Lierse Ziekenhuisbrief januari 2013 - H.-Hartziekenhuis Lier

ties (bewustzijn, ademhaling en
bloedcirculatie) van de patiënt,
vooraleer de ziekenwagen de pa-
tiënt naar het ziekenhuis ver-
voert.”
Sirene
Het vierde element dat in het ka-
der van de veiligheid zwaar doorwoog
in het lastenboek, was de
zichtbaarheid. Dat begrip moet
hier op twee manieren begrepen
worden: “Het verkeer zien en in
het verkeer gezien worden. Door
de hogere zitpositie van een ter-
reinwagen heeft de chauffeur een
beter overzicht wanneer hij bij-
voorbeeld een kruispunt oprijdt.
Daarnaast is het erg belangrijk dat
de Mug door de andere verkeers-
gebruikers goed gezien wordt.
Daarvoor moet de zwavelgele kleur
van de wagen zorgen. Bovendien
zijn de voorste bumper en de spie-
gels herspoten in een felle, opvallende
oranjerode kleur”, licht Tom
Feyt toe. Een moderne lichtinstallatie
bestaande uit een lichtbalk
boven- op de wagen en flitsers aan
zowel de zijkanten als de achterzijde
van de wagen vervolledigt
het plaatje. Of nog niet helemaal.
Om er zeker van te zijn dat iedereen
de Mug hoort aankomen, is de
elektronisch gestuurde sirene
colofon
Deze nieuwsbrief wil informatie verstrekken en
communicatie bevorderen binnen en buiten het
H.-Hartziekenhuis.
Redactiecomité
Filip Ceulemans
Annik De Langh
Tom Feyt
Boudewijn Michielsens
Anne-Mie Van den Bossche
Dirk Van der Auwermeulen
Fotografie
Marcel Schoeters
Redactieadres
H.-Hartziekenhuis vzw
Mechelsestraat 24
2500 LIER
Tel. 03-491 20 60
Fax 03-491 20 19
www.hhzhlier.be
Verantwoordelijke uitgever
Anne-Mie Van den Bossche
Mechelsestraat 24
2500 LIER
Alle rechten voorbehouden.
De informatie is afkomstig van
bronnen welke wij als betrouwbaar beschouwen.
De inhoud van een artikel blijft
echter de verantwoordelijkheid
van de betrokken auteur.
Raadpleeg voor individuele
vragen of problemen uw arts.
Er kan derhalve geen
aansprakelijkheid worden opgeëist.
versterkt met een tweede, pneumatische
sirene (die ook gebruikt
worden door brand- weerwagens).
De nieuwe Mug houdt een serieuze
investering in voor het ziekenhuis.
Er is niet alleen de aankoop van de
wagen op zich. De ombouw van de
terreinwagen tot een volwaardige
Mug kost nog eens 25.000 euro
extra. Bij de ombouw van de wa-
gen wordt onder meer geopteerd
voor maximale veiligheid van de
inzittenden. Het op maat gemaakte
meubel scheidt het medisch
materiaal van het medisch team.
Bij een eventuele noodstop blijven
de inzittenden zo gespaard van
letsels veroorzaakt door rondvliegend
materiaal. Verder werd de
Mug voorzien van de allernieuwste
navigatie- en communicatieapparatuur.
Zo zullen de straatcoördinaten
vanuit het hulpcentrum 100
naar de GPS doorgestuurd worden.
Zwarte doos
Omdat de veiligheid van de eigen
medewerkers belangrijk is en het
ziekenhuis gaat voor een optimaal
preventie- en veiligheidsbeleid,
besliste de directie om de veertien
verpleegkundige chauffeurs die in
het systeem ingeschakeld worden,
een rijvaardigheidsopleiding te
laten volgen. Daarvoor stapte men
naar campus Vesta, het provinciaal
opleidingscentrum voor brandweer,
dringende geneeskundige hulpverlening
en politie. Een speciale op-
leiding werd hiervoor uitgewerkt.
De opleiding bestaat uit twee de-
len. Tijdens een theoretisch ge-
deelte van vier uur krijgen de cur-
sisten een herhalingsles rond prio-
ritair rijden en verkeerswetgeving.
Wat kan en – misschien nog veel
belangrijker – wat niet kan. Het
tweede deel bestaat uit zeven uur
praktische opleiding waarbij tel-
kens twee chauffeurs door een
docent van de politieschool geïnstrueerd
worden.
Als afsluiter nog dit: in de wagen
wordt een zogenaamde Fleetlogger
ingebouwd, iets wat men nog het
best kan vergelijken met een
zwarte doos van een vliegtuig. Het
toestel is een geautomatiseerd
registratiesysteem waarbij de his-
toriek van een rit kan worden op-
gevraagd. Het registreert alle rele-
vante gegevens: rijtijden, snel-
heden, het aan- en afzetten van
de licht- en de geluidsinstallatie,
enz. De Fleetlogger kan niet
alleen gebruikt worden om onverantwoord
rijgedrag tegen te gaan,
maar is tevens een hulpmiddel
voor een chauffeur in geval van
een ongeval. Die kan zo makkelijk
bewijzen dat hij de wettelijke re-
gels opvolgde.
