Workshop 5, Neuropathische pijn - Pijnverpleegkundigen
Workshop 5, Neuropathische pijn - Pijnverpleegkundigen
Workshop 5, Neuropathische pijn - Pijnverpleegkundigen
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Workshop</strong> <strong>Neuropathische</strong> Pijn<br />
Handouts<br />
NB degenen die de workshop hebben gevolgd krijgen de handouts ook<br />
via de mail. Echter omdat blijkt dat de plaatjes van de <strong>pijn</strong>geleiding te<br />
zwaar zijn om via de mail te verzenden krijgen degenen die zich hebben<br />
ingeschreven voor de handouts nog aanvullende berichtgeving hoe ze de<br />
plaatjes alsnog kunnen bekijken. Voor meer informatie: info@e-nursing.nl
E-nursing<br />
Platform voor online zorgcursussen<br />
Marion Giesberts<br />
www.e-nursing.nl
Nociceptieve <strong>pijn</strong><br />
Pijn met zowel<br />
neuropathische en<br />
nociceptieve<br />
componenten<br />
<strong>Neuropathische</strong> <strong>pijn</strong>
Wat is neuropathische <strong>pijn</strong>?<br />
International Association for the Study of Pain:<br />
Pijn die ontstaat of wordt veroorzaakt door<br />
primaire beschadiging of disfunctie<br />
van het zenuwstelsel<br />
Chronische neuropathische <strong>pijn</strong> heeft geen<br />
waarschuwingsfunctie
<strong>Neuropathische</strong> <strong>pijn</strong><br />
(Davis, 2005)<br />
<strong>Neuropathische</strong> <strong>pijn</strong> omvat die <strong>pijn</strong>syndromen die<br />
worden onderhouden door afwijkende somatosensorische<br />
processen in het perifere of centrale<br />
zenuwstelsel, of in beide<br />
“Positieve” symptomen: hyperalgesie of allodynie<br />
“Negatieve” symptomen: abnormale sensaties<br />
(verminderde gevoeligheid, paresthesieën) en<br />
gevoelsverlies
Ontstaan chronische <strong>pijn</strong>: sensitisatie<br />
Bij weefselschade worden zenuwuiteinden, de<br />
nociceptoren, geprikkeld<br />
Door thermische, mechanische en biochemische<br />
invloeden komen neurotransmitters vrij zoals bradykinine,<br />
prostaglandine en serotinine<br />
Neurotransmitters faciliteren de transmissie van<br />
<strong>pijn</strong>prikkels naar de hersenen<br />
Bij aanhoudende schade aan weefsel komen stoffen vrij die<br />
zorgen voor de verlaging van de prikkeldrempel van<br />
nociceptoren en ook zelf <strong>pijn</strong> kunnen veroorzaken. Dit<br />
proces heet sensitisatie
Verschil nociceptieve <strong>pijn</strong> vs.<br />
neuropathische <strong>pijn</strong>:<br />
Nociceptieve <strong>pijn</strong>:<br />
Een adequate<br />
fysiologische respons<br />
op een <strong>pijn</strong>lijke<br />
stimulus<br />
<strong>Neuropathische</strong> <strong>pijn</strong>:<br />
Een inadequate<br />
respons veroorzaakt<br />
door disfunctioneren<br />
van een onderdeel van<br />
het zenuwstelsel
Verschil allodynie - hyperalgesie:<br />
Hyperalgesie =<br />
een toegenomen<br />
gevoeligheid voor<br />
een stimulus die<br />
normaal <strong>pijn</strong>lijk is<br />
Allodynie =<br />
een toegenomen<br />
gevoeligheid voor<br />
een stimulus die<br />
normaal niet<br />
<strong>pijn</strong>lijk is
Classificatie van neuropathische <strong>pijn</strong> op basis van de plaats<br />
en vorm van de zenuwschade (Patt 1993)<br />
<strong>pijn</strong>lijke<br />
polineuropathie<br />
neuralgie<br />
schietende <strong>pijn</strong><br />
Sympathische Reflex<br />
Dystrofie / causalgie<br />
perifeer<br />
fantoom<strong>pijn</strong><br />
zenuwcompressie<br />
<strong>Neuropathische</strong> Pijn<br />
plaats beschadiging<br />
neuromen<br />
afgescheurde<br />
zenuwplexus<br />
