en</strong><strong>de</strong> kind, Johannes Adrianus Josephus Maria,<br />
was ook e<strong>en</strong> kort lev<strong>en</strong> beschor<strong>en</strong>. Hij was <strong>van</strong> 8<br />
<strong>de</strong>cember 1880. To<strong>en</strong> hij op 20- jarige leeftijd op 29 januari<br />
1901 stierf, werkte hij op <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>tesecretarie <strong>van</strong><br />
Waalwijk. E<strong>en</strong> <strong>van</strong> zijn laatste werkzaamhe<strong>de</strong>n daar was<br />
teller bij <strong>de</strong> volkstelling 1899.<br />
Hij is gestorv<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> longontsteking. E<strong>en</strong> uitgebrei<strong>de</strong>re<br />
beschrijving volgt nog.<br />
Er volgt op 3 maart 1882 <strong>de</strong> geboorte <strong>van</strong> e<strong>en</strong> meisje, Martina. Bij <strong>de</strong> aangifte krijgt ze<br />
<strong>de</strong> nam<strong>en</strong> Martina Maria Anthonia. Martina trouwt op 1 oktober 1918 met Arnoldus<br />
H<strong>en</strong>ricus Johanna Maria Verschuur<strong>en</strong> uit Tilburg. <strong>De</strong>ze Arnold was eer<strong>de</strong>r met haar<br />
jongere zus Elisabeth getrouwd die in 1914 overleed <strong>en</strong> twee kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> naliet. Dat war<strong>en</strong><br />
Philom<strong>en</strong>a <strong>en</strong> Johanna die 83, respectievelijk 86 jaar zijn gewor<strong>de</strong>n.<br />
Arnold <strong>en</strong> Martina zett<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> <strong>de</strong> goedbeklante banketbakkerij <strong>en</strong> lunchroom in<br />
Tilburg voort.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 70 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Martina werd <strong>de</strong> stiefmoe<strong>de</strong>r <strong>van</strong> haar nichtjes, <strong>en</strong> beviel op 22 juni 1919 <strong>van</strong> e<strong>en</strong> (te<br />
vroeg gebor<strong>en</strong>) lev<strong>en</strong>loos kindje. Daarna zijn er ge<strong>en</strong> kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> meer gebor<strong>en</strong>.<br />
Martina overlijdt in Eindhov<strong>en</strong> op 13 <strong>de</strong>cember 1952. Haar man Arnold was al eer<strong>de</strong>r, op<br />
20 april 1936, in Tilburg gestorv<strong>en</strong>.<br />
Maria Petronella Josephina<br />
Op 27 maart 1883 wordt Maria Petronella Josephina gebor<strong>en</strong>. Ze<br />
was <strong>de</strong> vier<strong>de</strong> dochter <strong>en</strong> het zes<strong>de</strong> kind <strong>van</strong> het echtpaar Van<br />
<strong>Liempt</strong>- Verhoev<strong>en</strong>.<br />
Thuis in het grote gezin was Maria nog "gewoon" Marietje.<br />
Op 11 oktober 1894 wordt ze uit het Waalwijkse<br />
bevolkingsregister uitgeschrev<strong>en</strong> naar Oirschot.<br />
Ze is dan ruim 11 jaar oud. We mog<strong>en</strong> aannem<strong>en</strong>, dat ze haar<br />
Lagere School- tijd in Waalwijk heeft doorgebracht.<br />
Haar vervolgopleiding kreeg ze als interne leerling op <strong>de</strong><br />
Normaalschool (kweekschool) <strong>van</strong> <strong>de</strong> Franciscaness<strong>en</strong>.<br />
Op 10 juni 1902, 19 jaar oud, trad ze in bij <strong>de</strong> zusters<br />
Franciscaness<strong>en</strong> in Oirschot.<br />
Hoe word je zuster?<br />
Wanneer e<strong>en</strong> meisje in het klooster wil<strong>de</strong> tre<strong>de</strong>n, werd ze eerst Postulante. Ze droeg<br />
dan e<strong>en</strong>voudige zwarte kleding. Gemid<strong>de</strong>ld na e<strong>en</strong> half jaar werd ze "gekleed"; e<strong>en</strong><br />
ritueel waarbij het zwarte habijt over het hoofd zakte <strong>en</strong> ze als Novice e<strong>en</strong> witte sluier om<br />
kreeg. In <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> <strong>van</strong> het noviciaat wer<strong>de</strong>n <strong>de</strong> Franciscaness<strong>en</strong> vertrouwd gemaakt<br />
met kloostergebruik<strong>en</strong>. Op die manier wer<strong>de</strong>n vrouw<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> diverse<br />
maatschappelijke achtergrond <strong>en</strong> met verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> persoonlijke roepingmotiev<strong>en</strong> (zowel<br />
actieve- het on<strong>de</strong>rwijz<strong>en</strong>- als contemplatieve –het beschouw<strong>en</strong>-) gevormd tot e<strong>en</strong><br />
geme<strong>en</strong>schap met één religieuze visie.<br />
Hierna volg<strong>de</strong> <strong>de</strong> tij<strong>de</strong>lijke <strong>en</strong> daarna <strong>de</strong> eeuwige professie. Bij <strong>de</strong> professie kreg<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
zusters on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re e<strong>en</strong> zwarte sluier.<br />
Er war<strong>en</strong> lek<strong>en</strong>zusters (<strong>de</strong> werknonn<strong>en</strong>, lange tijd herk<strong>en</strong>baar geweest doordat zij e<strong>en</strong><br />
witte sluier blev<strong>en</strong> drag<strong>en</strong>) <strong>en</strong> koorzusters (die met name door het gev<strong>en</strong> <strong>van</strong> on<strong>de</strong>rwijs<br />
inkomst<strong>en</strong> inbracht<strong>en</strong>).<br />
<strong>De</strong> koorzusters betaal<strong>de</strong>n bij hun kandidaatstelling e<strong>en</strong> bruidsschat of dote. <strong>De</strong>ze was<br />
bedoeld als e<strong>en</strong> bijdrage in het lev<strong>en</strong>son<strong>de</strong>rhoud <strong>van</strong> <strong>de</strong> kloostergeme<strong>en</strong>schap. <strong>De</strong> dote<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 71 versie 3.1 dd 21 januari 2008
werd belegd <strong>en</strong> bij ev<strong>en</strong>tuele uittreding terugbetaald. Er war<strong>en</strong> ook uitzon<strong>de</strong>ring<strong>en</strong>,<br />
lek<strong>en</strong>zusters die wel e<strong>en</strong> dote meebracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> koorzusters die dat niet hoef<strong>de</strong>n (zoals<br />
Sr. Melanie; zie ver<strong>de</strong>rop.<br />
Soeur Fi<strong>de</strong>lia was koorzuster, want ze behoor<strong>de</strong> tot<br />
<strong>de</strong> gestu<strong>de</strong>er<strong>de</strong> <strong>en</strong> les gev<strong>en</strong><strong>de</strong> zusters. Daarnaast<br />
is ze in Wass<strong>en</strong>aar ook raadzuster geweest. <strong>De</strong><br />
raadzusters had<strong>de</strong>n e<strong>en</strong> adviser<strong>en</strong><strong>de</strong> rol in<br />
bestuursaangeleg<strong>en</strong>he<strong>de</strong>n <strong>van</strong> e<strong>en</strong> plaatselijk<br />
klooster. Daarmee vorm<strong>de</strong>n ze e<strong>en</strong> steun voor <strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> continuë factor bij wissel<strong>en</strong><strong>de</strong> "moe<strong>de</strong>rs".<br />
Raadzusters war<strong>en</strong> veelal ook belast met<br />
administratieve <strong>en</strong> financiële aangeleg<strong>en</strong>he<strong>de</strong>n.<br />
<strong>De</strong> afbeelding hiernaast is <strong>de</strong> kaft <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
voortschrij<strong>de</strong>n<strong>de</strong> boekhouding <strong>van</strong> het Wass<strong>en</strong>aarse<br />
klooster, die on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re door Fi<strong>de</strong>lia is<br />
bijgehou<strong>de</strong>n.<br />
Voor wie meer wil wet<strong>en</strong> over <strong>de</strong> Franciscaner or<strong>de</strong> uit Oirschot, is het lez<strong>en</strong> <strong>van</strong> het<br />
boek "Vroomheid in Veelvoud, <strong>de</strong> geschie<strong>de</strong>nis <strong>van</strong> <strong>de</strong> Franciscaness<strong>en</strong> uit Oirschot"<br />
e<strong>en</strong> aanra<strong>de</strong>r. Zie <strong>de</strong> bronvermelding<br />
Intre<strong>de</strong> <strong>en</strong> on<strong>de</strong>rwijzeres.<br />
Op 13 juli 1902 al (want daar stond normaal gesprok<strong>en</strong> e<strong>en</strong> half jaar voor) werd Marie<br />
gekleed; dat wil zegg<strong>en</strong> dat ze haar habijt ging drag<strong>en</strong>.<br />
En op 15 mei 1903 haal<strong>de</strong> ze in Breda haar on<strong>de</strong>rwijzersdiploma.<br />
Ze is geprofest in klooster Nazareth te Oirschot op 14 juli 1904. Vanaf dat mom<strong>en</strong>t stond<br />
ze bek<strong>en</strong>d als <strong>de</strong> eerwaar<strong>de</strong> Soeur (Maria) Fi<strong>de</strong>lia <strong>van</strong> het H. Sacram<strong>en</strong>t..<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 72 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Bov<strong>en</strong>staand e<strong>en</strong> kopie uit het persoonsregister <strong>van</strong> <strong>de</strong> zusters Franciscaness<strong>en</strong> p<strong>en</strong>it<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
recollectin<strong>en</strong> te Oirschot<br />
Op 23 maart 1905 behaal<strong>de</strong> ze, ook in Breda, het diploma "nuttige handwerk<strong>en</strong>".<br />
<strong>De</strong> Wass<strong>en</strong>aarse perio<strong>de</strong>.<br />
Al heel snel daarna, 19 augustus 1905, ging Fi<strong>de</strong>lia naar het klooster dat <strong>de</strong><br />
Franciscaness<strong>en</strong> in Wass<strong>en</strong>aar had<strong>de</strong>n. En, terwijl an<strong>de</strong>re zusters- on<strong>de</strong>rwijzeres nogal<br />
e<strong>en</strong>s wer<strong>de</strong>n overgeplaatst, ze is er haar hele lev<strong>en</strong> geblev<strong>en</strong>.<br />
Stil zitt<strong>en</strong> was er niet bij. Op 25 juli 1907 berichtte <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n dat ze haar<br />
hoofdakte OM behaald had. Met e<strong>en</strong> hoofdakte mocht je <strong>de</strong> directie over e<strong>en</strong> school<br />
voer<strong>en</strong>.<br />
Uit het boekje "Gelukkig in Gods naam", dat verle<strong>de</strong>n <strong>en</strong> he<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> St. Willibrordus-<br />
parochie te Wass<strong>en</strong>aar beschrijft, citeer ik:<br />
"Na <strong>de</strong> bevrijding leed <strong>de</strong> parochie e<strong>en</strong> gevoelig verlies door <strong>de</strong> dood <strong>van</strong> zuster Fi<strong>de</strong>lia<br />
op 29 <strong>de</strong>cember 1945 op <strong>de</strong> leeftijd <strong>van</strong> 62 jaar. Vanaf 1907 was ze hier werkzaam. Ze<br />
gaf leiding aan 2 kleuterschol<strong>en</strong>, 2 meisjes- lagere schol<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> ULO- school <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
vakschool voor meisjes."<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 73 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Fi<strong>de</strong>lia was 38 jaar hoofd <strong>van</strong> <strong>de</strong> R.K. meisjesschool. <strong>De</strong>ze meisjesschool hoor<strong>de</strong> bij het<br />
klooster <strong>van</strong> <strong>de</strong> zusters Franciscaness<strong>en</strong>. Ernaast lag <strong>de</strong> jong<strong>en</strong>sschool, eerst in e<strong>en</strong><br />
oud gebouw, daarna in het gebouw, bek<strong>en</strong>d als <strong>de</strong> Bonifaciusschool, dat dateert <strong>van</strong><br />
1917.<br />
To<strong>en</strong> <strong>de</strong> jong<strong>en</strong>sschool in 1923 verlat<strong>en</strong> werd voor e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>r pand, werd <strong>de</strong><br />
meisjesschool uitgebreid met <strong>de</strong>ze twee<strong>de</strong> school. Fi<strong>de</strong>lia was in <strong>de</strong> <strong>de</strong>rtiger jar<strong>en</strong><br />
hoofd <strong>van</strong> bei<strong>de</strong> schol<strong>en</strong>. <strong>De</strong> meisjesschool is later geïntegreerd met <strong>de</strong> jong<strong>en</strong>sschool,<br />
sam<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> naam Bonifaciusschool.<br />
Er startte e<strong>en</strong> R.K. ULO voor jong<strong>en</strong>s op 1 sept. 1925 on<strong>de</strong>r leiding <strong>van</strong> <strong>de</strong> heer<br />
Van Duur<strong>en</strong>. Pas na 1935 wordt Sr. Fi<strong>de</strong>lia hier ook als hoofd g<strong>en</strong>oemd.<br />
Wel stond zij <strong>van</strong>af het begin, waarschijnlijk ca. 1925, aan het hoofd <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
R.K. Vakschool voor meisjes, na<strong>de</strong>rhand Huishoud- <strong>en</strong> Industrieschool, die ook<br />
gevestigd was aan <strong>de</strong> Kerkstraat, in <strong>de</strong> ou<strong>de</strong> jong<strong>en</strong>s-, later meisjesschool.<br />
.<br />
Hierbov<strong>en</strong> e<strong>en</strong> ou<strong>de</strong> ansichtkaart met links het zustersklooster aan <strong>de</strong> Kerkstraat 26 te<br />
Wass<strong>en</strong>aar.Dat is nu, met behoud <strong>van</strong> <strong>de</strong> gevel, verbouwd tot appartem<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. Rechts ernaast<br />
staat <strong>de</strong> R.K. Vakschool voor meisjes (inmid<strong>de</strong>ls gesloopt).<br />
E<strong>en</strong> belangrijke bron <strong>van</strong> informatie over gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> in<br />
e<strong>en</strong> klooster is het zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong> fundatieboek, waar<strong>van</strong> ik<br />
<strong>en</strong>kele passages mocht inzi<strong>en</strong>. Er was ge<strong>en</strong> voorgeschrev<strong>en</strong><br />
format voor, <strong>en</strong> of iets werd g<strong>en</strong>oteerd, was afhankelijk <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong>g<strong>en</strong>e die het boek bijhield.<br />
Uit het Fundatieboek <strong>van</strong> het Wass<strong>en</strong>aarse klooster blijkt dat<br />
Fi<strong>de</strong>lia niet alle<strong>en</strong> het hoofd, maar vooral ook <strong>de</strong> oprichtster is<br />
geweest <strong>van</strong> <strong>de</strong> ULO <strong>en</strong> <strong>de</strong> Vakschool voor meisjes. Ze was<br />
dus e<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rnem<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> intellig<strong>en</strong>te vrouw. Ze wist hoe er<br />
zak<strong>en</strong> gedaan moest<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>n <strong>en</strong> had het vermog<strong>en</strong> zich<br />
daar sam<strong>en</strong> met an<strong>de</strong>r<strong>en</strong> voor in te zett<strong>en</strong>. Wat dat betreft is<br />
er veel overe<strong>en</strong>komst met haar va<strong>de</strong>r.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 74 versie 3.1 dd 21 januari 2008
<strong>De</strong> gevestig<strong>de</strong> or<strong>de</strong> voldoet niet.<br />
Omdat <strong>de</strong> taak <strong>van</strong> <strong>de</strong> gestu<strong>de</strong>er<strong>de</strong> zusters in het on<strong>de</strong>rwijs lag, restt<strong>en</strong> <strong>de</strong> bestuurlijke<br />
functies in <strong>de</strong> congregatie voornamelijk aan beschouwelijke, veelal niet ontwikkel<strong>de</strong><br />
vrouw<strong>en</strong> die weinig gevoel had<strong>de</strong>n voor <strong>de</strong> behoeft<strong>en</strong> <strong>en</strong> problem<strong>en</strong> <strong>van</strong> hun<br />
on<strong>de</strong>rwijz<strong>en</strong><strong>de</strong> zusters. In feite zie je hier e<strong>en</strong> uiting <strong>van</strong> het lat<strong>en</strong>te conflict dat m<strong>en</strong>ging<br />
<strong>van</strong> e<strong>en</strong> actieve <strong>en</strong> contemplatieve instelling in zich draagt. Wie <strong>de</strong> leiding had in <strong>de</strong><br />
congregatie werd bepaald door het Algeme<strong>en</strong> Kapittel. Daarin stem<strong>de</strong>n <strong>de</strong><br />
congregatieleiding <strong>en</strong> <strong>de</strong> plaatselijke overst<strong>en</strong> over wie er in het hoofdbestuur zou<br />
kom<strong>en</strong>.<br />
In <strong>de</strong> visie <strong>van</strong> Fi<strong>de</strong>lia was <strong>de</strong> congregatieleiding "<strong>de</strong>gelijk religieus, rechtschap<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
godvruchtig", maar miste "het nodige verstand <strong>en</strong> ruimheid <strong>van</strong> opvatting om <strong>de</strong><br />
geschikte person<strong>en</strong> te kiez<strong>en</strong>". Ze pleitte daarom in e<strong>en</strong> persoonlijke hart<strong>en</strong>kreet aan<br />
Mgr. Mutsaerts in 1942 voor e<strong>en</strong> bestuur, dat "<strong>de</strong> no<strong>de</strong>n <strong>en</strong> behoeft<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> tijd goed<br />
begreep <strong>en</strong> waar<strong>van</strong> werkelijk leiding uit ging".<br />
Het tek<strong>en</strong>t haar drang om <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rwijz<strong>en</strong><strong>de</strong> taak <strong>van</strong> <strong>de</strong> Franciscaness<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
context <strong>van</strong> <strong>de</strong> religieuze beleving <strong>van</strong> <strong>de</strong> kloosteror<strong>de</strong> <strong>de</strong> plaats te gev<strong>en</strong> die zij nodig<br />
had <strong>en</strong> verdi<strong>en</strong><strong>de</strong>.<br />
Met het schrijv<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze brief heeft ze ongetwijfeld haar nek uitgestok<strong>en</strong>, want<br />
gehoorzaamheid aan <strong>de</strong> leiding <strong>en</strong> <strong>de</strong> uitgangspunt<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> congregatie was e<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> geloft<strong>en</strong> die ze bij haar intre<strong>de</strong> had gedaan.<br />
Of <strong>de</strong> brief resultaat had? In elk geval werd er nu e<strong>en</strong> uit het on<strong>de</strong>rwijs afkomstige<br />
algeme<strong>en</strong> overste gekoz<strong>en</strong>, die zowel <strong>de</strong> beschouw<strong>en</strong><strong>de</strong> traditie aanhing als e<strong>en</strong> klimaat<br />
schiep voor veran<strong>de</strong>ring. Dat laatste met oog voor behoeft<strong>en</strong> die <strong>de</strong> activiteit<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
or<strong>de</strong> vroeg<strong>en</strong> <strong>en</strong> het afschaff<strong>en</strong> <strong>van</strong> onrechtvaardighe<strong>de</strong>n als <strong>de</strong> twee<strong>de</strong>ling lek<strong>en</strong>- <strong>en</strong><br />
koorzusterschap.<br />
M<strong>en</strong> weet zich Fi<strong>de</strong>lia goed te her<strong>de</strong>nk<strong>en</strong>…<br />
Bij haar 35- jarig kloosterjubileum is Fi<strong>de</strong>lia uitbundig in <strong>de</strong> bloemetjes gezet; zie <strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> foto (uit: Gelukkig in God's naam, Wass<strong>en</strong>aar 1990).<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 75 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Fi<strong>de</strong>lia heeft e<strong>en</strong> buit<strong>en</strong>gewone indruk achtergelat<strong>en</strong>. <strong>De</strong> herinnering aan haar is, zo<br />
merkte ik bij zowel mijn bezoek aan <strong>de</strong> parochie in Wass<strong>en</strong>aar als aan <strong>de</strong> zusters<br />
Franciscaness<strong>en</strong> in Oirschot in oktober 2008, nog zeer lev<strong>en</strong>d.<br />
Als gememoreerd, stichtte ze in Wass<strong>en</strong>aar <strong>de</strong> Vakschool (later huishoudschool) <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
ULO. Voor <strong>de</strong> RK "missie" <strong>van</strong>uit het Katholieke Zui<strong>de</strong>n in het Hollandse <strong>en</strong> Protestante<br />
Wass<strong>en</strong>aar was het belangrijk dat er e<strong>en</strong> scala aan on<strong>de</strong>rwijs werd gebo<strong>de</strong>n <strong>en</strong> dat<br />
daarbij alles goed in or<strong>de</strong> was. Zoals blijkt uit <strong>de</strong> vele getuig<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> was dat bij Fi<strong>de</strong>lia in<br />
zeer goe<strong>de</strong> han<strong>de</strong>n.<br />
E<strong>en</strong> getuig<strong>en</strong>is daar<strong>van</strong> vond ik in het programmaboekje ter geleg<strong>en</strong>heid <strong>van</strong> <strong>de</strong> viering<br />
<strong>van</strong> 25 jaar ULO in Wass<strong>en</strong>aar: "Heel bijzon<strong>de</strong>r gaan onze gedacht<strong>en</strong> uit naar <strong>de</strong><br />
onvergetelijke, rijk begaaf<strong>de</strong> <strong>en</strong> stuw<strong>en</strong><strong>de</strong> Zuster Fi<strong>de</strong>lia…". Ik ga er bijna<br />
plaatsver<strong>van</strong>g<strong>en</strong>d <strong>van</strong> bloz<strong>en</strong>.<br />
Uit het Fundatieboek heb ik hierna e<strong>en</strong> aantal gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> letterlijk (cursieve tekst)<br />
overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
Op 28 april 1924 wordt <strong>de</strong> vakschool officieel geop<strong>en</strong>d door kapelaan Van <strong>de</strong>r Burg in<br />
teg<strong>en</strong>woordigheid <strong>van</strong> Burgemeester <strong>en</strong> Wethou<strong>de</strong>rs <strong>van</strong> Wass<strong>en</strong>aar, het bestuur <strong>de</strong>r<br />
Leidsche Zitavere<strong>en</strong>iging <strong>en</strong> vele belangstell<strong>en</strong><strong>de</strong>n.<br />
<strong>De</strong> vakschool vormt e<strong>en</strong> af<strong>de</strong>eling <strong>van</strong> <strong>de</strong> RK Vakschool voor Meisjes te Lei<strong>de</strong>n <strong>en</strong> staat<br />
on<strong>de</strong>r het C<strong>en</strong>traal Bestuur <strong>de</strong>r Leidsche Zitavere<strong>en</strong>iging. Het plaatselijk Bestuur wordt<br />
gevormd door het RK Bestuur <strong>van</strong> het Meisjespatronaat te Wass<strong>en</strong>aar met <strong>de</strong>n<br />
Weleerw. Heer H. v.d. Burg als voorzitter, directeur.<br />
In juni 1927 werd bij ministerieel besluit <strong>de</strong> vakschool onafhankelijk verklaard <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Leidsche Zitavere<strong>en</strong>iging.<br />
Se<strong>de</strong>rt di<strong>en</strong> vormt zij e<strong>en</strong> zelfstandige school met Rijks- <strong>en</strong> Geme<strong>en</strong>tesubsidie. <strong>De</strong><br />
Weleerw. Heer Van <strong>de</strong>r Burg was inmid<strong>de</strong>ls als voorzitter <strong>van</strong> het schoolbestuur<br />
opgevolgd door kapelaan Van Leipsig.<br />
Op 1 september 1927 breid<strong>de</strong> het on<strong>de</strong>rwijs zich weer uit. Op g<strong>en</strong>oem<strong>de</strong>n datum werd<br />
e<strong>en</strong> begin gemaakt met e<strong>en</strong> ULO- school. 15 Leerling<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> to<strong>en</strong>malige zev<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
klas vorm<strong>de</strong>n nu <strong>de</strong> eerste klas <strong>van</strong> <strong>de</strong> ULO- school.<br />
Op 1 januari 1928 werd Mej. M. v. Gils b<strong>en</strong>oemd als on<strong>de</strong>rwijzeres aan <strong>de</strong> ULO- school.<br />
Se<strong>de</strong>rt di<strong>en</strong> datum was het on<strong>de</strong>rwijs volledig <strong>en</strong> omvatte naast <strong>de</strong> vakk<strong>en</strong> <strong>van</strong> het<br />
gewoon lager on<strong>de</strong>rwijs: Fransch, Duitsch, Engelsch, Han<strong>de</strong>lsk<strong>en</strong>nis <strong>en</strong><br />
Gymnastiek………<br />
In juli 1930 ging<strong>en</strong> <strong>de</strong> eerste 5 leerling<strong>en</strong> naar het Mulo- exam<strong>en</strong> <strong>en</strong> behaal<strong>de</strong>n all<strong>en</strong> het<br />
verlang<strong>de</strong> diploma……….<br />
E<strong>en</strong> gloriedag was ook <strong>de</strong> plechtige op<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> <strong>de</strong> nieuwe huishoudschool in<br />
teg<strong>en</strong>woordigheid <strong>van</strong> Zijne Excell<strong>en</strong>tie minister Bolkesteijn, <strong>de</strong> Heer Hofste<strong>de</strong>, Mej.<br />
Michels inspectrice NO, <strong>de</strong> burgemeester <strong>van</strong> Wass<strong>en</strong>aar Baron <strong>van</strong> Wijnberg<strong>en</strong> <strong>en</strong> vele<br />
g<strong>en</strong>odig<strong>de</strong>n. Het gebeur<strong>de</strong> in November 1939…….<br />
Haar ziekte, overlij<strong>de</strong>n <strong>en</strong> <strong>de</strong> betrokk<strong>en</strong>heid <strong>van</strong> <strong>de</strong> Wass<strong>en</strong>aar<strong>de</strong>rs daarbij.<br />
Kort voor <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> wereldoorlog uitbrak, wordt Sr. Fi<strong>de</strong>lia ziek. Het luidt <strong>de</strong> fase in <strong>van</strong><br />
haar latere overlij<strong>de</strong>n. Het fundatieboek meldt het volg<strong>en</strong><strong>de</strong>:<br />
Op 16 Aug. 1939 werd Sr Theofrida tot Moe<strong>de</strong>r- overste in Wass<strong>en</strong>aar geïnstalleerd. Bij<br />
haar aankomst was Fi<strong>de</strong>lia ziek, na e<strong>en</strong> kort herstel kwam <strong>de</strong> ziekte in vererger<strong>de</strong> mate<br />
terug <strong>en</strong> Moe<strong>de</strong>r stond ine<strong>en</strong>s voor <strong>de</strong> moeilijkheid: <strong>de</strong> verpleging <strong>van</strong> e<strong>en</strong> ernstige<br />
zieke. Reeds in <strong>de</strong> eerste maand kwam het hier tot algem<strong>en</strong>e mobilisatie. Alles wees<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 76 versie 3.1 dd 21 januari 2008
erop: we ging<strong>en</strong> e<strong>en</strong> oorlog tegemoet. Onze huisarts, dokter Meer<strong>en</strong>bek, <strong>de</strong> leraar <strong>van</strong><br />
onze ULO, <strong>de</strong> heer Q. Calis, wer<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> wap<strong>en</strong>s geroep<strong>en</strong>. <strong>De</strong> zieke maakte zich<br />
bezorgd over <strong>de</strong> administratie <strong>van</strong> <strong>de</strong> huishoudschool. <strong>De</strong> bouw <strong>en</strong> installatie was zo<br />
goed als voltooid <strong>en</strong> zoals gewoonlijk bij <strong>de</strong>rgelijke werk<strong>en</strong>: <strong>de</strong> uitgav<strong>en</strong> overschre<strong>de</strong>n <strong>de</strong><br />
inkomst<strong>en</strong>. Subsidies <strong>en</strong> gele<strong>en</strong><strong>de</strong> gel<strong>de</strong>n kon<strong>de</strong>n niet steeds tijdig geïncasseerd<br />
wor<strong>de</strong>n, terwijl <strong>de</strong> uitbetaling aan leveranciers <strong>en</strong> aannemer moest doorgaan.<br />
In plaats <strong>van</strong> onz<strong>en</strong> gewone dokter, vroeg<strong>en</strong> wij e<strong>en</strong> niet- Katholieke g<strong>en</strong>eesheer dokter<br />
Wee<strong>de</strong>r, die <strong>de</strong> zieke met <strong>de</strong> grootste zorg behan<strong>de</strong>l<strong>de</strong>. Brief na brief werd naar Oirschot<br />
geschrev<strong>en</strong>.<br />
Later werd Fi<strong>de</strong>lia in <strong>de</strong> administratie geholp<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> uit Brazilië teruggekeer<strong>de</strong><br />
soeur. Blijkbaar knapte ze weer op <strong>en</strong> beschrijft <strong>de</strong> lotgevall<strong>en</strong> <strong>van</strong> het klooster <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
schol<strong>en</strong> in het fundatieboek. Echter, in augustus 1943 stopt zij mid<strong>de</strong>n in e<strong>en</strong> zin. Ik<br />
moet aannem<strong>en</strong>, dat ze niet meer kon. Zie on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> foto.<br />
Ook het sterv<strong>en</strong>, <strong>en</strong> <strong>de</strong> manier waarop m<strong>en</strong> haar daarna in Wass<strong>en</strong>aar eer<strong>de</strong>, is<br />
beschrev<strong>en</strong> in het fundatieboek. Het is e<strong>en</strong> prachtige getuig<strong>en</strong>is <strong>en</strong> ik neem ook dat<br />
ge<strong>de</strong>elte hierna letterlijk over.<br />
Maakte Moe<strong>de</strong>r Theofrida e<strong>en</strong> moeilijk begin door weg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> ziekte <strong>van</strong> Sr. Fi<strong>de</strong>lia,<br />
tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> eerste maan<strong>de</strong>n dat Moe<strong>de</strong>r Melchiada hier was, op<strong>en</strong>baar<strong>de</strong> <strong>de</strong> kwaal zich<br />
spoedig in ernstige mate. Zelf bleef Sr. Fi<strong>de</strong>lia zich nog zo lang mogelijk aan haar taak<br />
gev<strong>en</strong>, tot zelfs 14 dag<strong>en</strong> voor haar dood.<br />
Wat 't O.L. Vrouwegesticht aan haar verlor<strong>en</strong> heeft, is niet in <strong>en</strong>kele woor<strong>de</strong>n weer te<br />
gev<strong>en</strong>. Zij is <strong>de</strong> oprichtster geweest <strong>van</strong> <strong>de</strong> Mulo <strong>en</strong> <strong>de</strong> Huishoudschool.<br />
Dit verslag werd door Sr. Fi<strong>de</strong>lia bijgewerkt <strong>van</strong> blz. 75 – 132.<br />
<strong>De</strong> circulaire, die na haar dood aan <strong>de</strong> huiz<strong>en</strong> werd rondgestuurd, geeft <strong>de</strong> diepe indruk<br />
weer, die dit onverwachte he<strong>en</strong>gaan op <strong>de</strong> zusters maakte:<br />
"Schrijv<strong>en</strong><strong>de</strong> op <strong>de</strong> plaats, waar onze goe<strong>de</strong> Sr. Fi<strong>de</strong>lia e<strong>en</strong> week gele<strong>de</strong>n nog<br />
blijmoedig uitging- zelf nog lop<strong>en</strong><strong>de</strong> naar <strong>de</strong> ziek<strong>en</strong>auto- om naar 't ziek<strong>en</strong>huis in <strong>De</strong>n<br />
Haag vervoerd te wor<strong>de</strong>n, kom<strong>en</strong> wij U e<strong>en</strong> <strong>en</strong> an<strong>de</strong>r over haar laatste dag<strong>en</strong> vertell<strong>en</strong>.<br />
Ze ligt hier nu bij ons opgebaard, in ons zaaltje, juist on<strong>de</strong>r het altaar <strong>van</strong> onze kapel, in<br />
<strong>de</strong> e<strong>en</strong>voudig witte kist, als e<strong>en</strong> beeld, waarover e<strong>en</strong> glimlach <strong>van</strong> hemels geluk ligt.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 77 versie 3.1 dd 21 januari 2008
We had<strong>de</strong>n zo gehoopt, dat we onze goe<strong>de</strong> Sr. Fi<strong>de</strong>lia- al was 't dan niet meer als<br />
werkkracht- toch nog in ons mid<strong>de</strong>n terug had<strong>de</strong>n mog<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>, om Haar als loon voor<br />
al haar werk<strong>en</strong>, nog e<strong>en</strong> tijdlang te kunn<strong>en</strong> verw<strong>en</strong>n<strong>en</strong> in rust te lat<strong>en</strong> g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong> <strong>van</strong> alles<br />
wat Ze hier in Wass<strong>en</strong>aar tot stand heeft gebracht. Zelf ging ze graag naar <strong>de</strong> Hemel.<br />
Met grote berusting nam ze haar ziekte, met alles wat daaraan vast zat, uit God's hand<br />
aan. Ev<strong>en</strong> vóór haar bedi<strong>en</strong>ing zei ze nog teg<strong>en</strong> Moe<strong>de</strong>r: "Graag wil ik alles do<strong>en</strong><br />
volg<strong>en</strong>s het ceremonieel- het schuld zegg<strong>en</strong> <strong>en</strong> alles". To<strong>en</strong> ze hoor<strong>de</strong> dat ze bedi<strong>en</strong>d<br />