MUG IN CIJFERS
• Een gemiddelde rit is 20
kilometer lang en duurt 1
uur
• 50 % van de patiënten
wordt naar het
H.-Hartziekenhuis gebracht;
in 20 % van de ritten is het
niet nodig de patiënt te ver-
voeren of is hij overleden
• De Mug van het
H.-Hartziekenhuis bestrijkt
een regio die 11 % van de
provincie Antwerpen omvat
(“van Zandhoven tot Booi-
schot”)
• In 75 % van de ritten was de
Mug in minder dan 10 minu-
ten ter plaatse; in 21% tus-
sen 10 en 15 minuten en in
4 % van de ritten tussen 15
en 20 minuten
• Waarvoor wordt de Mug uit-
gestuurd (registratie van een
periode van twee maanden):
spoedgevallen in verband
met het hart (28), traumata
(28), intoxicaties (15), neu-
rologische spoedgevallen
(15), reanimatie (7), andere
pathologie (18), zoals bij-
voorbeeld messteken in de
borst
Uitbreiding
medisch korps
Dr. Nick Van Opstal
Orthopedisch chirurg
Nr. 41 - Januari 2013 - Lierse Ziekenhuisbrief
Ook in dit nummer
2 Diabetescentrum
biedt zorg op maat
3 Orthopedie:
kunst of wetenschap?
5 Twee nieuwe CT-scans:
sneller en veiliger
7 Nieuw project pakt obesitas
bij kinderen aan
9 Nieuwe Mug primeur
voor België
10 Uitbreiding medisch korps
een hart
voor zorg
Sprankelend nieuwjaar
Doorheen de geschiedenis is het
de gewoonte om aan het einde
van een jaar even stil te staan en
achterom te kijken.
Zien wat goed was en wat beter
kon.
Even bezinnen.
En dan met geestdrift en goede
voornemens de toekomst tegemoet.
Wat was goed?
We hebben gezorgd voor mensen
en mensen verzorgd, met 2.000
handen en 1.000 harten.
We hebben gebouwd en verbouwd
en verder vernieuwd: operatiezalen
2 en 3, geriatrie B5 en een
cafetaria met allure en terras.
We hebben het allemaal geregistreerd
en gedocumenteerd, met
ontelbare vingertjes op ontelbare
toetsenborden.
We hebben ook verder gedigitaliseerd
en geautomatiseerd, 100
grote geesten aan het werk met
een elektronisch medisch dossier.
We hebben gepoetst en gekookt,
alle dagen 500 nette bedden en
1.500 gevulde borden met liefde
bereid.
We hebben hersteld en vervangen,
een lekje hier, een putje daar, en
honderden lampjes en vijsjes en
draadjes en schroefjes.
We hebben gekocht en geïnstalleerd.
Een splinternieuwe blinkende Mug,
bedacht en doordacht door een
team met zorg voor de medemens
voor wie snel ingrijpen het verschil
maakt.
Nieuwe scanners voor beter beeld
met minder stralen.
Voor iedereen een bed bedienbaar
met knopjes.
Een nieuwe centrale die brand en
defecten meldt.
En duizend en een technieken en
techniekjes.
En wat kon beter?
Alles kan altijd beter.
En in dit nieuwe jaar streven we
ook naar beter.
Nog meer aandacht voor alle
noden van wie zich aan ons
toevertrouwt.
Maar nu is even het moment om
aan alle medewerkers te zeggen
dat het goed was.
Om aan alle patiënten te zeggen
“dank voor het vertrouwen”.
En om mekaar toe te zeggen dat
we er samen een mooi en boeiend
jaar willen van maken, in zorg
voor de medemens.
Van harte een voorspoedig
2013
Dr. Anne-Mie Van den Bossche
algemeen directeur
10 | een hart voor zorg een hart voor zorg | 1

Diabetescentrum
biedt zorg op maat
Het Diabetescentrum van het
H.-Hartziekenhuis bestaat
bijna vijftien jaar. Vorig jaar
werd de kaap gerond van de
duizend patiënten die in het
multidisciplinaire centrum
verzorgd worden. Het centrum
biedt een totaalpakket van
diensten aan met de nadruk op
zorg op maat voor de patiënt.
In 1999 startte het
H.-Hartziekenhuis met een multidisciplinaire
raadpleging voor
mensen met diabetes of suikerziekte.
Een noodzakelijke ontwikkeling
vermits deze vaak voorkomende
aandoening een ‘totaalaanpak’
vereist. “De patiënten komen
eerst bij de diabetesverpleegkundige,
daarna bij de diëtiste en ten
slotte bij de arts. Deze manier van
werken is vereist om te voldoen
aan de voorwaarden van de diabe-
tesconventie”, legt dr. Ingrid
Schoemaker uit. De diabetesconventie
is een afspraak tussen het
Riziv en het ziekenhuis waardoor
de patiënt onder meer recht heeft
op gratis materiaal voor zelfcontrole
zoals een glucosemeter en
teststrips. Ook de raadplegingen
bij de diëtiste worden hierdoor
vergoed.
Om in aanmerking te komen voor
een diabetesconventie voor vol-
wassenen, vraagt de overheid een
minimale invulling van het diabetesteam.
Het moet – logisch – een
arts bevatten gespecialiseerd in de
endocrinologie-diabetologie, een
diabetesverpleegkundige en een
diëtiste. Bovendien moet men een
beroep kunnen doen op een so-
ciaal assistent of sociaal verpleegkundige,
een podoloog en een psy-
choloog. Deze conventie behelst de
regelmatige opvolging van diabetespatiënten
die behandeld worden
voor insuline, waarbij ze het mate-
riaal voor glucosemeting ter be-
schikking krijgen (“zelfregulatie”).
Zorgtraject
Meteen nadat het diabetescentrum
van start ging, steeg het aantal
patiënten dat er behandeld werd
exponentieel. Van 60 patiënten in
1997 steeg het aantal behandelde
patiënten in geen tijd tot 435 (in
2000). In 2005 waren er dat al
635, in 2010 700 in de diabetesconventie
en 168 patiënten in het
zorgtraject diabetes type 2. Naast
de diabetesconventie, bestaat
sinds de zomer van 2009 ook het
systeem van zorgtrajecten.
