Brandweerstand van baksteenmetselwerk - Belgische ...

Belgische Baksteenfederatie
Kartuizersstraat 19 bus 19 - 1000 Brussel
tel. 00 32 (0)2 511 25 81
fax. 00 32 (0)2 513 26 40
www.baksteen.be
Muren uit
baksteenmetselwerk
Brandweerstand
van baksteenmetselwerk

INHOUD
1 Inleiding 2
2 Wettelijke verplichtingen 4
2.1 Algemeen 4
2.2 Basisnormen 5
3 Eisen voor materialen en bouwelementen 6
3.1 Brandreactie van materialen 6
3.1.1 Belgische classificatie 7
3.1.2 Europese classificatie 7
3.1.3 Eisen 8
3.2 Brandweerstand van bouwelementen 9
3.2.1 Belgische classificatie 10
3.2.2 Europese classificatie 10
3.2.3 Eisen 11
4 Prestaties van baksteen en baksteenmetselwerk 12
4.1 Brandreactie van baksteen 12
4.2 Brandweerstand van baksteenmetselwerk 12
5 Uitvoering 14
maart 2006
5.1 Wanddoorvoeren 14
5.2 Deuren en ramen 16
5.3 Bovenzijde van niet dragende wanden 16
1

2
INLEIDING 1
Vuur is niet alleen de vriend van de mens. Het veroorzaakt branden. Jaarlijks liggen in België bijna
10.000 branden van gebouwen aan de oorsprong van talrijke overlijdens, brandwonden en materiële
schadegevallen.
In de middeleeuwen werd dit opgelost door te eisen dat alle gebouwen in steen werden opgetrokken.
Tegenwoordig bieden alle constructiemethoden een antwoord aan het gevaar. Desondanks blijft het
een goede voorzorgsmaatregel om te opteren voor een steenachtig materiaal zoals baksteen dat zijn
brandreactie bewezen heeft gedurende zijn bakproces.

Foto nog te krijgen
1

4
WETTELIJKE VERPLICHTINGEN 2
2.1 Algemeen
In het federale België zijn er 3 niveaus die verantwoordelijkheid dragen en reglementeringen uitvaardi-
gen aangaande brand:
• De Federale Regering is bevoegd om de basisnormen uit te vaardigen met voorschriften voor alle
categorieën van gebouwen, zonder rekening te houden met hun bestemming. De federale overheid
heeft bovendien aanvullende reglementering uitgewerkt voor de brandveiligheid van o.a. werkplaat-
sen, ziekenhuizen, elektrische installaties, evenals de brandveiligheid van werknemers (codex).
• De Gewesten en Gemeenschappen zijn bevoegd om specifieke aspecten van veiligheid te regle-
menteren. Ze vervolledigen de federale reglementering die primeert. Eventuele bevoegdheidconflic-
ten tussen de gewestelijke en de federale reglementen komen voor het arbitragehof. Specifieke rege-
lingen worden bijvoorbeeld uitgevaardigd voor rusthuizen en hotels, kinderdagverblijven, campings,
schietstanden… enz.
• De Gemeenten vaardigen gemeentewetten en politiereglementen uit.
De burgemeester kan de federale of gewestelijke reglementering verstrengen, niet verzwakken, via
de bouwvergunning. De burgemeester is verantwoordelijk voor de toepassing van alle brandveilig-
heidsvoorschriften. Normaal vraagt hij het advies van zijn brandweer. Dit advies is niet bindend en de
burgemeester blijft hoofdelijk verantwoordelijk voor de veiligheid van de inwoners van de gemeen-
te en zijn gasten.
• De verzekeringsmaatschappijen kunnen op hun beurt specifieke verplichtingen opleggen via de
bijzondere voorwaarden van een brandverzekeringspolis (zie ook www.assuralia.be).