mocht wor<strong>de</strong>n schrok ze ev<strong>en</strong>, maar was direct overgegev<strong>en</strong> aan God's H. Wil. Als ze<br />
prat<strong>en</strong> wil<strong>de</strong>, was ze ontroerd <strong>en</strong> daarom zei ze: "Moe<strong>de</strong>r, geef m'n notitieboekje maar,<br />
dan schrijf ik e<strong>en</strong> <strong>en</strong> an<strong>de</strong>r op". (Dit notitieboekje heb ik in het Franciscaness<strong>en</strong>archief<br />
niet aangetroff<strong>en</strong>, AvL). 't War<strong>en</strong> niets dan woor<strong>de</strong>n <strong>van</strong> dank, 'n vraag om vergiff<strong>en</strong>is <strong>en</strong><br />
tot slot: "laat niemand e<strong>en</strong> traan om me lat<strong>en</strong>. Ik ga hoger op <strong>en</strong> krijg 't beter dan jullie".<br />
Ja, O.L. Heer wil<strong>de</strong> haar bij Zich hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> heeft Sr. Fi<strong>de</strong>lia op 't feest <strong>van</strong> St.<br />
Stephanus, <strong>de</strong> grote martelaar, die <strong>de</strong> Hemel<strong>en</strong> geop<strong>en</strong>d zag, 's morg<strong>en</strong>s om 8 uur<br />
opgeroep<strong>en</strong> om te rust<strong>en</strong> <strong>en</strong> te g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong> in 't eeuwig Va<strong>de</strong>rhuis.<br />
Zeer vel<strong>en</strong> <strong>van</strong> U k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> Sr. Fi<strong>de</strong>lia persoonlijk <strong>en</strong> <strong>de</strong> meest<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> veel over haar<br />
hor<strong>en</strong> vertell<strong>en</strong>. U kunt dan ook <strong>en</strong>igszins begrijp<strong>en</strong>, wat 't verlies <strong>van</strong> Sr. Fi<strong>de</strong>lia voor<br />
ons klein huishou<strong>de</strong>n betek<strong>en</strong>t.<br />
Sr. Fi<strong>de</strong>lia was Wass<strong>en</strong>aar <strong>en</strong> Wass<strong>en</strong>aar was Sr. Fi<strong>de</strong>lia.<br />
Ze was e<strong>en</strong> persoonlijkheid, die 't wel <strong>en</strong> wee <strong>van</strong> 't conv<strong>en</strong>t 38 jar<strong>en</strong> lang meegeleefd<br />
heeft. <strong>De</strong> Moe<strong>de</strong>rs <strong>en</strong> Zusters om haar he<strong>en</strong> kwam<strong>en</strong> <strong>en</strong> ging<strong>en</strong>, maar Zij bleef.<br />
Daardoor werd zij als e<strong>en</strong> c<strong>en</strong>trale figuur in huis, die <strong>de</strong> tradities doorgaf op <strong>de</strong> haar<br />
eig<strong>en</strong> manier. Met al <strong>de</strong> vezels <strong>van</strong> haar hart- dat jong bleef- zat ze in Wass<strong>en</strong>aar<br />
vastgegroeid. Daarom trof 't ons juist zo, dat ze zich ine<strong>en</strong>s zo om heeft kunn<strong>en</strong><br />
schakel<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>van</strong> alles zo bewust afstand heeft gedaan.<br />
Wat Sr. Fi<strong>de</strong>lia als Hoofd <strong>de</strong>r School was, weet ie<strong>de</strong>r: 'n voorbeeld <strong>van</strong> nauwgezette<br />
plichtsbetrachting, altijd zichzelf totaal verget<strong>en</strong>d- werk<strong>en</strong>d voor 't algeme<strong>en</strong> belang, voor<br />
't huis <strong>en</strong> <strong>de</strong> zusters afzon<strong>de</strong>rlijk was ze ook altijd klaar.<br />
Niets was haar te veel <strong>en</strong> altijd was ze klaar om te help<strong>en</strong> waar ze kon, omdat goedheid<br />
één <strong>van</strong> haar karaktertrekk<strong>en</strong> was. Die goedheid, die misschi<strong>en</strong> tij<strong>de</strong>ns haar werk, door<br />
drukke bezighe<strong>de</strong>n soms min<strong>de</strong>r tot uitdrukking kwam, domineer<strong>de</strong> op haar ziekbed.<br />
Telk<strong>en</strong>s hoor<strong>de</strong>n we weer <strong>van</strong> <strong>de</strong> ziek<strong>en</strong>verpleegsters <strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> bei<strong>de</strong> Zusters, die <strong>de</strong><br />
kamer met haar <strong>de</strong>el<strong>de</strong>n: "Zo 'n lieve zieke."<br />
We dank<strong>en</strong> God om haar grote gav<strong>en</strong> <strong>van</strong> verstand <strong>en</strong> hart, die ze altijd wist di<strong>en</strong>stbaar<br />
te mak<strong>en</strong> aan haar grote taak, haar lev<strong>en</strong>swerk: <strong>de</strong> opvoeding <strong>en</strong> het on<strong>de</strong>rwijs <strong>van</strong> klein<br />
<strong>en</strong> groot in Wass<strong>en</strong>aar. Nu is die tak af, haar lev<strong>en</strong>swerk is t<strong>en</strong> ein<strong>de</strong>- na <strong>en</strong>kele dag<strong>en</strong><br />
in 't ziek<strong>en</strong>huis (Westein<strong>de</strong> <strong>De</strong>n Haag AvL) te hebb<strong>en</strong> doorgebracht (<strong>de</strong> operatie kon wat<br />
verlichting gev<strong>en</strong>, meer niet) is onze goe<strong>de</strong> Zuster he<strong>de</strong>nmorg<strong>en</strong> <strong>de</strong> Hemel<br />
binn<strong>en</strong>gegaan. God zal haar verdi<strong>en</strong>stvol lev<strong>en</strong> rijkelijk lon<strong>en</strong>.<br />
Waar zovel<strong>en</strong> haar gek<strong>en</strong>d hebb<strong>en</strong>, zovel<strong>en</strong> met haar hebb<strong>en</strong> geleefd, hop<strong>en</strong> wij, indi<strong>en</strong><br />
het nog nodig is, haar, met ons gezam<strong>en</strong>lijk gebed, te verkrijg<strong>en</strong> dat ze zo spoedig<br />
mogelijk het hemels geluk zal g<strong>en</strong>iet<strong>en</strong>."<br />
Op verlang<strong>en</strong> <strong>van</strong> Pastoor Buijs was 't Hoofdbestuur (Eerw. Moe<strong>de</strong>r <strong>en</strong> Mère Vicain) bij<br />
<strong>de</strong> begraf<strong>en</strong>is verteg<strong>en</strong>woordigd. Alle schoolgaan<strong>de</strong> kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>van</strong> lagere school, Mulo<br />
<strong>en</strong> Huishoudschool met nog heel veel belangstell<strong>en</strong><strong>de</strong>n woon<strong>de</strong>n <strong>de</strong> uitvaart bij. <strong>De</strong><br />
jong<strong>en</strong>s <strong>van</strong> <strong>de</strong> Mulo droeg<strong>en</strong> <strong>de</strong> baar naar 't kerkhof.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 78 versie 3.1 dd 21 januari 2008
.<br />
Soeur Fi<strong>de</strong>lia <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> is begrav<strong>en</strong> op <strong>de</strong> RK begraafplaats<br />
St. Willibrordus te Wass<strong>en</strong>aar. Haar graf is inmid<strong>de</strong>ls geruimd.<br />
Ze werd niet herbegrav<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>schappelijk graf,<br />
hetge<strong>en</strong> nu wordt betreurd (bron: Sr. Theonée, Franciscanes<br />
Oisterwijk).<br />
Haar bidpr<strong>en</strong>tje staat hiernaast.<br />
Martinus Antonius Josephus <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong><br />
"Onze sam<strong>en</strong>leving zou er al heel treurig uit zi<strong>en</strong>, wanneer<br />
niemand méér <strong>de</strong>ed dan wat eig<strong>en</strong>belang hem gebiedt te<br />
do<strong>en</strong>". (Uitspraak <strong>van</strong> Antoon <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>).<br />
Martinus Antonius Josephus, die met zijn twee<strong>de</strong> naam als<br />
Toon of Antoon werd aangesprok<strong>en</strong>, was <strong>de</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong> zoon <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
zev<strong>en</strong><strong>de</strong> boreling in <strong>de</strong> familie F.W. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>- Verhoev<strong>en</strong>.<br />
Hij kwam in Waalwijk ter wereld op 8 mei 1884, <strong>en</strong> overleed er<br />
op 29 september 1931, 47 jar<strong>en</strong> oud nog maar.<br />
Dit verhaal is niet het eerste dat iemand over hem schrijft;<br />
daarvoor is Toon e<strong>en</strong> té bijzon<strong>de</strong>re figuur geweest.<br />
Eer<strong>de</strong>r versche<strong>en</strong> e<strong>en</strong> biografie <strong>van</strong> hem in "<strong>De</strong> Klopkei",<br />
orgaan <strong>van</strong> <strong>de</strong> Waalwijkse heemkun<strong>de</strong>ver<strong>en</strong>iging "<strong>De</strong><br />
Erstelinghe" (25 e jaargang 4 e kwartaal 2001, geschrev<strong>en</strong> door zijn zoon Frans sam<strong>en</strong><br />
met Jan Ros<strong>en</strong>daal).<br />
E<strong>en</strong> twee<strong>de</strong> biografie over hem is, met die <strong>van</strong> nog 48 Waalwijkers, eind 2008<br />
opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in het boek "Brabantse Biografieën" nr. 8 <strong>en</strong> geschrev<strong>en</strong> door zijn kleinzoon<br />
Jan <strong>van</strong> Oudheus<strong>de</strong>n Lzn. Dat boek is uitgegev<strong>en</strong> door <strong>de</strong> stichting "Erfgoed Brabant" in<br />
<strong>De</strong>n Bosch.<br />
Voor mij was dat re<strong>de</strong>n om zoveel mogelijk feitelijkhe<strong>de</strong>n te verzamel<strong>en</strong> <strong>en</strong> die hier op<br />
te schrijv<strong>en</strong>.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 79 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Antoon's geboorte- advert<strong>en</strong>tie was al bijzon<strong>de</strong>r. Geplaatst in het Nieuwsblad <strong>van</strong><br />
Heus<strong>de</strong>n <strong>en</strong> Alt<strong>en</strong>a, dat on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re in Herpt (<strong>de</strong> geboorteplaats <strong>van</strong> zijn moe<strong>de</strong>r) uit<br />
kwam, meld<strong>de</strong> die <strong>van</strong> <strong>de</strong> bevalling <strong>van</strong> CJM Verhoev<strong>en</strong>. <strong>De</strong> naam <strong>van</strong> haar man, Van<br />
<strong>Liempt</strong>, was achter haar naam geplaatst. In die tij<strong>de</strong>n niet gebruikelijk!<br />
<strong>De</strong> jonge Antoon volg<strong>de</strong> zoals zovele katholieke plaatsg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong> <strong>de</strong> Op<strong>en</strong>bare Lagere<br />
School. Er was to<strong>en</strong> namelijk in Waalwijk nog ge<strong>en</strong> bijzon<strong>de</strong>r, RK, on<strong>de</strong>rwijs.<br />
Hierna doorliep hij er <strong>de</strong> Rijksnormaalschool (<strong>de</strong> voorloper <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kweekschool, nu<br />
PABO). E<strong>en</strong> opleiding tot on<strong>de</strong>rwijzer, dus.<br />
Of er roeping in het spel was (dat is het beeld dat zijn latere necrologie schetst), of dat<br />
het werd gezi<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> (gymnasiale) vervolgopleiding is niet met zekerheid te<br />
zegg<strong>en</strong>; feit is dat hij daarna <strong>de</strong> eerste twee jar<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> zesjarige opleiding tot priester<br />
heeft gevolgd in het seminarie <strong>van</strong> <strong>de</strong> paters Capucijn<strong>en</strong> in Langeweg (geme<strong>en</strong>te<br />
Terheij<strong>de</strong>n). Hij <strong>de</strong>ed het er goed, wat blijkt uit <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> cijfers:<br />
In <strong>de</strong> "figura inferior" (1 e klas, schooljaar 1898- 1899) behaal<strong>de</strong> hij voor Latijn e<strong>en</strong><br />
gemid<strong>de</strong>ld proefwerkcijfer <strong>van</strong> 32 (40 was maximum). In <strong>de</strong> "figura superior" (2 e klas) lag<br />
dat op 35,5. In <strong>de</strong> bijvakk<strong>en</strong> catechismus, Bijbel, Frans, Hollands, aardrijkskun<strong>de</strong>,<br />
rek<strong>en</strong><strong>en</strong>, geschie<strong>de</strong>nis <strong>en</strong> het Grieks in <strong>de</strong> 2 e klas behoor<strong>de</strong> hij tot <strong>de</strong> goe<strong>de</strong> leerling<strong>en</strong>.<br />
In het archief <strong>van</strong> het provincialaat <strong>van</strong> <strong>de</strong> paters Capucijn<strong>en</strong> in <strong>De</strong>n Bosch lees ik <strong>de</strong><br />
aantek<strong>en</strong>ing dat hij daarna thuis is geblev<strong>en</strong> op verzoek <strong>van</strong> zijn va<strong>de</strong>r.<br />
Het is dan 21 juli 1900. Antoon's ou<strong>de</strong>re broer Johan, door va<strong>de</strong>r Frans als ambt<strong>en</strong>aar<br />
op <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>tesecretarie ingewerkt, was zijn di<strong>en</strong>stplicht gaan vervull<strong>en</strong>. Zag va<strong>de</strong>r<br />
Frans <strong>de</strong> vrijgevall<strong>en</strong> functie op <strong>de</strong> secretarie graag door eig<strong>en</strong> familie opgevuld? Feit is<br />
dat Antoon als volontair on<strong>de</strong>r zijn va<strong>de</strong>r ging werk<strong>en</strong> om zich in het vak <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
geme<strong>en</strong>te- administratie te bekwam<strong>en</strong>. Op 8 mei 1902 wordt hij als ambt<strong>en</strong>aar b<strong>en</strong>oemd<br />
<strong>en</strong> neemt dan <strong>de</strong>finitief <strong>de</strong> plaats in <strong>van</strong> zijn broer Johan, die op 29 januari 1901 aan e<strong>en</strong><br />
longontsteking overleed.<br />
An<strong>de</strong>rs dan zijn broers Ad, Christ <strong>en</strong> (later) Frans, was Antoon honkvast <strong>en</strong> bleef werk<strong>en</strong><br />
op het Waalwijkse geme<strong>en</strong>tehuis. Waarschijnlijk heeft va<strong>de</strong>r Frans hem als e<strong>en</strong> protegé<br />
<strong>en</strong> opvolger gezi<strong>en</strong> <strong>en</strong> als zodanig begeleid.<br />
To<strong>en</strong> zijn va<strong>de</strong>r ou<strong>de</strong>r werd, ging hij meer <strong>en</strong> meer <strong>van</strong> di<strong>en</strong>s werkzaamhe<strong>de</strong>n<br />
overnem<strong>en</strong>, zowel in <strong>de</strong> beroeps- als privé- sfeer. Daar kom ik hierna op terug.<br />
Naarmate hij zelf ou<strong>de</strong>r werd uitt<strong>en</strong> zich meer <strong>en</strong> meer zijn interesses voor<br />
maatschappij, cultuur, esthetica, sport <strong>en</strong> uitein<strong>de</strong>lijk het huwelijk. We zi<strong>en</strong> Antoon, <strong>en</strong><br />
daar ligt e<strong>en</strong> overe<strong>en</strong>komst met zijn va<strong>de</strong>r, in veel gremia functioner<strong>en</strong> als secretaris, <strong>en</strong><br />
daarnaast ook als voorzitter (<strong>van</strong> <strong>de</strong> vere<strong>en</strong>iging Waalwijks Belang).<br />
Zijn vele activiteit<strong>en</strong> in het maatschappelijke veld plaats<strong>en</strong> hem op het scharnierpunt <strong>van</strong><br />
e<strong>en</strong> dan nog sterk liberale geme<strong>en</strong>telijke overheid in <strong>de</strong> overgang naar e<strong>en</strong> meer sociale<br />
overheid. Naar mijn opvatting heeft hij, met zijn belangstelling <strong>en</strong> inzet voor zak<strong>en</strong> die<br />
buit<strong>en</strong> <strong>de</strong> to<strong>en</strong>malige administratief gerichte geme<strong>en</strong>telijke tak<strong>en</strong> lag<strong>en</strong>, die overgang<br />
(zeker in het Waalwijkse) mee vorm gegev<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> persoon Antoon <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>.<br />
E<strong>en</strong> man met vele gav<strong>en</strong>, interess<strong>en</strong> <strong>en</strong> (goe<strong>de</strong>) eig<strong>en</strong>schapp<strong>en</strong>. Re<strong>de</strong>n om zijn<br />
beschrijving niet in chronologische volgor<strong>de</strong>, maar op markante aspect<strong>en</strong> <strong>van</strong> zijn<br />
persoon te mak<strong>en</strong>.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 80 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Karakter<br />
<strong>De</strong>skundig, welbespraakt, arbeidzaam <strong>en</strong> aimabel. Dat zijn woor<strong>de</strong>n die regelmatig<br />
terugkom<strong>en</strong> in tekst<strong>en</strong> waarin aan Antoon wordt gerefereerd. Hij heeft <strong>de</strong> kans<br />
gekreg<strong>en</strong>, maar zeker ook g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>, om zich tot e<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> gezi<strong>en</strong>e burgers <strong>van</strong> die tijd<br />
te ontwikkel<strong>en</strong>.<br />
Antoon was ge<strong>en</strong> einzelganger. Hij omring<strong>de</strong> zich met m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> interesses,<br />
specifieke <strong>de</strong>skundigheid <strong>en</strong> invloed om met h<strong>en</strong> sam<strong>en</strong> doel<strong>en</strong> te bereik<strong>en</strong>.<br />
Waar zijn broers <strong>en</strong> zuss<strong>en</strong> het ou<strong>de</strong>rlijke nest in Waalwijk uitein<strong>de</strong>lijk verliet<strong>en</strong>, bleef<br />
Antoon er werk<strong>en</strong>, won<strong>en</strong> <strong>en</strong> er on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el <strong>van</strong> uitmak<strong>en</strong>. Wie weet had hij (naast<br />
Johan?) wel <strong>de</strong> beste band met zijn ou<strong>de</strong>rs.<br />
Dat ook kleine m<strong>en</strong>selijkhe<strong>de</strong>n Antoon niet vreemd war<strong>en</strong> bleek to<strong>en</strong> GF Couw<strong>en</strong>bergh,<br />
eerste ambt<strong>en</strong>aar ter secretarie <strong>van</strong> Waalwijk, 40 jaar in di<strong>en</strong>st <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te was.<br />
Hij herinnert zich in zijn toespraak "het belangwekk<strong>en</strong><strong>de</strong> on<strong>de</strong>rhoud tuss<strong>en</strong><br />
Burgemeester Smeele <strong>en</strong> e<strong>en</strong> stotter<strong>en</strong><strong>de</strong> bezoeker, wat secretaris <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> e<strong>en</strong><br />
lachkramp bezorg<strong>de</strong>".<br />
Creativiteit<br />
We lez<strong>en</strong> dat <strong>en</strong>e A. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> in mei 1901 <strong>de</strong> eerste<br />
prijs voor handtek<strong>en</strong><strong>en</strong> haalt aan <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>telijke<br />
teek<strong>en</strong>school in Waalwijk. Waarschijnlijk gaat het hier om<br />
Antoon, die puur uit interesse er <strong>de</strong>ze cursus gevolgd<br />
kan hebb<strong>en</strong>.<br />
Het is waarschijnlijk dat hij <strong>van</strong> <strong>de</strong> daar opgedane kun<strong>de</strong><br />
ook wat heeft nagelat<strong>en</strong>.<br />
Op 9 augustus 1901 vier<strong>de</strong>n zijn ou<strong>de</strong>rs hun 25- jarige<br />
bruiloft waarvoor hij eig<strong>en</strong>lijk als <strong>en</strong>ige in aanmerking<br />
komt om het ter geleg<strong>en</strong>heid daar<strong>van</strong> ontworp<strong>en</strong><br />
familiewap<strong>en</strong> te hebb<strong>en</strong> gemaakt (Mijn on<strong>de</strong>rzoek<br />
daarnaar is gepubliceerd in het blad <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
heemkun<strong>de</strong>kring Ons<strong>en</strong>oort uit Vlijm<strong>en</strong>, "Met Gans<strong>en</strong><br />
Trou", 58 e jaargang, nummer 5 <strong>van</strong> mei 2008).<br />
Dit familiewap<strong>en</strong> staat geregistreerd bij <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse Ver<strong>en</strong>iging voor G<strong>en</strong>ealogie <strong>en</strong><br />
mag gevoerd wor<strong>de</strong>n door afstammeling<strong>en</strong> <strong>van</strong> FW <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> die Van <strong>Liempt</strong> het<strong>en</strong>.<br />
Huwelijk<br />
Antoon heeft wel ti<strong>en</strong> jaar verkering gehad, voordat hij ein<strong>de</strong>lijk op 29 juli 1918 zijn<br />
gelief<strong>de</strong> Dora kon trouw<strong>en</strong> 4 . Dora Kleijn kwam uit Raamsdonksveer, werkte als<br />
telefoniste op <strong>de</strong> Waalwijkse telefoonc<strong>en</strong>trale <strong>en</strong> was <strong>van</strong> huis uit Ne<strong>de</strong>rlands-<br />
Hervormd. Dat laatste was voor zowel zijn katholieke ou<strong>de</strong>rs als <strong>de</strong> katholieke<br />
geloofsgeme<strong>en</strong>schap e<strong>en</strong> schier onoverkomelijk iets. Want: twee gelov<strong>en</strong> op e<strong>en</strong><br />
kuss<strong>en</strong>; daar slaapt <strong>de</strong> duivel tuss<strong>en</strong>. Hetzelf<strong>de</strong> gold uiteraard omgekeerd voor <strong>de</strong><br />
ou<strong>de</strong>rs <strong>van</strong> Dora. <strong>De</strong> lief<strong>de</strong> was echter zo sterk dat Dora uitein<strong>de</strong>lijk besloot om katholiek<br />
te wor<strong>de</strong>n. Dat gebeur<strong>de</strong> in maart 1918. In het doopregister staat vermeld dat zij haar<br />
"ketterij<strong>en</strong>" had "afgezwor<strong>en</strong>". Enkele maan<strong>de</strong>n nadi<strong>en</strong> vond het huwelijk plaats.<br />
Getuig<strong>en</strong> daarbij war<strong>en</strong> broers <strong>van</strong> Antoon; voor <strong>de</strong> Hervorm<strong>de</strong> familie Kleijn was het<br />
4 bron: drs. Jan <strong>van</strong> Oudheus<strong>de</strong>n Lzn, kleinzoon <strong>van</strong> Antoon<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 81 versie 3.1 dd 21 januari 2008
getuige zijn bij het huwelijk <strong>van</strong> hun zus met e<strong>en</strong> katholiek blijkbaar nog te moeilijk. Uit<br />
het huwelijk kwam<strong>en</strong> drie kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> voort; Frans, Joke <strong>en</strong> Dorus.<br />
Hun woning stond in het zuidwestelijk <strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> Mr. <strong>van</strong> Coothstraat, later aan <strong>de</strong><br />
Grotestraat, op <strong>de</strong> oostelijke hoek met <strong>de</strong> Mr. <strong>van</strong> Coothstraat.<br />
Sport <strong>en</strong> recreatie<br />
<strong>De</strong> sport kon ook op belangstelling <strong>van</strong> Antoon rek<strong>en</strong><strong>en</strong>,<br />
zowel als beoef<strong>en</strong>aar als in <strong>de</strong> kwaliteit <strong>van</strong> bestuur<strong>de</strong>r.<br />
Als in oktober 1912 <strong>de</strong> Waalwijkse zwemver<strong>en</strong>iging wordt<br />
opgericht, is Antoon e<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> initiatiefnemers. Hij wordt<br />
voorzitter <strong>en</strong> trekt ook zelf z'n baantjes in het<br />
afwateringskanaal, later in Het Hoefsv<strong>en</strong>.<br />
In november 1920 wordt hij lid <strong>van</strong> het hoofdbestuur <strong>van</strong> <strong>de</strong> RK<br />
Diocesane Gymnastiekbond in het bisdom <strong>De</strong>n Bosch.<br />
E<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re vorm <strong>van</strong> "sport" waar Antoon zich tot<br />
aangetrokk<strong>en</strong> voel<strong>de</strong>, was <strong>de</strong> amateur-pluimveehou<strong>de</strong>rij. Zo<br />
was hij, als bestuurslid <strong>van</strong> <strong>de</strong> Waalwijkse<br />
Pluimveever<strong>en</strong>iging, in januari 1925 voorzitter <strong>van</strong> het comité <strong>van</strong> <strong>de</strong> Eerste Nationale<br />
Pluimveet<strong>en</strong>toonstelling (in Waalwijk<br />
gehou<strong>de</strong>n). Begin 1927 wordt er weer e<strong>en</strong><br />
t<strong>en</strong>toonstelling georganiseerd <strong>en</strong> dan is<br />
Antoon natuurlijk weer comitélid (én winnaar<br />
<strong>van</strong> prijz<strong>en</strong>).<br />
Zelf is hij ook actief hou<strong>de</strong>r <strong>van</strong> pluimvee <strong>en</strong><br />
maakt <strong>en</strong>kele mal<strong>en</strong> furore met <strong>de</strong> door hem<br />
zelf gefokte (goud-) Wyandott<strong>en</strong>, on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re nog in 1929.<br />
Ook <strong>de</strong> grotere dier<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>n niet verget<strong>en</strong>: op 23 september 1924 is Antoon voorzitter<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> jury bij <strong>de</strong> fokveedag die dan in <strong>de</strong> Mr. <strong>van</strong> Coothstraat wordt gehou<strong>de</strong>n.<br />
Antoon werd later lid <strong>van</strong> e<strong>en</strong> comité dat er zich voor beijver<strong>de</strong> elk jaar e<strong>en</strong> concours-<br />
hippique in Waalwijk te organiser<strong>en</strong>.<br />
Niet alle<strong>en</strong> kipp<strong>en</strong> <strong>en</strong> paar<strong>de</strong>n had<strong>de</strong>n Antoon's belangstelling, in 1928 is hij lid <strong>van</strong> het<br />
ere- comité voor <strong>de</strong> internationale hon<strong>de</strong>nt<strong>en</strong>toonstelling in Waalwijk.<br />
Bijzon<strong>de</strong>re voorvall<strong>en</strong><br />
Als er gereisd moest wor<strong>de</strong>n, gebeur<strong>de</strong> dat veelal per fiets. Dat was met <strong>de</strong> weg<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
to<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> algem<strong>en</strong>e drukte met allerlei soort<strong>en</strong> <strong>van</strong> verkeer door dorpskomm<strong>en</strong> niet<br />
altijd zon<strong>de</strong>r gevaar. Zo is Antoon op e<strong>en</strong> zaterdag in september 1921 per fiets op weg<br />
naar e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>te- ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>verga<strong>de</strong>ring in <strong>De</strong>n Bosch. In Vlijm<strong>en</strong> wordt hij<br />
gegrep<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> afslaan<strong>de</strong> vrachtauto <strong>en</strong> 15 meter meegesleept. Het rijwiel werd<br />
verbrijzeld, maar Antoon kwam er gelukkig met wat buil<strong>en</strong> <strong>en</strong> kwetsur<strong>en</strong> af.<br />
Als in 1926 <strong>de</strong> "telephaat" Winando Waalwijk aandoet voor e<strong>en</strong> voorstelling <strong>van</strong> zijn<br />
kunn<strong>en</strong>, is er e<strong>en</strong> comité b<strong>en</strong>oemd dat voor hem e<strong>en</strong> speciale lokale opdracht be<strong>de</strong>nkt.<br />
Antoon is sam<strong>en</strong> met dokter Langemeijer <strong>en</strong> <strong>de</strong> her<strong>en</strong> Wiesman <strong>en</strong> Tiel<strong>en</strong> lid <strong>van</strong> dat<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 82 versie 3.1 dd 21 januari 2008
comité. Wat <strong>de</strong> opdracht is geweest, <strong>en</strong> of die naar behor<strong>en</strong> is uitgevoerd vermeldt <strong>de</strong><br />
historie niet!<br />
Relatie met <strong>de</strong> kerk<br />
Wat <strong>de</strong> relatie <strong>van</strong> Antoon tot <strong>de</strong> RK Kerk was, is niet expliciet dui<strong>de</strong>lijk. We mog<strong>en</strong><br />
aannem<strong>en</strong> dat hij, zoals <strong>de</strong> meeste gelovig<strong>en</strong> to<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>van</strong>uit zijn positie in het bijzon<strong>de</strong>r,<br />
zijn kerkelijke plicht<strong>en</strong> keurig nakwam.<br />
Dat hij bestuurslid was <strong>van</strong> <strong>de</strong> RK Spaarbank voor Waalwijk <strong>en</strong> omstrek<strong>en</strong>, <strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Paulusver<strong>en</strong>iging (bestrij<strong>de</strong>rs <strong>van</strong> drankmisbruik) hoeft niet persé e<strong>en</strong> uiting <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
religieuze grondslag te zijn.<br />
Hij is echter nooit lid <strong>van</strong> e<strong>en</strong> kerkbestuur of e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re religieuze beweging geweest.<br />
Antoon's kleinzoon Jan <strong>van</strong> Oudheus<strong>de</strong>n <strong>en</strong> ik zijn het erover e<strong>en</strong>s dat het voorstelbaar<br />
is dat <strong>de</strong> gang <strong>van</strong> zak<strong>en</strong> rond zijn huwelijk gevolg<strong>en</strong> heeft gehad voor zijn<br />
verstandhouding met geloof <strong>en</strong> kerk.<br />
Ook zijn vele contact<strong>en</strong> met vooraanstaan<strong>de</strong>, liberaal- georiënteer<strong>de</strong> Waalwijkers<br />
kunn<strong>en</strong> hem gevoelig hebb<strong>en</strong> gemaakt voor <strong>de</strong>nkwijz<strong>en</strong> die misschi<strong>en</strong> niet direct anti-<br />
clerikaal war<strong>en</strong>, maar wel e<strong>en</strong> zekere terughou<strong>de</strong>ndheid t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> clerus<br />
bevor<strong>de</strong>rd zull<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>.<br />
Verbin<strong>de</strong>r<br />
Wel span<strong>de</strong> hij zich in om geest<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> kerk op één lijn te krijg<strong>en</strong>. Net zoals hij zich<br />
inspann<strong>en</strong> zou om <strong>de</strong> inwoners <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> Baardwijk, Besoij<strong>en</strong> <strong>en</strong> Waalwijk die<br />
in 1922 tot één geme<strong>en</strong>te wer<strong>de</strong>n sam<strong>en</strong>gevoegd, als nieuwe Waalwijker te lat<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong>nk<strong>en</strong>.<br />
Zo werd hij in 1922 lid <strong>van</strong> e<strong>en</strong> comité dat <strong>de</strong> RK Kiesver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> <strong>van</strong> Baardwijk,<br />
Besoij<strong>en</strong>, St. Antoniusparochie <strong>en</strong> Waalwijk on<strong>de</strong>r één noemer zou moet<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>. Uit<br />
e<strong>en</strong> na<strong>de</strong>r krant<strong>en</strong>bericht 5 blijkt, dat hij zich hiervoor inspan<strong>de</strong> "om aan <strong>de</strong> e<strong>en</strong>heid <strong>en</strong><br />
verbroe<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> Groot- Waalwijk te mog<strong>en</strong> meewerk<strong>en</strong>". Dus het motief was niet<br />
zozeer religieus, maar het lever<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> persoonlijke, on<strong>de</strong>rsteun<strong>en</strong><strong>de</strong> bijdrage aan<br />
e<strong>en</strong> bestuurlijk- administratieve keuze. Je kunt dat ook loyaliteit noem<strong>en</strong>, of <strong>de</strong> meest<br />
praktische wijze om <strong>de</strong> achterligg<strong>en</strong><strong>de</strong> gedachte te do<strong>en</strong> slag<strong>en</strong>.<br />
Wat dat betreft zie ik e<strong>en</strong> overe<strong>en</strong>komst met zijn oudste broer Ad, die zich in di<strong>en</strong>s<br />
woonplaats Gilze beijver<strong>de</strong> om <strong>de</strong> daar praktiser<strong>en</strong><strong>de</strong> politieke partij<strong>en</strong> op één lijn te<br />
krijg<strong>en</strong>, met het doel <strong>de</strong> plaats Gilze in <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>tepolitiek goed aan haar trekk<strong>en</strong> te<br />
lat<strong>en</strong> kom<strong>en</strong>. <strong>De</strong> geme<strong>en</strong>te Gilze- Rij<strong>en</strong> bestond namelijk uit drie kern<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> groot<br />
lan<strong>de</strong>lijk gebied, waarbij door politieke versnippering <strong>de</strong> belang<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> kern Gilze wel<br />
e<strong>en</strong>s min<strong>de</strong>r goed behartigd wer<strong>de</strong>n.<br />