Momenteel zijn er zorgtrajecten
voor twee aandoeningen: diabetes
type 2 en chronische nierinsufficiëntie.
De bedoeling van deze
zorgtrajecten is de samenwerking
te bevorderen tussen de ziekenhuisartsen
en de huisarts van de
patiënt, waarbij de huisarts de
coördinatie van de zorg op zich
neemt. “Op regelmatige basis
overleggen we hierover met de
huisartsen en de zorgtrajectcoördinator.”
Vorig jaar werd de kaap
van de duizend opgevolgde patiën-
ten gerond met 804 patiënten in
de diabetesconventie en 297 pa-
tiënten in het zorgtraject diabetes.
“Omdat het aantal patiënten
steeds bleef stijgen, voelden we de
behoefte om met insulinepomptherapie
te beginnen, en dit voor
onze patiënten met type 1 diabetes,
waarvoor insulinepomptherapie
geïndiceerd en terugbetaald is.
Zonder deze therapie zouden we
een aantal van deze patiënten
moeten doorsturen naar andere
gespecialiseerde centra. De erken-
ning om insulinepompen te ge-
bruiken, verkregen we in februari
2009”, legt dr. Schoemaker uit.
Psycholoog
Een andere belangrijke stap in de
behandeling van patiënten met
diabetes werd in 2001 gezet met
de oprichting van de diabetische
voetkliniek. “Dat gebeurde samen
met dr. Geoffroy Vandeputte.
Twee jaar later trokken we een
erkende podologe aan. Dat was
niet makkelijk omdat er een tekort
is aan mensen met deze opleiding.
van L naar R: dr. Christine Van Winghem, dr. Marc Dubois, Lieve Vandevoorde,
dr. Philippe De Vleeschauwer, Christel Rijmenants, Ilse Holemans, Nancy Helsen,
dr. Ingrid Schoemaker, Karen Vos, dr. Geoffroy Vandeputte (ontbreekt)
Naast de beschikking over een
podologe, dient een diabetische
voetkliniek nog aan meerdere zeer
strenge criteria en vereisten te
voldoen”, aldus dr. Schoemaker.
“In februari vorig jaar werd onze
voetkliniek erkend als derdelijns
curatieve voetkliniek. In heel
België zijn slechts 36 van deze
voetklinieken erkend. Het kunnen
er maximaal 40 worden. Deze er-
kenning was dan ook niet evident.”
De voetconventie behelst de be-
handeling, opvolging en preventie
van voetwonden als gevolg van
diabetes. Daarvoor moet je naast
de endocrinoloog/diabetoloog ook
beschikken over een chirurg,
vaatchirurg en/of orthopedisch
chirurg en/of plastisch chirurg,
over een podoloog en twee diabetesverpleegkundigen.
Door de komst van dr. Christine
Van Winghem in februari 2011 als
tweede endocrinoloog, krijgt het
centrum de kans om verder te
groeien en het voortdurend stij-
gend aantal patiënten op te van-
gen. Dr. Schoemaker zelf is al
sinds begin 1997 aan het
In het najaar van 2012 organiseerde
de dienst orthopedie
van het H.-Hartziekenhuis al
voor de derde maal een ge-
slaagd symposium over de
meest recente ontwikkelingen
in het specialisme. Centraal
stond ditmaal peespathologie.
“De behandeling van een pees-
pathologie is vaak eerder kunst
dan wetenschap”, zegt dr.
Frank Verheyden, diensthoofd
orthopedie met een boutade.
H.-Hartziekenhuis verbonden. En
het team blijft verder uitbreiden,
want in oktober 2011 kwam een
psychologe het team vervoegen.
“Dat is toch wel een meerwaarde”,
stelt dr. Schoemaker vast. “En dat
om verschillende redenen. Sommige
patiënten hebben het moeilijk
met de diagnose diabetes.
Andere patiënten worden bovenop
WOORDENLIJST
• Diabetes mellitus: Diabetes, ook wel eens suikerziekte genoemd, is
een aandoening die gekenmerkt wordt door herhaaldelijk verhoogde
bloedglucosewaarden. De aandoening bestaat in twee varianten. Bij
diabetes type 1 maakt de alvleesklier onvoldoende insuline aan.
Deze variant komt vaak voor bij kinderen, adolescenten en jonge
volwassenen. Bij diabetes type 2, ook wel eens ouderdomsdiabetes
genoemd, reageert het lichaam onvoldoende op insuline.
• Diabetische voet: Een van de gevolgen van diabetes is een vergrote
kans op niet of slecht helende wonden, omdat de zenuwen niet goed
meer werken en men niet meer goed voelt wanneer er een wondje
ontstaat of omdat de bloeddoorstroming naar de voet verminderd is.
Dit probleem doet zich voornamelijk voor bij de voet.
• Chronische nierinsufficiëntie: Chronische aandoening waarbij de
nieren onvoldoende werken. Tot de standaardbehandeling behoort
onder meer nierdialyse.
Orthopedie: kunst
of wetenschap?
Tweejaarlijks organiseert de
dienst orthopedie van het
H.-Hartziekenhuis een symposium
waar telkens een ander (actueel)
onderdeel van het specialisme
centraal staat. Het symposium
richt zich tot zowel huisartsen als
kinesitherapeuten, omdat beide
groepen vaak met orthopedische
problemen geconfronteerd worden.
Dat er een duidelijke vraag is
naar dergelijke symposia, bewijst
het almaar stijgend aantal deelnemers.
“Dit jaar moesten we de in-
schrijvingen op een bepaald mo-
ment zelfs stopzetten omdat de
maximumcapaciteit van de zaal
bereikt was”, stelt dr. Frank
Verheyden vast. “Niet alleen de
hun suikerziekte nog met andere
aandoeningen geconfronteerd, wat
voor bijkomende problemen zorgt.