2.2 Basisnormen
De basisnormen van de federale overheid worden vastgelegd in het Koninklijk Besluit van 7 juli 1994 (BS
26 april 1995 en 31 december 1996), gewijzigd door het KB van 19 december 1997 (BS 30 december
1997) en het KB van 4 april 2003 (BS 5 mei 2003).
De integrale tekst van deze basisnormen is beschikbaar op de website www.staatsblad.fgov.be
Het KB van 19 december 1997 bevat bijlagen waarin de voorschriften worden opgenomen voor alle
gebouwen waarvoor de bouwvergunning is ingediend na 31 december 1997, behalve voor:
– gebouwen met maximaal 2 bouwlagen en met een totale oppervlakte van minder dan of gelijk aan
100 m 2
– eengezinswoningen
– industriegebouwen. Hiervoor zal nog een besluit komen.
Het KB van 4 april 2003 bracht een aantal wijzigingen aan, voornamelijk betreffende liften, verwar-
mingskelders, brandkleppen en dakbedekkingen.
Principe
Deze basisnormen bepalen minimale eisen waaraan de opvatting, de bouw en de inrichting van gebou-
wen moeten voldoen om:
– het ontstaan, de ontwikkeling en de voortplanting van brand te voorkomen.
– de veiligheid van de aanwezigen te waarborgen.
–preventief het ingrijpen van de brandweer te vergemakkelijken.
Dit vertaalt zich praktisch in een opdeling van het gebouw in verschillende compartimenten. Een
compartiment is een deel van een gebouw begrensd door wanden die de brandvoortplanting naar de
aanliggende compartimenten gedurende een bepaalde tijd verhinderen. Hierdoor wordt de voortplan-
ting van een brand tegengewerkt.
Binnen een compartiment dienen de noodzakelijke evacuatiewegen voorzien afhankelijk van de
grootte van het compartiment en van het gebouw.
De volledige evacuatie van het gebouw gebeurt langs de evacuatieniveaus. Een evacuatieniveau
is een bouwlaag die de uitgang(en) bevat waardoor evacuatie naar buiten mogelijk is.
2
5

6
EISEN VOOR MATERIALEN EN BOUWELEMENTEN
3
De eisen worden vertaald in voorschriften voor de brandreactie van een materiaal en voor de
brandweerstand van een bouwelement:
– De brandreactie van een materiaal biedt het antwoord op vragen als: Is er rookontwikkeling uit
het materiaal? Ontstaan giftige gassen? Is het materiaal brandbaar?
– De brandweerstand van een bouwelement biedt het antwoord op vragen als: Hoelang duurt het
vooraleer een wand binnen een brandend lokaal bezwijkt? Loopt de temperatuur van de muur aan
de andere zijde van de brandhaard niet te hoog op? Is er vlamdoorslag door de wand?
3.1 Brandreactie van materialen
De brandreactie is het geheel van eigenschappen van een bouwmateriaal met betrekking tot het ont-
staan en de ontwikkeling van brand.
Materialen kunnen ontvlambaar zijn, onbrandbaar of brandbaar.
– Een bouwmateriaal wordt ontvlambaar genoemd wanneer het neiging vertoont om gassen te ont-
wikkelen waarvan de aard en de hoeveelheid een verbranding in gasvormige fase kunnen veroorza-
ken, dat wil zeggen vlammen voortbrengen.
– Een materiaal wordt onbrandbaar genoemd wanneer het geen enkel uitwendig verschijnsel van
merkbare warmte-ontwikkeling vertoont tijdens een genormaliseerde proef waarbij het aan een
voorgeschreven verhitting blootgesteld wordt.

3.1.1 Belgische classificatie
3
De bouwmaterialen worden onderverdeeld in vijf klassen (A0, A1, A2, A3 en A4) in functie van het
proefresultaat van een proefmethode uit de norm NBN S 21-203 Brandbeveiliging in de gebouwen -
Reactie bij brand van de materialen - Hoge en middelhoge gebouwen. (A0 = onbrandbaar materiaal)
3.1.2 Europese classificatie
In de Europese norm EN 13501-1 Vuurindeling van bouwwaren en bouwdelen - Deel 1: Indeling
berustend op uitkomsten van de proeven op de tegenwerking tegen vuur van bouwwaren worden de
bouwmaterialen onderverdeeld in 7 euroklassen (A1, A2, B, C, D, E en F) waarvan de beste tot de klas-
se A behoren. Deze onderverdeling gebeurt door de materialen te onderwerpen aan proeven die reke-
ning houden met drie niveaus van thermische belasting (laag, middelmatig en hoog).
De bouwmaterialen worden geklasseerd in de klasse A1 en A2 nadat ze met succes onderworpen
werden aan het hoogste belastingsniveau (volledig ontwikkelde brand). Materialen uit klasse A1
zijn net iets beter dan materialen uit klasse A2. Zij nemen op geen enkele wijze deel aan de groei
van de brand of aan de volledige ontwikkelde brand. Verder wordt geen enkele rookproductie ver-
oorzaakt. Dit is niet noodzakelijk het geval bij klasse A2.
De klasse F typeert de materialen die geen enkele brandreactieprestatie vertonen.
De onderverdeling in een Belgische dan wel in een Europese klasse gebeurt niet op basis van dezelfde
brandproeven. Bijgevolg bestaat geen rechtstreekse overeenkomst tussen de Europese en Belgische
classificatie.
7