Kunstzinnige <strong>en</strong> culturele belangstelling<br />
In maart 1906 doet zich Antoon's belangstelling voor cultuur al blijk<strong>en</strong>. Hij is dan<br />
bestuurslid <strong>van</strong> het Rembrand- comité, dat als doel had e<strong>en</strong> nationale Rembrand- hul<strong>de</strong><br />
te organiser<strong>en</strong> <strong>en</strong> ver<strong>de</strong>r het reproducer<strong>en</strong>, drukk<strong>en</strong> <strong>en</strong> versprei<strong>de</strong>n <strong>van</strong> zijn werk<strong>en</strong> in<br />
albums. Toon's broer Ad was <strong>de</strong> p<strong>en</strong>ningmeester (Echo 29-3-1906).<br />
Zijn belangstelling voor schoonheid <strong>en</strong> cultuur uitte zich ook in <strong>de</strong> inrichting <strong>van</strong> zijn<br />
woning met fraai meubilair <strong>en</strong> kunstvoorwerp<strong>en</strong>. Zijn broers <strong>en</strong> zuss<strong>en</strong> zag<strong>en</strong> dat nog<br />
wel e<strong>en</strong>s meewarig aan; die hechtt<strong>en</strong> daar blijkbaar min<strong>de</strong>r aan. 6<br />
5 bron: Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 8 februari 1922<br />
6 bron: drs. Jan <strong>van</strong> Oudheus<strong>de</strong>n Lzn, kleinzoon <strong>van</strong> Antoon<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 83 versie 3.1 dd 21 januari 2008
In 1924 is <strong>de</strong> nieuwbouw <strong>van</strong> <strong>de</strong> nieuwe St. Jans- koepel-<br />
kerk klaar. Het i<strong>de</strong>e is opgevat om <strong>van</strong>uit <strong>de</strong> parochian<strong>en</strong><br />
als gesch<strong>en</strong>k e<strong>en</strong> bronz<strong>en</strong> ciborium (op vier zuil<strong>en</strong><br />
rust<strong>en</strong><strong>de</strong> altaaroverkapping) aan te bie<strong>de</strong>n. Blijkbaar wil<br />
het niet vlott<strong>en</strong> met <strong>de</strong> bijdrag<strong>en</strong>, want in maart 1924<br />
on<strong>de</strong>rneemt <strong>de</strong> geestelijkheid, sam<strong>en</strong> met <strong>de</strong> architect én<br />
Antoon <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>, e<strong>en</strong> actie om <strong>de</strong> parochian<strong>en</strong> aan te<br />
spor<strong>en</strong> hun bijdrag<strong>en</strong> hieraan te gev<strong>en</strong>.<br />
Voor <strong>de</strong> inzeg<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> <strong>de</strong> nieuwe kerk wer<strong>de</strong>n<br />
buurtcomité's in het lev<strong>en</strong> geroep<strong>en</strong> om <strong>de</strong> feestelijkhe<strong>de</strong>n<br />
luister bij te zett<strong>en</strong>. Antoon trok er als voorzitter <strong>van</strong> het<br />
hoofdcomité op uit om te zorg<strong>en</strong> dat die comités er<br />
kwam<strong>en</strong>.<br />
Zijn belangstelling voor cultuur wist Antoon ook op<br />
an<strong>de</strong>r<strong>en</strong> over te drag<strong>en</strong>. Zo animeer<strong>de</strong> <strong>en</strong> werd hij<br />
voorzitter <strong>van</strong> het "Comité <strong>van</strong> Letterkundige<br />
Voordracht<strong>en</strong>", dat in het najaar <strong>van</strong> 1926 begon met e<strong>en</strong><br />
reeks lezing<strong>en</strong>.<br />
Daarin tra<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> loop <strong>van</strong> <strong>de</strong> tijd op: Huib Luns (directeur <strong>van</strong> het Rijksteek<strong>en</strong>instituut<br />
te Amsterdam), BJ Kol<strong>de</strong>wey (Haagse architect), <strong>de</strong> Vlaamse schrijver<br />
Felix Timmermans, Wies Mo<strong>en</strong>s (letterkundige <strong>en</strong> lid <strong>van</strong> <strong>de</strong> Vlaamsche beweging),<br />
Fre<strong>de</strong>rik <strong>van</strong> Ee<strong>de</strong>n (psychiater, schrijver <strong>en</strong> wereldverbeteraar), dr. Willem Rooyaards<br />
(acteur, regisseur <strong>en</strong> toneellei<strong>de</strong>r), Jozef Muis (Vlaams schrijver <strong>en</strong> redacteur <strong>van</strong><br />
literaire tijdschrift<strong>en</strong>), Bernard Verhoev<strong>en</strong> (dichter <strong>en</strong> essayist), Cyriel Verschaeve<br />
(Vlaams- nationalistisch priester <strong>en</strong> letterkundige), dr. Pol <strong>de</strong> Mont (Vlaams schrijver <strong>en</strong><br />
dichter), drs. Gerard <strong>van</strong> Imbeeck , Herman Moerkerk (Bossche kunstschil<strong>de</strong>r, illustrator,<br />
tek<strong>en</strong>aar), Herman Poort (Groninger essayist, dichter, bloemlezer,<br />
voordrachtskunst<strong>en</strong>aar <strong>en</strong> criticus voor o.a. <strong>de</strong> Groninger editie <strong>van</strong> "Het Volk".<br />
Pseudoniem: Bert <strong>van</strong> <strong>de</strong> Vlist), Antoon <strong>van</strong> Duinkerk<strong>en</strong> (pseudoniem voor Wilhelmus<br />
Asselbergs, dichter, essayist, re<strong>de</strong>naar <strong>en</strong> literatuurhistoricus) <strong>en</strong> Frits Bouwmeester jr.<br />
(acteur).<br />
Antoon's inzet voor cultuur bleef niet onopgemerkt. Zo wordt<br />
hij in 1927 gekoz<strong>en</strong> tot lid <strong>van</strong> het Provinciaal Comité dat <strong>de</strong><br />
viering <strong>van</strong> <strong>de</strong> 100 ste verjaardag <strong>van</strong> bouwmeester P.<br />
Cuijpers voorbereid<strong>de</strong>.<br />
En to<strong>en</strong> het Provinciaal G<strong>en</strong>ootschap e<strong>en</strong> t<strong>en</strong>toonstelling<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> werk<strong>en</strong> <strong>van</strong> Kees Pasmans (on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re <strong>de</strong> affiche<br />
hiernaast) wil<strong>de</strong> organiser<strong>en</strong>, werd Antoon in het ere- comité<br />
gevraagd.<br />
Het Waalwijkse hotel "<strong>De</strong> Twee Kolomm<strong>en</strong>" annex<br />
concertzaal "Musis Sacrum" met on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re e<strong>en</strong> sociëteit<br />
<strong>en</strong> kegelban<strong>en</strong> was e<strong>en</strong> plaats waar <strong>de</strong> Waalwijkse<br />
notabel<strong>en</strong> bije<strong>en</strong>kwam<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>van</strong> belang als ruimte voor<br />
culturele ev<strong>en</strong>em<strong>en</strong>t<strong>en</strong>. To<strong>en</strong> eind 1929 het complex te koop<br />
kwam was m<strong>en</strong> bevreesd dat het aan zijn bestemming zou<br />
wor<strong>de</strong>n onttrokk<strong>en</strong>, <strong>en</strong> dat het culturele lev<strong>en</strong> in Waalwijk<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 84 versie 3.1 dd 21 januari 2008
daar on<strong>de</strong>r zou lij<strong>de</strong>n. Sam<strong>en</strong> met P. Kalis, Norb. <strong>van</strong> Loon, P. <strong>van</strong> Schijn<strong>de</strong>l, J.<br />
Spap<strong>en</strong>s, J. Tiel<strong>en</strong>, W. Timmermans <strong>en</strong> B. Timmermans- Verschure heeft Antoon het<br />
complex aangekocht <strong>en</strong> er e<strong>en</strong> NV <strong>van</strong> gemaakt met het doel het bedrijf in <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong><br />
geest voort te zett<strong>en</strong>.<br />
Kort na <strong>de</strong> koop <strong>en</strong> stichting <strong>van</strong> <strong>de</strong> NV klopt er e<strong>en</strong> zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong> "vlieg<strong>en</strong><strong>de</strong> winkel" in<br />
kleding aan om er ruimte te hur<strong>en</strong>. Het verschijnsel vlieg<strong>en</strong><strong>de</strong> winkel was zeer teg<strong>en</strong> het<br />
zere be<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> Mid<strong>de</strong>nstandsver<strong>en</strong>iging <strong>en</strong> <strong>de</strong> KvK <strong>en</strong> <strong>de</strong> huur werd dus ook<br />
geweigerd.<br />
Maatschappelijke betrokk<strong>en</strong>heid<br />
Er zijn twee functies, waarin <strong>de</strong> maatschappelijke betrokk<strong>en</strong>heid <strong>van</strong> Antoon sterk naar<br />
vor<strong>en</strong> kwam. Functies, die <strong>en</strong>erzijds voortvloei<strong>de</strong>n uit <strong>de</strong> manier waarop hij in Waalwijk<br />
opereer<strong>de</strong>, <strong>en</strong> an<strong>de</strong>rzijds <strong>de</strong> weg<strong>en</strong> op<strong>en</strong><strong>de</strong>n naar an<strong>de</strong>re functies <strong>en</strong> plaats<strong>en</strong> in <strong>de</strong><br />
Waalwijkse kring<strong>en</strong>. Het zijn die <strong>van</strong> secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> plaatselijke Kamer <strong>van</strong><br />
Koophan<strong>de</strong>l <strong>en</strong> voorzitter <strong>van</strong> Waalwijks Belang.<br />
<strong>De</strong> Kamer <strong>van</strong> Koophan<strong>de</strong>l (strikt formeel in eerste aanleg e<strong>en</strong> organisatie met<br />
bemoei<strong>en</strong>is <strong>van</strong> <strong>de</strong> overheid) <strong>van</strong> Waalwijk bestier<strong>de</strong> veel <strong>van</strong> het economische lev<strong>en</strong> in<br />
Waalwijk. Dat zowel in administratieve, promotionele <strong>en</strong> zorgdrag<strong>en</strong><strong>de</strong> zin. In <strong>de</strong> Kamer<br />
ontmoet Antoon veel invloedrijke me<strong>de</strong>stan<strong>de</strong>rs voor zijn i<strong>de</strong>eën op divers vlak. In zijn<br />
functie als secretaris zat hij als e<strong>en</strong> spin in het web <strong>van</strong> relaties, aandachtsgebie<strong>de</strong>n <strong>en</strong><br />
activiteit<strong>en</strong>.<br />
Zijn va<strong>de</strong>r had als secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kamer al furore gemaakt; Antoon is zoals blijkt uit<br />
<strong>de</strong> gevon<strong>de</strong>n getuig<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> niet in di<strong>en</strong>s schaduw blijv<strong>en</strong> staan, <strong>en</strong> heeft e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong><br />
krachtige invulling aan <strong>de</strong> functie gegev<strong>en</strong>. Zoals hij het zei bij zijn installatie in maart<br />
1916: "Omdat hem daardoor <strong>de</strong> geleg<strong>en</strong>heid wordt gegev<strong>en</strong> me<strong>de</strong> te werk<strong>en</strong> aan <strong>de</strong>n<br />
groei <strong>en</strong> bloei <strong>van</strong> Waalwijk, hetge<strong>en</strong> hem zeer ter harte gaat".<br />
E<strong>en</strong> illustere ver<strong>en</strong>iging, waar Antoon zijn kracht<strong>en</strong> aan gaf, was "Waalwijks Belang"<br />
(hierna ver<strong>de</strong>r afgekort als "WB").<br />
<strong>De</strong> ver<strong>en</strong>iging was opgericht in 1907 met het doel <strong>de</strong> welvaart <strong>en</strong> <strong>de</strong> bloei <strong>van</strong> Waalwijk<br />
te vermeer<strong>de</strong>r<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> korte <strong>en</strong> krachtige doelstelling, die <strong>de</strong> mogelijkheid bood op<br />
velerlei terrein<strong>en</strong> actief te zijn.<br />
Bij <strong>de</strong> oprichting is broer Ad <strong>de</strong> 2 e secretaris, in 1909 opgevolgd door Antoon die in<br />
1923, na het overlij<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> to<strong>en</strong>malige voorzitter Philip Timmermans, eerst tot<br />
waarnem<strong>en</strong>d <strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s tot voorzitter wordt verkoz<strong>en</strong>.<br />
In die functie heeft Antoon veel activiteit<strong>en</strong> ontplooid <strong>en</strong> was regelmatig <strong>de</strong> spreekbuis<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> Waalwijkers die zich voor het belang <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te inzett<strong>en</strong>.<br />
In januari 1923 is hij als voorzitter lid <strong>van</strong> het weg<strong>en</strong>comité met het doel <strong>de</strong> weg Tilburg-<br />
Waalwijk te verbeter<strong>en</strong>.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 85 versie 3.1 dd 21 januari 2008
<strong>De</strong> verga<strong>de</strong>ring<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>n zo goed door Antoon geleid, dat <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n daar<br />
expliciet gewag <strong>van</strong> maakt in haar verslaglegging.<br />
Antoon meldt zich in 1923 als voorzitter <strong>van</strong> Waalwijks Belang aan voor <strong>de</strong> vorming <strong>van</strong><br />
e<strong>en</strong> plaatselijk comité voor het Nationale Hul<strong>de</strong>blijk aan HM <strong>de</strong> Koningin <strong>van</strong>wege haar<br />
25- jarig regeringsjubileum.<br />
Met aanzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> Waalwijk gaat het blijkbaar niet best. WB stelt in februari 1924 e<strong>en</strong><br />
schoonheidscommissie in die het geme<strong>en</strong>tebestuur gaat adviser<strong>en</strong>. Antoon is er lid <strong>van</strong>.<br />
Zorg voor het on<strong>de</strong>rwijs<br />
Al in 1914 bestaan er plann<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> stichting <strong>van</strong><br />
e<strong>en</strong> Han<strong>de</strong>lsdagschool. Doordat <strong>de</strong> eerste<br />
wereldoorlog uitbreekt wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> daarvoor<br />
toegezeg<strong>de</strong> subsidies voor an<strong>de</strong>re doel<strong>en</strong><br />
aangew<strong>en</strong>d.<br />
Daarop neemt <strong>de</strong> ver<strong>en</strong>iging "Ons<br />
Han<strong>de</strong>lson<strong>de</strong>rwijs", e<strong>en</strong> instelling <strong>van</strong> <strong>De</strong> Hanze in<br />
<strong>de</strong> bisdomm<strong>en</strong> <strong>De</strong>n Bosch <strong>en</strong> Breda, het initiatief<br />
om op eig<strong>en</strong> kost<strong>en</strong> <strong>en</strong> risico e<strong>en</strong> school in<br />
Waalwijk te sticht<strong>en</strong>. Het bestuur <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze<br />
ver<strong>en</strong>iging bestaat uit on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re dr. Moller (rector <strong>van</strong> <strong>de</strong> RK Leergang<strong>en</strong> in <strong>De</strong>n<br />
Bosch) als voorzitter <strong>en</strong> Antoon als secretaris. <strong>De</strong> Waalwijkse Han<strong>de</strong>lsdagschool gaat in<br />
1916 <strong>van</strong> start met G. <strong>de</strong> Vries als directeur <strong>en</strong> Antoon als secretaris.<br />
Hij zag het on<strong>de</strong>rwijs als e<strong>en</strong> missie; zijn interesse ervoor was niet zozeer administratief,<br />
maar ingegev<strong>en</strong> door het belang er<strong>van</strong> voor <strong>de</strong> ontwikkeling <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>schap. Dat<br />
wordt bijvoorbeeld geïllustreerd door e<strong>en</strong> lezing die hij in Vught gaf voor <strong>de</strong><br />
On<strong>de</strong>rwijzersbond met als on<strong>de</strong>rwerp <strong>de</strong> pedagogische opvatting<strong>en</strong> <strong>van</strong> FW Foerster<br />
(Duits pedagoog <strong>en</strong> cultuurfilosoof 1869- 1966).<br />
Na <strong>de</strong> Mid<strong>de</strong>lbare komt er ook e<strong>en</strong> Hogere Han<strong>de</strong>lsschool. Antoon is jaarlijks<br />
gecommiteer<strong>de</strong> bij <strong>de</strong> ein<strong>de</strong>xam<strong>en</strong>s er<strong>van</strong>.<br />
<strong>De</strong> nog steeds bek<strong>en</strong><strong>de</strong> provinciale ver<strong>en</strong>iging "OMO" (Ons Mid<strong>de</strong>lbaar On<strong>de</strong>rwijs) is<br />
met on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re <strong>de</strong> inzet <strong>van</strong> Antoon tot stand gekom<strong>en</strong>.<br />
En dan nog:<br />
In <strong>de</strong> loop <strong>van</strong> 1924 bestaat <strong>de</strong> harmonie St. Chrispijn 12 ½ jaar. WB heeft er zich voor<br />
beijverd dat er op <strong>de</strong> Markt e<strong>en</strong> muziekkiosk komt <strong>en</strong> Antoon zit in <strong>de</strong><br />
regelingscommissie om <strong>de</strong> festiviteit<strong>en</strong> rond harmonie <strong>en</strong> op<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> <strong>de</strong> kiosk te<br />
organiser<strong>en</strong>. Uiteraard houdt hij bij <strong>de</strong> op<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> <strong>de</strong> kiosk weer e<strong>en</strong> mooie speech.<br />
In september 1905 wordt Antoon assist<strong>en</strong>t <strong>van</strong> <strong>de</strong> ag<strong>en</strong>t <strong>van</strong> <strong>de</strong> Rijks- verzekeringsbank<br />
in <strong>De</strong>n Bosch, <strong>en</strong> volgt daarmee zijn broer Ad op in die bijbaan.<br />
Eind 1907 wordt Antoon (in <strong>de</strong> voetspor<strong>en</strong> <strong>van</strong> zijn va<strong>de</strong>r) bestuurslid <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Paulusver<strong>en</strong>iging, die zich bestrijding <strong>van</strong> drankmisbruik t<strong>en</strong> doel stelt. Het was e<strong>en</strong><br />
algeme<strong>en</strong> probleem, dat het weinige geld dat in <strong>de</strong> scho<strong>en</strong>makerij <strong>en</strong> leerlooierij<br />
verdi<strong>en</strong>d werd, in meer of min<strong>de</strong>re mate werd omgezet in sterke drank. Gevolg was dat<br />
gezinn<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>sbehoeft<strong>en</strong> te kort kwam<strong>en</strong>, <strong>en</strong> er veel agressie was. Dat gebeur<strong>de</strong><br />
doorgaans 's zondags met e<strong>en</strong> uitloop naar <strong>de</strong> (blauw<strong>en</strong>) maandag, met als gevolg dat<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 86 versie 3.1 dd 21 januari 2008
<strong>de</strong> rest <strong>van</strong> <strong>de</strong> week tot 's avonds laat "gepeesd" moest wor<strong>de</strong>n om <strong>de</strong> b<strong>en</strong>odig<strong>de</strong><br />
productie te hal<strong>en</strong>.<br />
Antoon hield zich er on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re bezig met <strong>de</strong> ver<strong>en</strong>igingsspaarbank. In september<br />
1918 wordt hij commissaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> RK Spaarbank voor Waalwijk <strong>en</strong> omstrek<strong>en</strong> (dat is <strong>de</strong><br />
rechtsopvolger <strong>van</strong> <strong>de</strong> spaarbank <strong>van</strong> <strong>de</strong> Paulusver<strong>en</strong>iging).<br />
Terzelf<strong>de</strong>r tijd is Anton secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> 14 e af<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> <strong>de</strong> Noord-Brabantse<br />
maatschappij <strong>van</strong> Landbouw (voorloper <strong>van</strong> <strong>de</strong> NCB). Het is dus wel e<strong>en</strong> erg breed<br />
maatschappelijk veld, waarin hij zich begeeft.<br />
Ongetwijfeld heeft niet alle<strong>en</strong> zijn organisatietal<strong>en</strong>t, maar ook zijn lief<strong>de</strong> voor dier<strong>en</strong><br />
eraan bijgedrag<strong>en</strong> dat hij in 1910 bestuurslid wordt <strong>van</strong> <strong>de</strong> in Waalwijk georganiseer<strong>de</strong><br />
Provinciale Landbouwt<strong>en</strong>toonstelling. Hij is er ook lid <strong>van</strong> <strong>de</strong> commissie bloem<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
plant<strong>en</strong>.<br />
Dokter Van Gils was <strong>de</strong> plaatselijke arts met e<strong>en</strong> prachtige staat <strong>van</strong> di<strong>en</strong>st. Bij di<strong>en</strong>s<br />
jubileum moest er dan ook e<strong>en</strong> hul<strong>de</strong>blijk kom<strong>en</strong>. Daarvoor werd, zoals to<strong>en</strong> gebruikelijk,<br />
e<strong>en</strong> comité in het lev<strong>en</strong> geroep<strong>en</strong> waar<strong>van</strong> Anton uiteraard bestuurslid was.<br />
In juni 1914 wordt Antoon secretaris <strong>van</strong> het comité <strong>van</strong> oud-leerling<strong>en</strong> ter huldiging <strong>van</strong><br />
dhr. Spijkerman bij zijn 25- jubileum als hoofd <strong>van</strong> <strong>de</strong> Op<strong>en</strong>bare Lagere School.<br />
Inmid<strong>de</strong>ls is <strong>de</strong> eerste wereldoorlog uitgebrok<strong>en</strong>. Ne<strong>de</strong>rland bleef neutraal, maar<br />
on<strong>de</strong>rvond er wel <strong>de</strong> gevolg<strong>en</strong> <strong>van</strong>. <strong>De</strong>nk daarbij aan inkwartiering, vluchteling<strong>en</strong>op<strong>van</strong>g,<br />
gebrek <strong>en</strong> vermin<strong>de</strong>r<strong>de</strong> productie. In augustus 1914 wordt Antoon secretaris <strong>van</strong> het<br />
steuncomité "voor h<strong>en</strong> die door stilstand <strong>van</strong> han<strong>de</strong>l <strong>en</strong> industrie wordt getroff<strong>en</strong>". Kort<br />
daarop is hij ook lid <strong>van</strong> het steuncomité "voor <strong>de</strong> werkloz<strong>en</strong> in <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Waalwijk".<br />
Het ag<strong>en</strong>tschap <strong>van</strong> <strong>de</strong> Utrechtse Brandwaarborgmaatschappij wordt, na het overlij<strong>de</strong>n<br />
<strong>van</strong> zijn va<strong>de</strong>r, door Antoon voortgezet.<br />
In 1917 wordt Antoon b<strong>en</strong>oemd tot secretaris <strong>van</strong> het Waterschap <strong>de</strong> Binn<strong>en</strong>pol<strong>de</strong>r <strong>van</strong><br />
Waalwijk.<br />
<strong>De</strong> eerste wereldoorlog zorg<strong>de</strong> voor e<strong>en</strong> malaise in <strong>de</strong> Waalwijkse le<strong>de</strong>r- <strong>en</strong><br />
scho<strong>en</strong>industrie. Er war<strong>en</strong> dus veel werkeloz<strong>en</strong>. In 1916 was daartoe e<strong>en</strong> Ver<strong>en</strong>iging<br />
"Langstraat', e<strong>en</strong> werkloz<strong>en</strong>kas, opgericht. Antoon was er <strong>de</strong> adviseur <strong>van</strong>.<br />
Begin 1918 is Antoon is e<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> sch<strong>en</strong>kers <strong>van</strong> <strong>de</strong> plaquette ter geleg<strong>en</strong>heid <strong>van</strong> het<br />
40-jarig bestaan <strong>van</strong> uitgeverij Antoon Tiel<strong>en</strong>, die <strong>de</strong> "Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n" uitgeeft. Niet<br />
vreemd; <strong>de</strong> families Van <strong>Liempt</strong> <strong>en</strong> Tiel<strong>en</strong> had<strong>de</strong>n e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> relatie met elkaar. Het is<br />
dan ook ge<strong>en</strong> won<strong>de</strong>r dat in <strong>de</strong> plaatselijke krant zoveel bericht<strong>en</strong> te vin<strong>de</strong>n zijn over<br />
Van <strong>Liempt</strong><strong>en</strong> die dan al niet meer in Waalwijk woon<strong>de</strong>n.<br />
In 1920 bestaat <strong>de</strong> Waalwijkse Lie<strong>de</strong>rtafel "Oef<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> Vermaak" 60 jaar. Natuurlijk<br />
moet dat gevierd wor<strong>de</strong>n. Antoon is lid <strong>van</strong> het ere- comité dat <strong>de</strong> viering organiseert.<br />
<strong>De</strong> districts- arbei<strong>de</strong>rsbeurs voor werkloz<strong>en</strong> in <strong>De</strong>n Bosch had in 1923 Antoon als<br />
Waalwijkse correspon<strong>de</strong>nt.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 87 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Bij feest<strong>en</strong> rond het koninklijk huis werd er altijd wel wat georganiseerd. In 1923 is<br />
Antoon plaatsver<strong>van</strong>g<strong>en</strong>d bestuurslid <strong>van</strong> "<strong>De</strong> Hanze". In die kwaliteit is hij toegevoegd<br />
aan het comité "winkelweek" in het ka<strong>de</strong>r <strong>van</strong> <strong>de</strong> jubileumfeest<strong>en</strong> voor het 25-jarig<br />
regeringsjubileum <strong>van</strong> <strong>de</strong> koningin.<br />
Het is augustus 1923 <strong>en</strong> Waalwijk ontbeert e<strong>en</strong> muziekschool. Antoon wordt lid <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
voorbereidingscommissie <strong>en</strong> in september al wordt <strong>de</strong> muziekschool geop<strong>en</strong>d.<br />
Ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s in juni 1924 is Antoon lid <strong>van</strong> het comité dat <strong>de</strong> viering <strong>van</strong> het 100- jarig<br />
bestaan <strong>van</strong> hotel Verwiel gaat organiser<strong>en</strong>. En wanneer het feest daar is, houdt Antoon<br />
uiteraard weer e<strong>en</strong> mooie toespraak.<br />
Het Waalwijkse gezelschap "TAVENU" voer<strong>de</strong> met <strong>en</strong>ige regelmaat stukk<strong>en</strong> op. In<br />
november 1924 is dat <strong>de</strong> opera "Franchemont <strong>de</strong> marskramer". Na <strong>de</strong> <strong>de</strong>r<strong>de</strong> akte<br />
spreekt Antoon nam<strong>en</strong>s <strong>de</strong> Lie<strong>de</strong>rtafel <strong>en</strong> het gem<strong>en</strong>gd koor "Oef<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> Vermaak" <strong>de</strong><br />
spelers hul<strong>de</strong> toe. Hij was daarvoor gevraagd omdat, hoewel TAVENU e<strong>en</strong> op zichzelf<br />
staan<strong>de</strong> ver<strong>en</strong>iging is, er veel relaties liep<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> drie ver<strong>en</strong>iging<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> bov<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> partij<strong>en</strong> staan<strong>de</strong> persoon <strong>de</strong> gevoel<strong>en</strong>s <strong>van</strong> waar<strong>de</strong>ring beter zou kunn<strong>en</strong> vertolk<strong>en</strong>.<br />
In maart 1925 wordt Antoon<br />
herkoz<strong>en</strong> als voorzitter <strong>van</strong> het<br />
operatiekamerfonds. Er is in<br />
Waalwijk dan nog ge<strong>en</strong> ziek<strong>en</strong>huis,<br />
maar slechts e<strong>en</strong> voorzi<strong>en</strong>ing ter<br />
verpleging <strong>van</strong> ziek<strong>en</strong> door <strong>de</strong><br />
zusters <strong>van</strong> JMJ in e<strong>en</strong> gebouwtje<br />
achter hun klooster aan <strong>de</strong><br />
Grotestraat. Met <strong>en</strong>kele notabel<strong>en</strong><br />
span<strong>de</strong> Antoon zich er voor in, die<br />
voorzi<strong>en</strong>ing uit te brei<strong>de</strong>n met e<strong>en</strong><br />
operatiekamer.<br />
In januari 1931 wordt het St.<br />
Nicolaas- ziek<strong>en</strong>huis in Waalwijk<br />
geop<strong>en</strong>d. Het operatiekamerfonds,<br />
waarin Antoon zo lang actief was<br />
geweest, had uitein<strong>de</strong>lijk in <strong>de</strong> bouw <strong>van</strong> e<strong>en</strong> compleet ziek<strong>en</strong>huis geresulteerd.<br />
Wanneer in 1926 het Wit- Gele Kruis in Waalwijk 25 jaar bestaat, wordt Antoon voorzitter<br />
<strong>van</strong> het comité dat <strong>de</strong> feestelijkhe<strong>de</strong>n daar omhe<strong>en</strong> organiseert. Hij droeg <strong>de</strong>ze<br />
ver<strong>en</strong>iging al langer e<strong>en</strong> warm hart toe; zo schreef hij e<strong>en</strong>s in e<strong>en</strong> brief waarbij hij<br />
voorstel<strong>de</strong> dat er e<strong>en</strong> consultatiebureau zou kunn<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> in in e<strong>en</strong> kamer <strong>van</strong> het<br />
pand <strong>van</strong> zijn ou<strong>de</strong>rs aan <strong>de</strong> Grotestraat 281.<br />
Zowel <strong>de</strong> krant<strong>en</strong> Het Huisgezin, Dagblad <strong>van</strong> Noord- Brabant <strong>en</strong> <strong>De</strong> Tijd uit<strong>en</strong> in januari<br />
1924 kritiek wordt geuit op het door <strong>de</strong> Waalwijks Gem<strong>en</strong>g<strong>de</strong> Zangvere<strong>en</strong>iging<br />
opgevoerd stuk "Das Paradies und die Perl", klimt Antoon als voorzitter <strong>van</strong> WB in <strong>de</strong><br />
p<strong>en</strong> om <strong>van</strong> repliek te di<strong>en</strong><strong>en</strong>.<br />
In juli 1926 wordt er e<strong>en</strong> comité opgericht om één gezam<strong>en</strong>lijk Waalwijks Oranjecomité<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> grond te krijg<strong>en</strong>. Gezi<strong>en</strong> <strong>de</strong> doelstelling <strong>van</strong> e<strong>en</strong>heid wordt Antoon daar uiteraard<br />
ook lid <strong>van</strong>.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 88 versie 3.1 dd 21 januari 2008
In <strong>de</strong>cember 1926, er war<strong>en</strong> al radio- ont<strong>van</strong>gers <strong>en</strong> draadomroep in Waalwijk, heeft <strong>de</strong><br />
HDO (<strong>de</strong> Hilversumsche Draadlooze Omroep) e<strong>en</strong> uitz<strong>en</strong>ding verzorgd met als<br />
on<strong>de</strong>rwerp "Waalwijk". Die werd "live" uitgezon<strong>de</strong>n <strong>van</strong>uit Musis Sacrum. Er wer<strong>de</strong>n<br />
muziekuitvoering<strong>en</strong> gegev<strong>en</strong> <strong>en</strong> re<strong>de</strong>voering<strong>en</strong> gehou<strong>de</strong>n door Waalwijkse organisaties.<br />
Als voorzitter <strong>van</strong> WB heeft Antoon er e<strong>en</strong> uitgebreid praatje gehou<strong>de</strong>n over <strong>de</strong><br />
kwaliteit<strong>en</strong> <strong>en</strong> pot<strong>en</strong>ties <strong>van</strong> Waalwijk als han<strong>de</strong>ls- on<strong>de</strong>rwijs- <strong>en</strong> industriestad.<br />
Ook <strong>de</strong> in opkomst kom<strong>en</strong><strong>de</strong> media wer<strong>de</strong>n dus niet door hem geschuwd.<br />
En wanneer in mei 1927 <strong>de</strong> nieuwe St. Jans (koepel)kerk in Waalwijk wordt<br />
geconsacreerd, ont<strong>van</strong>gt Antoon in zijn functie als voorzitter <strong>van</strong> het organiser<strong>en</strong>d<br />
hoofdcomité aan <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>tegr<strong>en</strong>s <strong>de</strong> bisschop Mgr. Diep<strong>en</strong> <strong>en</strong> houdt vervolg<strong>en</strong>s in <strong>de</strong><br />
kerk e<strong>en</strong> toespraak.<br />
Als stimulans voor <strong>de</strong> mid<strong>de</strong>nstand wer<strong>de</strong>n in die tijd in Waalwijk jaarlijks winkelwek<strong>en</strong><br />
georganiseerd. Niet alle<strong>en</strong> is Antoon lid <strong>van</strong> het eere- comité, hij wijdt er ook<br />
beschouwing<strong>en</strong> in <strong>de</strong> krant <strong>en</strong> e<strong>en</strong> op<strong>en</strong>ingstoespraak aan.<br />
In oktober 1927 is Antoon lid <strong>van</strong> e<strong>en</strong> comité ter steun aan <strong>de</strong> inzameling <strong>van</strong> geld voor<br />
blin<strong>de</strong>nhuisvesting te Grave.<br />
<strong>De</strong> door zijn vri<strong>en</strong>d Jan Tiel<strong>en</strong> uitgegev<strong>en</strong> krant "<strong>De</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n" bestond in<br />
1928 50 jaar. Antoon schreef daarover e<strong>en</strong> artikel <strong>en</strong> gaf met e<strong>en</strong> mooie speech acte <strong>de</strong><br />
prés<strong>en</strong>ce bij <strong>de</strong> feestelijkhe<strong>de</strong>n.<br />
Antoon is 1928 e<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> initiatiefnemers <strong>van</strong> het plan om werk<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> Waalwijkse<br />