Bovendien heeft dat vaak een in-
vloed op hun diabetes. We bieden
deze dienst gratis aan de patiën-
ten aan. Sinds de zomer van 2012
vervolledigden we het team van de
voetkliniek met een verpleegkundig
specialist wondzorg.” ▪
huisartsen en de kinesitherapeuten
halen hun voordeel uit het
symposium. Hoewel de organisatie
van een symposium voor onze
groep, en niet te vergeten voor
het directiesecretariaat, veel extra
werk met zich meebrengt, heeft
het toch ook een duidelijk voordeel.
De orthopedie is onderverdeeld
in verschillende subspecialiteiten.
Door de organisatie van het
symposium lassen we een mo-
ment in waarop we het grotere
geheel van de orthopedie bekijken.”
Het eerste symposium dat de
orthopedisten organiseerden, had
prothesen als centraal onderwerp.
2 | een hart voor zorg een hart voor zorg | 3

van L naar R: dr. Jan Myncke, dr. Ruben Jacobs, dr. Frank Verheyden, dr. Guy Nelen,
dr. Nick Van Opstal, dr. Geoffroy Vandeputte
Twee jaar geleden stond de artro-
scopie centraal en vorig jaar wer-
den de schijnwerpers gericht op
peespathologie. “Het pluspunt van
dit onderwerp is dat de behandeling
vaak niet-chirurgisch is, wat
impliceert dat de huisarts en de
kinesitherapeut hier makkelijker
kunnen in meestappen.” Met een
boutade zegt dr. Verheyden dat de
niet-chirurgische behandeling van
peespathologie vaak meer een
kunst dan een wetenschap is.
“Veel behandelingen berusten nog
niet op Evidence Based Medicine,
maar wel op de vaststelling dat ze
resultaten boeken. Een voorbeeld
hiervan is de nieuwe behandeling
met groeifactor (Platelet-Derived
Growth Factor). Hoewel hier nog
geen EBM voor bestaat, is dit toch
de nieuwe hype in de orthopedie.
Zo zien we vaak een of andere
hype opduiken. Het is de kunst
WOORDENLIJST
van de goede orthopedist in te
schatten in welke mate de behandeling
effectief een meerwaarde
heeft. Het is daarbij belangrijk het
principe te hanteren dat we vooral
niet meer schade mogen aanbrengen.
Het primum non nocere-prin-
cipe. In het geval van peespathologie
bestaan er hierover enkele
duidelijke regels: ontstekingsremmers
kunnen enkel in een acute
fase en injecties in de pees zijn
steeds uit den boze.”
Snel herkennen
is de boodschap
Peesletsels komen vaak voor en
dat in alle gewrichten. “In de
schouder zien we vooral een in-
klemming van en een scheur in de
rotator cuff. In de elleboog komen
we voornamelijk tennis- en golf-
ellebogen tegen, terwijl we in de
heup vaak een scheur van de
gluteus, de bilspier zien. In de
knie is de meestvoorkomende
peespathologie een ontsteking van
de patellapees. In de voet ten
slotte is een meermaals voorkomende
pathologie tendinose van
de tibialis posterior pees.”
De behandeling van PTTD
(Posterior tibial tendon dysfunction)
is een mooi voorbeeld van
hoe de orthopedie vandaag te
werk gaat en hoe ook andere
zorgverstrekkers daar kunnen bij
betrokken worden. “Dit is een
aandoening die best zo snel mo-
gelijk door de huisarts herkend
wordt. Wanneer dat niet tijdig
gebeurt, kan het immers leiden tot
een ruptuur. Hoe later herkend,
hoe zwaarder de chirurgie. Bovendien
is het een aandoening die
makkelijk te herkennen valt.
Typische symptomen zijn doorzakking
van de mediale voetboog en
• Arthrodese: Operatie waarbij de normale beweeglijkheid van een gewricht wordt opgeheven, zodat het
gewricht stijf wordt. De operatie wordt vooral toegepast wanneer een gewricht dusdanig aangetast is dat
elke beweging ervan pijn veroorzaakt.
• Artroscopie: Procedure die het inwendige van een gewricht inspecteert of opereert door middel van een
artroscoop, een type van endoscoop die in het gewricht wordt gebracht via een kleine insnijding. Een
endoscoop (letterlijk: binnenkijker) is een instrument dat gebruikt wordt om in het menselijk lichaam te
kijken.
• Artrose: Aandoening aan het kraakbeen in gewrichten.
• Evidence Based Medicine (EBM): Geneeskunde gebaseerd op wetenschappelijke bewijzen.
• Gluteus: Bilspier.
• Osteotomie: Orthopedisch chirurgische ingreep waarbij een stuk wordt doorgesneden, meestal om een
misvorming of een verkromming te corrigeren.
• Patellapees: Pees aan de knieschijf. Patella de wetenschappelijke benaming voor de knieschijf.
• Rotator cuff: De weinig gebruikte Nederlandse term hiervoor is rotatorenmanchet. Het zijn een aantal
spieren die behoren tot de schoudergordel (= groep botten die de bovenste ledematen verbindt met de rest
van het skelet).
• Tibialis posterior: Pees in de voet die de longitudinale voetboog optrekt en de achtervoet rechthoudt.
kanteling van de hiel, waardoor de
patiënt moeilijk tot niet op zijn
tenen kan stappen. Visueel is dit
makkelijk vast te stellen: van
Eind 2011 besliste de dienst
medische beeldvorming van
het H.-Hartziekenhuis twee
nieuwe CT-scans aan te kopen.
Na een korte verbouwingsperiode
konden ze in het voorjaar
van 2012 in dienst genomen
worden. Snelheid en vei-
ligheid zijn de twee sleutelwoorden
van de nieuwe scanners.