8
3.1.3 Eisen
3
De eisen voor de brandreactie van een materiaal worden in de basisnormen voorlopig nog gegeven in
functie van de Belgische classificatie:
Bekledingen van verticale wanden van EIS
technische lokalen en ruimten
parkeerruimten
collectieve keukens
machinekamers en schachten
– van liften en goederenliften A0
– van paternosterliften, containertransport en goederenliften
met laad- en losautomaat
– van hydraulische liften
stortkokers en de lokalen voor huisvuil
evacuatiewegen
binnentraphuizen (met inbegrip van sas en overloop)
overlopen van liften
huiskeukens, behalve in de LG
gevelbekledingen, behalve de decoratieve op de benedenverdieping.
geldt niet voor schrijnwerk en dichtingsvoegen
liftkooien en goederenliften
zalen
alle andere lokalen
– in de laagbouw (LG) A3
– in de middelhoge (MG) A4
– in de hoogbouw (HG) A4
Lage gebouwen (LG): h < 10 m
Middelhoge gebouwen (MG): 10 m ≤ h ≤ 25 m
Hoge gebouwen (HG): h > 25 m
A1
A2

3
De hoogte h is de afstand tussen het afgewerkte vloerpeil van de hoogste bouwlaag en het laagste peil
van de door de brandweerwagens bruikbare wegen omheen het gebouw.
Het dak met uitsluitend technische lokalen wordt bij deze hoogtemeting niet meegerekend.
3.2 Brandweerstand van bouwelementen
De brandweerstand van een wand wordt bepaald door uitvoering van een brandproef.
Bij een brandproef van een wand vormt het beproefde bouwelement één wand van de oven. In de oven
wordt dan een kunstmatige brand opgewekt volgens een temperatuur-tijd curve uit een internationa-
le norm ISO 834.
Lage gebouwen: h < 10 m
Middelhoge gebouwen: 10 m < h < 25 m
Hoge gebouwen: h > 25 m
h = “brandHOOGTE” = hoogte tussen afgewerkt vloerpeil hoogste (bewoonde) bouwlaag en (laagste) brandweerweg
Temperatuursverschil [°C]
1300
1200
1100
1000
900
800
700
600
500
400
300
200
100
0
niet bewoonde
ZOLDER
821
718
659
556
925
986
1029
0 60
120 180
Tijd [minuten]
240 300 360
Het resultaat van de brandproef wordt beoordeeld volgens drie criteria met overeenkomstige symbolen:
– Stabiliteit (R): tijd gedurende dewelke het element zijn dragende functie blijft vervullen zonder ver-
vormingen te vertonen die onverenigbaar zijn met zijn functie in de stabiliteit van de constructie.
1090
1133
1193
9

10
3
– Vlamdichtheid (E): tijd gedurende dewelke geen vlammen door de niet-blootgestelde zijde van de
wand gaan (een katoenprop op 2 à 3 cm voor de wand mag niet ontvlammen)
– Thermische isolatie (I): tijd gedurende dewelke de gemiddelde temperatuur aan de niet-blootgestel-
de zijde kleiner blijft dan 140 °C en de maximale temperatuur kleiner blijft dan 180 °C.
Definitie
De brandweerstand van een bouwelement geeft aan hoelang het bouwelement zijn functie kan
uitoefenen ondanks een blootstelling aan brand.
De functie van het bouwelement kan zijn:
– dragende functie (R)
– scheidende functie (EI)
– dragende en scheidende functie (REI)
3.2.1 Belgische classificatie
De brandweerstand (Rf) van een bouwelement is de tijd uitgedrukt in minuten gedurende dewelke een
bouwelement gelijktijdig aan bovenstaande drie criteria voldoet (R, E en I) volgens de norm NBN 713-
020 Weerstand tegen brand van bouwelementen.
De norm voorziet Rf graden in functie van de genormaliseerde tijden: 6u - 4u - 3u - 2u - 1 1/2u - 1u - 1/2u
- 1/4u.
3.2.2 Europese classificatie
Deze drie criteria worden afzonderlijk behandeld in de Europese norm EN 13501-2 Brandclassificatie
van bouwproducten en bouwdelen - Deel 2: Classificatie gebruik makend van gegevens van brandweer-
standsproeven, met uitsluiting van producten voor gebruik in ventilatiesystemen.
Verschillende combinaties (voor dragende wanden: REI, RE, R en voor niet-dragende scheidende wan-
den: EI, E) worden mogelijk. Bijvoorbeeld:
RE 60 is een bouwelement dat gedurende 60 min voldoet aan de criteria stabiliteit en vlamdichtheid,
maar waarvan de temperatuur aan de niet-blootgestelde zijde te hoog oploopt.