schil<strong>de</strong>r Theo <strong>van</strong> <strong>De</strong>lft aan te bie<strong>de</strong>n aan het Brabants Museum in <strong>De</strong>n Bosch. Later in<br />
dat jaar is Antoon lid <strong>van</strong> het ere- comité dat in dat museum e<strong>en</strong> t<strong>en</strong>toonstelling <strong>van</strong><br />
nagelat<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> schil<strong>de</strong>r Kees Posmans wil inricht<strong>en</strong>.<br />
In 1928 is Antoon lid <strong>van</strong> het provinciale ere- comité "dr. Schaepman", met als doel<br />
gel<strong>de</strong>n in te zamel<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> RK Partijbureau. Dat is in <strong>de</strong> tijd dat <strong>de</strong> verzuiling in<br />
Ne<strong>de</strong>rland op vele front<strong>en</strong> toeslaat.<br />
Ook <strong>de</strong> no<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> wereld sprak<strong>en</strong> Antoon aan. Zo is hij in 1929 lid <strong>van</strong> het<br />
Minnahussa- comité, dat zich inzet voor e<strong>en</strong> inzameling <strong>van</strong> geld voor <strong>de</strong> bouw <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
longlij<strong>de</strong>rskliniek <strong>en</strong> ziek<strong>en</strong>huis in Minnahussa (e<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> eilan<strong>de</strong>n <strong>van</strong> Sulawesi/<br />
Celebes).<br />
Vanaf 1930 gaat <strong>de</strong> "raadhuiskwestie" spel<strong>en</strong>. Zie daarvoor <strong>de</strong> tekst eer<strong>de</strong>r in <strong>de</strong>ze<br />
beschrijving <strong>van</strong> Antoon's lev<strong>en</strong>.<br />
Volg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> bericht in het Nieuwsblad <strong>van</strong> het Land <strong>van</strong> Heus<strong>de</strong>n <strong>en</strong> Alt<strong>en</strong>a <strong>van</strong> 15<br />
augustus 1930 was Antoon (in zijn kwaliteit als secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> KvK) ook bestuurslid<br />
<strong>van</strong> e<strong>en</strong> werk- comité ter wegverbetering in het land <strong>van</strong> Heus<strong>de</strong>n <strong>en</strong> Alt<strong>en</strong>a.<br />
<strong>De</strong> ambt<strong>en</strong>aar Antoon.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 89 versie 3.1 dd 21 januari 2008
In ti<strong>en</strong> jar<strong>en</strong> tijd was Anton opgeklomm<strong>en</strong> <strong>van</strong> volontair tot eerste ambt<strong>en</strong>aar <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
geme<strong>en</strong>te Waalwijk. In die jar<strong>en</strong> behaal<strong>de</strong> hij<br />
het diploma voor geme<strong>en</strong>tesecretaris <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
MO akte Staatsinrichting.<br />
Al snel stond hij op vertrouwelijke voet met<br />
bestuur<strong>de</strong>rs, getuige e<strong>en</strong> kattebelletje aan<br />
wethou<strong>de</strong>r Timmermans uit februari 1902,<br />
hiernaast weergegev<strong>en</strong>.<br />
Hij trok er ook zijn eig<strong>en</strong> plan. Zo lees ik in het<br />
dagboek dat <strong>de</strong> burgemeester tuss<strong>en</strong> 1907 <strong>en</strong><br />
1910 bijhield (GAW inv. nr. 261): "Secretaris<br />
<strong>en</strong> Antoon <strong>de</strong>n geheel<strong>en</strong> namiddag zon<strong>de</strong>r<br />
k<strong>en</strong>nisgeving afwezig zoodat <strong>de</strong> secretarie<br />
geslot<strong>en</strong> is geblev<strong>en</strong>" <strong>en</strong> "Ant. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong><br />
zon<strong>de</strong>r verlof afwezig (naar Drun<strong>en</strong>)".<br />
In 1907 wordt hij b<strong>en</strong>oemd tot ambt<strong>en</strong>aar <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> Burgerlijke Stand.<br />
Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>teraadsverga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> 20 oktober 1911 werd aan va<strong>de</strong>r Frans het<br />
door hem gevraag<strong>de</strong> ontslag als geme<strong>en</strong>tesecretaris verle<strong>en</strong>d. In <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> verga<strong>de</strong>ring<br />
was Antoon, sam<strong>en</strong> met nog e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re kandidaat (uit <strong>de</strong> in totaal 10) door B&W aan<br />
<strong>de</strong> Raad voorgedrag<strong>en</strong> als nieuwe geme<strong>en</strong>tesecretaris. Eer<strong>de</strong>r kon<strong>de</strong>n we al lez<strong>en</strong> dat<br />
er e<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>hang was tuss<strong>en</strong> het toek<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>van</strong> p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong> aan va<strong>de</strong>r <strong>en</strong> het b<strong>en</strong>oem<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> zoon. In elk geval werd Antoon met algem<strong>en</strong>e stemm<strong>en</strong> aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> als nieuwe<br />
geme<strong>en</strong>tesecretaris.<br />
In juni 1916 wordt Antoon ambtelijk lid <strong>van</strong> <strong>de</strong> commissie die het woningbouwplan moet<br />
mak<strong>en</strong>. <strong>De</strong> behoefte aan (arbei<strong>de</strong>rs)woning<strong>en</strong> was groot <strong>en</strong> tot dan toe slechts<br />
gerealiseerd door particulier<strong>en</strong>, die in zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong> damm<strong>en</strong> <strong>en</strong> mijn<strong>en</strong> kleine <strong>en</strong> slechte<br />
werkmanswoning<strong>en</strong> had<strong>de</strong>n gebouwd.<br />
<strong>De</strong> woningwet <strong>van</strong> 1903 voorzag in verbetering <strong>van</strong> die situatie, die in Waalwijk wel laat<br />
werd opgepakt.<br />
Overig<strong>en</strong>s had <strong>de</strong> ver<strong>en</strong>iging Waalwijks belang, waar<strong>van</strong> Antoon <strong>de</strong> voorzitter was, al in<br />
1908 aangedrong<strong>en</strong> op het instell<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze commissie.<br />
Op grond <strong>van</strong> <strong>de</strong> huurcommissiewet was er in Waalwijk e<strong>en</strong> huurcommissie actief <strong>van</strong>af<br />
oktober 1917. Anton was daar <strong>de</strong> secretaris <strong>van</strong>. E<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> tak<strong>en</strong> was te beoor<strong>de</strong>l<strong>en</strong>,<br />
of huurverhoging<strong>en</strong> <strong>van</strong> woning<strong>en</strong> niet strijdig war<strong>en</strong> met <strong>de</strong> gestel<strong>de</strong> regels. In<br />
september 1918 alweer, vraagt <strong>en</strong> krijgt Anton ontslag uit <strong>de</strong>ze functie.<br />
Tij<strong>de</strong>ns <strong>de</strong> eerste wereldoorlog was door gebrek aan allerlei goe<strong>de</strong>r<strong>en</strong>, e<strong>en</strong><br />
distributieregeling ingevoerd die werd uitgevoerd door het distributiebureau Waalwijk. Op<br />
eig<strong>en</strong> verzoek is Antoon per 1 maart 1918 op <strong>de</strong> meest eervolle wijze ontslag verle<strong>en</strong>d<br />
als lei<strong>de</strong>r er<strong>van</strong>.<br />
In <strong>de</strong> af<strong>de</strong>ling Noord- Brabant <strong>van</strong> <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse Bond <strong>van</strong> Geme<strong>en</strong>te- Ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong><br />
liet Antoon zich als dat nodig was ook hor<strong>en</strong>. Zo pleit hij op e<strong>en</strong> verga<strong>de</strong>ring in<br />
november 1919 als geme<strong>en</strong>tesecretaris <strong>van</strong> Waalwijk er voor dat er <strong>van</strong>wege het<br />
ste<strong>de</strong>lijk karakter voor Waalwijk e<strong>en</strong> billijker regeling moet kom<strong>en</strong> dan welke<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 90 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Ge<strong>de</strong>puteer<strong>de</strong> Stat<strong>en</strong> voorstell<strong>en</strong>. Ver<strong>de</strong>r vindt hij dat geme<strong>en</strong>tera<strong>de</strong>n zelf advies<br />
moet<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> over het salaris <strong>van</strong> hogere ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> zorg voor zijn ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> gaat hem aan het hart, want in <strong>de</strong>cember 1919 wordt hij<br />
gekoz<strong>en</strong> tot bestuurslid <strong>van</strong> <strong>de</strong> on<strong>de</strong>raf<strong>de</strong>ling Langstraat <strong>en</strong> Land <strong>van</strong> Heus<strong>de</strong>n <strong>en</strong><br />
Alt<strong>en</strong>a <strong>van</strong> <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandsche Bond <strong>van</strong> geme<strong>en</strong>teambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>.<br />
In 1920 fungeert Antoon als voorzitter <strong>van</strong> <strong>de</strong> on<strong>de</strong>raf<strong>de</strong>ling Langstraat <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze bond.<br />
Wanneer <strong>de</strong> verzuiling toeslaat wordt Antoon in datzelf<strong>de</strong> jaar bestuurslid <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
af<strong>de</strong>ling Langstraat <strong>en</strong> omgeving <strong>van</strong> <strong>de</strong> Algem<strong>en</strong>e RK Ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>bond (ARKA).<br />
In1921 wordt Antoon voorzitter <strong>van</strong> <strong>de</strong> commissie voor <strong>de</strong> wachtgeldregeling in <strong>de</strong><br />
geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong> Waalwijk, Baardwijk <strong>en</strong> Besoij<strong>en</strong>.<br />
Aan <strong>de</strong> vooravond <strong>van</strong> <strong>de</strong> sam<strong>en</strong>voeging <strong>van</strong> Waalwijk, Baardwijk <strong>en</strong> Besoij<strong>en</strong> (in 1922<br />
gerealiseerd) is hij secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> commissie, bedoeld in artikel 181 <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
geme<strong>en</strong>tewet, die gehoord moet wor<strong>de</strong>n over die sam<strong>en</strong>voeging.<br />
Er war<strong>en</strong> meer geme<strong>en</strong>telijke commissies,<br />
waarin Antoon e<strong>en</strong> rol vervul<strong>de</strong>. Zo was hij<br />
secretaris <strong>van</strong> het geme<strong>en</strong>telijke<br />
woningbedrijf, <strong>de</strong> commissie <strong>van</strong> toezicht op<br />
<strong>de</strong> teek<strong>en</strong>school, <strong>de</strong> commissie <strong>de</strong>r licht- <strong>en</strong><br />
waterleidingbedrijv<strong>en</strong>, <strong>de</strong> bouwcommissie,<br />
<strong>de</strong> veekring- commissie <strong>en</strong> die ter wering<br />
<strong>van</strong> schoolverzuim. Ook was hij lid <strong>van</strong> het<br />
Burgerlijk Armbestuur <strong>en</strong> ambt<strong>en</strong>aar <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
burgerlijke stand.<br />
In 1919 heeft Waalwijk e<strong>en</strong> Burgerwacht,<br />
waar<strong>van</strong> Antoon bestuurssecretaris is. <strong>De</strong><br />
taak <strong>van</strong> <strong>de</strong> Burgerwacht<strong>en</strong> bestond in <strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>rsteuning <strong>van</strong> het wettig gezag <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
lokale overheid in <strong>de</strong> bestrijding <strong>van</strong><br />
revolutie <strong>en</strong> bij <strong>de</strong> handhaving <strong>van</strong> <strong>de</strong> op<strong>en</strong>bare <strong>en</strong> maatschappelijke or<strong>de</strong>. <strong>De</strong> algem<strong>en</strong>e<br />
leiding <strong>en</strong> <strong>de</strong> organisatie <strong>van</strong> <strong>de</strong> burgerwacht lag<strong>en</strong> in han<strong>de</strong>n <strong>van</strong> het bestuur. Het<br />
bestuur was bevoegd tot <strong>de</strong> rekrutering, <strong>de</strong> schorsing <strong>en</strong> het ontslag <strong>van</strong> le<strong>de</strong>n -<br />
Waalwijkse ingezet<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>van</strong>af 21 jaar oud - <strong>en</strong> tot het beheer <strong>van</strong> eig<strong>en</strong>domm<strong>en</strong>. <strong>De</strong><br />
dagelijkse leiding <strong>van</strong> <strong>de</strong> burgerwacht lag bij <strong>de</strong> commandant of hopman, die b<strong>en</strong>oemd<br />
werd door <strong>de</strong> burgemeester. Die was tev<strong>en</strong>s lid <strong>van</strong> het bestuur.<br />
Het is september 1921 als <strong>de</strong> regering Waalwijk aanwijst als c<strong>en</strong>trumplaats voor <strong>de</strong><br />
keuring <strong>van</strong> vee <strong>en</strong> vlees. <strong>De</strong> kring strekt zich uit over Baardwijk, Drun<strong>en</strong>, Besoij<strong>en</strong>,<br />
Capelle, Vrijhoeve- Capelle, Sprang, Kaatsheuvel <strong>en</strong> Loon op Zand. Omdat e<strong>en</strong> abattoir<br />
te grote kost<strong>en</strong> met zich mee zou br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> wordt er e<strong>en</strong> commissie ingesteld die over<br />
<strong>de</strong>ze kwestie voorstell<strong>en</strong> zal gaan do<strong>en</strong>. Antoon is secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze commissie.<br />
In mei 1922 schreef Antoon op persoonlijke titel in <strong>De</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n e<strong>en</strong><br />
ingezon<strong>de</strong>n stuk aan <strong>de</strong> burgemeester <strong>van</strong> Drongel<strong>en</strong> naar aanleiding <strong>van</strong> di<strong>en</strong>s<br />
opvatting<strong>en</strong> over e<strong>en</strong> te sticht<strong>en</strong> abattoir te Waalwijk. Antoon's jongste broer Frans, to<strong>en</strong><br />
burgemeester <strong>van</strong> Oudheus<strong>de</strong>n, zou volg<strong>en</strong>s het "Nieuwsblad <strong>van</strong> Heus<strong>de</strong>n <strong>en</strong> Alt<strong>en</strong>a"<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 91 versie 3.1 dd 21 januari 2008
<strong>van</strong> 26 juli 1922 beweerd hebb<strong>en</strong> het ingezon<strong>de</strong>n stuk niet te begrijp<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rwerp<br />
voor mij om nog e<strong>en</strong>s ver<strong>de</strong>r uit te diep<strong>en</strong>!<br />
Wanneer <strong>de</strong> integriteit <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>tesecretarie in e<strong>en</strong> krant<strong>en</strong>verslag in het geding<br />
kwam, reageer<strong>de</strong> Antoon daar in zijn functie <strong>van</strong> geme<strong>en</strong>tesecretaris op. Zo speel<strong>de</strong> er<br />
in 1923 in e<strong>en</strong> belastingkwestie met uitlating<strong>en</strong> <strong>van</strong> het raadslid Roggeve<strong>en</strong>, die zoals in<br />
e<strong>en</strong> rectificatie door <strong>de</strong> krant verwoord <strong>en</strong> op ongunstige wijze uitgelegd, volg<strong>en</strong>s Antoon<br />
e<strong>en</strong> blaam kan werp<strong>en</strong> op het werk <strong>van</strong> <strong>de</strong> secretarie. Hij reageert daar dan mete<strong>en</strong> op<br />
met e<strong>en</strong> fors ingezon<strong>de</strong>n stuk, on<strong>de</strong>rtek<strong>en</strong>d door <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>tesecretaris.<br />
Voor <strong>de</strong> verkiezing <strong>van</strong> het bestuur <strong>van</strong> <strong>de</strong> Kamer <strong>van</strong> Koophan<strong>de</strong>l (waar<strong>van</strong> Antoon als<br />
opvolger <strong>van</strong> zijn va<strong>de</strong>r <strong>de</strong> secretaris was) bestond e<strong>en</strong> stembureau, waar<strong>van</strong> Antoon<br />
<strong>de</strong> voorzitter was.<br />
To<strong>en</strong> in 1923 <strong>de</strong> to<strong>en</strong>malige burgemeester <strong>De</strong> Surmont <strong>De</strong> Bas Smeele overleed werd<br />
er blijkbaar verwacht (<strong>en</strong> gehoopt) dat Antoon naar <strong>de</strong>ze functie zou solliciter<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n <strong>van</strong> 17 <strong>de</strong>cember 1923 meldt echter dat Antoon na rijp beraad<br />
daar<strong>van</strong> heeft afgezi<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> plaatselijke Teek<strong>en</strong>school (min of meer e<strong>en</strong> voorloper <strong>van</strong> het beroepson<strong>de</strong>rwijs)<br />
was e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>telijke, <strong>en</strong> er werd dan ook <strong>van</strong> geme<strong>en</strong>tewege toezicht op uitgeoef<strong>en</strong>d.<br />
Antoon was <strong>en</strong>ige tijd secretaris <strong>en</strong> ver<strong>de</strong>r lid <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>telijke commissie <strong>van</strong><br />
toezicht op <strong>de</strong> teek<strong>en</strong>school <strong>en</strong> in die functie ook <strong>de</strong> verteg<strong>en</strong>woordiger <strong>van</strong> het<br />
geme<strong>en</strong>tebestuur bij <strong>de</strong> jaarlijkse afsluiting <strong>van</strong> het schooljaar met prijsuitreiking.<br />
Antoon schrijft het voorwoord in <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>tegids <strong>van</strong> 1925.<br />
In januari 1926 viert Waalwijk het 25- jarig jubileum <strong>van</strong> Antoon. Het werd e<strong>en</strong> groot<br />
feest waarbij door zeer vel<strong>en</strong> waar<strong>de</strong>r<strong>en</strong><strong>de</strong> woor<strong>de</strong>n wer<strong>de</strong>n gesprok<strong>en</strong>. Uit <strong>de</strong> feestre<strong>de</strong><br />
<strong>van</strong> burgemeester Moon<strong>en</strong> haal ik hier e<strong>en</strong> treff<strong>en</strong><strong>de</strong> zinsne<strong>de</strong> aan: "…Het zal wel ge<strong>en</strong><br />
uite<strong>en</strong>zetting behoev<strong>en</strong> dat <strong>de</strong>ze veelomvatt<strong>en</strong><strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n ge<strong>en</strong> uitvloeisel zijn<br />
<strong>van</strong> Uwe taak als geme<strong>en</strong>te- ambt<strong>en</strong>aar; Uwe verdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> zijn er echter te groter om.<br />
Maar met het oertype <strong>van</strong> het ras geme<strong>en</strong>te- secretaris voor oog<strong>en</strong>, vraag ik me toch af<br />
of al <strong>de</strong> beslommering<strong>en</strong> aan die veelomvatt<strong>en</strong><strong>de</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n verbon<strong>de</strong>n, ge<strong>en</strong><br />
aanleiding zull<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> tot conflict<strong>en</strong> waarin òf <strong>de</strong> secretaris òf <strong>de</strong> promotor <strong>van</strong> al die<br />
veelzijdige belang<strong>en</strong> zal ón<strong>de</strong>rgaan, dan wel <strong>de</strong> geheele m<strong>en</strong>sch scha<strong>de</strong> zal lij<strong>de</strong>n."<br />
<strong>De</strong> burgemeester, alle activiteit<strong>en</strong> <strong>van</strong> Antoon k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>d, maakte zich er dus zorg<strong>en</strong> over<br />
of dit allemaal nog wel te volbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong> zou zijn. Als ca<strong>de</strong>au werd door <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te e<strong>en</strong><br />
boek<strong>en</strong>kast in het vooruitzicht gesteld, die hij zelf met iemand "wi<strong>en</strong>s smaak meer met<br />
di<strong>en</strong> <strong>van</strong> U overe<strong>en</strong>stemt" zou moet<strong>en</strong> gaan uitzoek<strong>en</strong>. Het geme<strong>en</strong>tebestuur wil<strong>de</strong> dan<br />
wel "…in <strong>de</strong> geleg<strong>en</strong>heid wor<strong>de</strong>n gesteld aan Uwe keuze onz<strong>en</strong> smaak te toets<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
zon<strong>de</strong>r twijfel te verbeter<strong>en</strong>".<br />
Comm<strong>en</strong>taar overbodig!<br />
E<strong>en</strong> gebeurt<strong>en</strong>is, waar<strong>van</strong> het resultaat Antoon onvergetelijk maakt, is <strong>de</strong> verwikkeling<br />
rond <strong>de</strong> bouw <strong>van</strong> e<strong>en</strong> nieuw geme<strong>en</strong>tehuis in Waalwijk.<br />
<strong>De</strong> geme<strong>en</strong>te Waalwijk, Baardwijk <strong>en</strong> Besoij<strong>en</strong> war<strong>en</strong> in 1922 sam<strong>en</strong>gevoegd. All<strong>en</strong>gs<br />
ontstond <strong>de</strong> behoefte aan e<strong>en</strong> groter <strong>en</strong> beter geme<strong>en</strong>tehuis. Er was vertrouw<strong>en</strong> in <strong>de</strong><br />
toekomst <strong>en</strong> m<strong>en</strong> wil<strong>de</strong> Waalwijk profiler<strong>en</strong>. In 1924 was <strong>de</strong> grote St. Jans- koepelkerk<br />
<strong>van</strong> architect J. Valk gebouwd, het nieuwe geme<strong>en</strong>tehuis moest er "naast onz<strong>en</strong> St. Jan<br />
e<strong>en</strong> waardig figuur slaan dat na 100 <strong>en</strong> meer jar<strong>en</strong> nog zal getuig<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>n<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 92 versie 3.1 dd 21 januari 2008
on<strong>de</strong>rnemingsgeest <strong>de</strong>r huidige bewoners" (citaat uitspraak burgemeester Moon<strong>en</strong> in <strong>de</strong><br />
raadsverga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> 11 november 1927).<br />
Uitein<strong>de</strong>lijk wor<strong>de</strong>n er drie architect<strong>en</strong><br />
uitg<strong>en</strong>odigd om e<strong>en</strong> ontwerp te<br />
mak<strong>en</strong>: Kropholler uit Wass<strong>en</strong>aar,<br />
Valk uit <strong>De</strong>n Bosch <strong>en</strong> Klijn<strong>en</strong> uit <strong>De</strong>n<br />
Haag. Er is dan ook e<strong>en</strong> commissie<br />
<strong>van</strong> advies ingesteld, bestaan<strong>de</strong> uit<br />
Grandpré Molière, hoogleraar<br />
Bouwkun<strong>de</strong> aan <strong>de</strong> TUD, dr. Van<br />
Gel<strong>de</strong>r, directeur <strong>van</strong> het Haags<br />
geme<strong>en</strong>temuseum, Cornelis Veth<br />
(kunstcriticus) <strong>en</strong> J. vd Valk (architect<br />
te Tilburg).<br />
<strong>De</strong> drie eerste ontwerp<strong>en</strong> zijn gemaakt <strong>en</strong> <strong>de</strong> commissie adviseert <strong>de</strong> raad om Klijn<strong>en</strong><br />
met in achtname <strong>van</strong> e<strong>en</strong> aantal opmerking<strong>en</strong> e<strong>en</strong> <strong>de</strong>finitief ontwerp te lat<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>. Na<br />
<strong>de</strong> nodige discussie, waarbij ook e<strong>en</strong> al dan niet te vorm<strong>en</strong> Raadhuisplein e<strong>en</strong> punt was,<br />
werd conform het advies beslot<strong>en</strong>.<br />
Tij<strong>de</strong>ns het hele proces <strong>van</strong><br />
architect<strong>en</strong>keuze woed<strong>de</strong> er e<strong>en</strong> ware<br />
strijd tuss<strong>en</strong> "Krophollerian<strong>en</strong>" <strong>en</strong><br />
"Klijnian<strong>en</strong>", die gevoerd werd in<br />
ingezon<strong>de</strong>n stukk<strong>en</strong>, op straat, in<br />
winkels <strong>en</strong> aan <strong>de</strong> borreltafels.<br />
Antoon was e<strong>en</strong> ferv<strong>en</strong>t "Klijniaan". Hij<br />
was al ernstig ziek <strong>en</strong> zijn laatste<br />
optre<strong>de</strong>n was in <strong>de</strong><br />
geme<strong>en</strong>teraadsverga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> 21<br />
november 1930, waar hij het twee<strong>de</strong><br />
ontwerp <strong>van</strong> Klijn<strong>en</strong> ver<strong>de</strong>dig<strong>de</strong>.<br />
Tevergeefs.<br />
Had Klijn<strong>en</strong> <strong>en</strong>erzijds e<strong>en</strong> majeure opmerking <strong>van</strong> <strong>de</strong> adviescommissie betreff<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong><br />
dakvorm naast zich neergelegd; <strong>de</strong> "Krophollerian<strong>en</strong>" kreg<strong>en</strong> uitein<strong>de</strong>lijk <strong>de</strong> meer<strong>de</strong>rheid<br />
omdat di<strong>en</strong>s traditionalistische architectuur meer aansprak. <strong>De</strong> formele re<strong>de</strong>n <strong>van</strong> het<br />
uitein<strong>de</strong>lijke kiez<strong>en</strong> voor Kropholler was e<strong>en</strong> financiële. Die heeft dus het nieuwe<br />
raadhuis mog<strong>en</strong> bouw<strong>en</strong>.<br />
Antoon, inmid<strong>de</strong>ls bevri<strong>en</strong>d met Jos Klijn<strong>en</strong>, bezwoer zijn vrouw op zijn sterfbed om haar<br />
door zijn vri<strong>en</strong>d e<strong>en</strong> nieuwe woning te lat<strong>en</strong><br />
ontwerp<strong>en</strong>. En zo geschied<strong>de</strong>. Achter hun<br />
to<strong>en</strong>malige woning aan <strong>de</strong> oostelijke hoek<br />
Grotestraat- Mr. <strong>van</strong> Coothstraat, werd e<strong>en</strong><br />
woning gebouwd waarin <strong>de</strong> karakteristieke<br />
elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>van</strong> het verworp<strong>en</strong><br />
raadhuisontwerp war<strong>en</strong> terug te vin<strong>de</strong>n.<br />
Inmid<strong>de</strong>ls is het pand e<strong>en</strong> rijksmonum<strong>en</strong>t.<br />
Maar ev<strong>en</strong>goed beschouw ik het als e<strong>en</strong><br />
monum<strong>en</strong>t voor Antoon, zijn visie <strong>en</strong> zijn<br />
begaafdheid.<br />
Veel te vroeg.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 93 versie 3.1 dd 21 januari 2008
In februari 1931 wordt in <strong>de</strong> jaarverga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> <strong>de</strong> KvK aandacht geschonk<strong>en</strong> aan <strong>de</strong><br />
ziekte die zich bij Antoon heeft geop<strong>en</strong>baard. Bij <strong>de</strong> jaarverga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> WB in maart<br />
wordt er ook <strong>de</strong> zorg over uitgesprok<strong>en</strong>.<br />
In mei 1931 wordt Antoon geopereerd (in <strong>De</strong>n Bosch, dus niet in het nieuwe Waalwijkse<br />
ziek<strong>en</strong>huis wat hij mee tot stand had gebracht). Daarna verschijn<strong>en</strong> er bemoedig<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
bericht<strong>en</strong> over zijn beter<strong>en</strong><strong>de</strong> gezondheidstoestand.<br />
Die was echter maar <strong>van</strong> korte duur, want op 23 september 1931 overlijdt hij, thuis in<br />
Waalwijk.<br />
Zijn begraf<strong>en</strong>is werd begeleid door e<strong>en</strong> plechtige mis, echter op zijn uitdrukkelijk verzoek<br />
zon<strong>de</strong>r bloem<strong>en</strong> <strong>en</strong> toesprak<strong>en</strong>. Er was, zoals te verwacht<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> overweldig<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
aanwezigheid <strong>van</strong> belangstell<strong>en</strong><strong>de</strong>n. Na zijn begraf<strong>en</strong>is lees ik dat alle organisaties waar<br />
hij <strong>de</strong>el <strong>van</strong> uit maakte hem in hun verga<strong>de</strong>ring<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> herdacht.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 94 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Christiaan Joseph Antonius <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong><br />
Christiaan Joseph Antonius (Christ) <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong><br />
is gebor<strong>en</strong> op 13-03-1886 in Waalwijk, vier<strong>de</strong> zoon<br />
<strong>en</strong> achtste kind <strong>van</strong> Franciscus Wilhelmus <strong>van</strong><br />
<strong>Liempt</strong> <strong>en</strong> Johanna Catherina Verhoev<strong>en</strong>. Christ is<br />
overle<strong>de</strong>n op 02-07-1957 in Waalwijk, 71 jaar oud.<br />
Hij is begrav<strong>en</strong> op 06-07-1957 te Waalwijk<br />
(kerkhof St. Jan). Christ trouw<strong>de</strong>, 27 jaar oud, op<br />
31-07-1913 in Waalwijk met Antonetta Anna<br />
Maria (Net) Pulles, to<strong>en</strong> 24 jaar oud. Antonetta<br />
Anna Maria is gebor<strong>en</strong> op 05-07-1889 in Waalwijk,<br />
dochter <strong>van</strong> Johannes Jacobus Pulles <strong>en</strong> Johanna<br />
Francisca <strong>van</strong> Ree. Net is overle<strong>de</strong>n op 03-02-<br />
1973 in Waalwijk, 83 jaar oud. Het echtpaar bleef<br />
kin<strong>de</strong>rloos.<br />
Mijn eig<strong>en</strong> herinnering<br />
“Ome” Christ kan ik me nog goed herinner<strong>en</strong>. Hij was e<strong>en</strong> vri<strong>en</strong><strong>de</strong>lijke, zelfbewuste man<br />
die met zijn vrouw tante Net woon<strong>de</strong> aan <strong>de</strong> Grotestraat 281 te Waalwijk, waar hij <strong>de</strong><br />
door zijn va<strong>de</strong>r F.W. gestichte wijnhan<strong>de</strong>l/ slijterij dreef.<br />
Kort nadat we ons met ons gezin <strong>van</strong>uit Breda in Waalwijk had<strong>de</strong>n gevestigd, verhuis<strong>de</strong><br />
hij naar <strong>de</strong> Mr. Van Coothstraat. Maar hij bleef in <strong>de</strong> winkel werk<strong>en</strong>, hij hielp <strong>de</strong> klant<strong>en</strong>.<br />
Christ zat dan <strong>de</strong> hele dag in het kantoortje achter <strong>de</strong> winkel (waar het mij intriger<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
vierkante diagonaals opgehang<strong>en</strong> hout<strong>en</strong> bordje hing, met daarin <strong>de</strong> zin gebrand: “TOB<br />
NOOIT”) <strong>en</strong> liep naar “voor” als er e<strong>en</strong> klant kwam.<br />
Als klein kind nam hij me e<strong>en</strong>s mee naar <strong>de</strong> boekwinkel <strong>van</strong> Manus <strong>van</strong> Eijkel<strong>en</strong>burg<br />
waar hij voor mij e<strong>en</strong> stripverhaal <strong>van</strong> Willie Van<strong>de</strong>rste<strong>en</strong> kocht: “<strong>De</strong> familie Snoek”. Ik<br />
vond het geweldig dat ik zomaar met iemand naar zo’n winkel ging <strong>en</strong> dat die iets dat<br />
nog geheel onbek<strong>en</strong>d voor me was, voor me kocht. Die strip is altijd bijzon<strong>de</strong>r voor me<br />
geblev<strong>en</strong>, mét <strong>de</strong> herinnering aan ome Christ <strong>en</strong> <strong>de</strong> donkere, naar papier, rubber <strong>en</strong> inkt<br />
ruik<strong>en</strong><strong>de</strong> winkel <strong>van</strong> Manus Van Eijkel<strong>en</strong>burg.<br />
Verhal<strong>en</strong> vertell<strong>en</strong> <strong>de</strong>ed hij ook. Ik kan me daar<strong>van</strong> nog één verhaal goed herinner<strong>en</strong>,<br />
waarschijnlijk omdat het met blote bill<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong> had. Achter <strong>de</strong> tuin <strong>van</strong> <strong>de</strong> Van<br />
<strong>Liempt</strong><strong>en</strong> lag e<strong>en</strong> hofje met arbei<strong>de</strong>rswoning<strong>en</strong>, <strong>en</strong> daaraan gr<strong>en</strong>s<strong>de</strong> <strong>de</strong> Winterdijk.<br />