perifeer + centraal<br />
betrokkenheid van het sympathisch zenuwstelsel<br />
centraal<br />
centrale <strong>pijn</strong><br />
postherpetische<br />
neuralgie
Hoe vaak komt neuropathische <strong>pijn</strong> voor?<br />
Lumbosacraal radiculair syndroom 3 – 5%<br />
Multiple Sclerose 50 – 80%<br />
Na CVA 10%<br />
Diabetes Mellitus 16%<br />
Aids 28%<br />
Postherpetische neuralgie<br />
Bij ouderen > 70<br />
5 – 10%<br />
tot 50%<br />
Dwarslaesie 75%<br />
Parkinson 40%<br />
Na amputatie 20 – 75%<br />
Na borstamputatie 20 – 30%
Diagnostiek van neuropathische <strong>pijn</strong><br />
Pijnanamnese (mbv DN4 vragenlijst)<br />
Pijndagboek (zelfrapportage)<br />
Medische voorgeschiedenis (trauma, ziekte)<br />
Medisch onderzoek
Kenmerken van neuropathische <strong>pijn</strong><br />
Ontstaat meestal in korte tijd na latente periode<br />
Constant met spontane exacerbaties<br />
Brandend / schrijnend / elektriciteit<br />
Toename bij normale prikkels (allodynie)<br />
Geen aantoonbare relatie met beweging / belasting/<br />
houding
Totale <strong>pijn</strong><br />
naar: C. Saunders<br />
verlies sociale rol<br />
vermoeidheid<br />
slapeloosheid<br />
verlies hoop<br />
bijwerkingen ziekte<br />
depressie<br />
angst voor dood<br />
somatische bron<br />
totale<br />
<strong>pijn</strong><br />
angst<br />
onzekerheid<br />
angst voor <strong>pijn</strong><br />
overige klachten<br />
andere ziekten<br />
woede<br />
verlies<br />
waardigheid<br />
vertraagde<br />
diagnostiek<br />
slecht bereikbare<br />
zorgverleners<br />
geïrriteerdheid
Behandeling van neuropathische <strong>pijn</strong><br />
Behandeling gericht op (lichamelijke) oorzaak<br />
Combineren met aandacht voor <strong>pijn</strong>beleving en<br />
<strong>pijn</strong>gedrag
Behandeling van neuropathische <strong>pijn</strong><br />
Niet-medicamenteus<br />
Neurostimulatie (TENS / ESES)<br />
(Sympathicusblokkade)<br />
Cognitieve en gedragtherapie<br />
Medicamenteuze behandeling<br />
Complementaire interventies
Gevoelszenuw die<br />
naar het ruggenmerg<br />
loopt<br />
Zenuwknoop van een<br />
gevoelszenuw<br />
Sympathische<br />
zenuwknoop<br />
Zenuw met signalen<br />
voor het lichaam<br />
Kleine zenuwtakjes
Medicamenteuze behandeling <strong>pijn</strong><br />
Algemene principes van <strong>pijn</strong>behandeling<br />
<strong>pijn</strong><br />
nociceptie<br />
sensitisatie<br />
niet-opioïden<br />
opioïden<br />
co-analgetica:<br />
anti-depressiva<br />
anti-epileptica
Medicamenteuze behandeling van<br />
neuropathische <strong>pijn</strong><br />
Tryciclische antidepressiva (amitriptyline 10-25 mg a.n. tot<br />
75-100 mg/dag; venlafaxine)<br />
Neuroleptica (haloperidol 1-2 mg/dag)<br />
Anti-epileptica (carbamazepine 400-800 mg/dag;<br />
gabapentine 300-3600 mg/dag)<br />
Anti-neuropathica (pregabaline 150-600 mg/dag)<br />
GABA-agonist (baclofen)<br />
Lokaal anesthetica (lidocaïne)<br />
Andrenergica (clonidine)<br />
NMDA-antagonisten: ketamine 5-20 mg/u<br />
Opioïden: tramadol, oxycodon, fentanyl, methadon<br />
Cannabinoïden
Co-analgetica<br />
Over het algemeen lage startdosering<br />
Op basis van effect en bijwerkingen ophogen<br />
(3 –7 dagen)<br />
Trial and error<br />
Bijwerkingen o.a. sufheid, duizeligheid, droge<br />
mond, visusklachten, orthostatische hypotensie,<br />
leverfunctiestoornissen, anemie, obstipatie,<br />
misselijkheid, allergie<br />
Medicatietrouw: informatie, voorlichting
Welke klacht geeft vaak last bij diabetes?<br />
Pijn (n=153)<br />
Gevoel van koude voeten/ benen (n=251)<br />
Dove plekken op handen (n=125)<br />