3.2.3 Eisen
Wij beperken ons hier tot de voornaamste eisen uit de basisnorm.
3
De eisen worden gegeven in functie van de Belgische classificatie met begrenzingen aan de Rf waarde.
In de onderstaande tabel wordt de minimale Rf waarde gegeven van een aantal scheidingswanden en
van de wanden van een eventueel sas doorheen die scheidingswand.
Vereiste brandweerstand Rf (uur) LG MG HG
Structurele elementen: - 1/2u indien - 1u boven Ei 2u
Scheidingswanden
slechts 1 bouwlaag
- 1u indien meer
bouwlagen
- 1u kelder (1)
- 2u onder E (2) i
tussen gebouwen 1u 2 u + sas 1u 4u + sas 2u
tussen compartimenten Cfr. (1) 1u + sas 1u 2u + sas 2u
van een zaal Cfr. (1) 1u 2u + sas 2u
van een lokaal met nachtbezetting Cfr. (1) 1u 1u
van een archieflokaal - 1u 1u
van een lokaal voor huisafval 1u 1u + sas 1u 2u + sas 2u
van de collectieve keuken
van liften + bordes, van machine-
1u 1u 2u + sas 2u
kamer voor liften, van winkelruimte,
van trappenhuis roltrap, van verticale
leidingen, van stortkokers
1u 1u 2u
van een transformatorlokaal 1u 2u 2u
van een stookplaats Cfr. (1) 2u 2u
van een trappenhuis Cfr. (1) Cfr. (2) 2u
van een evacuatieweg - boven E: - 1/2u - 1/2u - 1/2u
- op E: - 1/2u - 1u - 2u
van een technische ruimte en van
een parking
Cfr. (1) 1u + sas 1u 2u + sas 2u
van technische lokalen,
archieflokalen,… in een parking
1u 2u + sas 2u 2u + sas 2
u
Tussenwanden van een winkelruimte 1/2u 1/2u 1/2u
E = evacuatieniveau, E i = laagste evacuatieniveau
11

12
PRESTATIES VAN BAKSTEEN
EN BAKSTEENMETSELWERK
4.1 Brandreactie van baksteen
Baksteen is een materiaal dat steeds tot de Belgische brandbestendigheidsklasse A0 behoort.
4
Door deze classificatie als A0, kan baksteen in eender welke toepassing gebruikt worden, zonder nood-
zaak om bijkomende maatregelen te nemen zoals o.a. brandwerende beschermingslagen.
Ook Europees wordt baksteen ingedeeld in de hoogste brandbestendigheidsklasse A1. De beschikking
van de Europese commissie van 4 oktober 1996 bepaalt dat baksteen met een gehalte organisch mate-
riaal kleiner dan 1,0 % (massa- of volumeprocenten afhankelijk wat het grootst is) zonder verder onder-
zoek in klasse A1 valt.
Samengevat behoort baksteen tot volgende klasses:
Belgisch A0 volgens NBN S 21-203 en KB van 19 december 1997
Europees A1 volgens EN 13501-1
4.2 Brandweerstand van baksteenmetselwerk
De waarden voor de brandweerstand van een onbepleisterde wand met klassiek vermetselde snelbouw-
blokken bedragen volgens NBN B23-003:
wanddikte niet-bepleisterd bepleisterd
9 cm Rf 1u Rf 2u
14 cm Rf 2u Rf 4u
19 cm Rf 6u Rf > 6u
Deze waarden zijn eveneens geldig bij binnenmuurstenen met tand- en groefsysteem, op voorwaarde
dat de vertikale voegen worden dichtgesmeerd of dichtgelijmd. Dit is nodig om te blijven voldoen aan
het criterium van de thermische isolatie (I).