Tuss<strong>en</strong> dijk <strong>en</strong> Maas lag e<strong>en</strong> uitgestrekt pol<strong>de</strong>rgebied met lange, smalle kavels,<br />
geschei<strong>de</strong>n door slot<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> gelief<strong>de</strong> bezigheid <strong>van</strong> kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> was het “dwars gaan”, dat<br />
inhield dat je over het weiland liep, slootje sprong <strong>en</strong>zovoorts totdat je aan het an<strong>de</strong>re<br />
eind <strong>van</strong> Waalwijk was. Nu was dat e<strong>en</strong> verbo<strong>de</strong>n bezigheid, mogelijk <strong>van</strong>wege het<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 95 versie 3.1 dd 21 januari 2008
verdrinkingsgevaar. Wat het natuurlijk nog aantrekkelijker maakte. Christ <strong>en</strong> zijn<br />
kornuit<strong>en</strong> <strong>de</strong><strong>de</strong>n daar volop aan mee, totdat <strong>de</strong> veldwachter h<strong>en</strong> in <strong>de</strong> gat<strong>en</strong> kreeg. Die<br />
bestond het dan achter h<strong>en</strong> aan te gaan om ze in te rek<strong>en</strong><strong>en</strong>. Maar <strong>de</strong> jong<strong>en</strong>s war<strong>en</strong><br />
kwiek <strong>en</strong> <strong>de</strong> veldwachter al wat ou<strong>de</strong>r. Zodra het groepje jonge dwarsgangers e<strong>en</strong> forse<br />
voorsprong had op <strong>de</strong> veldwachter stroopt<strong>en</strong> zij hun broek naar b<strong>en</strong>e<strong>de</strong>n <strong>en</strong> liet<strong>en</strong> hun<br />
achterste zi<strong>en</strong>, als tek<strong>en</strong> <strong>van</strong> diepe minachting…… En dan maar lach<strong>en</strong>!<br />
Loopbaan <strong>en</strong> woonplaats<strong>en</strong>.<br />
Waalwijk.<br />
Christ heeft e<strong>en</strong> opleiding als on<strong>de</strong>rwijzer gehad. Op 4 mei 1905 haal<strong>de</strong> hij in Breda zijn<br />
lager- on<strong>de</strong>rwijsacte. Zijn eerste baan was die <strong>van</strong> on<strong>de</strong>rwijzer aan <strong>de</strong> lagere school in<br />
Raamsdonksveer. Op 22 augustus 1904 werd hij b<strong>en</strong>oemd aan <strong>de</strong> Op<strong>en</strong>bare Lagere<br />
school in Besoij<strong>en</strong>. In het bevolkingsregister <strong>van</strong> Waalwijk is voor die perio<strong>de</strong> als beroep<br />
“on<strong>de</strong>rwijzer” g<strong>en</strong>oteerd.In april 1906 moest hij daarmee ev<strong>en</strong> stopp<strong>en</strong>, omdat hij zijn<br />
di<strong>en</strong>stplicht moest vervull<strong>en</strong>. Hij werd 22 mei 1906 als zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong> "viermaan<strong>de</strong>r" in <strong>de</strong><br />
Cita<strong>de</strong>lkazerne in <strong>De</strong>n Bosch ingelijfd (bron: Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 22 mei 1906). Daarna<br />
kwam hij weer terug in zijn Besoij<strong>en</strong>se school.<br />
Christ heeft zich, net als zijn va<strong>de</strong>r <strong>en</strong> broers, volop in het Waalwijkse maatschappelijk<br />
lev<strong>en</strong> begev<strong>en</strong>. Daarnaast was hij, naast Antoon, <strong>de</strong> <strong>en</strong>ige Van <strong>Liempt</strong> bij wie ik het<br />
bewijs <strong>van</strong> sportiviteit door lichamelijke inspanning heb gevon<strong>de</strong>n. <strong>De</strong> plaatselijke krant<br />
meldt op 11 januari 1906 dat hij in <strong>de</strong> Cita<strong>de</strong>l- kazerne in <strong>De</strong>n Bosch (nu het Brabants<br />
historisch informatiec<strong>en</strong>trum BHIC) geslaagd is voor het exam<strong>en</strong> lichamelijke<br />
geoef<strong>en</strong>dheid.<br />
In <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n <strong>van</strong> 19 mei 1907 wordt hij g<strong>en</strong>oemd als e<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> drie<br />
sollicitant<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> vacature <strong>van</strong> on<strong>de</strong>rwijzer aan <strong>de</strong> op<strong>en</strong>bare lagere school in<br />
Waalwijk. Blijkbaar is hij dat niet gewor<strong>de</strong>n, want in juni 1910 is hij alweer e<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> vijf<br />
sollicitant<strong>en</strong> die op <strong>de</strong> voordracht staan als on<strong>de</strong>rwijzer aan die op<strong>en</strong>bare school. Het<br />
blijkt, dat hij dan ook <strong>de</strong> akte <strong>van</strong> bekwaamheid voor het vak j (dat is “<strong>de</strong> vrije <strong>en</strong> or<strong>de</strong>oef<strong>en</strong>ing<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong>r gymnastiek”) bezit. In 1909 wordt hij opgeroep<strong>en</strong> “voor werkelijke di<strong>en</strong>st”<br />
bij <strong>de</strong> militie, nu bij het 3 e regim<strong>en</strong>t Infanterie, 3 e bataljon, 4 e compagnie.<br />
<strong>De</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n schrijft op 11<br />
april 1907 dat Christ, sam<strong>en</strong> met <strong>de</strong> heer<br />
A.G. Laarakker (on<strong>de</strong>rwijzer voor vak j <strong>en</strong><br />
tev<strong>en</strong>s hoofdvoorwerker <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Waalwijkse Gymnastiek Vere<strong>en</strong>iging),<br />
e<strong>en</strong> bezoek heeft afgelegd "bij e<strong>en</strong>ige<br />
notabel<strong>en</strong> om doel <strong>en</strong> belang uite<strong>en</strong> te<br />
zett<strong>en</strong> (<strong>van</strong> gymnastiekon<strong>de</strong>rwijs, AvL)<br />
<strong>en</strong> tev<strong>en</strong>s te vrag<strong>en</strong> of zij g<strong>en</strong>eg<strong>en</strong> war<strong>en</strong><br />
hunne kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> aan dit on<strong>de</strong>rwijs te lat<strong>en</strong><br />
<strong>de</strong>elnem<strong>en</strong>". Zo haal<strong>de</strong>n zij 32 leerling<strong>en</strong><br />
binn<strong>en</strong> <strong>en</strong> kon<strong>de</strong>n <strong>de</strong> less<strong>en</strong> (in <strong>de</strong><br />
geme<strong>en</strong>telijke Boterhal) beginn<strong>en</strong>. Op 27<br />
oktober 1907 vermeldt <strong>de</strong> krant Christ als<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 96 versie 3.1 dd 21 januari 2008
vice- voorzitter <strong>van</strong> <strong>de</strong> ver<strong>en</strong>iging; later is hij er secretaris <strong>van</strong>.<br />
Op 31 augustus 1907 vier<strong>de</strong> Waalwijk koninginnedag; <strong>de</strong> verjaardag <strong>van</strong> koningin<br />
Wilhelmina. Op <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> dag werd ook <strong>de</strong> nieuwe burgemeester Surmont <strong>de</strong> Bas<br />
Smeele geïnstalleerd. Re<strong>de</strong>n voor e<strong>en</strong> groot feest, dat door diverse buurtcommissies<br />
werd georganiseerd. Christ was lid <strong>van</strong> <strong>de</strong> buurtcommissie "Markt" (bron: Echo <strong>van</strong> het<br />
Zui<strong>de</strong>n 25 augustus 1907).<br />
Ook voor <strong>de</strong> cultuur had hij e<strong>en</strong> warm hart. Of hij daadwerkelijk meegespeeld heeft weet<br />
ik niet, maar als "Ora et Labora" begin 1908 Von<strong>de</strong>l's "Jozef in Dothan" opvoert bij <strong>de</strong><br />
eerwaar<strong>de</strong> zusters in <strong>de</strong> grote school, zijn on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re bij Christ <strong>de</strong> kaart<strong>en</strong><br />
verkrijgbaar (bron: Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 19 januari 1908).<br />
<strong>De</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n meldt op 10 juni 1909 dat Christ bestuurslid is gewor<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
lie<strong>de</strong>rtafel "Oef<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> Vermaak". In <strong>de</strong>cember 1910 wordt hij b<strong>en</strong>oemd tot secretaris<br />
<strong>van</strong> dit gezelschap.<br />
Op 4 juli 1909 meldt <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> krant <strong>van</strong> e<strong>en</strong> feestverga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> on<strong>de</strong>rwijzers uit het<br />
arrondissem<strong>en</strong>t Waalwijk. Daarbij br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> acht her<strong>en</strong>, waaron<strong>de</strong>r <strong>en</strong>e (Christ?) <strong>van</strong><br />
<strong>Liempt</strong> muziek met zang, viool, mandoline, piano <strong>en</strong> met komische scènes.<br />
Ook in 1910 was hij nog on<strong>de</strong>rwijzer, getuige e<strong>en</strong> bericht in <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> 26 mei dat jaar.<br />
In <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rwijzersverga<strong>de</strong>ring werd "<strong>de</strong> rek<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> verantwoording <strong>van</strong> <strong>de</strong>n<br />
p<strong>en</strong>ningmeester door <strong>de</strong> her<strong>en</strong> Van Ou<strong>de</strong>nhov<strong>en</strong> <strong>en</strong> Van <strong>Liempt</strong> on<strong>de</strong>rzocht <strong>en</strong> in or<strong>de</strong><br />
bevon<strong>de</strong>n".<br />
In november 1910 slaagt hij voor het exam<strong>en</strong> staatsinrichting (K XI) M.O..<br />
Op 16 juli 1911 wordt hem eervol ontslag verle<strong>en</strong>d als on<strong>de</strong>rwijzer in Besoy<strong>en</strong>. In januari<br />
<strong>van</strong> dat jaar solliciteer<strong>de</strong> hij nog naar <strong>de</strong> functie <strong>van</strong> geme<strong>en</strong>tesecretaris in Waspik. Hij<br />
kwam niet op <strong>de</strong> voordracht <strong>van</strong> B&W te staan <strong>en</strong> werd niet b<strong>en</strong>oemd.<br />
Na zijn on<strong>de</strong>rwijzersbaan werkte Christ in elk geval ook nog als volontair op <strong>de</strong><br />
geme<strong>en</strong>tesecretarie <strong>van</strong> Waalwijk. Omdat zijn va<strong>de</strong>r er geme<strong>en</strong>tesecretaris was <strong>en</strong> ook<br />
zijn broers Ad, Johan, Martinus <strong>en</strong> Frans er als ambt<strong>en</strong>aar of volontair werkt<strong>en</strong>, werd het<br />
geme<strong>en</strong>tehuis door <strong>de</strong> Waalwijkers ook wel het “Van <strong>Liempt</strong>huis” g<strong>en</strong>oemd (bron: F.D.<br />
<strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> †). Over nepotisme gesprok<strong>en</strong>!<br />
Herpt.<br />
Na zijn Waalwijkse perio<strong>de</strong> wordt hij in<br />
mei 1911 geme<strong>en</strong>tesecretaris in Herpt,<br />
waar hij zich per 14 juni 1911 ook<br />
vestigt. Ook wordt hij b<strong>en</strong>oemd tot<br />
ambt<strong>en</strong>aar <strong>van</strong> <strong>de</strong> Burgerlijke Stand.<br />
Van het geme<strong>en</strong>tehuis staat hiernaast<br />
e<strong>en</strong> foto.<br />
Christ gaat er in <strong>de</strong> kost bij zijn oom<br />
Adrianus Christianus <strong>van</strong> Helvoort, e<strong>en</strong><br />
halfbroer <strong>van</strong> zijn moe<strong>de</strong>r, <strong>en</strong> di<strong>en</strong>s<br />
vrouw, Elisabeth Johanna Verhoev<strong>en</strong>.<br />
Oom Adriaan was broodbakker <strong>en</strong><br />
winkelier. Het adres was Hoofdstraat 44. <strong>De</strong>ze oom <strong>en</strong> tante had<strong>de</strong>n ge<strong>en</strong> kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>. Wel<br />
fungeer<strong>de</strong>n ze nogal e<strong>en</strong>s als kosthuis voor hun neefjes. Neef Willem Verhoev<strong>en</strong><br />
vertoef<strong>de</strong> er tot 1904, neef H<strong>en</strong>ri Verhoev<strong>en</strong> gedur<strong>en</strong><strong>de</strong> juni 1902 <strong>en</strong> kwam er terug <strong>van</strong><br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 97 versie 3.1 dd 21 januari 2008
egin 1911 tot medio 1916. Christ woon<strong>de</strong> er <strong>van</strong> 14 juni 1911 tot 4 juni 1913, waarna hij<br />
naar Helmond vertrok.<br />
Tij<strong>de</strong>ns zijn secretarisschap in Herpt bleef hij les<br />
gev<strong>en</strong>. Niet op <strong>de</strong> lagere school, maar in <strong>de</strong><br />
geme<strong>en</strong>te- administratie. In <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n<br />
<strong>van</strong> 15 augustus 1912 (<strong>en</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong>) plaatste hij <strong>de</strong><br />
nev<strong>en</strong>staan<strong>de</strong> advert<strong>en</strong>tie.<br />
In juni 1912 haal<strong>de</strong> hij het boekhouddiploma <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandsche Bond <strong>van</strong> Han<strong>de</strong>lsbedi<strong>en</strong><strong>de</strong>n<br />
“Mercurius”.<br />
Die diploma’s wer<strong>de</strong>n te gel<strong>de</strong> gemaakt door<br />
privé- less<strong>en</strong> te gev<strong>en</strong> in boekhou<strong>de</strong>n <strong>en</strong><br />
geme<strong>en</strong>te- administratie. Ook vond ik dat hij in die tijd boekhou<strong>de</strong>r was <strong>van</strong> <strong>de</strong> Coöp.<br />
Stoomzuivelfabriek in G<strong>en</strong><strong>de</strong>r<strong>en</strong>.<br />
Waalwijk werd niet verget<strong>en</strong>. Zo blijkt uit e<strong>en</strong> advert<strong>en</strong>tie in <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n <strong>van</strong><br />
12 januari 1913, waarin <strong>de</strong> Waalwijkse Lie<strong>de</strong>rtafel "Oef<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> Vermaak" aangeeft ook<br />
e<strong>en</strong> dameskoor te will<strong>en</strong> opricht<strong>en</strong>, dat Christ er nog vaandrig in het bestuur was. Op 11<br />
juni 1913 meldt die krant, dat Christ er als bestuurslid vertrokk<strong>en</strong> is.<br />
In april 1913 vertrekt hij naar <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Helmond. Zijn broer Frans volg<strong>de</strong> hem in<br />
Herpt op <strong>en</strong> was <strong>van</strong>af 19 mei 1913, totdat hij in 1916 burgemeester <strong>van</strong> Oudheus<strong>de</strong>n<br />
werd, ook in <strong>de</strong> kost bij oom Adriaan. Frans had in <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Herpt <strong>en</strong> Berne<br />
<strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> functie als Christ: geme<strong>en</strong>tesecretaris.<br />
<strong>De</strong> Commissaris <strong>de</strong>r Koningin maakte in zijn aantek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>van</strong> zijn bezoek op 7<br />
augustus 1915 <strong>van</strong> die wisseling nog gewag.<br />
Aantek<strong>en</strong>ing <strong>van</strong> <strong>de</strong> CdK bij zijn bezoek <strong>van</strong> 7 augustus 1915 aan <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Herpt <strong>en</strong><br />
Bern<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 98 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Helmond.<br />
<strong>De</strong> familie <strong>de</strong>ed ook wat terug voor oom Adriaan<br />
<strong>van</strong> Helvoort. Di<strong>en</strong>s vrouw overleed op 8 februari<br />
1911. Vanaf 18 mei 1916 is Adriaan gaan<br />
inwon<strong>en</strong> bij zijn zwager Franciscus Wilhelmus<br />
(die op 29 november <strong>van</strong> dat jaar overleed) <strong>en</strong><br />
di<strong>en</strong>s vrijgezelle dochter Johanna <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> aan<br />
<strong>de</strong> Grotestraat 281 in Waalwijk. Oom Adriaan <strong>en</strong><br />
zijn zwager Franciscus W, <strong>de</strong> va<strong>de</strong>r <strong>van</strong> Christ,<br />
zijn daarna sam<strong>en</strong> betrokk<strong>en</strong> bij het vestig<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
hypothek<strong>en</strong> op het pand Grotestraat 281 te<br />
Waalwijk.<br />
Christ wil<strong>de</strong> zijn ervaring vergrot<strong>en</strong> door in e<strong>en</strong><br />
grotere geme<strong>en</strong>te te gaan werk<strong>en</strong>. Per 4 juni<br />
1913 wordt hij in Helmond ingeschrev<strong>en</strong> op het<br />
adres Kerkstraat B 139. Ter geleg<strong>en</strong>heid <strong>van</strong> zijn<br />
afscheid werd er in Herpt e<strong>en</strong> groot feest<br />
aangericht. In <strong>de</strong> korte tijd dat hij er werkte had<br />
hij er zich vele vri<strong>en</strong><strong>de</strong>n gemaakt. Daar kan ik me<br />
<strong>van</strong> alles bij voorstell<strong>en</strong>; in elk geval komt daar <strong>de</strong><br />
beminnelijke man die ik nog ev<strong>en</strong> gek<strong>en</strong>d heb<br />
dui<strong>de</strong>lijk in naar vor<strong>en</strong>. <strong>De</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n<br />
<strong>van</strong> 8 mei 1913 wordt daar in e<strong>en</strong> voor Herptse<br />
zak<strong>en</strong> groot artikel haast woor<strong>de</strong>lijk verslag<br />
gedaan <strong>van</strong> het toezwaai<strong>en</strong> <strong>van</strong> lof <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
muzikale hul<strong>de</strong> die hem gebracht werd.<br />
Zijn functie in Helmond werd hoofdcommies ter<br />
secretarie.<br />
Eind 1914 brak <strong>de</strong> eerste wereldoorlog uit.<br />
Ne<strong>de</strong>rland bleef neutraal, maar kreeg uiteraard<br />
het nodige te verdur<strong>en</strong>. Mobilisatie, Belgische<br />
vluchteling<strong>en</strong>, schaarste, <strong>en</strong> exportbeperking<strong>en</strong><br />
zijn <strong>en</strong>kele <strong>van</strong> <strong>de</strong> ongemakk<strong>en</strong> <strong>de</strong>stijds, die<br />
overig<strong>en</strong>s in niets te vergelijk<strong>en</strong> war<strong>en</strong> met <strong>de</strong><br />
verschrikking<strong>en</strong> op het slagveld. Om <strong>de</strong> voeding <strong>van</strong> m<strong>en</strong>s <strong>en</strong> dier veilig te stell<strong>en</strong> was er<br />
door het Koninklijk Nationaal Steuncomité 1914 e<strong>en</strong> roggeveror<strong>de</strong>ning voorgesteld met<br />
t<strong>en</strong> doel <strong>de</strong> voorra<strong>de</strong>n rogge als m<strong>en</strong>selijk voedsel te behou<strong>de</strong>n <strong>en</strong> prijsopdrijving te<br />
voorkom<strong>en</strong>. In Noord- Brabant war<strong>en</strong> er drie regionale roggecommissies die <strong>de</strong> bij<br />
geme<strong>en</strong>tebestur<strong>en</strong> moest<strong>en</strong> bepleit<strong>en</strong> <strong>de</strong> veror<strong>de</strong>ning vast te stell<strong>en</strong>. Christ had in het<br />
Helmondse e<strong>en</strong> “roggeveror<strong>de</strong>ning” ontworp<strong>en</strong> die blijkbaar zo goed in elkaar stak dat<br />
die als voorbeeld werd gesteld voor alle in <strong>de</strong>ze provincie vast te stell<strong>en</strong> veror<strong>de</strong>ning<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n <strong>van</strong> 17 juni 1915 bericht daarover <strong>en</strong> zwaait <strong>de</strong> auteur daarvoor<br />
lof toe.<br />
Op 27 september 1917, twee maan<strong>de</strong>n na hun huwelijk, trekt zijn<br />
vrouw AMM (Net) Pulles bij hem in. Martina, <strong>de</strong> zus <strong>van</strong> Christ,<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 99 versie 3.1 dd 21 januari 2008
heeft tot dan bij hem gewoond <strong>en</strong> waarschijnlijk het huishou<strong>de</strong>n gedaan. Zo’n half jaar<br />
later wordt Christ b<strong>en</strong>oemd tot geme<strong>en</strong>tesecretaris in Berg<strong>en</strong> op Zoom.<br />
Berg<strong>en</strong> op Zoom.<br />
In <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Berg<strong>en</strong> op Zoom is Christ op 19 april 1918 als inkom<strong>en</strong>d <strong>van</strong>uit<br />
Helmond geregistreerd. Zijn adres was Stationsstraat 1.<br />
Hij was er geme<strong>en</strong>tesecretaris. Hij heeft to<strong>en</strong> niet kunn<strong>en</strong> bevroe<strong>de</strong>n dat <strong>de</strong>ze promotie<br />
hem t<strong>en</strong> val zou br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>, als betrokk<strong>en</strong>e bij <strong>de</strong> malversaties die daar al <strong>van</strong> voor dat hij<br />
er kwam, wer<strong>de</strong>n gepleegd.<br />
Het drama.<br />
Het lev<strong>en</strong> <strong>van</strong> Christ wordt <strong>van</strong>af 1924 gek<strong>en</strong>merkt door dit dramatische feit. Tij<strong>de</strong>ns zijn<br />
secretarisschap in Berg<strong>en</strong> op Zoom heeft hij zich, blijk<strong>en</strong>s <strong>de</strong> uitspraak <strong>van</strong> <strong>de</strong> rechtbank<br />
in Breda, schuldig gemaakt aan “als ambt<strong>en</strong>aar opzettelijk geld, dat hij in zijne bedi<strong>en</strong>ing<br />
on<strong>de</strong>r zich heeft, verduister<strong>en</strong>”. Het ging om e<strong>en</strong> fors bedrag <strong>van</strong> fl. 5.901,06.<br />
L'histoire se repète? Want hij had kunn<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> dat in 1903 <strong>de</strong> to<strong>en</strong>malige secretaris<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Helmond (waar hij daarvóór gewerkt had), ontslag<strong>en</strong> was weg<strong>en</strong>s<br />
verduistering <strong>van</strong> fl. 6.500 (bron: Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 8 februari 1903).<br />
Hij heeft zich blijkbaar lat<strong>en</strong> meeslep<strong>en</strong> in <strong>de</strong> praktijk<strong>en</strong> op het Bergse geme<strong>en</strong>tehuis,<br />
waarbij <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te- ont<strong>van</strong>ger <strong>De</strong> Meulemeester e<strong>en</strong> belangrijke rol speel<strong>de</strong>. Dat het<br />
hem al niet lekker zat, zou je kunn<strong>en</strong> aflei<strong>de</strong>n uit het feit dat hij in mei 1920 al<br />
(tevergeefs) solliciteer<strong>de</strong> naar <strong>de</strong> functie <strong>van</strong> secretaris bij <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te <strong>De</strong>n Bosch.<br />
Uiteraard heb ik alle stukk<strong>en</strong> die over die zaak bestaan, bekek<strong>en</strong>. Ze zijn in <strong>de</strong><br />
rechterlijke archiev<strong>en</strong> <strong>van</strong> het BHIC terug te vin<strong>de</strong>n <strong>en</strong> ik reproduceer ze hier niet. Wel<br />
geloof ik dat er meer kant<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> zaak zat<strong>en</strong> dan uit <strong>de</strong> formele beschei<strong>de</strong>n blijkt.<br />
Daarom geef ik hier e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re lezing weer, gevon<strong>de</strong>n in het sociaal- <strong>de</strong>mocratisch<br />
dagblad “Voorwaarts” <strong>van</strong> 1 maart 1926.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 100 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Het zou natuurlijk kunn<strong>en</strong>, dat <strong>de</strong>ze kwestie impact heeft gehad op <strong>de</strong> wijze waarop <strong>de</strong><br />
familie Van <strong>Liempt</strong> in Waalwijk werd bejeg<strong>en</strong>d. Daar <strong>de</strong><strong>de</strong>n <strong>de</strong> prachtige staat <strong>van</strong> di<strong>en</strong>st<br />
<strong>van</strong> zijn va<strong>de</strong>r, broers <strong>en</strong> zuss<strong>en</strong> niets aan af. Concrete aanwijzing<strong>en</strong> heb ik daarvoor<br />
echter, gelukkig, niet gevon<strong>de</strong>n.<br />
Mijn achterneef Jan <strong>van</strong> Oudheus<strong>de</strong>n (zoon <strong>van</strong> Joke <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>, die dochter is <strong>van</strong><br />
Martinus, <strong>de</strong> broer <strong>van</strong> mijn grootva<strong>de</strong>r A.J.J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>) vertel<strong>de</strong> me dat zijn oma (voor<br />
ons tante Dora) dikwijls met tante Net naar <strong>de</strong> ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong>is in Breda op bezoek ging bij<br />
Christ. Zijn directe familie zou zich daarvoor te zeer geg<strong>en</strong>eerd hebb<strong>en</strong>. Tante Net heeft<br />
overig<strong>en</strong>s volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> lezing, to<strong>en</strong> alles achter <strong>de</strong> rug was, tante Dora weer “lat<strong>en</strong><br />
vall<strong>en</strong>”.<br />
Binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> familie werd in “mijn” tijd over <strong>de</strong>ze kwestie noch on<strong>de</strong>rling, noch met mij nog<br />
gesprok<strong>en</strong>. Het is wel e<strong>en</strong>s terloops aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong> geweest met dan het “excuus” (of het<br />
verwijt) dat Net e<strong>en</strong> vrouw zou zijn die veel geld nodig had. E<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re gehoor<strong>de</strong> lezing<br />
is dat Christ erin geluisd zou zijn door collega’s die wel profiteer<strong>de</strong>n maar hem er voor<br />
op liet<strong>en</strong> draai<strong>en</strong>. Veron<strong>de</strong>rstelling<strong>en</strong> overig<strong>en</strong>s, die uit <strong>de</strong> stukk<strong>en</strong> niet blijk<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> rechter heeft Christ e<strong>en</strong>maal gevraagd hoe hij tot zijn daad gekom<strong>en</strong> is; hij<br />
veron<strong>de</strong>rstel<strong>de</strong> blijkbaar dat iemand met zo’n positie <strong>en</strong> salaris dat extra geld niet echt<br />
nodig had. Christ heeft to<strong>en</strong> geantwoord dat hij <strong>de</strong> re<strong>de</strong>n in e<strong>en</strong> op<strong>en</strong>bare zitting niet<br />
publiek kon mak<strong>en</strong> (wat mijns inzi<strong>en</strong>s voeding kan gev<strong>en</strong> aan bei<strong>de</strong>, of zelfs nog an<strong>de</strong>re<br />
veron<strong>de</strong>rstelling<strong>en</strong>).<br />
Mijn persoonlijke gedacht<strong>en</strong> bij e<strong>en</strong> aspect <strong>van</strong> <strong>de</strong> verduistering is dat hij het geld, in<br />
plaats <strong>van</strong> het in <strong>de</strong> la <strong>van</strong> zijn bureau te bewar<strong>en</strong>, op <strong>de</strong> bank heeft gezet om er r<strong>en</strong>te<br />
<strong>van</strong> te trekk<strong>en</strong>. Die r<strong>en</strong>te was waarschijnlijk niet voor <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te bedoeld, an<strong>de</strong>rs zou<br />
hij dat wel met B&W hebb<strong>en</strong> afgesprok<strong>en</strong>. In 1923 is <strong>de</strong> Hanzebank failliet gegaan, <strong>en</strong><br />
als hij het geld daar in bewaring had gegev<strong>en</strong>, zou het daarom verdw<strong>en</strong><strong>en</strong> zijn. Het is<br />
e<strong>en</strong> inschatting die ik niet kan bewijz<strong>en</strong>; <strong>de</strong> archiev<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> Hanzebank bestaan, op<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 101 versie 3.1 dd 21 januari 2008
jaarverslag<strong>en</strong> na, niet meer. Het gegev<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> Hanzebank in het proces- verbaal<br />
wordt aangehaald bracht mij wel op <strong>de</strong>ze gedachte.<br />
Hoe dan ook, lees er het proces- verbaal <strong>van</strong> <strong>de</strong> rechtszitting <strong>en</strong> het vonnis zelf maar op<br />
na. <strong>De</strong> stukk<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>n bewaard in het BHIC in <strong>De</strong>n Bosch, (rol 2390, criminele<br />
vonniss<strong>en</strong>, inv<strong>en</strong>tarisnummer 696). Uit krant<strong>en</strong>artikel<strong>en</strong> <strong>van</strong> die tijd zijn ook lezing<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
aanknopingspunt<strong>en</strong> te vin<strong>de</strong>n.<br />
Christ is bij het Gerechtshof in <strong>De</strong>n Bosch in beroep gegaan. Bij arrest <strong>van</strong> 6 maart 1926<br />
is het on<strong>de</strong>rzoek herop<strong>en</strong>d. Dat is daar op 15 maart 1926 behan<strong>de</strong>ld. Er is<br />
onherroepelijk vonnis gewez<strong>en</strong> bij arrest <strong>van</strong> 29 maart 1926. Het vonnis luid<strong>de</strong>: “Met<br />
vernietiging <strong>van</strong> het vonnis a quo, veroor<strong>de</strong>eld tot e<strong>en</strong> jaar <strong>en</strong> zes maan<strong>de</strong>n<br />
ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong>isstraf”.<br />
Breda.<br />
Christ heeft zijn straf uitgezet<strong>en</strong> in <strong>de</strong> Bredase strafge<strong>van</strong>g<strong>en</strong>is. Zijn verblijf <strong>en</strong><br />
k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong> daar zijn geregistreerd in het BHIC, inv<strong>en</strong>tarisnummer 166 (microfiche 1+).<br />
Zijn ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong>is- registrati<strong>en</strong>ummer was 8082 <strong>en</strong> hij was er als “zon<strong>de</strong>r beroep” bek<strong>en</strong>d.<br />
<strong>De</strong> datum <strong>van</strong> opname was 14 april 1926, om 11:30. Maar waarschijnlijk is hij al na het<br />
vonnis ge<strong>de</strong>tineerd. In het bevolkingsregister <strong>van</strong> Waalwijk is hij namelijk per 17 januari<br />
1926 uitgeschrev<strong>en</strong> naar Breda.<br />
<strong>De</strong> dagtek<strong>en</strong>ing waarop <strong>de</strong> straf ingaat, is 2 april 1926. <strong>De</strong> straf eindig<strong>de</strong> op 8 juni 1927.<br />
Volg<strong>en</strong>s dit register is Christ voorwaar<strong>de</strong>lijk in vrijheid gesteld op 15 januari 1927 om<br />
9:00.<br />
Het register bevat nog <strong>en</strong>kele interessante k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>. Zijn gedrag in <strong>de</strong> ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong>is is<br />
“goed” geweest. Als signalem<strong>en</strong>t is beschrev<strong>en</strong>: l<strong>en</strong>gte 1,78 m’, donkerblond haar <strong>en</strong><br />
w<strong>en</strong>kbrauw<strong>en</strong>, donkerbruine og<strong>en</strong>, ovaal gezicht <strong>en</strong> gewone mond, neus <strong>en</strong> kin. Zijn<br />
gelaatskleur was grauw <strong>en</strong> hij droeg ge<strong>en</strong> baard. Dat laatste is opvall<strong>en</strong>d, want bij ie<strong>de</strong>r<br />
die hem gek<strong>en</strong>d heeft viel hij juist op door zijn baard <strong>en</strong> snor. Ver<strong>de</strong>r <strong>de</strong> voor mij nog<br />
duistere vermelding: “Aanmerking<strong>en</strong>: S 28”.<br />
Waalwijk.<br />
Na zijn <strong>de</strong>t<strong>en</strong>tie heeft hij zich weer in Waalwijk gevestigd. Sam<strong>en</strong> met Net trok hij bij zijn<br />
zus Jo in, die <strong>de</strong> wijnhan<strong>de</strong>l dreef <strong>en</strong> ruimte g<strong>en</strong>oeg had in het grote ou<strong>de</strong>rlijke huis aan<br />
<strong>de</strong> Grotestraat. Als beroep werd pragmatisch “koopman” opgegev<strong>en</strong>.<br />
Christ was e<strong>en</strong> sociaal m<strong>en</strong>s <strong>en</strong> heeft in ver<strong>en</strong>igingsverband zijn k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> persoonlijke<br />
vaardighe<strong>de</strong>n ingezet. Daar hebb<strong>en</strong> bei<strong>de</strong> partij<strong>en</strong> profijt <strong>van</strong> gehad. Naar wat ik ver<strong>de</strong>r<br />
over hem vond heeft hij in Waalwijk toch als e<strong>en</strong> gerespecteerd man ver<strong>de</strong>r kunn<strong>en</strong><br />
