LESMAP Indios no Brasil - KMKG

2.2. France antarctique, de eerste
Franse kolonie
Ook de Franse zeevaarders werden
aangetrokken door de rijkdommen
van Brazilië. Ze dreven er handel en
werden tamelijk goed ontvangen door
de inheemse bevolking. In de 16de eeuw
was de stad Rouen een van de centra
die handel voerden met Amerika,
meer bepaald in het befaamde rode
brazielhout, dat als kleurstof gebruikt
werd bij het maken van wandtapijten.
In 1550 gaat de blijde intrede van
Hendrik II van Frankrijk in Rouen
gepaard met allerlei festiviteiten:
een groep Tupinamba en als indiaan
verkleedde Fransen wordt geïnstalleerd
op het eiland Lacroix, een eiland in het
midden van de Seine.
Op 14 augustus 1555 vertrekt vanuit de
Franse havenstad Dieppe een expeditie
onder leiding van Nicolas Villegagnon
met als doel het oprichten van een
Franse kolonie. De Fransen beslissen
om zich te vestigen op Fort Coligny, een
eiland genoemd naar de geldschieter
van de expeditie: admiraal de Coligny.
Dit eiland ligt aan de ingang van de
baai van Rio de Janeiro in een deel van
Brazilië dat de Portugezen nog niet bezet
hadden. De Franse handelaars ruilen
met de Tupinikin brazielhout tegen
metalen werktuigen, hemden of glazen
parels.
De kapelaan die vanuit Europa met
Villegagnon was meegereisd heet
André Thévet. Deze geestelijke moet
na een schamele tien weken ter
plaatse alweer naar huis omdat hij ziek
geworden was. Twee jaar later, in 1557,
publiceert hij Singularités de la France
antarctique (Bijzonderheden van France
antarctique). Het werk, een van de eerste
in het genre, draagt bij tot een betere
kennis van de fauna en flora van het land
en van de gewoonten van de Tupinamba.
De verwonderde Europeanen ontdekken
maniok, ananas, de toekan en
cashewnoten dankzij de eenenveertig
houtsneden die het succes van het boek
garanderen. Doordat er verdeeldheid
ontstaat tussen de kolonisten zal France
antarctique slechts vijf jaar bestaan.
De reden voor de onenigheid zijn de
godsdienstoorlogen die ondertussen
in alle hevigheid woeden in Europa.
Villegagnon was oorspronkelijk
lutheraan, maar bij zijn bekering tot
het calvinisme wilde hij zijn nieuwe
godsdienst aan de gemeenschap van
Fort Coligny opleggen. Er ontstaat een
opstand en in de verwarring wordt
de kolonie in 1560 ingenomen door
de Portugezen. Hiermee wordt er de
facto een einde gemaakt aan de Franse
aanwezigheid in Brazilië.
> Verenmantel, Tupinamba. KMKG AAM05783.
8
wie was Jean de léry?
Jean de Léry werd in 1534 geboren in
Bourgondië. Hij was van bescheiden
komaf en ging eerst in de leer als
schoenmaker. Zijn bekering tot het
calvinisme opent voor hem plots vele
deuren. De Léry vlucht naar Genève
en in 1556 maakt hij deel uit van
een groep van veertien calvinisten
die naar de jonge Franse kolonie
gestuurd wordt met de bedoeling de
kolonisten te verzoenen en terug te
brengen tot het ware geloof. Nicolas
Villegagnon slaagde er immers niet
in de rebellie te kalmeren. Bij zijn
terugkeer in Frankrijk wordt De Léry
dominee en in 1578, 20 jaar na zijn
reis, publiceert hij in Genève Histoire
d’un voyage faict en la terre du Brésil
(Relaas van een reis gemaakt in het
land van Brazilië). In 1613 sterft hij
aan de pest.
Het boek van Jean de Léry is belangrijk
omdat het waardevolle informatie
geeft over het leven bij de Tupinamba.
Daarnaast is het ook een literair werk
geschreven tegen de achtergrond van