4
Een goed uitgevoerde tweezijdige bepleistering van 10 mm verhoogt de brandweerstand tot respectie-
velijk 2 uur; 4 uur; meer dan 6 uur.
De goede brandweerstand van een gipspleister wordt verklaard doordat elk gipskristal twee watermo-
leculen heeft die bij brand warmte absorberen om te verdampen.
Deze waarden voor baksteenmetselwerk zijn reeds gekend sinds 1970 en sindsdien bevestigd in contro-
lerende proeven.
Als dragende muur voldoet reeds een onbepleisterde baksteenmuur van 14 cm breedte aan de streng-
ste eisen voor lage of middelhoge gebouwen. Als scheidingswand voldoet meestal een onbepleisterde
baksteenmuur van 9 cm.
13

14
UITVOERING
5.1 Wanddoorvoeren
5
Voor enkelvoudige wanddoorvoeren bestaan een aantal eenvoudige regels die neergeschreven zijn in
een omzendbrief van de minister van Binnenlandse Zaken van 15 april 2004.
Een wanddoorgang wordt beschouwd als enkelvoudig wanneer hij op voldoende afstand ligt van de
andere wanddoorgangen (zie figuur).
Brandbare
isolatie
De algemene regel is dat de doorvoering geen nadelige invloed mag hebben op de brandweerstand
van het doorboorde bouwelement.
Er bestaan een aantal typeoplossingen om hieraan te voldoen:
1) Afdichting van de doorvoeringen met mortel of rotswol met minimale diepte L m = 50 mm voor E60
en minimale diepte L m = 70 mm voor E120.
B ≥ 25 mm
C ≥ 25 mm
d
∆
B C
Afstand ≥ ∆ Afstand
≥ D
B + C ≥ Lm A ≥ Lm A
Afstand ≥ D
D
d
Onbrandbare
isolatie
≥ 50 mm
d
∆
Rotswol

De maximale diameter in mm van de doorvoering wordt in de tabel gegeven.
5
Aard van de leiding Afdichting E30 E60 E120
brandbare leiding en met mortel 50 50 50
elektrische kabels met rotswol 50 25 25
met mortel of met rotswol 160 160 75
onbrandbare leidingen* met mortel of rotswol en met (automatische)
vulling met water bij brand
160 160 160
* metaal of een andere onbrandbare stof met smeltpunt > 727°C, met uitzondering van glas
2) Gebruik van een mantelbuis, met minimale diepte L m = 50 mm voor E60 en minimale diepte L m = 70
mm voor E120.
L
B
L
De maximale diameter van de wanddoorvoer wordt gedefinieerd afhankelijk van de speling tussen de
leiding en de mantelbuis.
C
B ≥ 25 mm
C ≥ 25 mm
B + C ≥ L m
Met rotswol
opgevulde speling
Open speling
(max. 4 mm)
Lengte L mantelbuis Speling E30 E60 E120
metalen of onbrandbare mantelbuis open 110 110 90
L = 300 mm gevuld met rotswol 110 110 25
metalen of onbrandbare mantelbuis open 90 90 25
L = 140 mm gevuld met rotswol 50 25 25
PVC mantelbuis L = 140 mm open 40 40 25
c) Tenslotte dient vermeld dat er bij hangtoiletten met een maximale diameter van 110 mm geen nega-
tieve invloed wordt uitgeoefend op de brandweerstand van de wand.
15

16
5.2 Deuren en ramen
5
De brandweerstand van een deur of raam is doorgaans kritischer dan de brandweerstand van een wand
aangezien de kieren en spleten rookgassen kunnen doorlaten. Op dit ogenblik is het voor de plaatsing
van de Rf-deuren wettelijk niet meer verplicht om een beroep te doen op een erkende plaatsers (besluit
van 23 maart 2004 van de Raad van State). Deze bevoegdheid werd nagegaan door de certificeringsin-
stelling ISIB (Institut de Sécurité Incendie - Instituut voor brandveiligheid). De verplichte erkenning is
dus overgegaan in een vrijwillige certificatie. Het is aangeraden om te kiezen voor gecertificeerde
plaatsers die zich op vrijwillige basis onderwerpen aan een toetsing door het keuringsorgaan ISIB.
Bij Rf-deuren worden schuimvormende strips toegepast die de de spelingen rondom het deurblad
opvullen in geval van brand (opschuimen) en die ter hoogte van koudebruggen in de deur (zoals bv. de
slotkast) warmte opnemen (endotherme reactie).
5.3 Bovenzijde van niet dragende wanden
Niet dragende wanden mogen geen hard contact vormen met de hoger gelegen vloer. Wanneer zij een
scheidende functie hebben moet de thermische isolatie en de vlamdichtheid van de wand echter
behouden blijven.
Om deze scheidende functie te blijven vervullen kan een onbrandbaar
isolatiemateriaal zoals rotswol aan de top van de wand aangebracht
worden. Deze rotswol wordt aan beide zijden luchtdicht afgesloten door
een soepele voeg. De soepele voeg verhindert de rookdoorgang.
Een alternatief bestaat uit het aanbrengen van producten die opschui-
men bij brand.