lev<strong>en</strong>.<br />
Hij pakte e<strong>en</strong> aantal activiteit<strong>en</strong> op; zo gaf hij weer privé- boekhoudles <strong>en</strong> was lid <strong>van</strong><br />
“Het Puiloog”; e<strong>en</strong> lokale beslot<strong>en</strong> gezelligheidsver<strong>en</strong>iging die zich pres<strong>en</strong>teert als<br />
vissersclub..<br />
Wijnhan<strong>de</strong>l<br />
<strong>De</strong> wijnhan<strong>de</strong>l moest nu voorzi<strong>en</strong> in het lev<strong>en</strong>son<strong>de</strong>rhoud <strong>van</strong> drie m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>, wat (<strong>de</strong><br />
crisistijd na<strong>de</strong>r<strong>de</strong>) niet altijd makkelijk moet zijn geweest. We zi<strong>en</strong> dat hij e<strong>en</strong> regelmatig<br />
adverteer<strong>de</strong>r wordt met e<strong>en</strong> variëteit aan alcoholische aanbieding<strong>en</strong> in <strong>de</strong> lokale krant.<br />
In oktober 1928 wordt <strong>van</strong> <strong>de</strong> wijnhan<strong>de</strong>l “<strong>van</strong> achter <strong>de</strong> huis<strong>de</strong>ur” e<strong>en</strong> echte winkel<br />
gemaakt met etalage <strong>en</strong> kantoortje.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 102 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Schak<strong>en</strong><br />
Christ was bestuurslid <strong>van</strong> <strong>de</strong> “Schaakver<strong>en</strong>iging Waalwijk”. In <strong>de</strong> jubileumuitgave <strong>van</strong><br />
het me<strong>de</strong><strong>de</strong>ling<strong>en</strong>blad <strong>van</strong> die ver<strong>en</strong>iging dd 26 februari 1986 schrijft e<strong>en</strong> oud lid,<br />
P.H. Kuijst<strong>en</strong>, on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re het volg<strong>en</strong><strong>de</strong> over ome Christ:<br />
“Weldra brak <strong>de</strong> oorlog (1940- 1945) uit <strong>en</strong> blev<strong>en</strong> <strong>de</strong> schaakactiviteit<strong>en</strong><br />
noodgedwong<strong>en</strong> beperkt. Er werd aan<strong>van</strong>kelijk nog geschaakt in e<strong>en</strong> lokaal <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
NUTS- ULO. Hierbij zorg<strong>de</strong> <strong>de</strong> heer <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> trouw voor <strong>de</strong> nodige drankjes. Dit<br />
ondanks <strong>de</strong> distributie. Op gezette tij<strong>de</strong>n <strong>en</strong> gewap<strong>en</strong>d met e<strong>en</strong> "knijpkat", want het was<br />
aar<strong>de</strong>donker <strong>van</strong>wege <strong>de</strong> verduistering, begav<strong>en</strong> zich <strong>de</strong> le<strong>de</strong>n op weg om elkaars<br />
kracht<strong>en</strong> te met<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> heer <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> was e<strong>en</strong> zeer trouw, doch matig schaker. Hij had <strong>de</strong> gewoonte om<br />
telk<strong>en</strong>s als hij e<strong>en</strong> stuk verzette met lui<strong>de</strong> stem te roep<strong>en</strong>:"Vort met <strong>de</strong> geit!". Onze<br />
poging<strong>en</strong> om hem <strong>de</strong>ze strijdkreet, t<strong>en</strong>minste toch als hij <strong>de</strong> dame of koning verzette<br />
achterwege te do<strong>en</strong> lat<strong>en</strong>, hebb<strong>en</strong> nooit succes gehad.<br />
<strong>De</strong>ze heer Van <strong>Liempt</strong> herinner ik mij nog, had het uiterlijk <strong>van</strong> e<strong>en</strong> Russische grootvorst<br />
<strong>en</strong> kon e<strong>en</strong> onnoemlijk aantal <strong>de</strong>nkrimpels in het voorhoofd tevoorschijn tover<strong>en</strong>.<br />
Daar werd tactisch gebruik <strong>van</strong> gemaakt! Moest e<strong>en</strong> invaller wor<strong>de</strong>n opgesteld, dan<br />
werd <strong>de</strong> heer Van <strong>Liempt</strong> meermal<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> hoog bord gezet <strong>en</strong> <strong>de</strong>ze bood dan na<br />
luttele zett<strong>en</strong> remise aan hetge<strong>en</strong> dan nog werd geaccepteerd ook. Dat werkte altijd.<br />
Ook to<strong>en</strong> al boezem<strong>de</strong>n <strong>de</strong> Russ<strong>en</strong> heilig ontzag in!”<br />
Mid<strong>de</strong>nstandsver<strong>en</strong>iging.<br />
Christ werd in 1928 secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> RK<br />
Mid<strong>de</strong>nstandsvere<strong>en</strong>iging in Waalwijk. <strong>De</strong> ver<strong>en</strong>iging<br />
organiseer<strong>de</strong> on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re<br />
mid<strong>de</strong>nstandst<strong>en</strong>toonstelling<strong>en</strong> <strong>en</strong> winkelwek<strong>en</strong> om hun<br />
activiteit<strong>en</strong> bij het Waalwijkse <strong>en</strong> regionale publiek te<br />
promot<strong>en</strong>. Ook wer<strong>de</strong>n loterij<strong>en</strong> <strong>en</strong> lezing<strong>en</strong> voor <strong>de</strong><br />
le<strong>de</strong>n georganiseerd. Het beheer <strong>van</strong> <strong>de</strong> Waalwijkse<br />
Mid<strong>de</strong>lbare Han<strong>de</strong>lsavondschool was in han<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
ver<strong>en</strong>iging. Het is niet bek<strong>en</strong>d of Christ daar les heeft<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 103 versie 3.1 dd 21 januari 2008
gegev<strong>en</strong>; hij werd wel voorzitter <strong>van</strong> het schoolbestuur. Bij diverse geleg<strong>en</strong>he<strong>de</strong>n in <strong>de</strong><br />
ver<strong>en</strong>iging hield Christ “krachtige” toesprak<strong>en</strong>.<br />
Als secretaris was hij teg<strong>en</strong> het opricht<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> neutrale winkeliersver<strong>en</strong>iging, omdat<br />
die te zeer het eig<strong>en</strong> gewin in het vaan<strong>de</strong>l had staan <strong>en</strong> e<strong>en</strong> winkelierstak binn<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
mid<strong>de</strong>nstandver<strong>en</strong>iging beter hun gezam<strong>en</strong>lijke belang<strong>en</strong> kon behartig<strong>en</strong>. Daarover<br />
versch<strong>en</strong><strong>en</strong> in 1930 ingezon<strong>de</strong>n artikel<strong>en</strong> in <strong>de</strong> plaatselijke krant, waarin Christ <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> winkeliersver<strong>en</strong>iging hun m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> fors uite<strong>en</strong> zett<strong>en</strong>. Daarbij wer<strong>de</strong>n<br />
door <strong>de</strong> winkeliersver<strong>en</strong>iging term<strong>en</strong> als “pilar<strong>en</strong>bijter” (schijnheilige, christ<strong>en</strong><strong>de</strong>mocraat,<br />
kerkrat) <strong>en</strong> door Christ “kapitalistische liberal<strong>en</strong>” niet geschuwd.<br />
E<strong>en</strong> katholieke grondslag, dus! Christ was niet alle<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> winkeliersver<strong>en</strong>iging los<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> mid<strong>de</strong>nstandsorganisatie, maar ook teg<strong>en</strong> <strong>de</strong> neutrale signatuur er<strong>van</strong> waar <strong>de</strong><br />
mid<strong>de</strong>nstandsver<strong>en</strong>iging dui<strong>de</strong>lijk katholiek was. Dat laatste is opvall<strong>en</strong>d voor e<strong>en</strong><br />
mannelijke Van <strong>Liempt</strong>, bij wie ik niet eer<strong>de</strong>r e<strong>en</strong> godsdi<strong>en</strong>stige gedrev<strong>en</strong>heid heb<br />
bemerkt. Het zou wel e<strong>en</strong>s kunn<strong>en</strong> zijn dat <strong>de</strong> pastorie e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> klant <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
wijnhan<strong>de</strong>l was <strong>en</strong> Christ dat zo wil<strong>de</strong> hou<strong>de</strong>n. (Daarbij moet ik <strong>de</strong>nk<strong>en</strong> aan mijn eig<strong>en</strong><br />
va<strong>de</strong>r, die nadat hij als opvolger <strong>de</strong> wijnhan<strong>de</strong>l opdoekte niet meer naar <strong>de</strong> kerk ging. Op<br />
mijn vraag, waarom hij dat niet meer <strong>de</strong>ed kwam het dui<strong>de</strong>lijke antwoord: “Nu hoeft het<br />
niet meer!”).<br />
Christ heeft er in zijn toesprak<strong>en</strong> op gesuggereerd dat <strong>de</strong> kerkelijke instanties haar<br />
inkop<strong>en</strong> zou<strong>de</strong>n moet<strong>en</strong> do<strong>en</strong> bij, <strong>en</strong> werkzaamhe<strong>de</strong>n zou moet<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> verricht<strong>en</strong> door<br />
le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> <strong>de</strong> katholieke mid<strong>de</strong>nstandsver<strong>en</strong>iging. Op e<strong>en</strong> propaganda- avond <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
RK Staatspartij pleit hij er voor dat mid<strong>de</strong>nstan<strong>de</strong>rs “Roomsch” kiez<strong>en</strong>. En in 1937 stelt<br />
hij het er nooit mee e<strong>en</strong>s te kunn<strong>en</strong> zijn dat e<strong>en</strong> op te richt<strong>en</strong> plaatselijke Bond <strong>van</strong><br />
Huiseig<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> niet op RK grondslag gevestigd wordt. Toch war<strong>en</strong> <strong>de</strong> erv<strong>en</strong> FW <strong>van</strong><br />
<strong>Liempt</strong> (Jo <strong>en</strong> Ad, die <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re erv<strong>en</strong> had<strong>de</strong>n uitgekocht) lid <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze neutrale bond.<br />
In 1931 zijn er binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> Mid<strong>de</strong>nstandsver<strong>en</strong>iging af<strong>de</strong>ling<strong>en</strong> voor<br />
slagers, bouwpatroons, winkeliers <strong>en</strong> vergunninghou<strong>de</strong>rs<br />
opgericht.<br />
In 1932 wordt Christ voorzitter <strong>van</strong> <strong>de</strong> ver<strong>en</strong>iging.<br />
E<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> activiteit<strong>en</strong> was ook het organiser<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> grote<br />
mid<strong>de</strong>nstandst<strong>en</strong>toonstelling in 1932, warvoor e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> bestuur in<br />
het lev<strong>en</strong> werd geroep<strong>en</strong> met Christ als voorzitter.<br />
In 1933 schrijft hij e<strong>en</strong> artikel over “Waalwijk als winkelc<strong>en</strong>trum” in<br />
<strong>de</strong> “Waalwijk- special” <strong>van</strong> het blad “Ons Ne<strong>de</strong>rland”.<br />
Begin 1938 neemt Christ zelf ontslag als voorzitter <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
ver<strong>en</strong>iging. Wanneer u het stukje hierna on<strong>de</strong>r het kopje “waterschap” heeft gelez<strong>en</strong>,<br />
wordt dui<strong>de</strong>lijk waarom.<br />
RK Bond <strong>van</strong> Café- <strong>en</strong> Hotelhou<strong>de</strong>rs <strong>en</strong> Slijters.<br />
Eind 1930 wordt in Waalwijk e<strong>en</strong> af<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze bond opgericht, waar<strong>van</strong> Christ <strong>de</strong><br />
secretaris wordt. In 1932 wordt <strong>de</strong> “Waalwijkse Vere<strong>en</strong>iging <strong>van</strong> Vergunninghou<strong>de</strong>rs”<br />
opgericht, waar<strong>van</strong> hij ook secretaris wordt. Blijkbaar niet on<strong>de</strong>r <strong>de</strong><br />
Mid<strong>de</strong>nstandsver<strong>en</strong>iging <strong>en</strong> ook niet met <strong>de</strong> RK signatuur.<br />
Volkstelling.<br />
Bij <strong>de</strong> volkstelling <strong>van</strong> 1930 wordt Christ als e<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> tellers ingezet. Het werk bestond<br />
uit het langsgaan <strong>van</strong> e<strong>en</strong> groep woning<strong>en</strong> <strong>en</strong> het invull<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> formulier<strong>en</strong>.<br />
Waterschap <strong>de</strong> binn<strong>en</strong>pol<strong>de</strong>r <strong>van</strong> Waalwijk.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 104 versie 3.1 dd 21 januari 2008
<strong>De</strong>ze pol<strong>de</strong>r besloeg het zui<strong>de</strong>lijke <strong>de</strong>el <strong>van</strong> <strong>de</strong> to<strong>en</strong>malige geme<strong>en</strong>te Waalwijk <strong>en</strong> werd<br />
“<strong>de</strong> Gezeit<strong>en</strong>s” g<strong>en</strong>oemd. <strong>De</strong> pol<strong>de</strong>r had e<strong>en</strong> verhang <strong>van</strong> het hoogste punt, <strong>de</strong><br />
Meerdijk, naar het laagste punt, het bebouwingslint <strong>van</strong> Waalwijk. Het water werd op het<br />
lage punt opge<strong>van</strong>g<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> verzamelsloot ev<strong>en</strong>wijdig aan het bebouwingslint, die <strong>de</strong><br />
naam “Lunt” had. Vanuit <strong>de</strong>ze Lunt ging<strong>en</strong> drie heul<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r het bebouwingslint <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
dijk door, om zo het pol<strong>de</strong>rwater <strong>en</strong> het afvalwater <strong>van</strong> <strong>de</strong> looierij<strong>en</strong> in <strong>de</strong> Maas te loz<strong>en</strong>.<br />
Christ neemt als waarnemer in 1931 <strong>de</strong> functie <strong>van</strong> zijn overle<strong>de</strong>n broer Antoon als<br />
secretaris- p<strong>en</strong>ningmeester <strong>van</strong> dat waterschap over; in 1932 wordt hij door <strong>de</strong><br />
ingelan<strong>de</strong>n formeel als zodanig <strong>de</strong>finitief b<strong>en</strong>oemd.<br />
Dat gaat goed tot in 1938. Dan vervalt hij in e<strong>en</strong> ou<strong>de</strong> zon<strong>de</strong>; gebruik mak<strong>en</strong> <strong>van</strong> geld (in<br />
totaal iets <strong>van</strong> 2000 gul<strong>de</strong>n) <strong>van</strong> het waterschap t<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> bate. Uit correspon<strong>de</strong>ntie <strong>van</strong><br />
zijn zus Jo met het waterschapsbestuur kon ik opmak<strong>en</strong>, dat het drietal in <strong>de</strong> Grotestraat<br />
281 in grote financiële problem<strong>en</strong> verkeer<strong>de</strong>. Er was e<strong>en</strong> nijp<strong>en</strong>d tekort aan liqui<strong>de</strong><br />
mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>. Dat blijft echter slechts giss<strong>en</strong> naar <strong>de</strong> re<strong>de</strong>n <strong>van</strong> het vergrijp. <strong>De</strong> rechtbank<br />
achtte hem schuldig aan "verduistering, gepleegd door hem, die het goed uit hoof<strong>de</strong> <strong>van</strong><br />
zijne persoonlijke di<strong>en</strong>stbetrekking on<strong>de</strong>r zich heeft" <strong>en</strong> veroor<strong>de</strong>el<strong>de</strong> hem tot drie<br />
maan<strong>de</strong>n ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong>isstraf voorwaar<strong>de</strong>lijk, met e<strong>en</strong> proeftijd <strong>van</strong> drie jaar. <strong>De</strong> rechtbank<br />
heeft rek<strong>en</strong>ing gehou<strong>de</strong>n met het feit dat hij volledig bek<strong>en</strong>d heeft; het tekort spoedig<br />
had aangezuiverd (uit zijn p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>aansprak<strong>en</strong>), <strong>en</strong> heeft ook zijn leeftijd (to<strong>en</strong> 52 jaar)<br />
mee lat<strong>en</strong> spel<strong>en</strong>.<br />
Christ was in <strong>de</strong> Waalwijkse perio<strong>de</strong> ag<strong>en</strong>t <strong>van</strong> <strong>de</strong> NV Assurantiemaatschappij “<strong>De</strong><br />
Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>n <strong>van</strong> 1845”.<br />
In 1936 wordt hij b<strong>en</strong>oemd tot lid <strong>van</strong> <strong>de</strong> voorbereidingscommissie tot het instell<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
e<strong>en</strong> Mid<strong>de</strong>nstands- Borgstellingfonds voor <strong>de</strong> Langstraat.<br />
Feestcommissies war<strong>en</strong> ook aan Christ besteed. Hij was in 1936 lid <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
huldigingscommissie voor het 40- jarig jubileum <strong>van</strong> <strong>de</strong> grondlegger <strong>van</strong> <strong>de</strong> gymnastiek<br />
in Waalwijk, dhr. Princ<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>van</strong> het “Eere- <strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong>d comité voor <strong>de</strong> inzameling <strong>van</strong><br />
gel<strong>de</strong>n als bijdrage <strong>de</strong>r ingezet<strong>en</strong><strong>en</strong> voor het Nationaal Huwelijksgesch<strong>en</strong>k <strong>van</strong> prinses<br />
Juliana”. In 1937 is hij lid <strong>van</strong> het propaganda- comité voor <strong>de</strong> luchtbescherming; in 1939<br />
<strong>van</strong> e<strong>en</strong> feestcomité rond e<strong>en</strong> gou<strong>de</strong>n huwelijksfeest.<br />
<strong>De</strong> laatste jar<strong>en</strong> <strong>en</strong> het overlij<strong>de</strong>n<br />
Na <strong>de</strong> perio<strong>de</strong> in Berg<strong>en</strong> op Zoom heeft Christ in Waalwijk zich weer e<strong>en</strong> mooie plaats in<br />
<strong>de</strong> geme<strong>en</strong>schap verworv<strong>en</strong>. Het is buit<strong>en</strong>gewoon treurig dat die prestatie weer door zijn<br />
han<strong>de</strong>l<strong>en</strong> t<strong>en</strong>iet is gedaan. Laat ik hop<strong>en</strong> dat dit in elk geval voor <strong>de</strong> kom<strong>en</strong><strong>de</strong> g<strong>en</strong>eraties<br />
(zo dat al nodig zou zijn) e<strong>en</strong> les is.<br />
Er blijft werk in <strong>de</strong> winkel <strong>en</strong> <strong>de</strong> oorlogstijd wordt doorgekom<strong>en</strong>. Christ heeft nog e<strong>en</strong><br />
klein p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>tje over <strong>en</strong> weet zo ver<strong>de</strong>r te lev<strong>en</strong>.<br />
Zus Jo overlijdt in 1946. Dat is het mom<strong>en</strong>t waarop broer Ad zijn recht<strong>en</strong> op het pand<br />
laat gel<strong>de</strong>n <strong>en</strong> zijn zoon André het huis met <strong>de</strong> winkel overneemt. Ome Christ <strong>en</strong> tante<br />
Net verhuiz<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong> huisje aan <strong>de</strong> Mr. Van Coothstraat 84. Hij blijft wel elke dag naar<br />
<strong>de</strong> winkel kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> heeft daar mogelijk nog wat mee verdi<strong>en</strong>d.<br />
Het moet niet makkelijk voor <strong>de</strong> ou<strong>de</strong> Christiaan geweest zijn om op latere leeftijd maar<br />
in dat kantoortje achter <strong>de</strong> winkel te zitt<strong>en</strong> met weinig om han<strong>de</strong>n. Mijn ou<strong>de</strong>rs ging<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong>s op vakantie. Hij zou dan voor <strong>de</strong> winkel zorg<strong>en</strong>. Hij greep uit verveling (<strong>en</strong><br />
gewoonte?) naar <strong>de</strong> fles. To<strong>en</strong> hij naar huis liep, met zijn aktetasje waar<strong>van</strong> we nooit<br />
gewet<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> wat er in zat, was het markt. Daar is hij to<strong>en</strong>, onvast ter be<strong>en</strong>, in e<strong>en</strong><br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 105 versie 3.1 dd 21 januari 2008
kraam met aar<strong>de</strong>werk gevall<strong>en</strong>. Veel consternatie, veel kapot waaron<strong>de</strong>r het gezicht <strong>van</strong><br />
ome Christ. Hij is daarna niet meer in <strong>de</strong> winkel terug geweest.<br />
Vermel<strong>de</strong>nswaard is dat Christ tot op zijn sterfbed <strong>de</strong><br />
g<strong>en</strong>eugt<strong>en</strong> <strong>de</strong>s lev<strong>en</strong>s waar<strong>de</strong>er<strong>de</strong>, <strong>en</strong> dat m<strong>en</strong> hem die<br />
ook gun<strong>de</strong>, althans volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> overlevering.<br />
Hij was half in coma, zijn lipp<strong>en</strong> war<strong>en</strong> droog. Prat<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
drink<strong>en</strong> kon hij niet meer, maar had zichtbaar dorst. Om<br />
hem nog wat vocht te gev<strong>en</strong> wer<strong>de</strong>n zijn lipp<strong>en</strong><br />
regelmatig bevochtigd met e<strong>en</strong> in water gedr<strong>en</strong>kt watje.<br />
<strong>De</strong> laatste keer werd het echter nat gemaakt met wat<br />
g<strong>en</strong>ever, waar hij zo <strong>van</strong> hield. To<strong>en</strong> Christ dat proef<strong>de</strong>,<br />
kwam hij <strong>en</strong>igszins bij <strong>en</strong> stamel<strong>de</strong> met zijn laatste<br />
kracht<strong>en</strong>: “gie-ie-ie-ie-t<strong>en</strong>….”.<br />
Overig<strong>en</strong>s werd mij door Tony Hoffmans, oud<br />
maatschappelijk werkster in Waalwijk e<strong>en</strong> i<strong>de</strong>ntiek<br />
verhaal verteld rond het overlij<strong>de</strong>n <strong>van</strong> Pietje <strong>van</strong> <strong>de</strong>r<br />
Heij<strong>de</strong>n die in "<strong>de</strong> kol<strong>en</strong>trein" (dat war<strong>en</strong> kleine huisjes<br />
in <strong>de</strong> Waalwijkse Stationsstraat) woon<strong>de</strong>. E<strong>en</strong> mooi<br />
verhaal dus, dat waarschijnlijk niet waar is. Maar<br />
misschi<strong>en</strong> ook wel!<br />
Tante Net leef<strong>de</strong> nog <strong>en</strong>ige tijd in het huisje, waarna zij<br />
verhuis<strong>de</strong> naar het bejaar<strong>de</strong>ntehuis St. Antoniushof.<br />
Daar overleed zij, ruim 11 jaar na Christ.<br />
Daarna wordt Wilhelmina Maria Josephina, op 20 mei 1887, gebor<strong>en</strong>. Ze wordt Mi<strong>en</strong><br />
g<strong>en</strong>oemd (bron: overlij<strong>de</strong>nsadvert<strong>en</strong>tie FW <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>). Op 28 februari 1909 wordt ze<br />
geprofest in het klooster Nazareth in Oirschot <strong>en</strong> is <strong>van</strong>af dan bek<strong>en</strong>d als eerwaar<strong>de</strong><br />
zuster Maria Justina <strong>van</strong> <strong>de</strong> H.H. Hart<strong>en</strong> <strong>van</strong> Jezus <strong>en</strong> Maria, p<strong>en</strong>it<strong>en</strong>te recollectine <strong>de</strong>r<br />
<strong>de</strong>r<strong>de</strong> or<strong>de</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> H. Franciscus. Ze verblijft, op 2 juni 1910 kom<strong>en</strong>d uit Oirschot, als<br />
"Franciscanes/ on<strong>de</strong>rwijzeres" bij <strong>de</strong> Franciscaness<strong>en</strong> op het adres Kom A 115 in Mill.<br />
Ze wordt op 17 september 1917 weer teruggeplaatst naar Oirschot, waar ze haar beroep<br />
als on<strong>de</strong>rwijzeres voortzet. Ze overlijdt er op 52- jarige leeftijd op 31 oktober 1939.<br />
Franciscus Adrianus Josephus <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong><br />
Franciscus Adrianus Josephus (Frans) <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> is gebor<strong>en</strong><br />
op 21-09-1888 in Waalwijk. Hij overleed op 16-03-1949 in <strong>De</strong>n<br />
Bosch, 60 jaar oud. Op 18-03-1949 is hij begrav<strong>en</strong> in <strong>De</strong>n<br />
Bosch op <strong>de</strong> begraafplaats Orth<strong>en</strong>. Hij was het ti<strong>en</strong><strong>de</strong> kind uit<br />
het ou<strong>de</strong>rlijke nest <strong>en</strong> <strong>de</strong> jongste zoon.<br />
Frans trouw<strong>de</strong>, 25 jaar oud, op 27-05-1914 in Waalwijk met<br />
Theodora Francisca Verwiel, die to<strong>en</strong> 22 jaar was. Theodora<br />
werd gebor<strong>en</strong> op 30-07-1891 in Waalwijk, dochter <strong>van</strong><br />
Egbertus Cornelis Verwiel (leerlooier) <strong>en</strong> Petronella Theodora<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 106 versie 3.1 dd 21 januari 2008
<strong>van</strong> <strong>De</strong>lft. Theodora is overle<strong>de</strong>n op 27-06-1968 in <strong>De</strong>n Bosch, bijna 77 jaar oud. Ze is<br />
bijgezet in het graf <strong>van</strong> Frans.<br />
Frans <strong>en</strong> Dora schonk<strong>en</strong> het lev<strong>en</strong> aan vier jong<strong>en</strong>s <strong>en</strong> twee meisjes.<br />
Enkele ker<strong>en</strong> in mijn lev<strong>en</strong> is er in mijn richting door m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> e<strong>en</strong> toespeling gemaakt op<br />
het gedrag <strong>van</strong> <strong>de</strong> familie Van <strong>Liempt</strong>. Die spitste zich toe op Frans, eertijds<br />
“burgemister <strong>van</strong> <strong>de</strong>n Elshout”. Ik wist <strong>van</strong> niets <strong>en</strong> er werd me door mijn familie ook<br />
niets na<strong>de</strong>rs verteld, behalve dat hij burgemeester <strong>van</strong> Oudheus<strong>de</strong>n was, waar het dorp<br />
Elshout on<strong>de</strong>r viel.<br />
Ev<strong>en</strong>als al zijn broers heeft Frans e<strong>en</strong> ambtelijke loopbaan gehad, <strong>en</strong> is hij zelfs<br />
bestuur<strong>de</strong>r gewor<strong>de</strong>n.<br />
<strong>De</strong> Waalwijkse perio<strong>de</strong>.<br />
Over zijn jeugd <strong>en</strong> opleiding is weinig terug gevon<strong>de</strong>n. Frans g<strong>en</strong>oot e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el <strong>van</strong> zijn<br />
opleiding <strong>van</strong> 29 september 1902 tot 31 augustus 1904 intern op het Serafijns seminarie<br />
in Langeweg <strong>en</strong> behoor<strong>de</strong> er tot <strong>de</strong> goe<strong>de</strong> leerling<strong>en</strong> (bron: archief paters kapucijn<strong>en</strong>,<br />
<strong>De</strong>n Bosch).<br />
Ook is bek<strong>en</strong>d dat Frans <strong>en</strong> zijn broers vroeger zeer on<strong>de</strong>rnem<strong>en</strong>d war<strong>en</strong> <strong>en</strong> nogal druk.<br />
Uitvoerig <strong>en</strong> luidruchtig vertel<strong>de</strong>n zij over hun we<strong>de</strong>rvaardighe<strong>de</strong>n. Zo war<strong>en</strong> ze e<strong>en</strong>s<br />
e<strong>en</strong> week<strong>en</strong>d op stap geweest <strong>en</strong> praatt<strong>en</strong> daar thuis hon<strong>de</strong>rduit over. Het rumoer was<br />
over to<strong>en</strong> moe<strong>de</strong>r Johanna vroeg: "En waar zijn jullie dan naar <strong>de</strong> kerk geweest?" (bron:<br />
Frans’ dochter Jeanne <strong>van</strong> Rooij- <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>).<br />
Op 9 september 1905 krijgt broer Ad eervol ontslag als 1 e ambt<strong>en</strong>aar in Waalwijk, omdat<br />
hij geme<strong>en</strong>tesecretaris in Didam wordt. Broer Antoon, to<strong>en</strong> 2 e ambt<strong>en</strong>aar neemt bij die<br />
geleg<strong>en</strong>heid di<strong>en</strong>s plaats in. Frans solliciteert naar <strong>de</strong> functie <strong>van</strong> 2 e ambt<strong>en</strong>aar. B&W<br />
besluit<strong>en</strong> hem voor e<strong>en</strong> half jaar als volontair te lat<strong>en</strong> werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> dan te bezi<strong>en</strong> of hij voor<br />
e<strong>en</strong> b<strong>en</strong>oeming in aanmerking komt. En blijkbaar bevalt hij, want op 1 april 1906 wordt<br />
hij b<strong>en</strong>oemd tot 2 e ambt<strong>en</strong>aar ter secretarie.<br />
In 1908 is zijn inkom<strong>en</strong> fl 350,-- per jaar <strong>en</strong> vraagt hij e<strong>en</strong> opslag <strong>van</strong> fl 50, omdat zijn<br />
jaarsalaris in <strong>de</strong> jar<strong>en</strong> daarvóór al met fl 100 is gedaald. E<strong>en</strong> jaar later vraagt hij aan<br />
B&W sam<strong>en</strong> met broer Anton om zijn salaris opnieuw te herzi<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
salarisveror<strong>de</strong>ning naar mo<strong>de</strong>l <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Eindhov<strong>en</strong> vast te stell<strong>en</strong>.<br />
In augustus 1908 is hij als<br />
“viermaan<strong>de</strong>r” in di<strong>en</strong>st. Op <strong>de</strong>ze<br />
foto is hij in <strong>de</strong> Harskamp op bivak.<br />
(foto collectie Jeanne <strong>van</strong> Rooij- <strong>van</strong><br />
<strong>Liempt</strong>)<br />
Op 15 mei 1913 wordt Frans door <strong>de</strong><br />
geme<strong>en</strong>teraad <strong>van</strong> Herpt met 6 <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> 7 stemm<strong>en</strong> b<strong>en</strong>oemd tot<br />
geme<strong>en</strong>tesecretaris.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 107 versie 3.1 dd 21 januari 2008
<strong>De</strong> Herptse perio<strong>de</strong>.<br />
Frans volgt in Herpt zijn broer Christ op,<br />
die naar <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Helmond vertrok.<br />
Ter geleg<strong>en</strong>heid <strong>van</strong> dat vertrek <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
inhuldiging <strong>van</strong> Frans was er e<strong>en</strong><br />
feestelijke bije<strong>en</strong>komst, waar<strong>van</strong><br />
hiernaast het verslag in <strong>de</strong> krant<br />
“Nieuwsblad <strong>van</strong> Heus<strong>de</strong>n <strong>en</strong> Alt<strong>en</strong>a”<br />
<strong>van</strong> 7 mei 1913.<br />
Hij wordt in Herpt ook kassier <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Boer<strong>en</strong>le<strong>en</strong>bank. Weg<strong>en</strong>s drukke<br />
werkzaamhe<strong>de</strong>n neemt hij in juli 1915<br />
ontslag uit <strong>de</strong>ze functie.<br />
In november <strong>van</strong> dat jaar slaagt Frans<br />
voor <strong>de</strong> acte Staatsinrichting M.O..<br />
En dat was mogelijk e<strong>en</strong> re<strong>de</strong>n om hem<br />
e<strong>en</strong> maand daarna tot waarnem<strong>en</strong>d<br />
geme<strong>en</strong>tesecretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te<br />
Oudheus<strong>de</strong>n (waaron<strong>de</strong>r Elshout) te<br />
b<strong>en</strong>oem<strong>en</strong>.<br />
In augustus 1915 br<strong>en</strong>gt <strong>de</strong><br />
Commissaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> Koningin e<strong>en</strong><br />
werkbezoek aan Herpt <strong>en</strong> maakt <strong>de</strong><br />
volg<strong>en</strong><strong>de</strong> aantek<strong>en</strong>ing over het te laat<br />
inlever<strong>en</strong> <strong>van</strong> het jaarverslag:<br />
Niet lang daarna, op 30 maart 1916, wordt hij b<strong>en</strong>oemd tot burgemeester <strong>van</strong><br />
Oudheus<strong>de</strong>n. Hij is dan nog in Herpt in <strong>de</strong> kost bij zijn oom Adrianus Christianus <strong>van</strong><br />
Helvoort, e<strong>en</strong> halfbroer <strong>van</strong> zijn moe<strong>de</strong>r, <strong>en</strong> di<strong>en</strong>s vrouw, Elisabeth Johanna Verhoev<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> Elshoutse perio<strong>de</strong>.<br />