Daarvoor kreeg de dienst
al een pluim van de FANC, dat
is de toezichthoudende overheid.
Iedereen heeft al wel eens ge-
hoord van een CT-scan. Maar wat
doet zo’n toestel juist? Het maakt
doorsneebeelden van de patiënt,
waarbij de röntgenbuis tijdens de
bestraling een cirkelbeweging of
rotatie omheen de patiënt maakt.
Afhankelijk van het weefseltype of
het orgaan worden de stralen in
meer of mindere mate geabsorbeerd.
Tegenover de röntgenbuis
is een rij detectoren opgesteld die
de doorgelaten en afgezwakte
röntgenstralen opvangen en in een
elektrisch signaal omzetten. Een
computer zet deze elektrische
signalen om in een beeld dat een
weergave is van de weefseldichtheid
in de onderzochte regio en zo
een anatomische weerspiegeling
geeft van de reële anatomie.
achter gezien, lijkt het alsof de
patiënt te veel tenen heeft, het
‘too-many-toes sign’. Een tweede
test bestaat er in de twee hielen
naar omhoog te laten gaan
(‘Double heel rise-test’).
Ontbreekt de inwaartse kanteling
van de hiel, dan wordt de test als
positief beschouwd”, legt dr.
Verheyden uit. “Is de aandoening
in een vroeg stadium vastgesteld,
dan volstaan rust of eventueel een
steunzool of gipsimmobilisatie om
het probleem op te lossen.
Houden de klachten aan dan wordt
een operatieve reconstructie vaak
Stralingsdosis
CT-onderzoeken evolueerden sterk
sinds ze voor het eerst in de ge-
neeskunde gebruikt werden. De
eerste onderzoeken gebeurden
sequentieel en axiaal of in dwarse
richting. Kort samengevat betekende
het dat de patiënt in
onvermijdbaar. Vroegtijdige
decompensatie kan vaak nog
hersteld worden door een
synovectomie van de tibialis
posterior pees met augmentatie
door transfer van de flexor hallucis
longus pees. Latere decompensatie
moet ook beenderig gecorrigeerd
worden door kanteling van
de hiel door middel van een hiel-
beenosteotomie. In echt laattijdige
decompensaties met ontstaan van
achtervoetartrose kan operatief
blokkeren van de achtervoetgewrichten
(arthrodese) in anatomische
stand verlichting brengen.
Twee nieuwe CT-scans:
sneller en veiliger
van L naar R: Johan Boen, Koen Peeters, Evy Van Laer, dr. Xavier Van Dijck, Tess Tegenbos,
dr. Tom Mulkens, Noufissa Ben Ahmed, dr. Patrick Bellinck, Marijke Verbeeck, Carine Francken
“schijfjes”, doorsnede per doorsnede,
werd gescand. Uiteraard
was dit een tijdrovend proces.
Vanaf einde jaren 80 maakte de
spiraal CT-scan zijn intrede. De
patiënt werd niet meer ‘snede per
snede’ gescand, maar de patiënttafel
van de scan werd in één
continue beweging uitgevoerd,
4 | een hart voor zorg een hart voor zorg | 5

zodat de röntgenbuis een ‘spiraalbeweging’
omheen de patiënt
maakt en één volume werd ge-
scand. De snelheid waarmee de
scan werd uitgevoerd, was het
grote voordeel van deze methode.
Duurde het vroeger ettelijke minu-
ten om een scan te nemen, dan
daalde dat met de spiraal CT-scan
tot 20 à 60 seconden. Bovendien
konden, door beeldreconstructie
achteraf, niet enkel dwarse
(axiale) doorsneden, maar ook
doorsneden in verschillende rich-
tingen gemaakt worden (van voor
naar achter of van links naar
rechts). Met behulp van computertechnieken
konden bepaalde delen
van de anatomie beter worden
verwijderd of weggelaten. Zodat
men bijvoorbeeld enkel de beenderen
of de bloedvaten visualiseerde.
Het succes van de spiraal
CT-scan zorgde voor een explosie
van het aantal onderzoeken in
België: van een half miljoen in
1995 tot meer dan twee miljoen in
2011. Er was wel een nadeel aan
verbonden: per onderzoek nam de
stralingsdosis toe.
Vanaf midden jaren 90 kreeg de
spiraal CT een nieuwe aanpassing:
de multi-detector spiraal CT-scan.
De ene detectorrij van de spiraal
CT-scan werd uitgebreid door
meerdere detectorrijen, eerst 4
later 16, dan 64, en zo verder. Tot
128 detector rijen nu, zodat in to-
taal in één rotatie een veel bre-
dere doorsnede kan gemaakt wor-
den, waardoor de scansnelheid
enorm toeneemt. Een voorbeeld:
een doorsnee thorax en abdomen
hebben een lengte van respectievelijk
30 en 40 cm. De gemiddelde
rotatietijd bedraagt 1 secon-
de en afhankelijk van het toestel
kan er per rotatie 2 tot 15 cm ge-
scand worden. Voor een CT-scan
met zestien detectorrijen betekent
dat respectievelijk 10 en 15 se-
conden. Bij een scan met 128
detectorrijen slechts 4 en 8 secon-
den.
Een CT-onderzoek creëert nu 300
à 400, tot zelfs meer dan 1.000
beelden, afhankelijk van het type
onderzoek. Deze beelden worden
evenwel niet allemaal naar de
aanvragende arts doorgestuurd.
Een radioloog bekijkt de beelden
niet meer één voor één, zoals
vroeger, maar het gehele beeldvo-
lume op een gespecialiseerde
beeldcomputer met aangepaste
software en grote, hoge resolutieschermen,
in de drie dimensies
tegelijkertijd, en stelt hierop zijn
diagnose. Een selectie van die
beelden wordt ter beschikking
gesteld van de behandelende arts,
in het medisch beeldarchief ge-
stockeerd en/of op CD-rom aan de
patiënt meegegeven.
