POLAIRE EN APOLAIRE STOFFEN

Lesverloop
Fase 1 Hypothese opstellen
4
zwemmen in de olie • lesopzet
Introduceer het onderwerp door de leerlingen de tekst over de milieugevolgen van
een olieramp op werkblad 1 te laten lezen. Laat ze in groepjes nadenken over hoe
komt het dat de olie op het water drijft en het verenkleed van watervogels kapot
maakt. Verzamel eerst de ideeën over het drijven van de olie. Bespreek de
verschillende hypotheses en ga dan verder in op het idee dat olie drijft omdat het
lichter is dan water.
Alternatief: Laat de leerlingen een televisiereportage over de gevolgen van een
olieramp zien. Voorbeelden daarvan zijn via het trefwoord ‘olieramp’ te vinden op de
website van de VRT Nieuwsdienst http://www.vrtnieuws.net.
Fase 2 Hypothese verifiëren
Beredeneer samen met de leerlingen dat als deze hypothese klopt, ze moet opgaan
voor alle vloeistoffen die lichter zijn dan water. Bedenk via sturende hints samen met
en leerlingen hoe je kunt checken of die hypothese opgaat: via een proef met een
andere stof die ook lichter is dan water.
Laat in groepjes van twee of vier een proef uitvoeren waarbij een paar druppels
gekleurde alcohol worden toegevoegd aan water. Bespreek de resultaten en werk
toe naar het besluit dat de hypothese niet afdoende is. Alcohol is lichter dan water
maar het lost volledig op.
Herhaal de proef met slaolie. Laat de leerlingen goed roeren en vaststellen dat de
olie niet volledig vermengd raakt in het water. Denk samen met hen na over wat
oplossen eigenlijk precies betekent. Werk naar het besluit toe dat het drijven van de
olie op het water al minstens door twee fenomenen kan worden verklaard: olie is
lichter dan water en olie lost niet op in water.
Stel vervolgens de vraag of olie dan wel oplosbaar is in een andere stof. Hebben ze
wel eens en vetvlek in hun kleren gekregen? Kunnen ze die met water eruit krijgen?
Stel voor de oplosbaarheid van stoffen uit te zoeken aan de hand van een
vlekkentest. Geef de leerlingen werkblad 2 en een lap stof, voorzie in diverse
ingrediënten om vlekken te maken en traditionele middeltjes (water, zeep,
wasbenzine) om vlekken te verwijderen.
Laat de leerlingen eerst een voorspelling doen over de uitkomst van de vlekkentest
en pas daarna de test uitvoeren. Nadat ze de test hebben uitgevoerd, moeten ze
proberen een lijn in de resultaten van hun onderzoek te ontdekken en trachten het
(slechte) effect van zeep in combinatie met koud water te verklaren.