Branderig gevoel (n=123)<br />
Jeuk (n=271)<br />
Overgevoelig voor kou (n=172)<br />
Ondraaglijke <strong>pijn</strong> in benen 's nachts (n=148)<br />
Hinderlijke tintelingen (n=289)<br />
Sensatie van miertjes (n=106)<br />
Overgevoelig voor hitte (n=104)<br />
24<br />
21<br />
32<br />
40<br />
40<br />
39<br />
38<br />
36<br />
44<br />
69<br />
0 20 40 60 80 100
Postherpetische neuralgie<br />
Beschadiging van C-vezels: brandende <strong>pijn</strong><br />
Paresthesieën en allodynie<br />
Gordel, thorax, gelaat<br />
Medicatie: antidepressiva, anti-epileptica, antineuropathica
Polyneuropathie<br />
Metabole oorzaak: diabetes, hypothyroïdie, uremie<br />
Alcoholgebruik, gebrek Vit. B1, B12, foliumzuur<br />
Paraneoplastisch syndroom bij kanker<br />
Chemotherapie: cisplatine, vincristine, e.a.<br />
HIV / Aids: ziekte en behandeling
Trigeminusneuralgie<br />
Nervus trigeminus (sensisitatie 1e, 2e, en/of 3e tak)<br />
Eenzijdig bij o.a vasculaire problemen, aneurysma<br />
Bij jongeren en dubbelzijdig evt. multipele sclerose<br />
Behandeling: medicamenteus, operatie,<br />
zenuwblokkade ganglion van Gasser
Fantoom<strong>pijn</strong><br />
Fantoomgevoel, fantoom<strong>pijn</strong>, stomp<strong>pijn</strong><br />
Amputatie van extremiteiten, maar ook borst,<br />
tong, neus, oogbol, scrotum en penis<br />
20-70 % van de amputaties, meestal direct na<br />
amputatie, soms na langere periode<br />
Preamputatie<strong>pijn</strong> verhoogt risico (preventie!)<br />
Ook bij dwarslaesies<br />
Onbegrepen, moeilijk te behandelen
Centrale neuropathische <strong>pijn</strong><br />
Letsel in het CZS<br />
Thalamuskernen bij Parkinson<br />
Hersenstam bij multipele sclerose, Wallenberg<br />
Ruggenmerg bij dwarslaesie, multipele sclerose<br />
Vasculaire beschadiging bij CVA, epilepsie
Complex regionaal <strong>pijn</strong>syndroom CRPS<br />
Voorheen Südeckse dystrofie of sympathische<br />
reflexdystrofie<br />
Onbekende oorzaak als reactiepatroon op nociceptieve<br />
<strong>pijn</strong> met ontstekingsreactie<br />
Oedeem, veranderde bloedvoorziening, vegetatieve<br />
veranderingen, allodynie, hyperalgesie; functieverlies,<br />
spieratrofie<br />
Behandeling: DMSO 50%, ontstekingsremmers,<br />
functieherstel, doorbloeding stimuleren,<br />
sympaticusblokkade, symptomatisch<br />
Multidimensionele benadering cruciaal
<strong>Neuropathische</strong> <strong>pijn</strong> bij kanker<br />
Door tumorgroei<br />
Door de behandeling van kanker<br />
Niet kankergerelateerd
<strong>Neuropathische</strong> <strong>pijn</strong> bij kanker<br />
Longtoptumor (Pancoast) of beklemming van de<br />
plexus brachialis<br />
Lumbosacrale tumoren in het kleine bekken<br />
Dwarslaesie of caudasyndroom<br />
Bij amputaties, o.a. borst, thoracotomie, rectum<br />
Polyneuropathie na cytostatica
www.e-nursing.nl<br />
www.luxnova.nl<br />
Meer informatie?<br />
www.<strong>pijn</strong>verpleegkundigen.nl<br />
www.nvbp.nl<br />
www.dalivoor<strong>pijn</strong>.nl<br />
www.stopde<strong>pijn</strong>.nl<br />
www.<strong>pijn</strong>-hoop.nl<br />
www.<strong>pijn</strong>platform.nl
Literatuur o.a.:<br />
Tot slot<br />
Zuurmond W.A. Altijd <strong>pijn</strong>: wat is hier aan te doen?<br />
Imerc, Wormer, 2005<br />
Meijler WJ. <strong>Neuropathische</strong> <strong>pijn</strong>. Academic<br />
Pharmaceutical Productions, Utrecht, 2005<br />
Cranenburgh B van. Pijn vanuit een<br />
neurowetenschappelijk perspectief. Elsevier<br />
gezondheidszorg, Maarssen 2000<br />
Richtlijn <strong>pijn</strong> bij kanker. NVA, 2007.
Change language