Pioniersrol
De stijging van het aantal uitge-
voerde onderzoeken, en de daarbij
horende stijging van de stralingsdosis,
zorgde voor de nodige be-
zorgdheid. Sinds 2000 besteden
radiologische kringen hier veel
aandacht aan, zowel in studies in
tijdschriften als op wetenschappelijke
uiteenzettingen en con-
gressen: stralingsdosis en beperking
hiervan zijn “hot topics” ge-
worden. “Onze dienst heeft hierin,
zeker in België, een pioniers- en
voortrekkersrol gespeeld “, zeggen
dr. Tom Mulkens en dr. Patrick
Bellinck. “Meerdere studies vanuit
onze dienst, gepubliceerd in voor-
aanstaande, internationale radio-
logische tijdschriften, toonden de
mogelijkheden van stralingsdosisbeperking
in CT aan, met behoud
van diagnostische accuraatheid.
Met onze twee nieuwe
CT-toestellen gaan we weer een
grote stap verder in dosisbeperking.”
Een groot nadeel van stralingsbeperking
is dat dit gepaard gaat
met toenemende ruis in de
CT-beelden. Een nieuwe reconstructietechniek,
‘iteratieve
reconstructie’ berekent selectief
de ruis in de beelden en neemt
hem weg. Hierdoor kan worden
gescand met veel lagere dosis,
zonder verlies van beeldkwaliteit.
“Onze twee nieuwe CT-toestellen
zijn uitgerust met deze nieuwe
‘iteratieve’ beeldreconstructietechniek,
een techniek die pas internationaal
geïntroduceerd werd in CT
in 2010. Een recente dosisstudie
van onze twee nieuwe CT -toestellen
bij 1.200 patiënten werd in
september voorgesteld op een
CT-symposium aan de Universiteit
Antwerpen. De conclusie is dat, in
een periode van acht jaar, de
gemiddelde dosis van onze
CT-onderzoeken daalde met 70-
75 %, zonder verlies aan beeldkwaliteit.”
Pluim
Elke radiologiedienst in ons land is
wettelijk verplicht jaarlijks het
dosisniveau van zijn CT-toestellen
voor verschillende onderzoeken te
rapporteren aan het FANC
(Federaal Agentschap voor
Nucleaire Controle), de overheids-
instantie die alle toepassingen van
nucleaire straling en energie en
straling overkoepelt . “Het
CT-dosisrapport van 2012 van
onze dienst kreeg een pluim,
omdat we voor alle CT-onderzoeken
(ruim) onder P25 (de 25ste
percentiel) van de referentie
dosiswaarden in België liggen. Nu
ligt in onze dienst de gemiddelde
stralingswaarde van nagenoeg elk
CT-onderzoek (ruim) onder de 3
mSv (milli Sievert). Dat is de dosis
die overeenkomt met de gemiddelde
jaarlijkse achtergrondstraling,
afkomstig van natuurlijke
aardstraling en kosmische straling,
die jaarlijks aan het lichaam van
elke Belg wordt overgedragen.
Kinderen zijn veel gevoeliger voor
röntgenstraling en daarom is CT
niet de eerste keuze van radiologische
onderzoeksmethode bij
kinderen. Alhoewel we zeer weinig
CT-onderzoeken uitvoeren bij
kinderen, slechts een 200 -250
aantal per jaar, zijn onze dosiswaarden
bij kinderen in onze
dienst gemiddeld 60 % lager dan
Recente studies geven aan dat
in de Verenigde Staten 30 %
van de kinderen en jongeren
aan obesitas lijden. Ook in ons
land neemt het aantal obese
kinderen schrikwekkend snel
toe. Het H.-Hartziekenhuis
probeert daar een oplossing
voor te bieden met een speciaal
programma voor kinderen
die overgewicht hebben.
Sinds november 2012 begeleiden
dr. Désirée van Doorn en
dr. Catherine Gorris een zes- à
zevental kinderen met overgewicht.
Obesitas is niet enkel een probleem
van volwassenen. Kinderen
de stralingsreferentiewaarden van
België van 2010. Meer en meer
streven we naar dosiswaarden die
in de buurt komen van een klassieke
röntgenopname of standaardradiografie,
minder dan 1
mSv. Met de verder schrijdende
ontwikkeling in de CT-technologie
geloven we dat dit binnen afzienbare
tijd mogelijk zal zijn, en
zeker ook in onze radiologiedienst
in Lier.”
Gewapend voor de toekomst
De spectaculaire stijging van het
aantal CT-onderzoeken in de jaren
90 en de eerste tien jaar van de
21ste eeuw, is de laatste jaren
afgevlakt tot gestabiliseerd. “In
onze dienst zien we de laatste
twee jaar een lichte terugval ten
voordele van MRI. Anno 2012 is
CT een standaard onderzoeksmethode
geworden, die in steeds
meer domeinen de standaardradiologie
vervangt en zelfs in vele
domeinen het onderzoek van de
eerste keuze is geworden. CT is
intussen de eerste onderzoeksmethode
in traumatologie bij vol-
wassenen en kinderen, in acute
pathologie en acuut abdomen en
bij neurologische oppuntstelling
van een cerebro-vascualaire aan-
doening (CVA). Ook voor thoraxpathologie,
oncologische staging
en vasculaire pathologie blijft CT
de eerste keuze toepassing in
medische beeldvorming.”