Het geme<strong>en</strong>tehuis <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Oudheus<strong>de</strong>n staat in Elshout. <strong>De</strong> Echo <strong>van</strong> het<br />
Zui<strong>de</strong>n wijdt e<strong>en</strong> heel artikel aan zijn b<strong>en</strong>oeming tot burgemeester. Niet alle<strong>en</strong> was hij<br />
burgemeester, hij was ook secretaris <strong>van</strong> zijn geme<strong>en</strong>te. E<strong>en</strong> combinatie die to<strong>en</strong><br />
gebruikelijk was, maar wel veel vroeg <strong>van</strong> <strong>de</strong> betrokk<strong>en</strong>e.<br />
Hij blijft daarnaast ook secretaris <strong>van</strong> Herpt.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 108 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Na zijn installatie bij <strong>de</strong> Commissaris <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Koningin in <strong>De</strong>n Bosch toog hij naar het<br />
geme<strong>en</strong>tehuis, waar uitbundig gevlagd werd.<br />
Op verzoek <strong>van</strong> Frans blev<strong>en</strong> feestelijkhe<strong>de</strong>n<br />
daarbij achterwege.<br />
In Elshout gaat hij in <strong>de</strong> kost bij <strong>de</strong><br />
schoolmeester.<br />
<strong>De</strong> eerste wereldoorlog is aan <strong>de</strong> gang <strong>en</strong><br />
diverse artikel<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>n gerantso<strong>en</strong>eerd. Er<br />
wordt e<strong>en</strong> brandstoff<strong>en</strong>commissie ingesteld<br />
voor Heus<strong>de</strong>n, Elshout, Herpt <strong>en</strong> Drun<strong>en</strong>, die<br />
door Frans wordt voorgezet<strong>en</strong>.<br />
Op 28 mei 1918 trouwt Frans met<br />
Theodora Francisca Verwiel uit<br />
Waalwijk. Won<strong>de</strong>rlijk g<strong>en</strong>oeg wordt zij in<br />
<strong>de</strong> on<strong>de</strong>rtrouw- <strong>en</strong> <strong>de</strong> huwelijksadvert<strong>en</strong>tie <strong>en</strong>kel Francisca g<strong>en</strong>oemd. En blijkbaar (zie<br />
<strong>de</strong> foto) heeft Frans voor die geleg<strong>en</strong>heid zijn karakterestieke baard afgeschor<strong>en</strong>. In <strong>de</strong><br />
Waalwijkse trouwzaal bleek dat Frans zijn manchetknop<strong>en</strong> verget<strong>en</strong> was. Hij vroeg <strong>en</strong><br />
kreeg <strong>van</strong> zijn broer Antoon (die als ambt<strong>en</strong>aar <strong>van</strong> <strong>de</strong> Burgerlijke Stand het huwelijk<br />
registreer<strong>de</strong>) <strong>de</strong> zijne te le<strong>en</strong>. (bron <strong>en</strong> foto: Jeanne <strong>de</strong> Rooij- <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>)<br />
Frans was me<strong>de</strong>- oprichter<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> Drun<strong>en</strong>se veiling <strong>en</strong><br />
heeft zo bijgedrag<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong><br />
belangrijk aspect <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
ontwikkeling <strong>van</strong> <strong>de</strong> streek.<br />
Dat verklaart ook het ca<strong>de</strong>au,<br />
e<strong>en</strong> grote staan<strong>de</strong><br />
servieskast, met daarop <strong>de</strong><br />
tekst "Gesch<strong>en</strong>k <strong>van</strong> <strong>de</strong> veilingver: “<strong>De</strong> Langstraat” Aan <strong>de</strong>n E<strong>de</strong>lachtbare Heer F. <strong>van</strong><br />
Liemp<strong>de</strong> Aangebo<strong>de</strong>n bij zijn huwelijk 28 mei 1918".<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 109 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Het to<strong>en</strong>malige geme<strong>en</strong>tehuis in Elshout.<br />
Links er<strong>van</strong> woont <strong>de</strong> schoolmeester. Op <strong>de</strong><br />
beganegrond <strong>van</strong> het geme<strong>en</strong>tehuis is <strong>de</strong><br />
lagere school <strong>en</strong> rechts er<strong>van</strong> staat <strong>de</strong><br />
burgemeesterswoning aangebouwd. Na zijn<br />
huwelijk in 1918 gaat hij daar won<strong>en</strong><br />
In 1924 trekt daar ook <strong>de</strong> di<strong>en</strong>stbo<strong>de</strong>, Marie<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong>n Broek uit Herpt, bij in.<br />
Foto <strong>van</strong> het comité in Elshout dat e<strong>en</strong> feest organiseer<strong>de</strong> ter geleg<strong>en</strong>heid <strong>van</strong> het ein<strong>de</strong><br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong> eerste wereldoorlog. Mid<strong>de</strong>n vooraan met baard Frans <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>.<br />
Frans was e<strong>en</strong> buit<strong>en</strong>m<strong>en</strong>s. Zijn grote passie was <strong>de</strong> jacht, die hij in <strong>de</strong> lan<strong>de</strong>lijke<br />
omgeving naar hart<strong>en</strong>lust uitoef<strong>en</strong><strong>de</strong>. Hij <strong>de</strong>ed dat veel met zijn vri<strong>en</strong>d, dokter Seeters.<br />
To<strong>en</strong> zij bei<strong>de</strong>n <strong>van</strong>wege e<strong>en</strong> uit <strong>de</strong> hand gelop<strong>en</strong> jachtpartijtje veel te laat bij <strong>de</strong><br />
installatie <strong>van</strong> e<strong>en</strong> nieuwe Elshoutse pastoor arriveer<strong>de</strong>n, accepteer<strong>de</strong> <strong>de</strong> pastoor hun<br />
excuses on<strong>de</strong>r voorwaar<strong>de</strong> dat hij voortaan mee mocht gaan jag<strong>en</strong>. En zo geschied<strong>de</strong>…<br />
Dat Frans e<strong>en</strong> ferv<strong>en</strong>te jager was, betek<strong>en</strong><strong>de</strong> ook dat hij kraai<strong>en</strong> afschoot waar m<strong>en</strong> veel<br />
last <strong>van</strong> had. Als <strong>de</strong> veldwachter op het dak <strong>van</strong> het geme<strong>en</strong>tehuis bezig was <strong>de</strong> nest<strong>en</strong><br />
weg te hal<strong>en</strong>, schoot Frans <strong>de</strong> wegvlieg<strong>en</strong><strong>de</strong> kraai<strong>en</strong> af. <strong>De</strong> veldwachter <strong>de</strong>ed het dan in<br />
zijn broek <strong>van</strong> angst.<br />
Er was e<strong>en</strong> station Drun<strong>en</strong>- Elshout aan het “halve- zol<strong>en</strong>” spoorlijntje tuss<strong>en</strong> <strong>De</strong>n Bosch<br />
<strong>en</strong> Lage Zwaluwe. Als Frans met zijn vrouw dan <strong>van</strong> e<strong>en</strong> bezoek terugkwam <strong>en</strong> daar<br />
uitstapte, moest<strong>en</strong> zij in het pikkedonker <strong>de</strong> weg naar huis zi<strong>en</strong> te vin<strong>de</strong>n. Verlichting<br />
was er nog niet. Op e<strong>en</strong> keer liep<strong>en</strong> ze daarbij teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> laag muurtje aan. Ze war<strong>en</strong><br />
echter niet thuis, maar het bleek e<strong>en</strong> mestvaalt bij e<strong>en</strong> boer<strong>de</strong>rij te zijn. Frans snoof e<strong>en</strong>s<br />
flink <strong>en</strong> zei: "We zijn thuis".<br />
<strong>De</strong> vrouw <strong>van</strong> Frans <strong>de</strong>ed veel werk voor het Wit- Gele kruis in “<strong>de</strong>n” Elshout. En<br />
wanneer zij e<strong>en</strong>s op bezoek ging bij <strong>de</strong> vrouw <strong>van</strong> het schoolhoofd, maakt<strong>en</strong> <strong>de</strong> jong<strong>en</strong>s<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 110 versie 3.1 dd 21 januari 2008
er gebruik <strong>van</strong> door er <strong>de</strong> bess<strong>en</strong>struik<strong>en</strong> leeg te plukk<strong>en</strong>. Die jong<strong>en</strong>s had<strong>de</strong>n daar in<br />
<strong>de</strong>n Elshout natuurlijk e<strong>en</strong> prachtig lev<strong>en</strong>. Er kon <strong>van</strong> alles wor<strong>de</strong>n beleefd <strong>en</strong><br />
uitgehaald. Veel gevolg<strong>en</strong> had dat niet, want ze war<strong>en</strong> nu e<strong>en</strong>maal kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>n<br />
burgemeester. Wanneer er erg<strong>en</strong>s brand was, moest<strong>en</strong> zij het brandspuithuisje<br />
op<strong>en</strong>mak<strong>en</strong>. <strong>De</strong> sleutel was zoek, <strong>en</strong> zij wist<strong>en</strong> e<strong>en</strong> manier om <strong>de</strong> <strong>de</strong>ur op<strong>en</strong> te krijg<strong>en</strong>.<br />
Frans was lid <strong>van</strong> <strong>de</strong> Tilburgse politiehon<strong>de</strong>nver<strong>en</strong>iging (overig<strong>en</strong>s zon<strong>de</strong>r hond) <strong>en</strong><br />
moest daar tot ong<strong>en</strong>oeg<strong>en</strong> <strong>van</strong> zijn vrouw regelmatig he<strong>en</strong>.<br />
In 1922 wordt Frans herb<strong>en</strong>oemd tot burgemeester. In juni <strong>van</strong> dat jaar lost hij het eerste<br />
schot bij <strong>de</strong> oprichting <strong>van</strong> <strong>de</strong> schuttersver<strong>en</strong>iging “Onze Lieve Vrouw” in Elshout<br />
In 1924 is Frans lid <strong>van</strong> het ere- comité dat in Drun<strong>en</strong> e<strong>en</strong> gro<strong>en</strong>t<strong>en</strong>- <strong>en</strong><br />
fruitt<strong>en</strong>toonstelling organiseert. An<strong>de</strong>re hon<strong>de</strong>n had<strong>de</strong>n ook zijn belangstelling. In 1928<br />
is er e<strong>en</strong> hon<strong>de</strong>nt<strong>en</strong>toonstelling in Waalwijk, waar hij ook weer lid is <strong>van</strong> het ere- comité.<br />
Frans blijkt werkelijk e<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> schutter te zijn, want in het krant<strong>en</strong>verslag <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
jaarlijkse wedstrijd <strong>van</strong> 1925 <strong>van</strong> <strong>de</strong> bijzon<strong>de</strong>re vrijwillige Landstorm wordt gemeld: “Als<br />
vast <strong>en</strong> zeker schutter muntte uit <strong>de</strong> E<strong>de</strong>lAchtb. Heer F.A.M. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>, onze<br />
hooggeachte Burgemeester <strong>en</strong> Voorzitter <strong>de</strong>r Commissie <strong>van</strong> Toezicht, door wi<strong>en</strong> in 3<br />
series respectievelijk 45, 46 <strong>en</strong> 48 punt<strong>en</strong> wer<strong>de</strong>n behaald”. <strong>De</strong> prijz<strong>en</strong> beston<strong>de</strong>n uit<br />
<strong>en</strong>kele kistjes sigar<strong>en</strong>, maar hij w<strong>en</strong>ste daarvoor niet in aanmerking te kom<strong>en</strong>.<br />
Later dat jaar is hij weer e<strong>en</strong>s lid <strong>van</strong> e<strong>en</strong> ere- comité, nu ter geleg<strong>en</strong>heid <strong>van</strong> het 80-<br />
jarig bestaan <strong>van</strong> <strong>de</strong> Herptse harmonie.<br />
Frans was ook voorzitter <strong>van</strong> het Wit- Gele Kruis. Dat was in e<strong>en</strong> ver<strong>en</strong>iging op het<br />
gebied <strong>van</strong> ziek<strong>en</strong>- <strong>en</strong> gezondheidszorg, waarbij <strong>de</strong> rooms- katholieke geloofsbeleving<br />
voorop stond. Het wit <strong>en</strong> geel zijn e<strong>en</strong> verwijzing naar <strong>de</strong> pauselijke kleur<strong>en</strong>, zoals die<br />
ook in <strong>de</strong> vlag <strong>van</strong> Vaticaanstad voorkom<strong>en</strong>. Ook bekleed<strong>de</strong> hij het voorzitterschap <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong> RK Kiesver<strong>en</strong>iging.<br />
In 1927 werd door e<strong>en</strong> raadslid <strong>en</strong> e<strong>en</strong> wethou<strong>de</strong>r het functioner<strong>en</strong> <strong>van</strong> Frans aan <strong>de</strong><br />
kaak gesteld. Al eer<strong>de</strong>r had <strong>de</strong> Commissaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> Koningin aanmerking<strong>en</strong> op wat we<br />
nu zou<strong>de</strong>n noem<strong>en</strong> <strong>de</strong> “geme<strong>en</strong>telijke bedrijfsvoering” in <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Oudheus<strong>de</strong>n. Hij<br />
wist Frans te overtuig<strong>en</strong> dat die e<strong>en</strong> beter secretaris dan bestuur<strong>de</strong>r was. Frans heeft<br />
uitein<strong>de</strong>lijk zelf zijn ontslag als burgemeester ingedi<strong>en</strong>d, dat hem op 15 juni 1929 eervol<br />
werd verle<strong>en</strong>d. Hij bleef geme<strong>en</strong>tesecretaris <strong>van</strong> Oudheus<strong>de</strong>n <strong>en</strong> Herpt. Voor korte tijd<br />
kreeg Oudheus<strong>de</strong>n e<strong>en</strong> ver<strong>van</strong>g<strong>en</strong>d burgemeester, tot <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te werd opge<strong>de</strong>eld<br />
tuss<strong>en</strong> Heus<strong>de</strong>n <strong>en</strong> Drun<strong>en</strong>. En zeer loyaal werd die opvolger door Frans bij zijn<br />
installatie met e<strong>en</strong> speech <strong>van</strong> harte welkom gehet<strong>en</strong>.<br />
Zijn schoonmoe<strong>de</strong>r, Petronella Theodora Verwiel- <strong>van</strong> <strong>De</strong>lft (in <strong>de</strong> familie bek<strong>en</strong>d als<br />
tante Pietje), kwam na het overlij<strong>de</strong>n <strong>van</strong> haar man in 1932 bij het gezin won<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
verhuis<strong>de</strong> later mee naar <strong>De</strong>n Bosch.<br />
In <strong>de</strong> loop <strong>van</strong> 1931 vraagt <strong>en</strong> krijgt Frans ontslag als secretaris- p<strong>en</strong>ningmeester <strong>van</strong><br />
het Herptse Burgerlijk Arm<strong>en</strong>bestuur. Het jaar daarop wordt hij door <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>teraad<br />
b<strong>en</strong>oemd tot ag<strong>en</strong>t <strong>van</strong> <strong>de</strong> arbeidsbemid<strong>de</strong>ling.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 111 versie 3.1 dd 21 januari 2008
To<strong>en</strong> in 1935 <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>t<strong>en</strong><br />
Oudheus<strong>de</strong>n <strong>en</strong> Herpt<br />
wer<strong>de</strong>n opgehev<strong>en</strong> werd<br />
Frans als secretaris<br />
betrokk<strong>en</strong> in het dankwoord<br />
<strong>van</strong> hun burgemeesters.<br />
Frans is dan “met wachtgeld”. Stilzitt<strong>en</strong> doet hij niet; het geme<strong>en</strong>telijk bedrijf houdt zijn<br />
belangstelling. Hij gaat <strong>de</strong> Drun<strong>en</strong>se politiek in met e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> partij. Lijst 5, FAJ <strong>van</strong><br />
<strong>Liempt</strong> met als partijg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong> H <strong>de</strong> Wijs, M Klerks, A Hooijmaaijer, L Priem <strong>en</strong> J Veltman.<br />
Op 23 juli 1935 zijn <strong>de</strong> verkiezing<strong>en</strong> <strong>en</strong> wordt hij sam<strong>en</strong> met <strong>De</strong> Wijs uit Drun<strong>en</strong> als<br />
raadslid gekoz<strong>en</strong>. In <strong>de</strong> loop <strong>van</strong> 1936 echter verhuist hij naar <strong>De</strong>n Bosch <strong>en</strong> moet hij<br />
<strong>de</strong> Drun<strong>en</strong>se geme<strong>en</strong>teraad verlat<strong>en</strong>, waarna zijn plaats door <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> kandidaat<br />
<strong>van</strong> Lijst 5 wordt ing<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> boer<strong>en</strong> uit Elshout, Drun<strong>en</strong> <strong>en</strong> Vlijm<strong>en</strong> kwam<strong>en</strong> nog vaak naar <strong>de</strong> ou<strong>de</strong> "burgerva<strong>de</strong>r"<br />
om hulp, <strong>en</strong> Frans wil<strong>de</strong> h<strong>en</strong> best help<strong>en</strong>. Hij trok daar dan op <strong>de</strong> fiets he<strong>en</strong> om <strong>de</strong><br />
boekhouding te do<strong>en</strong>. En als er al e<strong>en</strong> beloning teg<strong>en</strong>over stond dan was dat vooral in<br />
natura.<br />
Frans’ ver<strong>de</strong>re lev<strong>en</strong> wordt vooral getek<strong>en</strong>d door zijn ziek zijn, dat na <strong>de</strong> twee<strong>de</strong><br />
wereldoorlog begon. An<strong>de</strong>rhalf jaar voor zijn overlij<strong>de</strong>n kreeg hij keelkanker waardoor<br />
zelfs e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el <strong>van</strong> zijn gezicht verminkt werd, <strong>en</strong> waaraan hij op 16 maart 1949 is<br />
overle<strong>de</strong>n.<br />
Links het bidpr<strong>en</strong>tje <strong>van</strong> Frans, <strong>en</strong> bov<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> foto <strong>van</strong> het graf <strong>van</strong> Frans <strong>en</strong> zijn<br />
vrouw op <strong>de</strong> begraafplaats Orth<strong>en</strong> in <strong>De</strong>n<br />
Bosch (2005)<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 112 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Op 23 <strong>de</strong>cember 1890 wordt Elisabeth Maria Josephina gebor<strong>en</strong>. Ze<br />
werd in het dagelijks lev<strong>en</strong> Betsy g<strong>en</strong>oemd (bron:<br />
overlij<strong>de</strong>nsadvert<strong>en</strong>tie FW <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>).<br />
Ze trouwt op 5 mei 1914 met <strong>de</strong> Tilburgse Arnoldus H<strong>en</strong>ricus<br />
Johannes Maria Verschuur<strong>en</strong>, met wie zij twee dochters Philom<strong>en</strong>a <strong>en</strong><br />
Johanna krijgt. Voor dat huwelijk was speciale Koninklijke disp<strong>en</strong>satie<br />
verkreg<strong>en</strong>, omdat het Burgerlijk Wetboek to<strong>en</strong> het huwelijk tuss<strong>en</strong><br />
schoonbroer <strong>en</strong> –zus, zon<strong>de</strong>r dat er sprake was <strong>van</strong> bijzon<strong>de</strong>re<br />
omstandighe<strong>de</strong>n, verbood.<br />
Betsy overlijdt in Tilburg op 2 april 1917. Haar man zal daarna met haar ou<strong>de</strong>re zus<br />
Martina trouw<strong>en</strong>. Meer uitgebrei<strong>de</strong> beschrijving volgt!<br />
Josephina Petronella Maria (Fi<strong>en</strong>tje), gebor<strong>en</strong> op 24 maart 1894, is het laatste kind uit<br />
het gezin. Ik heb haar nog persoonlijk gek<strong>en</strong>d als ons "tante Nonneke", ofwel soeur<br />
Melanie. Ev<strong>en</strong>als haar religieuse zuss<strong>en</strong> is ze op 27 augustus 1913 in klooster<br />
"Nazareth" te Oirschot geprofest bij <strong>de</strong> Franciscaness<strong>en</strong>.<br />
Va<strong>de</strong>r <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> was daar niet zo gelukkig mee, getuige het volg<strong>en</strong><strong>de</strong> verhaal, nog in<br />
2005 aan mij verteld door F.D. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> (zoon <strong>van</strong> M.A.J.) uit Waalwijk <strong>en</strong> bevestigd<br />
door Frans <strong>van</strong> <strong>de</strong> Reijt, mijn oudste neef die het verhaal <strong>van</strong> mijn grootva<strong>de</strong>r heeft<br />
gehoord:<br />
"Ze was <strong>de</strong> laatste dochter die te k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> gaf in het klooster te will<strong>en</strong> gaan. Va<strong>de</strong>r had<br />
het niet zo op met <strong>de</strong> geestelijkheid (waarschijnlijk ook niet met <strong>de</strong> sterk contemplatieve<br />
i<strong>de</strong>eën <strong>van</strong> <strong>de</strong> Franciscaness<strong>en</strong>, in Oirschot war<strong>en</strong> zij slotzusters) <strong>en</strong> liet haar met broer<br />
Ad e<strong>en</strong> week<strong>en</strong>d naar Brussel gaan. Daar zou zij dan <strong>de</strong> g<strong>en</strong>eugt<strong>en</strong> <strong>van</strong> het lev<strong>en</strong> wel<br />
ler<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> er wellicht afzi<strong>en</strong> om non te wor<strong>de</strong>n, zo re<strong>de</strong>neer<strong>de</strong> va<strong>de</strong>r Van <strong>Liempt</strong>.<br />
Dit uitstapje had echter niet het gew<strong>en</strong>ste effect op Fi<strong>en</strong>tje. Broer Ad woon<strong>de</strong> in<br />
Valk<strong>en</strong>swaard <strong>en</strong> daar was het op dat mom<strong>en</strong>t kermis. Na één avond was het al<br />
dui<strong>de</strong>lijk: niet <strong>de</strong> wereld, maar het klooster was <strong>de</strong> roeping. In arr<strong>en</strong> moe<strong>de</strong> bracht va<strong>de</strong>r<br />
haar met <strong>de</strong> koets (het "gerijke") naar Oirschot waar hij haar bij Moe<strong>de</strong>r- Overste<br />
aflever<strong>de</strong> <strong>en</strong> ge<strong>en</strong> "bruidsschat" wil<strong>de</strong> betal<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> nonn<strong>en</strong> (hetge<strong>en</strong> wel gebruikelijk<br />
was). Als re<strong>de</strong>n voer<strong>de</strong> hij aan dat er al twee <strong>van</strong> zijn dochters in het klooster zat<strong>en</strong><br />
waarvoor <strong>de</strong> bruidsschat wel betaald was. En alle drie war<strong>en</strong> ze ook nog e<strong>en</strong>s<br />
on<strong>de</strong>rwijzeres, zodat <strong>de</strong> or<strong>de</strong> er goed mee kon verdi<strong>en</strong><strong>en</strong>. Fi<strong>en</strong>tje werd daarop zon<strong>de</strong>r<br />
bruidsschat geaccepteerd."<br />
Volg<strong>en</strong>s het Millse bevolkingsregister heeft zij zich aldaar per 31 april 1917, kom<strong>en</strong><strong>de</strong> uit<br />
Oirschot, als religieuse/ on<strong>de</strong>rwijzeres gevestigd bij <strong>de</strong> Franciscaness<strong>en</strong> op het adres<br />
Kom A 115.<br />
Op 30 april 1919 vertrekt ze naar Haar<strong>en</strong> NBr. Na e<strong>en</strong> jaartje, op 24 april 1920, verhuist<br />
ze alweer door naar Nieuw- Vossemeer. Ze wordt daar hoofd <strong>de</strong>r school. Na ruim twee<br />
jar<strong>en</strong> wordt ze e<strong>en</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> keer geroep<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> nieuwe standplaats <strong>en</strong> vertrekt op<br />
25 september 1922 naar Gemert. Daar verblijft zij in klooster Nazareth aan het<br />
Bin<strong>de</strong>rseind 118 <strong>en</strong> staat er geregistreerd als hoofdon<strong>de</strong>rwijzeres. Daar is ze langer<br />
kunn<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong>, want pas op 27 augustus 1929 werd ze weer overgeplaatst, nu naar<br />
Valk<strong>en</strong>swaard, waar ze aan <strong>de</strong> (inmid<strong>de</strong>ls gesloopte) Mariaschool heeft gestaan.<br />
Als kind heb ik haar nog gek<strong>en</strong>d. Na <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> wereldoorlog werd er iets an<strong>de</strong>rs<br />
omgesprong<strong>en</strong> met <strong>de</strong> contemplatieve gedachte <strong>en</strong> het slotzusterf<strong>en</strong>ome<strong>en</strong> (die<br />
overig<strong>en</strong>s bij iemand die in het on<strong>de</strong>rwijs werkzaam was al min<strong>de</strong>r gehandhaafd kon<br />
wor<strong>de</strong>n doordat ze buit<strong>en</strong>shuis werkte <strong>en</strong> niet in "het slot" zat) <strong>en</strong> zo heb ik haar bij e<strong>en</strong><br />
bijzon<strong>de</strong>re geleg<strong>en</strong>heid e<strong>en</strong>s bij mijn ou<strong>de</strong>rs thuis gezi<strong>en</strong>. Maar ook zocht<strong>en</strong> we haar wel<br />
e<strong>en</strong>s op in het klooster. We zat<strong>en</strong> dan in e<strong>en</strong> apart kamertje <strong>en</strong> zij mocht er uit het "slot"<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 113 versie 3.1 dd 21 januari 2008
ij kom<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong>. Ook haar begraf<strong>en</strong>is op 21 <strong>de</strong>cember 1976 (ze overleed <strong>de</strong> 18 e ) heb ik<br />
meegemaakt. Ze is bijgezet op het kloosterkerkhof in Oirschot.<br />
(dit on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el wordt nog aangevuld. Er zijn veel interessante zak<strong>en</strong> te vertell<strong>en</strong> over het<br />
lev<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>).<br />
<strong>De</strong> laatste jar<strong>en</strong> <strong>van</strong> FW.<br />
40- jarig ambtsjubileum.<br />
In <strong>de</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n <strong>van</strong> 1 oktober 1911 werd alvast aandacht besteed aan het<br />
40- jarig ambtsjubileum als secretaris <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te Waalwijk. <strong>De</strong> redactie<br />
feliciteer<strong>de</strong> "hem op <strong>de</strong>ze heuglijk<strong>en</strong> dag, terwijl wij hem e<strong>en</strong> woord <strong>van</strong> warme lof <strong>en</strong><br />
hartelijk<strong>en</strong> dank br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> voor hetge<strong>en</strong> hij voor onze geme<strong>en</strong>te heeft gedaan. Want zeer<br />
zeker heeft secretaris Van <strong>Liempt</strong> groote verdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> voor onze plaats. Zijn groote<br />
wetsk<strong>en</strong>nis daar<strong>en</strong>bov<strong>en</strong> is <strong>van</strong> algeme<strong>en</strong>e vermaardheid.<br />
Behulpzaam, toegankelijk voor e<strong>en</strong>ie<strong>de</strong>r heeft hij met zijne uitgebrei<strong>de</strong> k<strong>en</strong>nis vel<strong>en</strong><br />
belangrijke di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> bewez<strong>en</strong>, <strong>en</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te met onkreukbar<strong>en</strong> trouw <strong>en</strong> ijver<br />
gedi<strong>en</strong>d".<br />
Op 2 oktober, e<strong>en</strong> zondag gaf eerst <strong>de</strong> Langstraatse Administratieve Ver<strong>en</strong>iging <strong>de</strong><br />
jubilaris e<strong>en</strong> hul<strong>de</strong> met gloedvolle woor<strong>de</strong>n <strong>van</strong> haar voorzitter. Daarna "kwam e<strong>en</strong><br />
stroom <strong>van</strong> telegramm<strong>en</strong> <strong>en</strong> an<strong>de</strong>re felicitaties, terwijl e<strong>en</strong> zeer groot aantal autoriteit<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re ingezet<strong>en</strong><strong>en</strong> hunne gelukw<strong>en</strong>sch<strong>en</strong> kwam<strong>en</strong> aanbie<strong>de</strong>n. Maandagmorg<strong>en</strong><br />
werd <strong>de</strong> jubilaris t<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>tehuize gehuldigd door het geheele personeel in alle takk<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> di<strong>en</strong>st <strong>van</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te, behalve <strong>de</strong> gasfabriek" (citaat Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n 5<br />
oktober 1911). Als ca<strong>de</strong>au kreeg Frans e<strong>en</strong> barometer <strong>en</strong> e<strong>en</strong> wan<strong>de</strong>lstok, "in <strong>de</strong> hoop<br />
dat die veel mooi weer zou aangev<strong>en</strong> dat zal uitlokk<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> wan<strong>de</strong>ling waarbij <strong>de</strong> stok<br />
past".<br />
Het afscheid als secretaris.<br />
Op eig<strong>en</strong> verzoek is Frans eervol ontslag<strong>en</strong> als geme<strong>en</strong>tesecretaris. In <strong>de</strong><br />
raadsverga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> 20 oktober 1911 werd dit ingewilligd, ingaan<strong>de</strong> per 1 januari 1912.<br />
Vanwege zijn grote verdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong> <strong>en</strong> langdurige werkverband, waar <strong>de</strong> burgemeester <strong>en</strong><br />
<strong>de</strong> raad nog e<strong>en</strong>s nadrukkelijk gewag <strong>van</strong> maakt<strong>en</strong>, werd hem e<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>slang p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> 2/3 <strong>van</strong> zijn jaarsalaris gegev<strong>en</strong>. Dat p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong> bedroeg fl. 866 per jaar. Overig<strong>en</strong>s<br />
kon dat p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel gegev<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>n wanneer <strong>de</strong> raad zou besliss<strong>en</strong> dat zijn zoon<br />
Antoon, to<strong>en</strong> eerste ambt<strong>en</strong>aar in Waalwijk, <strong>de</strong> nieuwe geme<strong>en</strong>tesecretaris zou wor<strong>de</strong>n.<br />
<strong>De</strong> re<strong>de</strong>n daar<strong>van</strong> was dat het p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong> door <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>tekas slechts kon wor<strong>de</strong>n<br />
opgebracht wanneer er ge<strong>en</strong> nieuwe ambt<strong>en</strong>aar aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> hoef<strong>de</strong> te wor<strong>de</strong>n. Want<br />
"Bij b<strong>en</strong>oeming <strong>van</strong> <strong>de</strong>n eerst<strong>en</strong> ambt<strong>en</strong>aar (dat was to<strong>en</strong> MAJ <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong>), welke<br />
b<strong>en</strong>oeming wij (B&W) met alle vertrouw<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> aanbevel<strong>en</strong>, zal met e<strong>en</strong>ige wijziging<br />
in <strong>de</strong> di<strong>en</strong>stur<strong>en</strong> <strong>van</strong> het secretariepersoneel, met <strong>de</strong> thans in functie zijn<strong>de</strong> ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>,<br />
<strong>de</strong> goe<strong>de</strong> gang <strong>de</strong>r administratie verzekerd blijv<strong>en</strong>, zodat uitbreiding <strong>van</strong> het personeel<br />
eerst nodig zal zijn bij ev<strong>en</strong>tuele uitbreiding <strong>de</strong>r administratie". <strong>De</strong>ze informatie schreef<br />
<strong>de</strong> verslaggever <strong>van</strong> "<strong>De</strong> Echo <strong>van</strong> het Zui<strong>de</strong>n" op; <strong>de</strong> raadsnotul<strong>en</strong> vermeld<strong>de</strong>n die<br />
"restrictie" niet.<br />
In <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> verga<strong>de</strong>ring werd zijn zoon M.A.J. (Antoon) met algem<strong>en</strong>e stemm<strong>en</strong> uit <strong>de</strong><br />
twee voorgedrag<strong>en</strong> (uit ti<strong>en</strong>) kandidat<strong>en</strong> b<strong>en</strong>oemd tot zijn opvolger.<br />
<strong>De</strong> burgemeester sprak volg<strong>en</strong>s <strong>de</strong> notul<strong>en</strong> <strong>de</strong> volg<strong>en</strong><strong>de</strong> re<strong>de</strong> uit:<br />
"Bij <strong>de</strong> zo-ev<strong>en</strong> voorgelez<strong>en</strong> ontslagaanvrage gevoel ik mij gedrong<strong>en</strong> <strong>van</strong>af <strong>de</strong>ze plaats<br />
e<strong>en</strong> woord <strong>van</strong> afscheid te richt<strong>en</strong> tot <strong>de</strong>n man, die 40 jar<strong>en</strong> lang het ambt <strong>van</strong><br />
Secretaris <strong>de</strong>zer geme<strong>en</strong>te trouw heeft vervuld <strong>en</strong> nu op zijn 70 e lev<strong>en</strong>sjaar dit<br />
veeleisch<strong>en</strong>d ambt neerlegt om zijne ver<strong>de</strong>re jar<strong>en</strong> in rust door te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 114 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Hij is in e<strong>en</strong> groot stuk geschie<strong>de</strong>nis <strong>de</strong>zer geme<strong>en</strong>te t<strong>en</strong> nauwste betrokk<strong>en</strong> geweest.<br />
Veel is over zijn hoofd gegaan. Lief <strong>en</strong> leed heeft hij in die jar<strong>en</strong> met <strong>de</strong> bewoners <strong>van</strong><br />
Waalwijk ge<strong>de</strong>eld.<br />
Ik behoef slechts te wijz<strong>en</strong> op het groot aantal huwelijksakt<strong>en</strong> door hem afgemaakt,<br />
waardoor aan innigste w<strong>en</strong>sch<strong>en</strong> werd voldaan; op <strong>de</strong> ook door hem in het<br />
geboorteregister ingeschrev<strong>en</strong><strong>en</strong>, waardoor vreug<strong>de</strong> werd gebracht in <strong>de</strong> gezinn<strong>en</strong>;<br />
maar ook op <strong>de</strong> vele nam<strong>en</strong> door hem in het boek <strong>de</strong>r doo<strong>de</strong>n geschrev<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong><br />
vergunning<strong>en</strong> door hem afgegev<strong>en</strong> om zoovel<strong>en</strong> die dierbaar war<strong>en</strong> te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> op <strong>de</strong>n<br />
doo<strong>de</strong>nakker.<br />
M<strong>en</strong>ig m<strong>en</strong>sch<strong>en</strong>lev<strong>en</strong> is als het ware administratief door zijne han<strong>de</strong>n gegaan. Behalve<br />
dit, wat ie<strong>de</strong>r in het bijzon<strong>de</strong>r raakt, heeft hij in die veertig jar<strong>en</strong> aan zoovele zak<strong>en</strong> voor<br />
het algeme<strong>en</strong> belang me<strong>de</strong>gewerkt <strong>en</strong> tot stand help<strong>en</strong> br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Ik waag hier niet in<br />
bijzon<strong>de</strong>rhe<strong>de</strong>n te tre<strong>de</strong>n.<br />
Thans gaat hij <strong>de</strong> plaats verlat<strong>en</strong>, welke hij veertig jar<strong>en</strong> lang met eere heeft bekleed,<br />
maar toch, <strong>en</strong> is het mij e<strong>en</strong> groot g<strong>en</strong>oeg<strong>en</strong> dit te kunn<strong>en</strong> constater<strong>en</strong>, <strong>de</strong> band die<br />
tussch<strong>en</strong> hem <strong>en</strong> <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te bestaat zal niet verbrok<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>n.<br />
Ofschoon zijn weg hem niet altijd heeft geleid langs bloemvel<strong>de</strong>n, w<strong>en</strong>sch ik hem nu nog<br />
vele gelukkige <strong>en</strong> zonnige jar<strong>en</strong> toe in het besef, dat <strong>de</strong> geme<strong>en</strong>te die hem verzekert<br />
door e<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>slang p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong> <strong>en</strong> daardoor uiting geeft aan erk<strong>en</strong>telijkheid voor <strong>de</strong> vele<br />
<strong>en</strong> langdurige di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> haar bewez<strong>en</strong> <strong>en</strong> hem tev<strong>en</strong>s daarvoor w<strong>en</strong>scht te huldig<strong>en</strong> bij<br />
geleg<strong>en</strong>heid <strong>van</strong> zijn veertigjarige ambtsvervulling".<br />
Het raadsverslag meldt dan "bravo's", waarop <strong>de</strong> heer Klijberg zegt: "Ik me<strong>en</strong> <strong>de</strong>n tolk te<br />
zijn <strong>van</strong> <strong>de</strong>n Raad, als ik ook nam<strong>en</strong>s <strong>de</strong>ze e<strong>en</strong> woord <strong>van</strong> hul<strong>de</strong> <strong>en</strong> dank bijvoeg".<br />
Ev<strong>en</strong> terug in <strong>de</strong> raadsverga<strong>de</strong>ring.<br />
In <strong>de</strong> raadsverga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> 11? <strong>de</strong>cember 1913 werd, naar aanleiding <strong>van</strong> het per 1<br />
oktober 1913 in werking stell<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong> "wet, regel<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> p<strong>en</strong>sionnering <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
geme<strong>en</strong>te- ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>, hunne weduw<strong>en</strong> <strong>en</strong> weez<strong>en</strong>", e<strong>en</strong> voorstel <strong>van</strong> B&W voor e<strong>en</strong><br />
geme<strong>en</strong>telijk p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>fonds voor geme<strong>en</strong>te- ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> behan<strong>de</strong>ld. Bij <strong>de</strong> daarbij<br />
gemaakte begroting werd opgemerkt dat "<strong>de</strong> inkoopsom <strong>van</strong> F.W. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> buit<strong>en</strong><br />
beschouwing was gelat<strong>en</strong>, omdat <strong>de</strong> wet ondui<strong>de</strong>lijk is t<strong>en</strong> opzichte <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong>grondslag <strong>van</strong> die ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> die voor het in werking tre<strong>de</strong>n <strong>de</strong>r wet e<strong>en</strong>e<br />
hoogere bezoldiging g<strong>en</strong>ot<strong>en</strong> dan na dat tijdstip".<br />
Overig<strong>en</strong>s tek<strong>en</strong><strong>de</strong>n <strong>de</strong> ambt<strong>en</strong>ar<strong>en</strong>, met succes, beroep aan teg<strong>en</strong> <strong>de</strong> regeling, omdat<br />
hun eig<strong>en</strong> bijdrage veel te hoog was.<br />
Ontslag als ambt<strong>en</strong>aar <strong>van</strong> <strong>de</strong> Burgerlijke Stand.<br />
Frans was in Waalwijk ook <strong>de</strong> ambt<strong>en</strong>aar <strong>van</strong> <strong>de</strong> Burgerlijke Stand.<br />
In <strong>de</strong> raadsverga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> 28 april 1916 wordt het verzoek om eervol ontslag <strong>van</strong> FW<br />
als ambt<strong>en</strong>aar <strong>van</strong> <strong>de</strong> Burgerlijke Stand behan<strong>de</strong>ld.<br />
Na zijn overlij<strong>de</strong>n: p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong> voor <strong>de</strong> weduwe.<br />
In <strong>de</strong> raadsverga<strong>de</strong>ring <strong>van</strong> 30 <strong>de</strong>cember 1916 wordt aan <strong>de</strong> weduwe <strong>van</strong> <strong>de</strong> overle<strong>de</strong>n<br />
oud- secretaris e<strong>en</strong> weduw<strong>en</strong>p<strong>en</strong>sio<strong>en</strong> <strong>van</strong> fl. 500 toegek<strong>en</strong>d.<br />
Postuum.<br />
In 2004 krijgt Frans postume eer. Sam<strong>en</strong> met <strong>en</strong>kele an<strong>de</strong>re person<strong>en</strong> die veel voor<br />
Waalwijk hebb<strong>en</strong> betek<strong>en</strong>d, zoals Van Schijn<strong>de</strong>l, Tiel<strong>en</strong> <strong>en</strong> Van Har<strong>en</strong>, wordt er op het<br />
nieuwe bedrijv<strong>en</strong>terrein Hav<strong>en</strong> VII e<strong>en</strong> straat naar hem vernoemd.<br />
Bron: geme<strong>en</strong>teraad Waalwijk, besluit 17 februari 2004.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 115 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Er is tot nu toe driemaal over het lev<strong>en</strong> <strong>van</strong> Franciscus Wilhelmus <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong><br />
geschrev<strong>en</strong>.<br />
Het artikel uit "<strong>De</strong> Klopkei" <strong>van</strong> Jan Ros<strong>en</strong>daal heb ik hierbov<strong>en</strong> integraal overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<br />
J. Huiz<strong>en</strong>ga wijdt pagina 165 <strong>van</strong> het boek "<strong>De</strong> Langstraat op <strong>de</strong> drempel <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
twintigste eeuw" ('s-Hertog<strong>en</strong>bosch 1985) aan hem.<br />
En zelf heb ik e<strong>en</strong> biografie mog<strong>en</strong> schrijv<strong>en</strong> die in het ka<strong>de</strong>r <strong>van</strong> <strong>de</strong> reeks "Brabantse<br />
biografieën" nummer 8 eind 2008 door het erfgoedhuis in <strong>De</strong>n Bosch is uitgegev<strong>en</strong>.<br />
(Uitgebrei<strong>de</strong> beschrijving<strong>en</strong> <strong>van</strong> Adrianus J J, Andreas H <strong>en</strong> hun naaste relaties volg<strong>en</strong>)<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 116 versie 3.1 dd 21 januari 2008
2. Mijn matriarchale (moe<strong>de</strong>rs) lijn<br />
Overzicht.<br />
Naam <strong>van</strong> <strong>de</strong> moe<strong>de</strong>r gebor<strong>en</strong> d m j te overle<strong>de</strong>n d m j te<br />
Maria Thijs?<br />
Joanna Keijsers? 25 02 1706? Rijkevorsel (B)? 08 07 1788? Rijkevorsel?<br />
Joanna Maria K<strong>en</strong>is 24 04 1742? Rijkevorsel (B)<br />
Adriana <strong>van</strong> <strong>de</strong>r Saek<strong>en</strong> 30 09 1787 Hoogstrat<strong>en</strong> (B)<br />
Regina <strong>van</strong> Dijck 11 06 1828 Meerle (B) 02 09 1910 Roos<strong>en</strong>daal<br />
Maria Louisa <strong>de</strong> Gier 30 05 1863 Rijsberg<strong>en</strong> 14 11 1913 Rij<strong>en</strong><br />
Cornelia Regina Louisa<br />
Mol<strong>en</strong>schot<br />
Meijers 17 07 1886<br />
Petronella Anna <strong>van</strong> <strong>de</strong>n<br />
Berg (gehuwd met A.H.<br />
<strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> †)<br />
(is bij tijd <strong>en</strong> wijle in bewerking)<br />
27 03 1919<br />
(gem. Gilze- R.) 16 06 1938 Breda<br />
Hult<strong>en</strong> (gem.<br />
Gilze- Rij<strong>en</strong>)<br />
05 05 2001<br />
Waalwijk<br />
Joanna Maria K<strong>en</strong>is is voorlopig <strong>de</strong> oudst teruggevon<strong>de</strong>n voormoe<strong>de</strong>r. Ze werd in<br />
Rijkevorsel gebor<strong>en</strong>.<br />
Ze is getrouwd met Petrus <strong>van</strong> <strong>de</strong>r Saek<strong>en</strong>, gebor<strong>en</strong> in Hoogstrat<strong>en</strong>.<br />
Uit hun huwelijk wer<strong>de</strong>n vijf kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> gebor<strong>en</strong>:<br />
* Begga <strong>en</strong> * Anna Maria, e<strong>en</strong> tweeling, op 11 <strong>de</strong>cember 1781 te Hoogstrat<strong>en</strong>;<br />
* Joanna Catharina, op 20 mei 1785 in Hoogstrat<strong>en</strong>;<br />
* Adriana, op 30 september 1787 in Hoogstrat<strong>en</strong>. Ze wordt ook wel Adriënne g<strong>en</strong>oemd;<br />
* Joanna Catharina, op 25 mei 1790 in Hoogstrat<strong>en</strong>. Blijkbaar is <strong>de</strong> eer<strong>de</strong>r gebor<strong>en</strong><br />
Joanna Catharina dan gestorv<strong>en</strong>.<br />
Adriana <strong>van</strong> <strong>de</strong>r Saek<strong>en</strong> is mijn betovergrootmoe<strong>de</strong>r gewor<strong>de</strong>n. Ze is gebor<strong>en</strong> op 30<br />
september 1787 in Hoogstrat<strong>en</strong>, dat to<strong>en</strong> nog tot <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>n hoor<strong>de</strong>.<br />
Ze is getrouwd met e<strong>en</strong> zes jaar jongere man, H<strong>en</strong>drik <strong>van</strong> Dijck. Hij werd op 7 juli 1793<br />
in Meerle gebor<strong>en</strong> <strong>en</strong> is daar in eerste instantie blijv<strong>en</strong> won<strong>en</strong>. Zijn beroep was volg<strong>en</strong>s<br />
het Meerlese bevolkingsregister uit 1820- 1827 "slagter". Op dat mom<strong>en</strong>t won<strong>en</strong> bij h<strong>en</strong><br />
ook e<strong>en</strong> "di<strong>en</strong>stmeid" <strong>en</strong> e<strong>en</strong> "r<strong>en</strong>t<strong>en</strong>ier" in, bei<strong>de</strong>n flink wat ou<strong>de</strong>r dan H<strong>en</strong>drik <strong>en</strong><br />
Adriana. E<strong>en</strong> verzorgingshuis met persoonlijke aandacht a<strong>van</strong>t la lettre, zo lijkt het wel.<br />
In 1828 staat H<strong>en</strong>drik (in <strong>de</strong> geboorteakte <strong>van</strong> Regina) bek<strong>en</strong>d als bakker.<br />
Uit hun huwelijk wer<strong>de</strong>n acht kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> gebor<strong>en</strong>:<br />
* Gerard, op 29 april 1814 in Meerle. Gerard wordt ook slagter <strong>en</strong> is op 10 mei 1858 in<br />
Breda getrouwd met <strong>de</strong> in die stad gebor<strong>en</strong> Maria Catharina Wagemakers;<br />
* Joanna, op 22 september 1815 in Meerle;<br />
* Adrianus, op 21 juni 1817 in Meerle;<br />
* Catharina, op 3 maart 1819 in Meerle;<br />
* Johannes (Jan), op 20 juni 1820 in Meerle. Jan kiest later, wanneer het gezin in<br />
Rijsberg<strong>en</strong> woont, het beroep <strong>van</strong> timmerman.<br />
* Anna Maria, op 24 september 1824 om 09:00 in Meerle. Ze gaat na <strong>de</strong> Rijsbergse<br />
perio<strong>de</strong> <strong>van</strong> het gezin op 31 maart 1851 (vlak voor <strong>de</strong> dood <strong>van</strong> haar va<strong>de</strong>r eind april) in<br />
Antwerp<strong>en</strong> won<strong>en</strong>.<br />
* Regina, op 17 januari 1828 om 04:00 in Meerle;<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 117 versie 3.1 dd 21 januari 2008
* H<strong>en</strong>ricus (H<strong>en</strong>drik), op 19 augustus 1831, ook in Meerle <strong>en</strong> later gehuwd met Maria<br />
Anna <strong>De</strong>ns uit Wortel. Hij is Belg <strong>van</strong> geboorte, want in 1830 had België zich <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
Ne<strong>de</strong>rlan<strong>de</strong>n afgeschei<strong>de</strong>n, e<strong>en</strong> aangeleg<strong>en</strong>heid die pas 9 jar<strong>en</strong> later door Ne<strong>de</strong>rland<br />
werd erk<strong>en</strong>d. Hij wordt later in Rijsberg<strong>en</strong> timmerman <strong>en</strong> vestigt zich <strong>van</strong> daar op 5<br />
februari 1848 in Antwerp<strong>en</strong>.<br />
Na 1836 verhuist het gezin naar Rijsberg<strong>en</strong>, waar H<strong>en</strong>drik zich als slagter vestigt op het<br />
adres Dorp H 605, later (misschi<strong>en</strong> hernummerd in) Dorp wijk A Laagstraat 16.<br />
H<strong>en</strong>drik overlijdt er op 30 april 1851, nog maar 57 jar<strong>en</strong> oud.<br />
Zoon Gerard is inmid<strong>de</strong>ls in <strong>de</strong> voetspor<strong>en</strong> <strong>van</strong> zijn va<strong>de</strong>r getre<strong>de</strong>n <strong>en</strong> heeft zich als<br />
"vleeschhouwer" in Breda na 1860 op het adres Halstraat A 452 gevestigd. Zijn moe<strong>de</strong>r<br />
Adriana <strong>van</strong> <strong>de</strong>r Saek<strong>en</strong> woont dan bij hem in (<strong>en</strong> zal ongetwijfeld in <strong>de</strong> slagerij hebb<strong>en</strong><br />
meegeholp<strong>en</strong>). Na 1870 is er binn<strong>en</strong> Breda nog verhuisd naar het adres Haagdijk C 130,<br />
waar Gerard weer als vleeschhouwer bek<strong>en</strong>d staat.<br />
Adriana <strong>van</strong> <strong>de</strong>r Saek<strong>en</strong> overlijdt daar op 4 <strong>de</strong>cember 1875, om 11 uur 's ocht<strong>en</strong>ds in <strong>de</strong><br />
leeftijd <strong>van</strong> 88 jar<strong>en</strong>. In <strong>de</strong> overlij<strong>de</strong>nsakte is haar naam als Van <strong>de</strong>r Sak<strong>en</strong> geschrev<strong>en</strong>.<br />
In <strong>de</strong> marge <strong>van</strong> <strong>de</strong> akte staat <strong>de</strong> aantek<strong>en</strong>ing "maagcatarh 1796", met e<strong>en</strong> paraaf,<br />
geschrev<strong>en</strong>. Wat <strong>de</strong> waar<strong>de</strong> daar<strong>van</strong> is, weet ik niet. Ze is gewoon oud gewor<strong>de</strong>n.<br />
Regina <strong>van</strong> Dijck werd mijn overgrootmoe<strong>de</strong>r. Zij verwissel<strong>de</strong> op latere leeftijd haar<br />
moe<strong>de</strong>rland België voor Ne<strong>de</strong>rland. Hieron<strong>de</strong>r haar geboorteakte <strong>van</strong> 17 januari 1828:<br />
Ze moet <strong>van</strong> aanpakk<strong>en</strong> gewet<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> liberale inslag hebb<strong>en</strong> gehad. Regina<br />
vestig<strong>de</strong> zich in Rijsberg<strong>en</strong> als woll<strong>en</strong>- <strong>en</strong> linn<strong>en</strong>naaister. Dat beroep blijkt uit <strong>de</strong><br />
geboorteakt<strong>en</strong> <strong>van</strong> haar kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>. Zo rond 1850, to<strong>en</strong> ze nog inwon<strong>en</strong>d was bij haar<br />
ou<strong>de</strong>rs, zal ze k<strong>en</strong>nis gekreg<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> aan haar latere man, Matthijs. Want zon<strong>de</strong>r<br />
getrouwd te zijn kreeg ze twee kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>:<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 118 versie 3.1 dd 21 januari 2008
* Johanna Adriana, op 25 februari 1854, <strong>en</strong><br />
* Maria Catharina Antonetta, op 29 september 1859. Die trouwt op 3 mei 1881 in<br />
Rijsberg<strong>en</strong> met Leonardus Hontelé uit Oostburg;<br />
Op <strong>de</strong>ze geboorteakt<strong>en</strong> staat nadrukkelijk on<strong>de</strong>rstreept "Onecht" geschrev<strong>en</strong>, naar <strong>de</strong><br />
moraal <strong>van</strong> die tijd. We mog<strong>en</strong> echter aannem<strong>en</strong> dat het echte kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> uit e<strong>en</strong> echte<br />
vleselijke relatie war<strong>en</strong>. Die relatie zal haar latere man zijn geweest, want to<strong>en</strong> zij<br />
trouw<strong>de</strong>n zijn <strong>de</strong>ze kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> "geëcht". En zo staat het ook in <strong>de</strong> huwelijksakte:<br />
"….Wij<strong>de</strong>rs verklar<strong>en</strong> comparant<strong>en</strong> dat zij voor hun huwelijk hebb<strong>en</strong> verwekt twee<br />
kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> <strong>van</strong> het vrouwelijk geslacht, bei<strong>de</strong> gebor<strong>en</strong> te Rijsberg<strong>en</strong> als t<strong>en</strong> eerste op <strong>de</strong>n<br />
vijf <strong>en</strong> twintigste Februarij e<strong>en</strong> duiz<strong>en</strong>d acht hon<strong>de</strong>rd vier <strong>en</strong> vijftig in <strong>de</strong> Registers <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong>n Burgerlijk<strong>en</strong> Stand dier Geme<strong>en</strong>te zijn ingeschrev<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> nam<strong>en</strong> <strong>van</strong> Johanna<br />
Adriana, als kind <strong>van</strong> Regina <strong>van</strong> Dijck, <strong>en</strong> t<strong>en</strong> twee<strong>de</strong>n op <strong>de</strong>n neg<strong>en</strong> <strong>en</strong> twintigst<strong>en</strong><br />
September e<strong>en</strong> duiz<strong>en</strong>d acht hon<strong>de</strong>rd <strong>en</strong> neg<strong>en</strong> <strong>en</strong> vijftig, <strong>en</strong> in <strong>de</strong> Registers <strong>van</strong> <strong>de</strong>n<br />
Burgerlijk<strong>en</strong> Stand dier Geme<strong>en</strong>te ingeschrev<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> nam<strong>en</strong> <strong>van</strong> Maria Catharina<br />
Antonetta, als kind <strong>van</strong> Regina <strong>van</strong> Dijck, waar<strong>van</strong> zij <strong>de</strong> geboort<strong>en</strong> akt<strong>en</strong>s hebb<strong>en</strong><br />
overgelegd <strong>en</strong> welke zij bij <strong>de</strong>ze bei<strong>de</strong> voor hunne dochters erk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, met verzoek dat<br />
<strong>van</strong> <strong>de</strong>ze erk<strong>en</strong>ning op <strong>de</strong>n kant <strong>de</strong>r Geboort<strong>en</strong> akt<strong>en</strong>s zal wor<strong>de</strong>n melding gemaakt".<br />
En zo is het ook gebeurd: in <strong>de</strong> kantlijn <strong>van</strong> <strong>de</strong> geboorteakt<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>de</strong>ze kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> staat<br />
<strong>de</strong> het gerecht gewaarmerkte aantek<strong>en</strong>ing dat ze "geëcht" zijn.<br />
Op 12 juli 1860 trouw<strong>de</strong> Regina in Rijsberg<strong>en</strong> dan ein<strong>de</strong>lijk met Mathaeus (Matthijs) <strong>de</strong><br />
Gier. Ze was to<strong>en</strong> 32 jaar oud. Ze kreg<strong>en</strong> nog drie kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> die <strong>De</strong> Gier heett<strong>en</strong>:<br />
* Karel Mathijs. Hij trouwt op 7 april 1894 in Rijsberg<strong>en</strong> met Maria Catharina Backx,<br />
geboortig <strong>van</strong> <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> plaats;<br />
* Catharina Antonetta Mathil<strong>de</strong>, gebor<strong>en</strong> op in Rijsberg<strong>en</strong>. Zij trouwt op 22 januari 1882<br />
in Rijsberg<strong>en</strong> met H<strong>en</strong>drikus Pull<strong>en</strong>s, geboortig <strong>van</strong> Raamsdonk;<br />
* Maria Louisa, die op 30 mei 1863, ook in Rijsberg<strong>en</strong> gebor<strong>en</strong> wordt.<br />
Regina's man Mathaeus, gewoonlijk Mathijs g<strong>en</strong>aamd, was "inlands kramer", geboortig<br />
<strong>van</strong> Driel (Velddriel) <strong>en</strong> woon<strong>de</strong> voor zijn huwelijk in Ou<strong>de</strong>nbosch. Mijn tante Wies<br />
(Louisa Maria <strong>van</strong> <strong>de</strong>n Berg) heeft me over hem het volg<strong>en</strong><strong>de</strong> over verteld (citaat uit e<strong>en</strong><br />
interview dat ik haar afnam op 20 februari 2006):<br />
Mathaeus <strong>de</strong> Gier was reiz<strong>en</strong>d koopman <strong>en</strong> ging, te voet welteverstaan, met stoff<strong>en</strong><br />
langs <strong>de</strong> <strong>de</strong>ur<strong>en</strong> om die te verkop<strong>en</strong>. Afstan<strong>de</strong>n <strong>van</strong> Meer (Meerle) naar Rijsberg<strong>en</strong><br />
war<strong>en</strong> heel gewoon voor hem. <strong>De</strong> stoff<strong>en</strong> betrok hij bij fabrikant<strong>en</strong> in Tilburg.<br />
E<strong>en</strong> zus <strong>van</strong> hem was getrouwd met Leo Hontelé uit Roos<strong>en</strong>daal <strong>en</strong> had<strong>de</strong>n daar e<strong>en</strong><br />
drukkerij.<br />
Mathijs heeft later in Rijsberg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> winkel gehad.<br />
Maria Louisa <strong>de</strong> Gier werd mijn overgrootmoe<strong>de</strong>r.<br />
To<strong>en</strong> ze 21 jaar was, trouw<strong>de</strong> ze met Carolus Ludovicus Arnoldus<br />
(Charles) Meijers, die op 19 februari 1854 in Tilburg gebor<strong>en</strong> werd.<br />
Uit hun op 28 augustus 1884 in Rijsberg<strong>en</strong> geslot<strong>en</strong> huwelijk wer<strong>de</strong>n<br />
vier kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> gebor<strong>en</strong>:<br />
* Joanna Rosalia Regina, op in Mol<strong>en</strong>schot (Gilze- Rij<strong>en</strong>). Ze trouwt<br />
op 5 oktober 1911 met Joannes Baet<strong>en</strong> uit Gilze- Rij<strong>en</strong>;<br />
* Maria<br />
* Kees<br />
* Cornelia Regina Louisa, op 17 juli 1886 in Mol<strong>en</strong>schot.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 119 versie 3.1 dd 21 januari 2008
E<strong>en</strong> aantal omstandighe<strong>de</strong>n, karaktertrekk<strong>en</strong> <strong>en</strong> het onvermog<strong>en</strong> met <strong>de</strong> ontstane<br />
situatie om te gaan hebb<strong>en</strong> geleid tot e<strong>en</strong> drama in <strong>de</strong>ze familie. Uit het eer<strong>de</strong>r<br />
aangehaal<strong>de</strong> interview met tante Wies tek<strong>en</strong><strong>de</strong> ik op:<br />
Charles was e<strong>en</strong> mooie man met e<strong>en</strong> grote baard, maar had e<strong>en</strong> onsympathiek karakter.<br />
Op 30- jarige leeftijd trouw<strong>de</strong> hij met <strong>de</strong> to<strong>en</strong> 21- jarige Maria. <strong>De</strong> zusjes <strong>De</strong> Gier<br />
ston<strong>de</strong>n bek<strong>en</strong>d als knappe meisjes. Jammer g<strong>en</strong>oeg had Maria suikerziekte. Insuline<br />
was er nog niet <strong>en</strong> naarmate ze ou<strong>de</strong>r werd, werd ze steeds frequ<strong>en</strong>ter ziek. Op het<br />
laatst was ze nag<strong>en</strong>oeg blind. Op 51- jarige leeftijd overleed ze. Charles <strong>en</strong> Maria<br />
had<strong>de</strong>n drie dochters (Anna, Cornelia Regina <strong>en</strong> Marie) <strong>en</strong> e<strong>en</strong> zoon (Kees).<br />
Charles heeft op <strong>de</strong> Normaalschool gestu<strong>de</strong>erd voor on<strong>de</strong>rwijzer. Hij heeft zich daarbij<br />
op geschie<strong>de</strong>nis gespecialiseerd. Hij is hoofd <strong>van</strong> <strong>de</strong> school in Mol<strong>en</strong>schot gewor<strong>de</strong>n. In<br />
die tijd zijn er diverse kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> gebor<strong>en</strong> die na korte tijd stierv<strong>en</strong> als gevolg <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
suikerziekte <strong>van</strong> moe<strong>de</strong>r. <strong>De</strong> grafjes zou<strong>de</strong>n nog in Mol<strong>en</strong>schot, op het kerkhof vlakbij <strong>de</strong><br />
ou<strong>de</strong> Sint Anna- kapel, aanwezig zijn (in 2006 niet meer, blijkt uit mijn inv<strong>en</strong>tarisatie<br />
aldaar AvL). Oma, Cornelia Regina, is in die kapel gedoopt, vlakbij het ou<strong>de</strong>rlijk huis.<br />
To<strong>en</strong> er e<strong>en</strong> vacature (inhou<strong>de</strong>n<strong>de</strong> e<strong>en</strong> betere positie) op <strong>de</strong> school in Rij<strong>en</strong> kwam, is<br />
Charles daar aang<strong>en</strong>om<strong>en</strong> <strong>en</strong> is het gezin naar Rij<strong>en</strong> verhuisd.<br />
Overgrootva<strong>de</strong>r Charles had al voor zijn vrouw stierf e<strong>en</strong> relatie met e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>re vrouw,<br />
althans dat heeft Piet Schil<strong>de</strong>rs die bij Charles op school stond, achteraf verteld. Drie<br />
maan<strong>de</strong>n na het overlij<strong>de</strong>n <strong>van</strong> Maria is hij met die vri<strong>en</strong>din getrouwd. Dat was e<strong>en</strong> klap<br />
in het gezicht <strong>van</strong> <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong>, tuss<strong>en</strong> wie <strong>en</strong> hun va<strong>de</strong>r ruzie ontstond die niet meer<br />
bijgelegd werd. <strong>De</strong> kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> ging<strong>en</strong> het huis uit.<br />
Anna, die ook on<strong>de</strong>rwijzeres was, trouw<strong>de</strong> met Jan Baet<strong>en</strong> <strong>en</strong> ging in Wouw won<strong>en</strong>.<br />
Oma (Cornelia Regina) trouw<strong>de</strong> op 16 februari 1914 met opa Joannes Joseph <strong>van</strong> <strong>de</strong>n<br />
Berg <strong>en</strong> ging in Hult<strong>en</strong> won<strong>en</strong>.<br />
Marie vertrok naar Wouw <strong>en</strong> kreeg daar e<strong>en</strong> betrekking als on<strong>de</strong>rwijzeres aan <strong>de</strong> school<br />
waar ook Jan Baet<strong>en</strong> werkte.<br />
Kees trok in bij zijn pasgetrouw<strong>de</strong> zus in Hult<strong>en</strong>.<br />
<strong>De</strong> kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> nooit meer contact met hun va<strong>de</strong>r gehad. E<strong>en</strong> schrijn<strong>en</strong>d voorbeeld<br />
daar<strong>van</strong> is dat to<strong>en</strong> Oma Cornelia met haar twee oudste kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> op het perron <strong>van</strong><br />
station Rij<strong>en</strong> op <strong>de</strong> trein stond te wacht<strong>en</strong> om naar Amsterdam te gaan, haar va<strong>de</strong>r, die<br />
op het teg<strong>en</strong>overligg<strong>en</strong><strong>de</strong> perron stond, zich niet verwaardig<strong>de</strong> iets teg<strong>en</strong> haar te<br />
zegg<strong>en</strong>. Charles “vond zich te goed” voor <strong>de</strong> familie (die waarschijnlijk naar <strong>de</strong> to<strong>en</strong><br />
heers<strong>en</strong><strong>de</strong> moraal het helemaal niet e<strong>en</strong>s met het huwelijk zal zijn geweest AvL) <strong>en</strong> brak<br />
ook met zijn zus in Tilburg, die met <strong>en</strong>e heer Robbe was getrouwd. Opa Joannes <strong>van</strong><br />
<strong>de</strong>n Berg heeft to<strong>en</strong> het initiatief g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> om die zus regelmatig te gaan bezoek<strong>en</strong>; dan<br />
bleef er nog <strong>en</strong>ig contact tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> families. <strong>De</strong> familie Robbe heeft dat erg<br />
gewaar<strong>de</strong>erd.<br />
Kees is, an<strong>de</strong>rs dan zijn twee zuss<strong>en</strong>, “in het leer” terecht gekom<strong>en</strong>. Na<strong>de</strong>rhand woon<strong>de</strong><br />
hij op kamers in Licht<strong>en</strong>voor<strong>de</strong> <strong>en</strong> was daar verloofd met <strong>en</strong>e Jo, zus <strong>van</strong> e<strong>en</strong> dier<strong>en</strong>arts<br />
ter plaatse. Ome Kees was e<strong>en</strong> vlotte v<strong>en</strong>t met bravoure. Hij was <strong>de</strong> peetoom <strong>van</strong> tante<br />
Wies. Hij hield er<strong>van</strong> om hard op zijn grote motor te rij<strong>de</strong>n. Hij heeft daarbij e<strong>en</strong> kind<br />
aangere<strong>de</strong>n. Daar is hij zo <strong>van</strong> streek <strong>van</strong> geraakt dat hij e<strong>en</strong> hartaanval kreeg <strong>en</strong><br />
overleed.<br />
<strong>De</strong> (mooie) spull<strong>en</strong> uit het ou<strong>de</strong>rlijk huis <strong>van</strong> <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> Meijers zijn door <strong>de</strong> nieuwe<br />
vrouw <strong>van</strong> Charles verkocht. Er is niets <strong>van</strong> bij <strong>de</strong> kin<strong>de</strong>r<strong>en</strong> terechtgekom<strong>en</strong>.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 120 versie 3.1 dd 21 januari 2008
Rechts e<strong>en</strong> foto <strong>van</strong> <strong>de</strong> familie<br />
Meijers- <strong>de</strong> Gier in gelukkiger tij<strong>de</strong>n,<br />
rond 1890 gemaakt. Staand va<strong>de</strong>r<br />
Charles. Links dochter Anna, mid<strong>de</strong>n<br />
Cor <strong>en</strong> zitt<strong>en</strong>d bij moe<strong>de</strong>r Regina op<br />
schoot Marie. <strong>De</strong> laatste werd later<br />
door haar nichtjes aangesprok<strong>en</strong> met<br />
"Staabrie". Dat was e<strong>en</strong> kin<strong>de</strong>rlijke <strong>en</strong><br />
dialectische verbastering <strong>van</strong> <strong>de</strong><br />
woor<strong>de</strong>n "ons tante Marie".<br />
Zoals gememoreerd stierf Maria<br />
Louisa op 51- jarige leeftijd, op 14<br />
november 1913, in Gilze- Rij<strong>en</strong>.<br />
Mijn grootmoe<strong>de</strong>r werd Cornelia<br />
Regina Louisa Meijers. Op 16<br />
februari 1913, drie maan<strong>de</strong>n na het<br />
overlij<strong>de</strong>n <strong>van</strong> haar moe<strong>de</strong>r, trouwt ze<br />
op 27- jarige leeftijd in Gilze- Rij<strong>en</strong><br />
met Joannes Joseph <strong>van</strong> <strong>de</strong>n Berg,<br />
to<strong>en</strong> 30 jaar.<br />
Ad J. <strong>van</strong> <strong>Liempt</strong> Pagina 121 versie 3.1 dd 21 januari 2008