De snelheid van uitvoering, de
verdere daling in stralingsdosis en
de veel minder aanwezige contraindicaties
ten opzichte van MRIbeeldvorming
zijn sterke troeven
van de CT-techniek. “We zijn met
onze twee nieuwe CT-toestellen
dan ook goed gewapend om in de
nabije toekomst de klinische uit-
dagingen van deze moderne
beeldvormingstechniek te kunnen
beantwoorden”, besluiten dr. Tom
Mulkens en dr. Patrick Bellinck.
Nieuw project
pakt obesitas
bij kinderen aan
– vaak al op erg jonge leeftijd –
krijgen er ook mee te maken.
Sinds begin november 2012 biedt
het H.-Hartziekenhuis een speciaal
programma aan gericht op kinderen
tussen 8 en 16 jaar die met
overgewicht te kampen hebben.
Het initiatief hiertoe werd geno-
men door kinderarts dr. Désirée
van Doorn, die meteen de hulp
inriep van revalidatiearts
dr. Catherine Gorris. “Wanneer er
een kind met overgewicht op raad-
pleging komt, bekijken we eerst of
een hormonale afwijking aan de
basis ligt. Dat is zelden het geval”,
vertelt dr. van Doorn. De echte
oorzaak van het overgewicht is
meestal veel prozaïscher. “De kin-
deren eten te veel voor wat ze
verbruiken.” Met andere woorden:
ze eten te veel (en te ongezond)
en bewegen te weinig.
“Uit studies blijkt dat kinderen nog
amper een halfuur per dag spelen
of bewegen. Op straat spelen is te
gevaarlijk. Ook naar school fietsen
kan niet meer omdat het verkeer
te druk, en dus te gevaarlijk is ge-
worden. Eens terug thuis, wordt
televisie of computer aangezet.
Eén of twee uurtjes sport op
school compenseren dat niet. Een
van de bedoelingen van ons pro-
ject is dan ook de kinderen meer
te laten bewegen. En we willen dat
vanaf een jonge leeftijd doen. Hoe
vroeger het probleem herkend
6 | een hart voor zorg een hart voor zorg | 7

wordt, hoe sneller en hoe makkelijker
we kunnen ingrijpen. Een
kind van drie of vier jaar kan al
naar zwaarlijvigheid neigen. Op
dat moment kunnen we nog rela-
tief makkelijk bijsturen. Om te kij-
ken of een kind zwaarlijvig is, be-
rekenen we net als bij volwassenen
de BMI. Die moet dan wel
juist geïnterpreteerd worden”,
aldus dr. van Doorn.
Ontbijt
Een belangrijk aspect in de behandeling
van deze kinderen is de
aanpassing van hun voeding. “Bij
het begin van het gesprek zeg ik
meestal tegen de kinderen dat ik
een rare dokter ben. Ik vertel hen
dat ze minder moeten gaan eten,
maar zeg er vaak meteen bij dat
ze er een maaltijd moeten bijnemen.
We stellen immers vast dat
80 % van de obese kinderen niet
ontbijt. Ook kinderen die voor
televisie eten zijn globaal zwaarder
dan kinderen die aan tafel eten”,
stelt dr. van Doorn vast.
Een derde en vaak onderschat of
vergeten gegeven dat tot zwaarlijvigheid
kan leiden, is het slaap-
gedrag. “We weten dat mensen die
minder slapen, meer eten. Ondertussen
weet men ook dat de slaap
mee bepaalt wat je eet. Bij iemand
die minder slaapt, stijgt het gehal-
te ghreline en zien we dat zij snel-
ler zullen kiezen voor een vettige
of suikerrijke snack. Slaapt men
veel, dan stijgt het gehalte leptine
met als gevolg een verminderde
eetlust. Preventief is slaap dan
ook erg belangrijk”, benadrukt
dr. van Doorn.
Dolenthousiast
Gezien voeding en beweging twee
belangrijke elementen zijn bij obe-
sitas, lag een samenwerking met
de dienst revalidatie voor de hand.
Dr. van Doorn vond er meteen een
gewillig oor bij dr. Gorris. “We bie-
den de obese kinderen een geva-
rieerd programma waarbij ze één
tot anderhalf uur per week in het
ziekenhuis – op woensdagnamiddag
– komen sporten. Het mag
echter niet bij dat ene uurtje blij-
ven. Daarom krijgen de kinderen
een zogenaamd Eet- en doeboekje
mee waarin ze kunnen noteren
welke sport of beweging ze op de
andere dagen van de week hebben
gedaan”, legt dr. Gorris uit. “Be-
doeling is dat de kinderen minimaal
drie maanden, maar liefst
een vol jaar in het project meedraaien.”
Bij aanvang van het project namen
er zes kinderen aan het program-
ma deel. “Hen overtuigen was een
vreemde gebeurtenis. Ik was dol-
enthousiast dat we het project op
de rails hadden gezet, terwijl de
van L naar R: Jan Van Hoecke, dr. Désirée Van Doorn, Annelies Van Weert, Christine D'hulst,
Ruud Leys en dr. Catherine Gorris
kinderen in eerste instantie zeer
afwijzend waren. Bewegen, laat
staan sporten, is immers iets wat
ze absoluut niet graag doen. Uit-
eindelijk kreeg ik hen toch overtuigd”,
herinnert dr. van Doorn
zich.
Bloedtesten
Dat een programma zoals dit no-
dig is, blijkt uit de resultaten van
de bloedtesten die bij de kinderen
werden afgenomen. Drie van de
zes hebben een verhoogde insuline
(15, 21 en 31, terwijl 10 het
maximum is) en lopen een ernstig
risico op diabetes type 2. Twee
vertoonden een verhoogde cholesterol
en één heeft een te hoge
bloeddruk. Eén van de kinderen
heeft ze alledrie. “Dat bewijst dat
dit helemaal niet onschuldig is en
dat het metabolisme dan al onder
druk komt te staan”, merkt dr. van
Doorn op.
Het project is een sterk staaltje
van multidisciplinair samenwerken,
en dat niet alleen tussen twee
artsen (dr. van Doorn en dr.
Gorris) en twee ziekenhuisdiensten
(pediatrie en revalidatie). “Naast
de verpleegkundigen en kinesisten
van onze dienst werken er ook
twee diëtisten en een psychologe
aan het programma mee. De
diëtisten zetten – vooral ook voor
de ouders – de puntjes op de i in
verband met een gezonde en
evenwichtige voeding. De psychologe
is belangrijk omdat nogal wat
kinderen met overgewicht slachtoffer
zijn van pestgedrag en een
erg laag zelfbeeld hebben”, geeft
dr. Gorris aan.
Eet- en doeboekje
De kinderen krijgen een “Eet- en
doeboekje” mee waarin ze informatie
vinden over gezonde voeding
(voedingsdriehoek) en over
het belang van bewegen. Ze moe-
ten ook zelf met het boekje aan de
slag. Er worden een aantal een-
voudige oefeningen in beschreven
die de kinderen makkelijk thuis
kunnen doen. Ze moeten ook no-
teren hoe vaak ze sport gedaan
hebben of welke beweging ze
deden.
Binnen het luik voeding is er een
schema waarin de kinderen kun-
nen invullen wat ze op welk mo-
ment van de dag eten. Dat wordt
dan door de diëtiste gebruikt als
basis om voedingsadvies te geven
en daar waar nodig bij te sturen.
WOORDENLIJST
U hebt het misschien al ge-
merkt: sinds begin december
rijdt de dienst spoedgevallen
van het H.-Hartziekenhuis met
een nieuwe Mug-wagen rond.
Het is de eerste maal dat een
Land Rover Discovery in ons
land als Mug wordt ingezet. Bij
de keuze van het voertuig was
veiligheid een absolute prioriteit,
benadrukken dr. Koen
De Feyter, medisch diensthoofd
spoedgevallen, en Tom
Feyt, zorgcoördinator heelkundige
en kritieke diensten, die
deel uitmaakten van de werkgroep
die het voertuig koos.
Na zes jaar dienst bleek de Mug
(Mobiele urgentie groep) van het
H.-Hartziekenhuis een onherstelbare
panne te hebben opgelopen.
Er zat voor het ziekenhuis niets
anders op dan een nieuw Mugvoertuig
aan te schaffen. Daarbij
ging het ziekenhuis niet over één
nacht ijs. De afdeling spoedgevallen
richtte speciaal voor de gelegenheid
een werkgroep op die de
De evolutie van het gewicht (en de
lengte) wordt eveneens genoteerd.
Er is ook ruimte om andere leden
van de familie te laten meedoen
aan de vermageringsoperatie.
“Samen iets doen, kan enorm
verschillende parameters moest
bepalen waaraan de nieuwe Mug
moest voldoen. De voorkeur van
de werkgroep ging duidelijk uit
naar een terreinwagen.
Na een grondige vergelijking van
verschillende modellen, na verschillende
testritten en na het uit-
schrijven van een lastenboek viel
de uiteindelijke keuze op een Land
Rover Discovery (van de vierde
generatie). Een wagen die onder
meer in Groot-Brittannië en Frank-
rijk vaak in de dringende hulpverlening
wordt ingeschakeld. Voor
ons land is het echter een primeur.
8 | een hart voor zorg een hart voor zorg | 9
Veiligheid
Bij de keuze van het voertuig werd
één element als absolute prioriteit
naar voor geschoven: veiligheid.
Daarbij kwamen vier essentiële
eigenschappen naar voor: permanente
vierwielaandrijving, een
automatische versnellingsbak, vol-
doende zit- en kofferruimte en een
optimale zichtbaarheid. Permanen-
stimuleren. En ik geef de kinderen
altijd meteen mee dat zij zullen
‘winnen’, al was het maar omdat
ze nog groeien”, lacht dr. van
Doorn.
• BMI of Body Mass Index: berekening aan de hand van lengte en gewicht of iemand overgewicht (of onder-
gewicht) heeft.
• Ghreline: hormoon dat wordt afgescheiden door de maagwand en dat de eetlust opwekt. De naam komt
van ‘Growth hormone-releasing peptide’.
• Leptine: hormoon afgescheiden door vetcellen dat het hongergevoel doet afnemen.
• Obesitas: zwaarlijvigheid, vanaf een BMI van 25 bij volwassenen.
van L naar R: dr. Koen De Feyter en Tom Feyt
Nieuwe Mug
primeur
voor België
te vierwielaandrijving is noodzakelijk
omdat het interventiegebied
zowel stedelijk als landelijk gebied
omvat en de Mug in alle weersomstandigheden
moet kunnen uitrukken.
Een tweede element in het
lastenboek was de automatische
versnellingsbak. Hierdoor hoeft de
aandacht van de chauffeur al niet
te gaan naar een handgeschakelde
versnellingsbak en kan hij zich
volledig op de weg concentreren.
“Wanneer een Mug-team uitrukt,
moet dat wettelijk een heel arse-
naal aan materiaal meenemen.
Een grotere kofferruimte was dan
ook noodzakelijk. En dat zonder
twee volwaardige zitplaatsen ach-
teraan de wagen in het gedrang te
brengen. Dat betekent dat de Mug
niet enkel plaats biedt voor een
gespecialiseerde Mug-arts en dito
verpleegkundige, maar ook voor
een arts-stagiair en voor een ver-
pleegkundige of ambulancier in
opleiding”, aldus dr. Koen De
Feyter. “De Mug heeft als opdracht
de stabilisatie van de vitale func